ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 30 : PALI ROMAN Vimana.A. (paramatthadi.)

                     63.  13. Cularathavimanavannana
     dalhadhamma nisarassati cularathavimanam. Tassa ka uppatti? bhagavati parinibbute
dhatuvibhagam katva tattha tattha satthu thupesu patitthapiyamanesu mahakassapattherap-
pamukhesu dhammam sangayitum uccinitva gahitesu savakesu yava vassupagamana
veneyyapekkhaya 1- attano attano parisaya saddhim tattha tattha vasantesu ayasma
mahakaccayano paccantadese annatarasmim arannayatane viharati. Tena samayena
assakaratthe potalinagare assakaraja rajjam kareti, tassa jetthaya deviya putto
sujato  nama kumaro solasavassuddesiko kanitthaya deviya nibandhanena pitara
@Footnote: 1 i. savakaveneyyapekkhaya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page303.

Ratthato pabbajito arannam pavisitva vanacarake nissaya aranne vasati. So kira kassapassa bhagavato sasane pabbajitva silamatte patitthito puthujjanakalakiriyam katva tavatimsesu nibbattitva tattha yavatayukam thatva aparaparam sugatiyamyeva paribbhamanto imasmim buddhuppade bhagavato abhisambodhito timsavasse assakaratthe assakaranno aggamahesiya kucchismim nibbatti, "sujato"tissa namam ahosi. So mahantena parivarena vaddhati. Tassa pana matari kalakataya raja annam rajadhitaram aggamahesitthane thapesi, sapi aparena samayena puttam vijayi. Tassa raja puttam disva pasanno 1- "bhadde taya icchitam varam ganhahi"ti varam adasi. Sa gahitakam katva thapetva yada sujatakumaro solasavassuddesiko jato, tada rajanam aha "deva tumhehi mama puttam disva tutthicittehi varo dinno, tam idani detha"ti. Ganha deviti. Mayham puttassa rajjam dethati. "nassa vasali mama jetthaputte devakumarasadise sujatakumare thite kasma evam vadasi"ti patikkhipi. Devi punappunam nibandhanam karonti manam alabhitva ekadivasam aha "deva yadi sacce titthasi, dehi eva"ti. Raja anupadharetva maya imissa varo dinno, ayanca evam vadati"ti vippatisari hutva sujatakumaram pakkositva tamattham arocetva assuni pavattesi. Kumaro pitaram socamanam disva domanassappatto assuni pavattetva "anujanahi deva, aham annattha gamissami"ti aha. Tam sutva ranna "annam te nagaram mapessami, tattha vaseyyasi"ti vatte kumaro na icchi, "mama sahayanam rajunam santike pesessami"ti ca vutte tampi nanujani, kevalam "deva arannam gamissami"ti aha. Raja puttam alingitva sise cumbitva "mamaccayena idhagantva rajje patitthaha"ti vutva vissajjesi. @Footnote: 1 Si. pasannamano

--------------------------------------------------------------------------------------------- page304.

So arannam pavisitva vanacarake nissaya vasanto ekadivasam migavam gato, tassa samanakale sahayavaro 1- eko devaputto hitesitaya migarupena tam palobhento dhavitva ayasmato mahakaccayanassa vasanatthanasamipam patva antaradhayi. So "imam migam idani ganhissami"ti upadhavanto therassa vasanatthanam patva tam apassanto bahi pannasalaya theram nisinnam disva tassa samipe capakotim olubbha atthasi. Thero tam oloketva adito patthaya sabbam tassa pavattim natva anugganhanto ajananto viya sangaham karonto pucchi:- [981] "dalhadhamma nisarassa dhanum olubbha titthasi khattiyo nusi rajanno adu luddo vanecaro"ti. Tattha dalhadhammati dalhadhanu. Dalhadhanu nama dvisahassathamam vuccati. Dvisahassathamanti ca yassa aropitassa jiyaya baddho lohasisadinam bharo dande gahetva yava kandappamana ukkhittassa pathavito muccati. Nisarassati niratisayasarassa visitthasarassa rukkhassa dhanum. Saratararukkhamayam dhanunti attho. Olubbhati sannirumbhitva. Rajannoti rajakumaro. Vanecaroti vanacaro. Atha so attanam avikaronto aha:- [982] "assakadhipatissaham bhante putto vanecaro namam me bhikkhu te brumi sujato iti mam vidu. 2- [983] Mige gavesamanoham ogahanto brahavanam migam tanceva 3- naddakkhim tanca disva thito ahan"ti. @Footnote: 1 Si. sahayacaro 2 Si. vidum 3 ka. gantveva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page305.

Tattha assakadhipatissati assakaratthadhipatino assakarajassa. Bhikkhuti theram apalati. Mige gavesamanoti mige sukaradike gavesanto, migavam carantoti attho. Tam sutva thero tena saddhim patisantharam karonto aha:- [984] "svagatante mahapunna atho te aduragatam etto udakamadaya pade pakkhalayassu te. [985] Idampi paniyam sitam abhatam girigabbhara rajaputta tato pitva santhatasmim upavisa"ti. #[984] Tattha aduragatanti duragamanavajjitam, mahapunna te idhagamanam svagatam, na te appakampi duragamanam atthi tuyhanca mayhanca pitisomanassa- jananatoti adhippayo. "adhunagatan"tipi patho, idani agamananti attho. #[985] Santhatasmim upavisati anantarahitaya bhumiya anisiditva amukasmim tinasantharake nisidati. Tato rajakumaro therassa patisantharam sampaticchanto aha:- [986] "kalyani vata te vaca savaniya mahamuni nela atthavati 1- vaggu mantva atthanca bhasasi. 2- [987] Ka te rati vane viharato isinisabha vadehi puttho tava vacanapatham nisamayitva atthadhammapadam samacaremase"ti. @Footnote: 1 Si. catthavati 2 Si. bhasase

--------------------------------------------------------------------------------------------- page306.

#[986] Tattha kalyaniti sundara sobhana. Savaniyati sotum yutta. Nelati niddosa. Atthavatiti atthayutta ditthadhammikadina hitena upeta. Vagguti madhuRa. Mantvati janatva pannaya paricchinditva. Atthanti atthato anapetam ekantahitavaham. #[987] Isinisabhati isisu nisabha ajaniyasadisa. Vacanapathanti vacanam. Vacanameva hi atthadhigamassa upayabhavato "vacanapathan"ti vuttam. Atthadhammapadam samacaremaseti idha ceva samparaye ca atthavaham siladidhammakotthasam patipajjamase. Idani thero attano sammapatipattim tassa anucchavikam vadanto aha:- [988] "ahimsa sabbapaninam kumaramhaka ruccati theyya ca aticara ca majjapana ca arati. [989] Arati samacariya ca bahusaccam katannuta dittheva dhamme pasamsa dhamma ete pasamsiya"ti. #[989] Tattha arati samacariya cati yathavutta ca papadhammato arati, pativirati kayasamatadisamacariya ca. Bahusaccanti pariyattibahusaccam. Katannutati parehi attano katassa upakarassa janana. Pasamsati atthakamehi kulaputtehi pakarato asamsitabba. Dhamma eteti ete yathavutta ahimsadidhamma. Pasamsiyati vinnuhi pasamsitabba. Evam thero tassa anucchavikam sammapatipattim vatva anagatamsananena ayusankhare olokento "pancamasamattameva"ti disva tam samvejetva dalham tattha sammapatipattiyam patitthapetum imam gathamaha:-

--------------------------------------------------------------------------------------------- page307.

[990] "santike maranam tuyham oram masehi pancahi rajaputta vijanahi attanam parimocaya"ti. Tattha attanam parimocayati attanam apayadukkhato mocehi. Tato kumaro attano muttiya upayam pucchanto aha:- [991] "kamatam svaham janapadam gantva kim kammam kinca porisam kaya va pana vijjaya bhaveyyam ajaramaro"ti. Tattha katamam svahanti katamam su aham, katamam nuti attho. Kim kammam kinca porisanti katvati vacanaseso. Porisanti purisakiccam. Tato thero tassa dhammam desetum ima gathayo avoca:- [992] "na vijjate so padeso kammam vijja ca porisam yattha gantva bhave macco rajaputta'jaramaro. [993] Mahaddhana mahabhoga ratthavantopi khattiya pahutadhanadhannase tepi no ajaramaRa. [994] Yadi te suta andhakavenduputta 1- sura vira vikkantappaharino tepi ayukkhayam patta viddhasta sassatisama. [995] Khattiya brahmana vessa sudda candalapukkusa ete canne ca jatiya tepi no ajaramaRa. @Footnote: 1 Si. andhakavenhuputta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page308.

[996] Ye mantam parivattenti chalangam brahmacintitam ete canne ca vijjaya tepi no ajaramaRa. [997] Isayo capi ye santa sannatatta tapassino sariram tepi kalena vijahanti tapassino. [998] Bhavitattapi arahanto katakicca anasava nikkhipanti imam deham punnapapaparikkhaya"ti. #[992] Tattha yattha gantvati yam padesam gantva kammam vijjam porisanca kayapayogena itarapayogena ca upagantva papunitva bhaveyya ajaramaroti attho. #[993] Hetthimakotiya kotisatadiparimanam samharitva thapitam mahantam dhanam etesanti mahaddhana. Kumbhattayadikahapanaparibbayo mahanto bhogo etesanti mahabhoga. Ratthavantoti ratthasamika, anekayojanaparimanam rattham pasasantati adhippayo. Khattiyati khattiyajatika. Pahutadhanadhannaseti mahadhanadhannasannicaya, attano parisaya ca sattatthasamvaccharapahonakadhanadhannasannicaya. Tepi no ajara- marati jaramaranadhamma eva, mahaddhanatadinipi tesam upari nipatantam jaramaranam nivattetum na sakkontiti attho. #[994] Andhakavenduputtati andhakavendussa puttati pannata. Surati sattimanto. Virati viriyavanto. Vikkantappaharinoti suravirabhaveneva patisattubalam vikkamma 1- pasayha paharanasila. Viddhastati vinattha. Sassatisamati kulaparamparaya sassatihi candasuriyadihi samana, tepi acirakalapavattakulanvayati attho. #[995] Jatiyati attano jatiya, visitthatara pana jatipi nesam jaramaranam nivattetum na sakkotiti attho. @Footnote: 1 Ma. vitikkamma

--------------------------------------------------------------------------------------------- page309.

#[996] Mantanti vedam. Chalanganti kappabyakarananiruttisikkhachandovicitijoti- satthasankhatehi chahi angehi chalangam. Brahmacintitanti brahmehi atthakadihi cintitam pannacakkhuna dittham #[997] santati upasantakayavacikammanta. Sannatattati sannatacitta. Tapassinoti tapanissita. Idani kumaro attana kattabbam vadanto:- [999] "subhasita atthavati gathayo te mahamuni nijjhattomhi subhatthena tvanca me saranam bhava"ti aha. Tattha nijjhattomhiti nijjhapito dhammojasannaya sannattigato 1- amhi. Subhatthenati sutthu bhasitena. Tato thero tam anusasanto imam gatham abhasi:- [1000] "ma mam tvam saranam gaccha tameva saranam vaja 2- sakyaputtam mahaviram yamaham saranam gato"ti. Tato rajakumaro evamaha 3-:- [1001] "katarasmim so janapade sattha tumhaka marisa ahampi datthum gacchissam jinam appatipuggalan"ti. Puna thero aha:- @Footnote: 1 Si. dhammasannaya sannattigato, Ma. dhammojapannaya pannattigato @2 Ma. bhaja 3 cha.Ma. aha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page310.

[1002] "puratthimasmim janapade okkakakulasambhavo tatthapi purisajanno so ca kho parinibbuto"ti. Tattha therena nisinnapadesato majjhimadesassa pacinadisabhagatta vuttam "puratthimasmim janapade"ti. Evam so rajaputto therassa dhammadesanam sutva pasannamanaso saranesu ca silesu ca patitthahi. Tena vuttam:- [1003] "sace hi buddho tittheyya sattha tumhaka marisa yojanani sahassani gaccheyyam payirupasitum. [1004] Yato ca kho 1- parinibbuto sattha tumhaka marisa nibbutampi mahaviram gacchami saranam aham. [1005] Upemi saranam buddham dhammancapi anuttaram samghanca naradevassa gacchami saranam aham. [1006] Panatipata viramami khippam loke adinnam parivajjayami amajjapo no ca musa bhanami sakena darena ca homi tuttho"ti. Evam pana tam saranesu ca silesu ca patitthitam thero evamaha "rajakumara tuyham idha arannavasena attho natthi, na ciram tava jivitam, pancamasabbhantare eva kalam karissasi, tasma tava pitusantikameva gantva danadini punnani @Footnote: 1 i. yato ca

--------------------------------------------------------------------------------------------- page311.

Katva saggaparayano bhaveyyasi"ti vatva attano santike dhatuyo datva vissajjesi. So gacchanto "aham bhante tumhakam vacanena ito gamissami, tumhehipi mayham anukampaya tattha agantabban"ti vatva therassa adhivasanam viditva vanditva padakkhinam katva pitunagaram gantva uyyanam pavisitva attano agatabhavam ranno nivedesi. Tam sutva raja saparivaro uyyanam gantva kumaram alingitva antepuram netva abhisincitukamo ahosi. Kumaro "deva mayham appakam ayu, ito catunnam masanam accayena maranam bhavissati, kim me rajjena, tumhe nissaya punnameva karissami"ti vatva therassa gunam ratanattayassa ca anubhavam pavedesi. Tam sutva raja samvegappatto ratanattaye ca there ca pasannamanaso mahantam viharam karetva mahakaccayanattherassa santike dutam pahesi. Theropi rajanam mahajananca anugganhanto agacchi. Raja ca saparivaro duratova paccuggamanam katva theram viharam pavesetva catuhi paccayehi sakkaccam upatthahanto saranesu ca silesu ca patitthahi. Kumaro ca silani samadiyitva theram bhikkhu ceva sakkaccam upatthahanto danani dadanto dhammam sunanto catunnam masanam accayena kalam katva tavatimsabhavane nibbatti, tassa punnanubhavena sattaratanapatimandito sattayojanappamano ratho uppajji, anekani cassa accharasahassani parivaro ahosi. Raja kumarassa sarirasakkaram katva bhikkhusamghassa ca mahadanam pavattetva cetiyassa pujam akasi, tattha mahajano sannipati, theropi saparivaro tam padesam upaganchi. Atha devaputto attana katakusalakammam oloketva katannutaya "gantva theram vandissami, sasanagune ca pakate karissami"ti cintetva dibbaratham aruyha mahata parivarena dissamanarupo agantva ratha oruyha therassa pade vanditva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page312.

Pitara saddhim patisantharam katva theram payirupasamano anjalim paggayha atthasi. Tam thero imahi gathahi patipucchi 1-:- [1007] "sahassaramsiva yathamahappabho disam yatha bhati nabhe anukkamam tathapakaro tavayam 2- maharatho samantato yojanasatattamayato. [1008] Suvannapattehi samantamotthato urassa muttahi manihi cittito lekha suvannassa ca rupiyassa ca sobhenti veluriyamaya sunimmita. [1009] Sisancidam veluriyassa nimmitam yugancidam lohitakaya cittitam yutta suvannassa ca rupiyassa ca sobhanti assa ca ime 3- manojava. [1010] So titthasi hemarathe adhitthito devanamindova sahassavahano pucchami taham yasavantakovidam katham taya laddho ayam ularo"ti. #[1007] Tattha sahassaramsiti suriyo. So hi anekasahassaramsimantataya "sahassa- ramsi"ti vuccati. Yathamahappabhoti attano mahattassa anurupappabho. Yatha hi @Footnote: 1 ka. pucchi 2 Si.,i. tava yam 3 ka. assapi cime

--------------------------------------------------------------------------------------------- page313.

Mahattena suriyamandalena sadisam jotimandalam natthi, evam pabhayapi. Tatha hi tam ekasmim khane tisu mahadipesu alokam pharantam titthati. Disam yatha bhati nabhe anukkamanti nabhe akase yatheva 1- disam anukkamanto gacchanto yatha yena pakarena bhati dibbati jotati. Tathapakaroti tadisakaro. 2- Tavayanti tava ayam. #[1008] Suvannapattehiti suvannamayehi pattehi. Samantamotthatoti samantato chadito. Urassati uro assa, rathassa uroti ca isamulam vadati. Lekhati veluriyamaya malakammalatakammadilekha. Tasam suvannapattesu ca rajatapattesu ca dissamanatta vuttam "suvannassa ca rupiyassa ca"ti. Sobhentiti ratham sobhayanti. #[1009] Sisanti rathakubbarasisam. Veluriyassa nimmitanti veluriyena nimmitam, veluriyamanimayanti attho. Lohitakayati lohitakamanina, yena kenaci rattamanina va. Yuttati yojita, atha va yotta 3- suvannassa ca rupiyassa cati suvannamaya ca rupiyamaya ca yotta, sankhalikati attho. #[1010] Adhitthitoti attano deviddhiya sakalamidam thanam abhibhavitva thito. Sahassavahanoti sahassayuttavahano, sahassaajaniyayuttaratho devanamindo yathati adhippayo. Yasavantati alapanam, yasassiti attho. Kovidanti kusalananavantam, 4- ratharohane va chekam. 5- Ayam ularoti ayam ularo mahanto yasoti adhippayo. Evam therena puttho devaputto imahi gathahi byakasi:- [1011] "sujato namaham bhante rajaputto pure ahum tvanca mam anukampaya sannamasmim nivesayi. @Footnote: 1 Si. yathocitam 2 Ma. tadiso pakaro 3 Ma. yutta @4 Ma. kovidati kusalananavanta 5 Ma. cheka

--------------------------------------------------------------------------------------------- page314.

[1012] Khinayukanca mam natva sariram padasi satthuno imam sujata pujehi tam te atthaya hehiti. 1- [1013] Taham gandhehi malehi pujayitva samuyyuto pahaya manusam deham upapannomhi nandanam. [1014] Nandane ca vane 2- ramme nanadijaganayute ramami naccagitehi accharahi purakkhito"ti. #[1012-3] Tattha sariranti sariradhatum. Hehititi 1- bhavissati. Samuyyutoti samma uyyutto, yuttappayuttoti attho. Evam devaputto therena pucchitamattham kathetva theram vanditva padakkhinam katva pitaram 3- apucchitva ratham aruyha devalokameva gato. Theropi tamattham atthuppattim katva sampattaparisaya vittharena dhammikatham kathesi, sa dhammakatha mahajanassa satthika ahosi. Atha thero tam sabbam attana ca tena ca kathitaniyameneva sangitikale dhammasangahakanam arocesi, te ca tam tatha sangaham aropesunti. Cularathavimanavannana nitthita. ---------------------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 30 page 302-314. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=30&A=6377&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=30&A=6377&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=63              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=2141              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=2133              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=2133              Contents of The Tipitaka Volume 26 http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]