ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 51 : PALI ROMAN Buddha.A. (madhurattha.)

                       15. Piyadassibuddhavamsavannana
     sujatassa pana aparabhage ito atthakappasatadhikasahassakappamatthake ekasmim
kappe piyadassi atthadassi dhammadassiti tayo buddha nibbattimsu. Tattha piyadassi
nama bhagava paramiyo puretva tusitapure nibbattitva tato cavitva
sudhannavatinagare sudattassa nama ranno aggamahesiya candasadisavadanaya
candadeviya nama kucchismim patisandhim gahetva dasannam masanam accayena
varunuyyane matukucchito nikkhami, tassa pana namaggahanadivase lokassa piyanam
patihariyavisesanam dassitatta "piyadassi"tveva namamakamsu. So navavassasahassani
agaram ajjhavasi. Tassa kira sunimmalavimalagiribrahanamaka tayo pasada ahesum.
Vimalamahadevippamukhani tettimsa itthisahassani paccupatthitani ahesum.
     So cattari nimittani disva vimaladeviya kancanavele nama putte
uppanne ajannarathena mahabhinikkhamanam nikkhamitva pabbaji. Eka ca nam
purisakoti anupabbaji. So tehi parivuto mahapuriso cha mase padhanacariyam
Caritva visakhapunnamaya varunabrahmanagame vasabhabrahmanassa dhitaya dinnam
madhupayasam paribhunjitva salavane divaviharam vitinametva sujatajivakena dinna
attha tinamutthiyo gahetva kakudhabodhim upasankamitva tepannasahatthavitthatam
tinasantharam santharitva pallankam abhujitva sabbannutannanam pativijjhitva
"anekajatisamsaran"ti udanam udanetva tattheva sattasattaham vitinametva
attana saha pabbajitanam ariyadhammapativedhasamatthatam natva akasena tattha
gantva usabhavatinagarasamipe usabhavatuyyane otaritva bhikkhukotiparivuto dhammacakkam
pavattesi. Tada kotisatasahassanam dhammabhisamayo ahosi. Ayam pathamo abhisamayo.
     Puna usabhavatiya nama nagarassa avidure sudassanapabbate sudassano
nama devaraja pativasati. So micchaditthiko ahosi. Sakalajambudipe pana manussa
tassa anusamvaccharam satasahassagghanikam balim upasamharanti. So sudassano devaraja
nararajena saddhim ekasane nisiditva balim sampaticchati. Atha piyadassi bhagava
"tassa sudassanassa devarajassa tam ditthigatam vinodessami"ti tasmim devaraje
yakkhasamagamam gate tassa bhavanam pavisitva sirisayanam aruhitva chabbannaramsiyo
muncanto yugandharapabbate saradasamaye suriyo viya nisidi. Tassa parivaraparicarika
devatayo malagandhavilepanadihi dasabalam pujetva pavivaretva atthamsu.
     Sudassanopi devaraja yakkhasamagamato agacchanto attano bhavanato
chabbannarasmiyo niccharante disva cintesi "annesu pana divasesu mama
bhavanassa edisi anekaramsijalasamujjalavibhuti na ditthapubba. Ko nu kho idha
pavittho devo va manusso va"ti olokento udayagirisikharamatthake
saradasamayadivasakaramiva chabbannaramsijalena abhijalantam nisinnam bhagavantam disva
cintesi "ayam mundakasamano mama parivarena parijanena parivuto varasayane
Nisinno"ti kodhabhibhutamanaso "handaham imassa attano balam dassessami"ti
cintetva sakalam tam pabbatam ekajalamakasi. 1- "imina aggijalena charikabhuto
mundakasamano"ti olokento anekaramsijalavisaravipphuritavarasariram pasannavadanavannasobham
vippasannacchaviragam dasabalamabhijjalantam disva cintesi "ayam samano aggidaham
sahati, handaham imam samanam udakoghena osadetva maressami"ti atigambhiram
udakogham vimanabhimukham pavattesi.
     Tato udakoghena punne tasmim vimane nisinnassa tassa bhagavato civare
amsumattam va sarire lomamattam va na temittha. Tato sudassano devaraja
"imina samano nirassaso mato bhavissati"ti mantva udakam sankhipitva
olokento bhagavantam asitajaladharavivaragatam saradasamayarajanikaramiva vividharamsijalavisarena
virocamanam sakaparisaparivutam nisinnam disva attano makkham asahamano "handa
maressami nan"ti kodhena navavidhaavudhavassam vassesi, athassa bhagavato anubhavena
sabbavudhani nanavidhaparamaruciradassana surabhikusumamala hutva dasabalassa padamule
nipatimsu.
     Tato tam acchariyam disva sudassano devaraja paramakupitamanaso bhagavantam
ubhohi hatthehi padesu gahetva attano bhavanato niharitukamo ukkhipitva
mahasamuddam atikkamitva cakkavalapabbatam gantva "kim nu kho samano jivati va
mato va"ti olokento tasmimyeva asane nisinnam disva "aho mahanubhavo
ayam samano, naham imam samanam ito nikkaddhitum sakkomi. Yadi hi mam koci
janissati, anappako me ayaso bhavissati, yavimam koci na passati, tava nam
vissajjetva gamissami"ti cintesi.
@Footnote: 1 Si.,i.,Ma. ekajalamalamakasi
     Atha dasabalo tassa cittacaram natva tatha adhitthasi, yatha nam sabbe
devamanussa passanti. Tasminca divase sakalajambudipe ekasatarajano tasseva
upaharadanatthaya sannipatimsu. Te bhagavato pade gahetva nisinnam sudassanam
devarajanam nararajano disva "amhakam devaraja munirajassa piyadassissa
satthuno padaparicariyam karoti, aho buddha nama acchariya, aho buddhaguna
visittha"ti bhagavati pasannacitta sabbe bhagavantam namassamana sirasmim anjalim
katva atthamsu. Tattha piyadassi bhagava tam sudassanam devarajanam pamukham katva
dhammam desesi. Tada devamanussanam navutikotisahassani arahattam papunimsu. So
dutiyo abhisamayo ahosi.
     Yada pana navayojanappamane kumudanagare buddhapaccatthiko devadatto viya
sonatthero nama mahapadumakumarena saddhim mantetva tassa pitaram ghatetva
puna piyadassibuddhassa vadhaya nanappakaram payogam katvapi ghatetum asakkonto
so donamukhanagarajaroham pakkosapetva tam palobhetva tamattham arocesi
"yada panayam samano piyadassi imam nagaram pindaya pavisati, tada donamukham
nama gajavaram vissajjetva piyadassisamanam marehi"ti.
     Atha so aroho hitahitavicaranarahito rajavallabho "ayam samano
thanantarapi mam caveyya"ti mantva "sadhu"ti sampaticchitva dutiyadivase
dasabalassa nagarappavesanasamayam sallakkhetva sujatamatthakapindakumbhanalatam 1-
dhanusadisadighasundatatam suvipulamudukannam madhupingalanayanam sundarakkhandhasanam
anuvattaghanajaghanam nicitagulhajanuantaram isasadisaruciradantam suvaladhim apacitamecakam
sabbalakkhanasampannam asitajaladharasadisacarudassanam sihavikkantalalitagaminam jangamamiva
@Footnote: 1 Si....thalam
Dharadharam sattappatittham sattadha pabhinnam sabbaso vissavantam viggahavantamiva 1-
antakam upasankamitva pindakabalanjanadhupalepadiviseseti bhiyyopi mattappamattam
katva arivaranavaranam eravanavaranamiva arijanavaranam munivaranam maranatthaya
pesesi. Atha so dviradavaro muttamattova gajamahimsaturanganaranariyo hantva
hatarudhirapariranjitasadantakarasariro antajalapariyonaddhanayano sakatakavatakutagara-
dvaratoranadini bhanjitva kakakulalagijjhadihi 2- anupariyayamano hatamahimsanaraturanga-
diradadinam angani alumpitva manussabhakkho yakkho viya bhakkhayanto
duratova dasabalam sissaganaparivutam agacchantam disva anilagarulasadisavego vegena
bhagavantamabhiganchi.
     Atha puravasino pana jana bhayasantapaparipuritamanasa pasadapakaracayatarupagata
tathagatabhimukhamabhidhavantam disva hahakarasaddamakamsu. Keci pana
upasaka tam nanappakarehi nayehi nivarayitumarabhimsu. Atha so buddhanago
hatthinagamayantamoloketva karunavippharasitalahadayo mettaya tam phari. Tato so
hatthinago mettapharanena mudukatahadayasantano attano dosaparadham natva
lajjaya bhagavato purato thatum asakkonto pathaviyam parisanto viya sirasa bhagavato
padesu nipati. Evam nipanno pana so timiranikarasadisasariro sanjhappabhanuranjita-
varakanakagirikharasamimupagato asitasaliladharanikaro viya virocittha.
     Athevam munirajapadamule karirajanam sirasa nipatantam disva nagarajana
paramapitipuritahadaya sadhukarasihanadam ukkutthisaddam pavattayimsu. Surabhikusumamala-
candanagandhacunnalankaradihi tam anekappakaram pujesum. Samantato celukkhepa
pavattimsu. Gaganatale suradundubhiyo abhinadimsu. Atha bhagava tamasitagirisikharamiva
@Footnote: 1 Si.,i. vibbhamantamiva    2 Ma. kakavaka...
Padamule nipannam diradavaram oloketva ankusadhajajalasankhacakkalankatena karatalena
gajavaramatthakam paramasitva tassa cittacaranukulaya dhammadesanaya tam anusasi:-
                 "gajavara vadato sunohi vacam
                  mama hitamatthayutanca tam bhajahi
                  tava vadhaniratam padutthabhavam
                  apanaya santamupehi carudanti.
                  Lobhena dosena ca mohato va
                  yo panino himsati varaninda
                  so panaghati sucirampi kalam
                  dukkham sughoram narakenubhoti.
                  Makasi matanga punevarupam
                  kammam pamadena madena vapi
                  aviciyam dukkhamasayha kappam
                  pappoti panam atipatayanto.
                  Dukkham sughoram narakenubhotva
                  manussalokam yadi yati bhiyyo
                  appayuko hoti viruparupo
                  vihimsako dukkhavisesabhagi.
                  Yatha ca pana paramam piya te
                  mahajane kunjara mandanaga
                  tatha parassapi piyati natva
                  panatipato parivajjaniyo.
                  Dose ca himsanirate viditva
                  panatipata virate gune ca
                  panatipatam parivajjaya tvam 1-
                  sagge sukham icchasi ce parattha.
                  Panatipata virato sudanto
                  piyo manapo bhavatidha loke
                  kayassa bheda ca param panassa
                  saggadhivasam kathayanti buddha.
                  Dukkhagamam nicchati koci loke
                  sabbopi jato sukhamesateva
                  tasma mahanaga vihaya himsam
                  bhavehi mettam karunanca kale"ti.
     Athevam dasabalenanusasiyamano dantivaro sannam patilabhitva paramavinito
vinayacarasampanno sisso viya ahosi. Evam so piyadassi bhagava amhakam
sattha viya dhanapalam donamukham karivaram damitva tattha mahajanasamagame dhammam
desesi. Tada asitikotisahassanam dhammabhisamayo ahosi. Ayam tatiyo abhisamayo
ahosi. Tena vuttam:-
       [1] "sujatassa aparena        sayambhu lokanayako
           durasado asamasamo        piyadassi mahayaso.
       [2] Sopi buddho amitayaso      adiccova virocati
           nihantvana tamam sabbam 2-    dhammacakkam pavattayi.
@Footnote: 1 Si.,i. parivajjayitva               2 cha.Ma. sabbam tamam nihantvana
       [3] Tassapi atulatejassa       ahesum abhisamaya tayo
           kotisatasahassanam          pathamabhisamayo ahu.
       [4] Sudassano devaraja       micchaditthimarocayi
           tassa ditthim vinodento     sattha dhammamadesayi.
       [5] Janasannipato atulo       mahasannipati tada
           navutikotisahassanam 1-      dutiyabhisamayo ahu.
       [6] Yada donamukham hatthim        vinesi 2- narasarathi
           asitikotisahassanam         tatiyabhisamayo ahu"ti.
     Sumangalanagare palito nama rajaputto ca purohitaputto sabbadassikumaro
cati dve sahayaka ahesum. Te piyadassimhi sammasambuddhe carikam carante
"attano nagaram sampatto"ti sutva kotisatasahassaparivara paccuggamanam katva
tassa dhammam sutva sattaham mahadanam datva sattame divase bhagavato
bhattanumodanavasane kotisatasahassehi saddhim pabbajitva arahattam papunimsu.
Tesam pana majjhe bhagava patimokkham uddisi, so pathamo sannipato ahosi.
Athaparena samaye sudassanadevarajassa samagame navutikotiyo arahattam papunimsu.
Tehi parivuto sattha patimokkham uddisi, ayam dutiyo sannipato ahosi,
puna donamukhavinayane asitikotiyo pabbajitva arahattam papunimsu. Tesam majjhe
bhagava patimokkham uddisi, ayam tatiyo sannipato ahosi. Tena vuttam:-
       [7] "sannipata tayo asum      tassapi piyadassino
           kotisatasahassanam           pathamo asi samagamo.
@Footnote: 1 pali. navakotisahassanam      2 pali. vineti
       [8] Tato param navutikoti         samimsu ekato muni
           tatiye sannipatamhi         asitikotiyo ahu"ti.
     Tada amhakam bodhisatto kassapo nama brahmanamanavo itihasapancamanam
tinnam vedanam paragu hutva satthu dhammadesanam sutva kotisatasahassaparicagena
paramaramam samgharamam karetva saranesu ca pancasilesu ca patitthasi. Atha nam
sattha "ito attharasakappasataccayena gotamo nama buddho loke bhavissati"ti
byakasi. Tena vuttam:-
       [9] "ahantena samayena         kassapo nama brahmano 1-
           ajjhayako 2- mantadharo     tinnam vedana paragu.
      [10] Tassa dhammam sunitvana        pasadam janayim aham
           kotisatasahassehi           samgharamam amapayim.
      [11] Tassa datvana aramam       hattho samviggamanaso
           sarane pancasile ca 3-      dalham katva samadiyim.
      [12] Sopi mam buddho byakasi     samghamajjhe nisidiya
           attharase kappasate        ayam buddho bhavissati
           4- ahu kapilavhaya ramma    nikkhamitva tathagato. 4-
      [13] Padhanam padahitvana .pe.     hessama sammukha imam.
      [14] Tassapi vacanam sutva        bhiyyo cittam pasadayim
           uttarim vatamadhitthasim         dasaparamipuriya"ti.
     Tattha sarane pancasile cati tini saranani panca silani cati attho.
Attharase kappasateti ito atthasatadhikassa kappasahassassa accayenati attho.
@Footnote: 1 paliyam manavoti dissati      2 paliyam ajjhayikoti dissati
@3 i. saranam pancasilanca        4 cha.Ma. ime patha na dissanti
     Tassa pana bhagavato sudhannam nama nagaram ahosi. Pita sudatto nama
raja, mata sucanda nama devi, palito ca sabbadassi ca dve aggasavaka,
sobhito namupatthako, sujata ca dhammadinna ca dve aggasavika, kakudharukkho
bodhi, sariram asitihatthubbedham ahosi, navutivassasahassani ayu, vimala namassa
aggamahesi ahosi, kancanavelo nama putto, so rajannarathena nikkhamiti.
Tena vuttam:-
      [15] "sudhannam nama nagaram          sudatto nama khattiyo
           sucanda nama 1- janika      piyadassissa satthuno.
      [20] Palito sabbadassi ca         ahesum aggasavaka
           sobhito namupatthako        piyadassissa satthuno.
      [21] Sujata dhammadinna ca        ahesum aggasavika
           bodhi tassa bhagavato          kakudhoti 2- pavuccati.
      [23] Sopi buddho amitayaso        dvattimsavaralakkhano
           asitihatthamubbedho           salarajava dissati.
      [24] Aggicandasuriyanam 3-         hatthi tadisika pabha
           yatha ahu pabha tassa         asamassa mahesino.
      [25] Tassapi devadevassa         ayu tavatakam 4- ahu
           navutivassasahassani           loke atthasi cakkhuma.
      [26] Sopi buddho asamasamo        yuganipi tani atuliyani
           sabbam tamantarahitam            nanu ritta sabbasankhara"ti.
@Footnote: 1 cha.Ma. canda namasi         2 i. kakuddhoti
@3 aggiya candasuriyanam (sya)    4 pali. tavattakam
     Tattha salarajavati sabbaphaliphullo paramaramaniyadassano samavattakkhandho
salaraja viya dissati. Yuganipi taniti aggasavakayugadini yugalani. Sesagathasu
sabbattha uttanamevati.
                     Piyadassibuddhavamsavannana nitthita.
                      Nitthito terasamo buddhavamso.
                         --------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 51 page 301-311. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=51&A=6696&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=51&A=6696&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=33&i=194              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=33&A=7901              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=33&A=10100              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=33&A=10100              Contents of The Tipitaka Volume 33 http://84000.org/tipitaka/read/?index_33

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]