บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
Pandarakajatakam vikinnavacanti idam sattha jetavane viharanto musavadam katva devadattassa pathavippavesanam arabbha kathesi. Tada hi sattha bhikkhuhi tassa avanne kathite na bhikkhave idaneva pubbepi devadatto musavadam katva pathavim pavitthoyevati vatva atitam ahari. Atite baranasiyam brahmadatte rajjam karente pancasatavanija navaya samuddam pakkhanditva sattame divase atiradassiniya navaya samuddapitthe bhinnaya thapetva ekam avasesa macchakacchapabhakkha ahesum. Eko pana vatavegena kadambiyapattanam nama papuni. So samuddato uttaritva naggabhoggo tasmim pattane bhikkhaya cari. Tamenam manussa ayam samano appiccho santutthoti sambhavetva sakkaram karimsu. So laddho me jivitupayoti tesu nivasanaparupanam dadantesupi na icchi. Te natthi ito uttarim appiccho samanoti bhiyyo bhiyyo pasiditva tassa assamapadam katva tattha nam nivasesum. So kadambiyaaceloti pannayi. Tassa tattha vasantassa mahalabhasakkaro udapadi. Eko nagaraja cassa supannaraja ca upatthanam agacchanti. Tesu nagaraja namena pandarako nama. Athekadivasam supannaraja Tassa santikam gantva vanditva ekamantam nisinno evamaha bhante amhakam nataka nage ganhanta bahu vinassanti etesam naganam ganhananiyamam mayam na janama guyhakaranam kira nesam atthi sakkuneyyatha nukho tumhe ete piyayamana viya tam karanam pucchitunti. So sadhuti sampaticchitva supannaraje vanditva pakkante nagarajassa agatakale vanditva nisinnam nagarajanam pucchi nagaraja supanna kira tumhe ganhanta bahu vinassanti tumhe ganhanta katham ganhitum na sakkontiti. Bhante idam amhakam guyham rahassam maya imam kathentena natisanghassa maranam ahatam hotiti. Kim pana tvam avuso ayam annassa kathessatiti evam sanni hosi naham annam kathessami attana pana janitukamataya pucchami tvam mayham saddahitva nibbhayo hutva kathehiti. Nagaraja na kathemi bhanteti vanditva pakkami. Punadivasepi pucchi. Tathapissa na kathesi. Atha nam tatiyadivase agantva nisinnam nagarajanam ajja tatiyo divaso mama pucchantassa kimattham na kathesiti. Tumhe annassa acikkhissathati bhayena bhanteti. Kassaci na kathessami nibbhayo kathehiti. Tenahi bhante annassa ma kathayitthati patinnam gahetva bhante mayam mahante pasane gilitva bhariya hutva nipajjitva supannanam agamanakale mukham nibbahetva dante vivaritva supanne damsitum icchama te agantva amhakam sisam ganhanti tesam amhe Garubhare hutva nipanne uddharitum vayamantananneva udakam otarati te antoudakeyeva maranti imina karanena bahu supanna vinassanti tesam amhe ganhantanam kim sisena gahitena bala nangutthe gahetva amhe hetthasisake katva gahitam gocaram mukhena chaddapetva lahuke katva gantum sakkontiti. Iti so attano rahassakaranam tassa dussilassa kathesi. Atha tasmim pakkante supannaraja agantva kadambiyam acelam vanditva kim bhante pucchitam te nagarajassa guyhakarananti aha. So amavusoti vatva sabbam tena kathitaniyameneva kathesi. Tam sutva supanno nagarajena ayuttam katam natinam nama nassananiyamo parassa na kathetabbo hotu maya ajjeva supannavatam katva pathamam etameva gahetum vattatiti. So supannavatam katva pandarakanagarajanam nangutthena gahetva hetthasisakam katva gahitam gocaram chaddapetva uppatitva akasam pakkhandi. Pandaro akase hetthasisakam olambanto mayava mama dukkham abhatanti paridevanto aha vikinnavacam aniguyhamantam asannatam aparicakkhitaram bhayam tamanveti sayam abodham nagam yatha pandarakam supanno. Yo guyhamantam parirakkhaneyyam moha naro samsati hasamano tam bhinnamantam bhayamanveti khippam nagam yatha pandarakam supanno. Nanumitto garuattham guyham veditumarahati sumitto ca asambuddham sambuddham va anatthava. Vissasamapajjim aham acelo samano ayam sammato bhavitatto tassahamakkhim vivarim guyhamattham atitamattho kapanam rudami. Tassaham purimam brahme guyham vacamhimam nasakkhim samyametum tappakkhato hi bhayamagatam mama atitamattho kapanam rudami. Yo ve naro suhadam mannamano guyhamattham samsati dukkuline dosa bhaya athava ragaratto pallittho balo asamsayam so. Tirokkhavaco asatam pavittho yo sangatisu mudireti vakyam Asiviso dummukhotyahu tam naram ara ara samyame tadisamha. Annam panam kasikacandananca manapitthiyo malucchadananca ohaya gacchamhase sabbakame supanna panupagatava tyamhati. Tattha vikinnavacanti patthatavacanam. Aniguyhamantanti appaticchannamantam. Asannatanti kayadvaradini rakkhitum asakkontam. Aparicakkhitaranti ayam maya kathitamantam rakkhitum sakkhissati na sakkhissatiti puggalam oloketum upaparikkhitum asakkontam. Bhayam tamanvetiti imehi catuhi angehi samannagatam. Abodhanti nippannam puggalam sayam katameva bhayamanveti yatha mam pandarakam nagam supanno anvagatoti. Samsati hasamanoti rakkhitum asamatthassa papapurisassa hasamano katheti. Nanumittoti anuvattanamattena yo mitto na hadayena so guyham attham janitum narahatiti paridevati. Asambuddhanti asambuddham ajananto appannoti attho. Sambuddhanti sambuddham jananto sappannoti attho. Idam vuttam hoti yopi suhadayo mitto appannopi sappannopi va yo anatthava anatthacaro sopi guyham vedetum narahateti. Samano ayanti ayam samanoti ca lokasammatoti ca bhavitattoti ca mannamano aham etasmim vissasamapajjim. Akkhinti kathesim. Atitamatthoti atitattho atikkantattho hutva Idani kapanam rudamiti paridevati. Tassati tassa acelassa. Brahmeti supannam alapati. Samyametunti imam guyhavacam rahassakaranam rakkhitum nasakkhim. Tappakkhato hiti idani idam bhayam mama tassa acelassa pakkhato kotthasato santika agatam iti atitattho kapanam rudamiti. Suhadanti suhado me ayanti mannamano. Dukkulineti akulaje nice. Dosati etehi dosadihi karanehi yo evarupam guyham samsati so balo asamsayam pallatthito parivattetva papito hatoyeva namati attho. Tirokkhavacoti attano yam vacam bhasitukamo tassa tiro katatta appaticchannavaco. Asatam pavitthoti asappurisanam antaram pavittho asappurisesu pariyapanno. Sangatisu mudiretiti yo evarupo paresam rahassam sutvava parisamajjhesu asukena asukam nama katam va vuttam vati vakyam udireti tam naram asiviso dummukho putimukhoti ahu tadisamha purisa ara ara samyame duraduratova virameyya parivajjeyya nanti attho. Malucchadanancati malanca dibbam catujatiyagandhanca ucchadananca. Ohayati ete dibbaannadayo sabbakame ajja mayam ohaya chaddetva gamissama. Supanna panupagatava tyamhati bho supanna panehi upagatava te amhakam saranam no hohiti. Evam pandarako akase hetthasisako olambanto atthahi gathahi paridevi. Supanno tassa paridevanasaddam sutva nagaraja Attano rahassam acelakassa kathetva idani kimattham paridevasiti tam garahitva konidha tinnam garaham upeti asmimdha loke panabhu nagaraja samano supanno athava taveva kimkarana pandaraka gahitoti gathamaha. Tattha konidhati idha amhesu tisu janesu ko nu atthi. Asmimdhati ettha idhati nipatamattam asmim loketi attho. Panabhuti panabhuto. Athava tavevati udahu tavayeva. Tattha samanam tava ma garaha so hi upayena rahassam pucchi supannampi ma garaha aham hi tava paccatthikova. Pandaraka gahitoti samma pandaraka aham kimkarana supannena gahitoti cintetva pana attanameva garahim. Taya hi rahassam kathentena attanava attano anattho katoti ayamettha adhippayo. Tam sutva pandarako gathamaha samanoti me sammatatto ahosi piyo ca me manasa bhavitatto tassahamakkhim vivarim guyhamattham atitamattho kapanam rudamiti. Tattha sammatattoti so samano mayham sappuriso ayanti sammatasabhavo ahosi. Bhavitattoti sambhavitasabhavo ca me ahosi. Tato supanno catasso gatha abhasi na catthi satto amaro pathabya pannavidha natthi na ninditabba saccena ca dhammena dhitiya damena alambamabyaharati naro idha. Matapita parama bandhavanam nassa tatiyo anukampakatthi tesampi guyham paramam na samse mantassa bhedam parisankamano. Matapita bhagini bhataro ca sahaya va yassa honti sapakkha tesampi guyham paramam na samse mantassa bhedam parisankamano. Bhariya ce purisam vajja komari piyabhanini puttarupayasupeta natisanghapurakkhata tassapi guyham paramam na samse mantassa bhedam parisankamanoti. Tattha amaroti amaranasabhavo satto nama natthi. Pannavidha natthiti nakaro padasandhikaro. Pannavidha atthiti attho. Idam Vuttam hoti nagaraja loke amaropi natthi pannavidhapi atthi sa annesam pannakotthasasankhata pannavidha attano jivitahetu na ninditabbati. Athava pannavidhati pannasadisa na ninditabba nama anna dhammajati natthi tam kasma nindisiti. Yesam pana pannavidhampi na ninditabbantipi patho. Tesam ujukameva. Saccenati adisu vacisaccena ca sucaritadhammena ca pannasankhataya dhitiya ca indriyadamena ca alabbham dullabham atthasamapattimaggaphalanibbanasankhatampi visesam abyaharati avahati tam nipphadeti naro idha tasma narahasi acelam ninditum attanameva garaha acelena hi attano pannavantataya upayakusalataya ca vancetva tvam rahassam guyhamantam pucchitoti attho. Paramati ete ubho bandhavanam uttamabandhava nama. Nassa tatiyoti assa puggalassa matapituhi anno tatiyo satto anukampako nama natthi. Mantassa bhedam parisankamano pandito tesam matapitunampi paramam guyham na samseyya tvam pana matapitunampi akathetabbam acelakassa kathesiti attho. Sahaya vati suhadayamitta va. Sapakkhati petteyyamatulapitucchamatucchadayo samanapakkha natayo. Tesampiti etesampi natimittanam na katheyya tvam pana acelakassa kathesi attanova kujjhassuti dipeti. Bhariya ceti komari piyabhanini puttehi ca rupena ca yasena ca upeta evarupa bhariyapi ce acikkhahi me tava guyhanti vadeyya tassapi na samseyya. Tato para aha na guyhamattham vivareyya rakkheyya nam yatha nidhim na hi patukato sadhu guyhamattho pajanata. Thiya guyham na samseyya amittassa ca pandito yo camisena samhiro hadayattheno ca yo naro. Guyhamatthamasambuddham sambodhayati yo naro mantabhedabhaya tassa dasabhuto titikkhati. Yavanto purisassattham guyham jananti mantinam tavanto tassa ubbega tasma guyham na visajje. Vivicca bhaseyya diva rahassam rattim giram nativelam pamunce upassutika hi sunanti mantam tasma manto khippamupeti bhedanti. Panca gatha ummangajatake pancapanditapanhe avibhavissanti. Tato parasu yathapi ayonagaram mahantam advarakam ayasam bhandasalam samantakhataparikhaupetam evampi me te idha guyhamanta. Ye guyhamanta avikinnavaca dalha sadatthesu nara dujivha Ara amitta byavajanti tehi asivisa variva sattasanghati dvisu gathasu. Tattha bhandasalanti apanadihi salahi sampannam. Samantakhataparikhaupetanti samanta khatahi parikhahi upagatam. Evampi meti evampi me mayhante purisa khayanti katareyeva idha guyhamanta. Idam vuttam hoti yatha advarakassa ayomayanagarassa manussanam upabhogaparibhogo antova hoti na abbhantarima bahi nikkhamanti na bahira anto pavisanti aparaparam sancaro chijjati guyhamanta purisa evarupa honti attano guyham attano antoyeva jirapenti na annassa kathentiti. Dalha sadatthesuti attano atthesu thira. Dujivhati pandarakanagam alapati. Byavajantiti patikkamanti. Asivisa variva sattasanghati ettha vati nipatamattam. Asivisa sattasangha rivati attho. Yatha asivisato sattasangha jivitukama manussa ara patikkamanti evam tehi guyhamantehi narehi ara amitta patikkamanti upagantum okasam na labhantiti vuttam hoti. Evam supannena dhammena kathite pandarako hitva gharam pabbajito acelo naggo mundo carati ghasahetu Tamhi nukho vivarim guyhamattham attha ca dhamma ca apagatamha. Kathamkaro hoti supannaraja kimsilo kena vatena vattam samano caram hitva mamayitani kathamkaro saggamupeti thananti aha. Tattha ghasahetuti nissiriko kucchipuranatthaya khadaniyabhojaniye pariyesanto carati. Apagatamhati apagata parihinamha. Kathamkaroti idam nagaraja naggassa samanabhavam natva samanapatipattim pucchanto aha. Tattha kimsiloti katarena samannagato. Kena vatenati katarena vatasamadanena vattanto. Samano caranti pabbajjaya caranto tanhamamayitani hitva katham samitapapasamano nama hoti. Sagganti katham karontova sutthu aggam devanagaram so samano upetiti. Supanno aha hiriya titikkhaya damena khantiya akkodhano pesuniyam pahaya samano param hitva mamayitani evamkaro saggamupeti thananti. Tattha hiriyati samma nagaraja ajjhattabahiddha samutthanehi hirottappehi titikkha sankhataya adhivasanakhantiya indriyadamena ca Upeto akujjhanasilo pisunavacam pahaya tanhamamayitani ca hitva pabbajjaya caranto samano nama hoti evamkaroyeva ca etani hiriadini kusalani karonto saggamupeti thananti. Imam supannarajassa dhammakatham sutva pandarako jivitam yacanto matava puttam tarunam tanujam sampassata sabbagattam phareti evampi me tvam paturahu dijinda matava puttam anukampamanoti gathamaha. Tassattho yatha mata tanujam attano sarirajatam tarunam puttam sampassata disva tam ure nipajjapetva thannam payenti puttam samphassena sabbam attano gattam phareti napi mata puttato yati na putto matito evampi me tvam paturahu patubhuto. Dijindati dijaraja tvampi matava puttam mudukena hadayena anukampamano mam passa jivitam me dehiti. Athassa supanno jivitam dadanto itaram gathamaha handajja tvam mucca vadha dujivha tayo hi putta nahi anno atthi antevasi dinnako atrajo ca rajassu puttannataro me ahositi. Tattha muccati munca. Ayameva va patho. Dujivhati Tam alapati. Anno catuttho putto nama natthi. Antevasi dinnako atrajo cati sippam va ugganhanto panham va sunanto santike nivattho. Dinnakoti ayante putto hotuti parehi dinno. Rajassuti abhiramassu. Annataroti tisu puttesu annataro antevasiputto me tvam jatoti dipeti. Evanca pana vatva akasa otaritva tam bhumiyam patitthapesi. Tamattham pakasento sattha dve gatha abhasi iccevam vakyam visajji supanno bhumyam patitthaya dijo dujivham muttajja tvam sabbabhayativatto thaludake hohi mayabhigutto. Atamkinam yatha kusalo bhimsako pipasitanam rahadova sito vesmam yatha himasitattitanam evampi te saranamaham bhavamiti. Tattha iccevam vakyanti iti evam vacanam vatva tam nagarajam visajji visajjesi. Bhumyanti so sayampi bhumiyam patitthaya dijo tam dujjivham samassasento mutto ajja tvam ito patthaya sabbabhayani ativatto thale ca udake ca maya abhigutto rakkhito hohiti aha. Atamkinanti gilananam. Evampi teti evam aham te saranam bhavami. Gaccha tvanti tam uyyojesi. So nagabhavanam pavisi. Itaropi supannabhavanam gantva maya pandarakanago sapatham katva saddahapetva visajjito kidisam nukho mayi tassa hadayam vimamsissami nanti nagabhavanam gantva supannavatam akasi. Tam disva nago supannaraja mam gahetum agato bhavissatiti mannamano byamasahassamattam attabhavam mapetva pasane ca valukanca gilitva bhariko hutva nanguttham hettha katva bhogamatthake phanam dharayamano nipajjitva supannarajanam damsitukamo viya ahosi. Tam disva supanno itaram gathamaha saddhim katva amittena andajena jalambuja vivari yada damsayasi kuto te bhayamagatanti. Tam sutva nagaraja tisso gatha abhasi sanketheva amittamhi mittasmimpi na vissase abhaya bhayamuppannam api mulani kantati. Katham nu vissase tyamhi yenasi kalaho kato niccayattena thatabbam so disabbhi na rajjati. Vissasaye na ca nam vissaseyya asankito ca sankito bhaveyya tatha tatha vinnu parakkameyya yatha yatha bhavam paro na jannati. Tattha abhayati abhayatthanabhuta mittamha bhayam uppannam jivitasankhatani mulaneva kantati. Tyamhiti tasmim. Yenasiti yena saddhim kalaho kato ahosi. Niccayattenati niccapatiyattena. So disabbhi na rajjatiti yo niccayattena abhititthati so attano sattuhi saddhim vissasavasena na rajjati tato tesam yathakamakaraniyo na hotiti attho. Vissasayeti param attani vissasaye tam pana sayam na vissaseyya parena asankito attava tam sankito bhaveyya. Bhavam paroti yatha yatha pandito parakkamati tatha tatha tassa parobhavam na janati tasma panditena viriyam kattabbamevati dipeti. Iti te annamannam sallapitva samagga sammodamana ubhopi acelakassa assamam agamimsu. Tamattham pakasento sattha aha te devavanna sukhumalarupa ubho sama sujaya punnakkhandha upagamum kadambiyam acelam missibhuta assavahava nagati. Tattha samati samanarupa sadisasanthana hutva. Sujayati sukhavaya parisuddha. Ayameva va patho. Punnakkhandhati katakusalataya punnakkhandha viya. Missibhutati hatthena hattham gahetva kayamissibhavam upagata. Assavahava nagati dhure Yuttaka rathavaha dve assa viya purisanaga tassa assamam agamamsu. Gantva ca pana supannaraja cintesi ayam nagaraja acelakassa jivitam na dassati etam dussilam na vandissamiti. So bahi thatva nagarajanameva tassa santikam pesesi. Tam sandhaya itaram gathamaha tato have pandarako acelam sayamevupagamma idam avoca muttajjaham sabbabhayativatto na hi nuna tuyham manaso piyamhati. Tattha piyamhati dussilanaggabhoggamusavadi nuna mayam tava manaso nappiya ahumhati paribhasi. Tato acelo itaram gathamaha piyo hi me asi supannaraja asamsayam pandarakena saccam so ragaratto ca akasi etam papakammam sampajano na mohati. Tattha pandarakenati taya pandarakena so mama piyataro ahosi saccametam. Soti so aham tasmim supanne ragena ratto hutva etam papakammam jananto akasim na mohena ajanantoti. Tam sutva nagaraja dve gatha abhasi Na me piyam appiyam vapi hoti sampassato lokamimam paranca susannatanam hi viyanjanena asannato lokamimancarasi. Ariyavakasosi anariyarupo asannato sannatasannikaso kanhabhijatiko anariyarupo papam bahum duccaritam acariti. Tattha na meti ambho dussilanaggamusavadi pabbajitassa hi imanca paranca lokam sampassato piyam va me appiyam vapi meti na hoti tvam pana susannatanam silavantanam byanjanena pabbajitalingena asannato hutva imam lokam vancento carasi. Ariyavakasositi ariyapatirupakosi. Asannatoti kayadihi asannatosi. Kanhabhijatikoti kalakasabhavo. Anariyarupoti ahirikasabhavo. Acariti akasi. Iti nam garahitva idani abhisapanto imam gathamaha adutthassa tvam dubbhi dubbhi ca pisuno casi etena saccavajjena muddha te phalatu sattadhati. Tassattho ambho dubbhi tvam adutthassa mittassa dubbhi casi pisuno casiti etena saccavajjena muddha te sattadha phalatuti. Iti nagarajassa sapantasseva acelassa sisam sattadha phali. Nisinnatthaneyevassa bhumi vivaram adasi. So pathavim pavisitva avicimhi nibbatti. Nagarajasupannarajanopi attano bhavanameva agamamsu. Sattha tassa pathavipavitthabhavam pakasento osanagathamaha tasmahi mittanam na dubbhitabbam mittadubbho hi papiyo natthi anno asittasatto nihato pathabya indassa vakyena hi samvaro hatoti. Tattha tasmati yasma mittadubbhikammassa pharuso vipako tasma. Asittasattoti asittavisena satto. Indassati nagindassa vakyena. Samvaroti aham samvare thitosmiti patinnaya eva pannato ajivako hatoti. Sattha imam dhammadesanam aharitva na bhikkhave idaneva pubbepi devadatto musavadam katva pathavim pavitthoti vatva jatakam samodhanesi tada acelo devadatto ahosi nagaraja sariputto supannaraja pana ahamevati. Pandarakajatakam nitthitam. Atthamam. -----------The Pali Atthakatha in Roman Book 41 page 283-301. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=41&A=5817&modeTY=2 อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=41&A=5817&modeTY=2 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=2387 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=9787 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=10571 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=10571 Contents of The Tipitaka Volume 27 http://84000.org/tipitaka/read/?index_27
|
บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]