ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 55 : PALI ROMAN Panca.A. (paramatthadi.)

                          10. Indriyayamaka
     idani tesanneva mulayamake desitanam kusaladidhammanam labbhamanavasena
ekadesam sanganhitva dhammayamakanantaram desitassa indriyayamakassa vannana
hoti. Tattha khandhayamakadisu vuttanayeneva palivavatthanam veditabbam. Idhapi hi
pannattivaradayo tayo mahavara avasesa antaravara ca saddhim kalappabhedadihi
khandhayamakadisu agatasadisava. Indriyanam pana bahutaya dhatuyamakatopi bahutarani
yamakani honti. Yatha pana hettha puggalavaradisu cakkhvayatanacakkhudhatumulake
@Footnote: 1 cha.Ma. vipakavasena
Naye cakkhvayatanacakkhudhatuhi saddhim jivhayatanakayayatanani na yojitani,
jivhayatanakayayatanamulakani ca yamakaneva na gahitani, tatha idhapi cakkhundriyamulake
naye jivhindriyakayindriyani na yojitani, jivhindriyakayindriyamulakani ca
yamakaneva na gahitani. Tesam aggahane karanam tattha vuttanayeneva veditabbam.
Manindriyam pana yatha cakkhundriyadimulakehi, tatheva itthindriyadimulakehipi
saddhim yasma yojanam gacchati, tasma nikkhittapatipatiya ayojetva sabbehipi
cakkhundriyamulakadihi saddhim pariyosane yojitanti veditabbam. Cakkhundriyena
saddhim itthindriyapurisindriyajivitindriyani yojitani. Sukhindriya-
dukkhindriyadomanassindriyani patisandhiyam natthiti na gahitani, somanassindriya-
upekkhindriyani patisandhiyam uppattisabbhavato gahitani, tatha saddhindriyadini
panca. Lokuttarani tini patisandhiyam abhaveneva na gahitani. Iti yani gahitani, tesam
vasenettha cakkhundriyamulake naye yamakaganana veditabba. Yatha cettha, evam sabbattha,
yani pana na gahitani, tesam vasena yamakani na ganetabbani, ganentena
va moghapucchavasena ganetabbaniti evam tava sabbavaresu palivavatthanameva
veditabbam.
                          Pavattivaravannana
     [1-86] Atthavinicchaye panettha idam nayamukham:- sacakkhukanam na itthinanti
brahmaparisajjadinanceva rupinam purisanapumsakananca vasena vuttam. Tesanhi
itthindriyam nuppajjati. Sacakkhukanam na purisananti rupibrahmananceva
itthinapumkananca vasena vuttam. Tesanhi purisindriyam nuppajjati. Acakkhukanam
upapajjantanam tesam jivitindriyam uppajjatiti ekavokaracatuvokarakamadhatusatte
sandhaya vuttam. Sacakkhukanam vina somanassenati upekkhasahagatanam catunnam
mahavipakapatisandhinam
Vasena vuttam. Sacakkhukanam vina upekkhayati somanassasahagatapatisandhikanam vasena vuttam.
Upekkhaya acakkhukananti ahetukapatisandhivasena vuttam. Ahetukananti ahetu-
kapatisandhicittena saddhim saddhindriyadinam abhavato vuttam. Tattha hi ekanteneva
saddhasatipannayo natthi, samadhiviriyani pana indriyappattani na honti.
Sahetukanam acakkhukananti gabbhaseyyakavasena ceva arupivasena ca vuttam. Anno
hi sahetuko acakkhuko nama natthi. Sacakkhukanam ahetukananti apaye opapatika-
vasena vuttam. Sacakkhukanam nanavippayuttananti kamadhatuyam duhetukapatisandhikanam
vasena vuttam. Sacakkhukanam nanasampayuttananti rupibrahmano ceva kamavacaradeva-
manusse ca sandhaya vuttam. Nanasampayuttanam acakkhukananti arupino ca
tihetukagabbhaseyyake ca sandhaya vuttam.
     [190] Jivitindriyamulake vina somanassena upapajjantananti dvepi
jivitindriyani sandhaya vuttam. Pavatte somanassavippayuttacittassa uppadakkha-
neti arupajivitindriyam sandhaya vuttam. Imina nayena sabbatthapi patisandhipavatti-
vasena jivitindriyayojana veditabba. Somanassindriyadimulakesupi patisandhipavatti-
vaseneva attho gahetabbo. Patilomanaye pana nirodhavare ca etesanceva annesanca
dhammanam yathalabhavasena cutipatisandhipavattesu tisupi uppadanuppadanirodhanirodha 1-
veditabba.
     [281] Anagatavare eteneva bhavenati etena purisabhaveneva, antara
itthibhavam anapajjitva purisapatisandhiggahanenevati attho. Katici bhave dassetva
parinibbayissantiti katici patisandhiyo gahetva itthibhavam appatvava
parinibbayissantiti attho. Dutiyapucchayapi eseva nayo.
     [361] Paccuppannena atitavare suddhavasanam upapatticittassa bhangakkhane
manindriyanca nuppajjitthati cittayamake viya uppadakkhanatikkamavasena attham
@Footnote: 1 cha.Ma. uppadanirodha
Aggahetva tasmim bhave anuppannapubbavasena gahetabboti. Imina nayamukhena
sabbasmimpi pavattivare atthavinicchayo veditabbo.
                       Pavattivaravannana nitthita.
                           -----------
                          Parinnavaravannana
     [435-482] Parinnavare pana cakkhumulakadisu ekameva cakkhusotayamakam
dassitam. Yasma pana sesanipi lokiyabyakatani ceva lokiyabyakatamissakani ca
parinneyyaneva, tasma tani anupaditthanipi iminava dassitani honti. Yasma
pana akusalam ekantato pahatabbameva, ekantato 1- kusalam bhavetabbameva, lokuttara-
byakatam sacchikatabbam, tasma "domanassindriyam pajahati"ti "anannatannassami-
tindriyam bhaveti"ti "annatavindriyam sacchikaroti"ti vuttam. Annindriyam
pana bhavetabbampi atthi sacchikatabbampi, tam bhavanavaseneva gahitam. Tattha dve
puggalati sakadagamimaggasamangi ca arahattamaggasamangi ca. Tesu eko samucchinditum
asamatthatta domanassindriyam na pajahati nama, eko pahinadomanassatta. 2-
Cakkhundriyam na parijanatiti anuppadam apadetum asamatthataya na parijanati.
Imina nayena sabbavissajjanesu attho veditabboti.
                      Parinnavaravannana nitthita.
                      Indriyayamakavannana samatta.
                          ------------
@Footnote: 1 cha.Ma. ekantam     2 cha.Ma. pahinadosatta
                             Nigamanakatha
     ettavata ca:-
              yassovade thatva        nitthitakiccassa kiccasampanno
              yuvatijanopi atito         suvihitaniyamo yamassanam.
              Devaparisaya majjhe        devapure sabbadevadevena
              yamakam nama pakasitam        yamamalalomena yantena.
              Palivavatthanavidhim          pucchavissajjane ca atthanayam
              dassetum araddha         yamakaatthakatha maya tassa.
              Sa subahuantaraye        lokamhi yatha anantarayena
              ayamajja pancamattehi       tantiya bhanavarehi.
              Nittham patta evam         nitthanam papunantu sabbepi
              hitasukhanipphattikkara 1-     manoratha sabbasattananti.
                      Yamakappakaranatthakatha nitthita.
                          ------------
@Footnote: 1 cha.Ma. hitasukhanibbattikara



             The Pali Atthakatha in Roman Book 55 page 386-390. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=55&A=8713&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=55&A=8713&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=36&i=349              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=36&A=1482              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=36&A=1603              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=36&A=1603              Contents of The Tipitaka Volume 36 http://84000.org/tipitaka/read/?index_36

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]