ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 41 : PALI ROMAN Ja.A.7 visati-cattalisa

                       Pandarakajatakam
     vikinnavacanti idam sattha jetavane viharanto musavadam katva
devadattassa pathavippavesanam arabbha kathesi.
     Tada hi sattha bhikkhuhi tassa avanne kathite na bhikkhave
idaneva pubbepi devadatto musavadam katva pathavim pavitthoyevati
vatva atitam ahari.
     Atite baranasiyam brahmadatte rajjam karente pancasatavanija
navaya samuddam pakkhanditva sattame divase atiradassiniya navaya
samuddapitthe bhinnaya thapetva ekam avasesa macchakacchapabhakkha
ahesum. Eko pana vatavegena kadambiyapattanam nama papuni.
So samuddato uttaritva naggabhoggo tasmim pattane bhikkhaya cari.
Tamenam manussa ayam samano appiccho santutthoti sambhavetva
sakkaram karimsu. So laddho me jivitupayoti tesu nivasanaparupanam
dadantesupi na icchi. Te natthi ito uttarim appiccho samanoti
bhiyyo bhiyyo pasiditva tassa assamapadam katva tattha nam nivasesum.
So kadambiyaaceloti pannayi. Tassa tattha vasantassa
mahalabhasakkaro udapadi.
     Eko nagaraja cassa supannaraja ca upatthanam agacchanti.
Tesu nagaraja namena pandarako nama. Athekadivasam supannaraja
Tassa santikam gantva vanditva ekamantam nisinno evamaha bhante
amhakam nataka nage ganhanta bahu vinassanti etesam naganam
ganhananiyamam mayam na janama guyhakaranam kira nesam atthi
sakkuneyyatha nukho tumhe ete piyayamana viya tam karanam
pucchitunti. So sadhuti sampaticchitva supannaraje vanditva
pakkante nagarajassa agatakale vanditva nisinnam nagarajanam
pucchi nagaraja supanna kira tumhe ganhanta bahu vinassanti
tumhe ganhanta katham ganhitum na sakkontiti. Bhante idam
amhakam guyham rahassam maya imam kathentena natisanghassa maranam
ahatam hotiti. Kim pana tvam avuso ayam annassa kathessatiti
evam sanni hosi naham annam kathessami attana pana
janitukamataya pucchami tvam mayham saddahitva nibbhayo hutva
kathehiti. Nagaraja na kathemi bhanteti vanditva pakkami.
Punadivasepi pucchi. Tathapissa na kathesi. Atha nam tatiyadivase
agantva nisinnam nagarajanam ajja tatiyo divaso mama pucchantassa
kimattham na kathesiti. Tumhe annassa acikkhissathati bhayena
bhanteti. Kassaci na kathessami nibbhayo kathehiti. Tenahi
bhante annassa ma kathayitthati patinnam gahetva bhante mayam
mahante pasane gilitva bhariya hutva nipajjitva supannanam
agamanakale mukham nibbahetva dante vivaritva supanne damsitum
icchama te agantva amhakam sisam ganhanti tesam amhe
Garubhare hutva nipanne uddharitum vayamantananneva udakam otarati
te antoudakeyeva maranti imina karanena bahu supanna vinassanti
tesam amhe ganhantanam kim sisena gahitena bala nangutthe
gahetva amhe hetthasisake katva gahitam gocaram mukhena chaddapetva
lahuke katva gantum sakkontiti. Iti so attano rahassakaranam
tassa dussilassa kathesi.
     Atha tasmim pakkante supannaraja agantva kadambiyam acelam
vanditva kim bhante pucchitam te nagarajassa guyhakarananti aha.
So amavusoti vatva sabbam tena kathitaniyameneva kathesi. Tam
sutva supanno nagarajena ayuttam katam natinam nama nassananiyamo
parassa na kathetabbo hotu maya ajjeva supannavatam
katva pathamam etameva gahetum vattatiti. So supannavatam katva
pandarakanagarajanam nangutthena gahetva hetthasisakam katva gahitam
gocaram chaddapetva uppatitva akasam pakkhandi. Pandaro
akase hetthasisakam olambanto mayava mama dukkham abhatanti
paridevanto aha
                vikinnavacam aniguyhamantam
                asannatam aparicakkhitaram
                bhayam tamanveti sayam abodham
                nagam yatha pandarakam supanno.
                Yo guyhamantam parirakkhaneyyam
                moha naro samsati hasamano
                tam bhinnamantam bhayamanveti khippam
                nagam yatha pandarakam supanno.
        Nanumitto garuattham    guyham veditumarahati
        sumitto ca asambuddham   sambuddham va anatthava.
                Vissasamapajjim aham acelo
                samano ayam sammato bhavitatto
                tassahamakkhim vivarim guyhamattham
                atitamattho kapanam rudami.
                Tassaham purimam brahme guyham
                vacamhimam nasakkhim samyametum
                tappakkhato hi bhayamagatam mama
                atitamattho kapanam rudami.
                Yo ve naro suhadam mannamano
                guyhamattham samsati dukkuline
                dosa bhaya athava ragaratto
                pallittho balo asamsayam so.
                Tirokkhavaco asatam pavittho
                yo sangatisu mudireti vakyam
                Asiviso dummukhotyahu tam naram
                ara ara samyame tadisamha.
                Annam panam kasikacandananca
                manapitthiyo malucchadananca
                ohaya gacchamhase sabbakame
                supanna panupagatava tyamhati.
     Tattha vikinnavacanti patthatavacanam. Aniguyhamantanti
appaticchannamantam. Asannatanti kayadvaradini rakkhitum asakkontam.
Aparicakkhitaranti ayam maya kathitamantam rakkhitum sakkhissati na sakkhissatiti
puggalam oloketum upaparikkhitum asakkontam. Bhayam tamanvetiti
imehi catuhi angehi samannagatam. Abodhanti nippannam puggalam
sayam katameva bhayamanveti yatha mam pandarakam nagam supanno
anvagatoti. Samsati hasamanoti rakkhitum asamatthassa papapurisassa
hasamano katheti. Nanumittoti anuvattanamattena yo mitto na hadayena
so guyham attham janitum narahatiti paridevati. Asambuddhanti asambuddham
ajananto appannoti attho. Sambuddhanti sambuddham jananto
sappannoti attho. Idam vuttam hoti yopi suhadayo mitto
appannopi sappannopi va yo anatthava anatthacaro sopi
guyham vedetum narahateti. Samano ayanti ayam samanoti ca
lokasammatoti ca bhavitattoti ca mannamano aham etasmim vissasamapajjim.
Akkhinti kathesim. Atitamatthoti atitattho atikkantattho hutva
Idani kapanam rudamiti paridevati. Tassati tassa acelassa.
Brahmeti supannam alapati. Samyametunti imam guyhavacam rahassakaranam
rakkhitum nasakkhim. Tappakkhato hiti idani idam bhayam mama
tassa acelassa pakkhato kotthasato santika agatam iti atitattho
kapanam rudamiti. Suhadanti suhado me ayanti mannamano.
Dukkulineti akulaje nice. Dosati etehi dosadihi karanehi
yo evarupam guyham samsati so balo asamsayam pallatthito parivattetva
papito hatoyeva namati attho. Tirokkhavacoti attano
yam vacam bhasitukamo tassa tiro katatta appaticchannavaco.
Asatam pavitthoti asappurisanam antaram pavittho asappurisesu
pariyapanno. Sangatisu mudiretiti yo evarupo paresam rahassam sutvava
parisamajjhesu asukena asukam nama katam va vuttam vati vakyam
udireti tam naram asiviso dummukho putimukhoti ahu tadisamha
purisa ara ara samyame duraduratova virameyya parivajjeyya nanti
attho. Malucchadanancati malanca dibbam catujatiyagandhanca
ucchadananca. Ohayati ete dibbaannadayo sabbakame
ajja mayam ohaya chaddetva gamissama. Supanna panupagatava
tyamhati bho supanna panehi upagatava te amhakam saranam
no hohiti.
     Evam pandarako akase hetthasisako olambanto atthahi
gathahi paridevi. Supanno tassa paridevanasaddam sutva nagaraja
Attano rahassam acelakassa kathetva idani kimattham paridevasiti tam
garahitva
                konidha tinnam garaham upeti
                asmimdha loke panabhu nagaraja
                samano supanno athava taveva
                kimkarana pandaraka gahitoti
gathamaha.
     Tattha konidhati idha amhesu tisu janesu ko nu atthi.
Asmimdhati ettha idhati nipatamattam asmim loketi attho. Panabhuti
panabhuto. Athava tavevati udahu tavayeva. Tattha samanam tava
ma garaha so hi upayena rahassam pucchi supannampi ma
garaha aham hi tava paccatthikova. Pandaraka gahitoti samma
pandaraka aham kimkarana supannena gahitoti cintetva pana
attanameva garahim. Taya hi rahassam kathentena attanava attano
anattho katoti ayamettha adhippayo.
     Tam sutva pandarako gathamaha
                samanoti me sammatatto ahosi
                piyo ca me manasa bhavitatto
                tassahamakkhim vivarim guyhamattham
                atitamattho kapanam rudamiti.
     Tattha sammatattoti so samano mayham sappuriso ayanti
sammatasabhavo ahosi. Bhavitattoti sambhavitasabhavo ca me ahosi.
     Tato supanno catasso gatha abhasi
                na catthi satto amaro pathabya
                pannavidha natthi na ninditabba
                saccena ca dhammena dhitiya damena
                alambamabyaharati naro idha.
                Matapita parama bandhavanam
                nassa tatiyo anukampakatthi
                tesampi guyham paramam na samse
                mantassa bhedam parisankamano.
                Matapita bhagini bhataro ca
                sahaya va yassa honti sapakkha
                tesampi guyham paramam na samse
                mantassa bhedam parisankamano.
         Bhariya ce purisam vajja   komari piyabhanini
         puttarupayasupeta        natisanghapurakkhata
                tassapi guyham paramam na samse
                mantassa bhedam parisankamanoti.
     Tattha amaroti amaranasabhavo satto nama natthi. Pannavidha
natthiti nakaro padasandhikaro. Pannavidha atthiti attho. Idam
Vuttam hoti nagaraja loke amaropi natthi pannavidhapi atthi
sa annesam pannakotthasasankhata pannavidha attano jivitahetu
na ninditabbati. Athava pannavidhati pannasadisa na ninditabba
nama anna dhammajati natthi tam kasma nindisiti. Yesam pana
pannavidhampi na ninditabbantipi patho. Tesam ujukameva. Saccenati
adisu vacisaccena ca sucaritadhammena ca pannasankhataya dhitiya ca
indriyadamena ca alabbham dullabham atthasamapattimaggaphalanibbanasankhatampi
visesam abyaharati avahati tam nipphadeti naro idha tasma narahasi
acelam ninditum attanameva garaha acelena hi attano
pannavantataya upayakusalataya ca vancetva tvam rahassam guyhamantam
pucchitoti attho. Paramati ete ubho bandhavanam uttamabandhava
nama. Nassa tatiyoti assa puggalassa matapituhi anno tatiyo
satto anukampako nama natthi. Mantassa bhedam parisankamano
pandito tesam matapitunampi paramam guyham na samseyya tvam pana
matapitunampi akathetabbam acelakassa kathesiti attho. Sahaya vati
suhadayamitta va. Sapakkhati petteyyamatulapitucchamatucchadayo
samanapakkha natayo. Tesampiti etesampi natimittanam na katheyya
tvam pana acelakassa kathesi attanova kujjhassuti dipeti. Bhariya
ceti komari piyabhanini puttehi ca rupena ca yasena ca upeta
evarupa bhariyapi ce acikkhahi me tava guyhanti vadeyya tassapi
na samseyya.
Tato para aha
        na guyhamattham vivareyya       rakkheyya nam yatha nidhim
        na hi patukato sadhu        guyhamattho pajanata.
        Thiya guyham na samseyya       amittassa ca pandito
        yo camisena samhiro        hadayattheno ca yo naro.
        Guyhamatthamasambuddham          sambodhayati yo naro
        mantabhedabhaya tassa         dasabhuto titikkhati.
        Yavanto purisassattham        guyham jananti mantinam
        tavanto tassa ubbega     tasma guyham na visajje.
                Vivicca bhaseyya diva rahassam
                rattim giram nativelam pamunce
                upassutika hi sunanti mantam
                tasma manto khippamupeti bhedanti.
Panca gatha ummangajatake pancapanditapanhe avibhavissanti.
Tato parasu
                yathapi ayonagaram mahantam
                advarakam ayasam bhandasalam
                samantakhataparikhaupetam
                evampi me te idha guyhamanta.
                Ye guyhamanta avikinnavaca
                dalha sadatthesu nara dujivha
                Ara amitta byavajanti tehi
                asivisa variva sattasanghati
dvisu gathasu.
     Tattha bhandasalanti apanadihi salahi sampannam.
Samantakhataparikhaupetanti samanta khatahi parikhahi upagatam. Evampi
meti evampi me mayhante purisa khayanti katareyeva idha guyhamanta.
Idam vuttam hoti yatha advarakassa ayomayanagarassa manussanam
upabhogaparibhogo antova hoti na abbhantarima bahi nikkhamanti
na bahira anto pavisanti aparaparam sancaro chijjati guyhamanta
purisa evarupa honti attano guyham attano antoyeva
jirapenti na annassa kathentiti. Dalha sadatthesuti attano
atthesu thira. Dujivhati pandarakanagam alapati. Byavajantiti
patikkamanti. Asivisa variva sattasanghati ettha vati nipatamattam.
Asivisa sattasangha rivati attho. Yatha asivisato sattasangha
jivitukama manussa ara patikkamanti evam tehi guyhamantehi
narehi ara amitta patikkamanti upagantum okasam na labhantiti
vuttam hoti.
     Evam supannena dhammena kathite pandarako
                hitva gharam pabbajito acelo
                naggo mundo carati ghasahetu
                Tamhi nukho vivarim guyhamattham
                attha ca dhamma ca apagatamha.
                Kathamkaro hoti supannaraja
                kimsilo kena vatena vattam
                samano caram hitva mamayitani
                kathamkaro saggamupeti thananti
aha.
     Tattha ghasahetuti nissiriko kucchipuranatthaya khadaniyabhojaniye
pariyesanto carati. Apagatamhati apagata parihinamha. Kathamkaroti
idam nagaraja naggassa samanabhavam natva samanapatipattim pucchanto
aha. Tattha kimsiloti katarena samannagato. Kena vatenati
katarena vatasamadanena vattanto. Samano caranti pabbajjaya
caranto tanhamamayitani hitva katham samitapapasamano nama hoti.
Sagganti katham karontova sutthu aggam devanagaram so samano upetiti.
     Supanno aha
                hiriya titikkhaya damena khantiya
                akkodhano pesuniyam pahaya
                samano param hitva mamayitani
                evamkaro saggamupeti thananti.
     Tattha hiriyati samma nagaraja ajjhattabahiddha samutthanehi
hirottappehi titikkha sankhataya adhivasanakhantiya indriyadamena ca
Upeto akujjhanasilo pisunavacam pahaya tanhamamayitani ca hitva
pabbajjaya caranto samano nama hoti evamkaroyeva ca etani
hiriadini kusalani karonto saggamupeti thananti.
     Imam supannarajassa dhammakatham sutva pandarako jivitam yacanto
                matava puttam tarunam tanujam
                sampassata sabbagattam phareti
                evampi me tvam paturahu dijinda
                matava puttam anukampamanoti
gathamaha.
     Tassattho yatha mata tanujam attano sarirajatam tarunam
puttam sampassata disva tam ure nipajjapetva thannam payenti
puttam samphassena sabbam attano gattam phareti napi mata
puttato yati na putto matito evampi me tvam paturahu
patubhuto. Dijindati dijaraja tvampi matava puttam mudukena
hadayena anukampamano mam passa jivitam me dehiti.
     Athassa supanno jivitam dadanto itaram gathamaha
                handajja tvam mucca vadha dujivha
                tayo hi putta nahi anno atthi
                antevasi dinnako atrajo ca
                rajassu puttannataro me ahositi.
        Tattha muccati munca. Ayameva va patho. Dujivhati
Tam alapati. Anno catuttho putto nama natthi. Antevasi
dinnako atrajo cati sippam va ugganhanto panham va sunanto
santike nivattho. Dinnakoti ayante putto hotuti parehi
dinno. Rajassuti abhiramassu. Annataroti tisu puttesu annataro
antevasiputto me tvam jatoti dipeti.
     Evanca pana vatva akasa otaritva tam bhumiyam patitthapesi.
     Tamattham pakasento sattha dve gatha abhasi
                iccevam vakyam visajji supanno
                bhumyam patitthaya dijo dujivham
                muttajja tvam sabbabhayativatto
                thaludake hohi mayabhigutto.
                Atamkinam yatha kusalo bhimsako
                pipasitanam rahadova sito
                vesmam yatha himasitattitanam
                evampi te saranamaham bhavamiti.
     Tattha iccevam vakyanti iti evam vacanam vatva tam nagarajam
visajji visajjesi. Bhumyanti so sayampi bhumiyam patitthaya dijo
tam dujjivham samassasento mutto ajja tvam ito patthaya
sabbabhayani ativatto thale ca udake ca maya abhigutto rakkhito
hohiti aha. Atamkinanti gilananam. Evampi teti evam aham
te saranam bhavami.
     Gaccha tvanti tam uyyojesi. So nagabhavanam pavisi.
Itaropi supannabhavanam gantva maya pandarakanago sapatham katva
saddahapetva visajjito kidisam nukho mayi tassa hadayam
vimamsissami nanti nagabhavanam gantva supannavatam akasi. Tam disva
nago supannaraja mam gahetum agato bhavissatiti mannamano
byamasahassamattam attabhavam mapetva pasane ca valukanca
gilitva bhariko hutva nanguttham hettha katva bhogamatthake phanam
dharayamano nipajjitva supannarajanam damsitukamo viya ahosi.
Tam disva supanno itaram gathamaha
        saddhim katva amittena      andajena jalambuja
        vivari yada damsayasi         kuto te bhayamagatanti.
     Tam sutva nagaraja tisso     gatha abhasi
        sanketheva amittamhi       mittasmimpi na vissase
        abhaya bhayamuppannam         api mulani kantati.
        Katham nu vissase tyamhi      yenasi kalaho kato
        niccayattena thatabbam       so disabbhi na rajjati.
                Vissasaye na ca nam vissaseyya
                asankito ca sankito bhaveyya
                tatha tatha vinnu parakkameyya
                yatha yatha bhavam paro na jannati.
     Tattha abhayati abhayatthanabhuta mittamha bhayam uppannam
jivitasankhatani mulaneva kantati. Tyamhiti tasmim. Yenasiti yena
saddhim kalaho kato ahosi. Niccayattenati niccapatiyattena.
So disabbhi na rajjatiti yo niccayattena abhititthati so attano
sattuhi saddhim vissasavasena na rajjati tato tesam yathakamakaraniyo
na hotiti attho. Vissasayeti param attani vissasaye tam pana
sayam na vissaseyya parena asankito attava tam sankito
bhaveyya. Bhavam paroti yatha yatha pandito parakkamati tatha
tatha tassa parobhavam na janati tasma panditena viriyam
kattabbamevati dipeti.
     Iti te annamannam sallapitva samagga sammodamana
ubhopi acelakassa assamam agamimsu.
     Tamattham pakasento sattha aha
                te devavanna sukhumalarupa
                ubho sama sujaya punnakkhandha
                upagamum kadambiyam acelam
        missibhuta assavahava nagati.
     Tattha samati samanarupa sadisasanthana hutva. Sujayati
sukhavaya parisuddha. Ayameva va patho. Punnakkhandhati
katakusalataya punnakkhandha viya. Missibhutati hatthena hattham
gahetva kayamissibhavam upagata. Assavahava nagati dhure
Yuttaka rathavaha dve assa viya purisanaga tassa assamam
agamamsu.
     Gantva ca pana supannaraja cintesi ayam nagaraja
acelakassa jivitam na dassati etam dussilam na vandissamiti. So bahi
thatva nagarajanameva tassa santikam pesesi. Tam sandhaya itaram
gathamaha
                tato have pandarako acelam
                sayamevupagamma idam avoca
                muttajjaham sabbabhayativatto
        na hi nuna tuyham manaso piyamhati.
     Tattha piyamhati dussilanaggabhoggamusavadi nuna mayam tava manaso
nappiya ahumhati paribhasi.
     Tato acelo itaram gathamaha
                piyo hi me asi supannaraja
                asamsayam pandarakena saccam
                so ragaratto ca akasi etam
                papakammam sampajano na mohati.
     Tattha pandarakenati taya pandarakena so mama piyataro ahosi
saccametam. Soti so aham tasmim supanne ragena ratto hutva
etam papakammam jananto akasim na mohena ajanantoti.
     Tam sutva nagaraja dve gatha abhasi
                Na me piyam appiyam vapi hoti
                sampassato lokamimam paranca
                susannatanam hi viyanjanena
                asannato lokamimancarasi.
                Ariyavakasosi anariyarupo
                asannato sannatasannikaso
                kanhabhijatiko anariyarupo
                papam bahum duccaritam acariti.
     Tattha na meti ambho dussilanaggamusavadi pabbajitassa hi
imanca paranca lokam sampassato piyam va me appiyam vapi meti
na hoti tvam pana susannatanam silavantanam byanjanena
pabbajitalingena asannato hutva imam lokam vancento carasi.
Ariyavakasositi ariyapatirupakosi. Asannatoti kayadihi asannatosi.
Kanhabhijatikoti kalakasabhavo. Anariyarupoti ahirikasabhavo.
Acariti akasi.
     Iti nam garahitva idani abhisapanto imam gathamaha
        adutthassa tvam dubbhi    dubbhi ca pisuno casi
        etena saccavajjena   muddha te phalatu sattadhati.
     Tassattho ambho dubbhi tvam adutthassa mittassa dubbhi
casi pisuno casiti etena saccavajjena muddha te sattadha phalatuti.
     Iti nagarajassa sapantasseva acelassa sisam sattadha phali.
Nisinnatthaneyevassa bhumi vivaram adasi. So pathavim pavisitva
avicimhi nibbatti. Nagarajasupannarajanopi attano bhavanameva
agamamsu.
     Sattha tassa pathavipavitthabhavam pakasento osanagathamaha
                tasmahi mittanam na dubbhitabbam
                mittadubbho hi papiyo natthi anno
                asittasatto nihato pathabya
                indassa vakyena hi samvaro hatoti.
     Tattha tasmati yasma mittadubbhikammassa pharuso vipako
tasma. Asittasattoti asittavisena satto. Indassati
nagindassa vakyena. Samvaroti aham samvare thitosmiti patinnaya
eva pannato ajivako hatoti.
     Sattha imam dhammadesanam aharitva na bhikkhave idaneva
pubbepi devadatto musavadam katva pathavim pavitthoti vatva jatakam
samodhanesi tada acelo devadatto ahosi nagaraja sariputto
supannaraja pana ahamevati.
                   Pandarakajatakam nitthitam.
                        Atthamam.
                      -----------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 41 page 283-301. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=41&A=5817&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=41&A=5817&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=2387              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=9787              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=10571              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=10571              Contents of The Tipitaka Volume 27 http://84000.org/tipitaka/read/?index_27

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]