อรรถกถาเล่มที่ ๑๑ ภาษาบาลีอักษรไทย
 สํ.อ. (สารตฺถ.๑)

                        ๒. ปญฺจราชสุตฺตวณฺณนา
       [๑๒๓] ทุติเย รูปาติ นีลปีตาทิเภทํ รูปารมฺมณํ. กามานํ อคฺคนฺติ เอตํ
   กามานํ อุตฺตมํ เสฏฺนฺติ รูปครุโก อาห. เสเสสุปิ เอเสว นโย. ยโตติ  ยทา.
มนาปปริยนฺตนฺติ มนาปนิปฺผตฺติกํ มนาปโกฏิกํ. ตตฺถ เทฺว มนาปานิ
ปุคฺคลมนาปํ สมฺมติมนาปญฺจ. ปุคฺคลมนาปํ นาม ยํ เอกสฺส ปุคฺคลสฺส อิฏฺ กนฺตํ
โหติ, ตเทว อญฺสฺส อนิฏฺ อกนฺตํ. ปจฺจนฺตวาสีนญฺหิ คณฺฑุปาทาปิ อิฏฺา
โหนฺติ กนฺตา มนาปา, มชฺฌิมปเทสวาสีนํ อติเชคุจฺฉา. เตสญฺจ โมรมํสาทีนิ
อิฏฺานิ โหนฺติ, อิตเรสํ ตานิ อติเชคุจฺฉานิ. อิทํ ปุคฺคลมนาปํ. อิตรํ
สมฺมติมนาปํ.
@เชิงอรรถ: ๑-๑ ฉ.ม., อิ. อทฺวารฆรํ     ๒ ฉ.ม., อิ. เคณฺฑุ   ๓ ฉ.ม. อนนฺตรํ
@๔ ก. จารา, สี., อิ. โจรา    ๕ ฉ.ม. โลหฑฺฒมาสโก
      อิฏฺานิฏฺารมฺมณํ นาม โลเก ปฏิวิภตฺตํ นตฺถิ, วิภชิตฺวา ปน
ทสฺเสตพฺพํ. วิภชนฺเตน ปน ๑- อติอิสฺสรานํ มหาสมฺมตมหาสุทสฺสนธมฺมาโสกาทีนํ
วเสน วิภชิตพฺพํ. เตสํ หิ ทิพฺพกปฺปมฺปิ อารมฺมณํ อมนาปํ อุปฏฺาติ.
อติทุคฺคตานํ ทุลฺลภนฺนปานานํ วเสน ๒- น วิภชิตพฺพํ. เตสํ หิ
กณาชกภตฺตสิตฺถานิปิ ปูติมํสสฺส รโสปิ อติมธุโร อมตสทิโส โหติ. มชฺฌิมานมฺปน
คณิกมหามตฺตเสฏฺิกุฏุมฺพิกวาณิชาทีนํ กาเลน อิฏฺ กาเลน อนิฏฺ ลภมานานํ
วเสน วิภชิตพฺพํ. ตญฺจ ปเนตํ อารมฺมณํ ชวนํ ปริจฺฉินฺทิตุํ น สกฺโกติ. ชวนํ
หิ อิฏฺเปิ รชติ อนิฏฺเปิ, อิฏฺเปิ ทุสฺสติ อนิฏฺเปิ. เอกนฺตโต ปน
วิปากจิตฺตํ อิฏฺานิฏฺ ปริจฺฉินฺทติ. กิญฺจาปิ หิ มิจฺฉาทิฏฺิกา พุทฺธํ ๓- วา
สํฆํ วา มหาเจติยาทีนิ วา อุฬารานิ อารมฺมณานิ ทิสฺวา อกฺขีนิ ปิทหนฺติ
โทมนสฺสํ อาปชฺชนฺติ, ธมฺมสทฺทํ สุตฺวา กณฺเณ ถเกนฺติ,
จกฺขุวิญฺาณโสตวิญฺาณานิ ๔- ปน เตสํ กุสลวิปากาเนว โหนฺติ. กิญฺจาปิ
คูถสูกราทโย คูถคนฺธํ ฆายิตฺวา ขาทิตุํ ลภิสฺสามาติ โสมนสฺสชาตา โหนฺติ, คูถทสฺสเน
ปน เนสํ จกฺขุวิญฺาณํ, ตสฺส คนฺธฆายเน ฆานวิญฺาณํ, รสสายเน ชิวฺหาวิญฺาณญฺจ
อกุสลวิปากเมว โหติ. ภควา ปน ปุคฺคลมนาปตํ สนฺธาย เต จ มหาราช
รูปาติอาทิมาห.
      จนฺทนงฺคลิโยติ ๕- อิทํ ตสฺส อุปาสกสฺส นามํ. ปฏิภาติ มํ ภควาติ
มยฺหํ ๖- เอกํ การณํ อุปฏฺาติ ปญฺายติ. ตสฺส ปญฺจ ๗- ราชาโน อามุตฺตมณิกุณฺฑเล
สชฺชิตาย อาปานภูมิยา สนฺนิเวเสเนว ๘- มหตา ราชานุภาเวน ปรเมน
อิสฺสริยวิภเวน อาคนฺตฺวาปิ ทสพลสฺส สนฺติเก ิตกาลโต ปฏฺาย  ทิวา ปทีเป
วิย อุทกาภิสิตฺเต องฺคาเร วิย สุริยุฏฺาเน ขชฺโชปนเก วิย จ หตปฺปเภ
หตโสเภ ตํ ตถาคตญฺจ เตหิ สตคุเณหิ วิโรจมานํ ๙- ทิสฺวา "มหนฺตา วต โภ
พุทฺธา นามา"ติ ปฏิภาณํ อุทปาทิ. ตสฺมา เอวมาห.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม., อิ. จ น      ๒ ฉ.ม., อิ. วเสนปิ      ๓ สี. สมฺพุทฺธํ
@๔ ม. จกฺขุวิญฺาณาทีนิ   ๕ ฉ.ม., อิ. จนฺทนงฺคลิโก  ๖ ฉ.ม. ภควา มยฺหํ
@๗ ฉ.ม., อิ. ตสฺส เต ปญฺจ, สี. ตสฺส เต จ   ๘ ฉ.ม., อิ. นิสินฺนวเสเนว
@๙ ฉ.ม., อิ. เตหิ สตฺตคุเณน สหสฺสคุเณน วิโรจมานํ
      โกกนทนฺติ ปทุมสฺเสเวตํ เววจนํ. ปาโตติ กาลสฺเสว. สิยาติ ภเวยฺย.
อวีตคนฺธนฺติ อวิคตคนฺธํ. องฺคีรสนฺติ สมฺมาสมฺพุทฺธํ. ภควโต หิ องฺคโต รํสิโย ๑-
นิกฺขมนฺติ, ตสฺมา องฺคีรโสติ วุจฺจติ. ยถา โกกนทสงฺขาตํ ปทุมํ ปาโตว ผุลฺลํ
อวีตคนฺธํ สุคนฺธํ ๒- สิยา, เอวเมว ภควนฺตํ องฺคีรสํ ตปนฺตํ อาทิจฺจมิว
อนฺตลิกฺเข วิโรจมานํ ปสฺสาติ อยเมตฺถ สงฺเขปตฺโถ. ภควนฺตํ อจฺฉาเทสีติ ภควโต
อทาสีติ อตฺโถ. โลกโวหารโต ปเนตฺถ อีทิสํ วจนํ โหติ. โส กิร อุปาสโก
"เอเต ตถาคตสฺส คุเณสุ ปสีทิตฺวา มยฺหํ ปญฺจ อุตฺตราสงฺเค เทนฺติ, อหํ
เอเต ๓- ภควโตว ทสฺสามี"ติ จินฺเตตฺวา อทาสิ. ทุติยํ.

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๑ หน้า ๑๔๓-๑๔๕.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=11&A=3744&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=11&A=3744&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=15&i=359
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=15&A=2575
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=15&A=2223
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=15&A=2223
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๕
http://84000.org/tipitaka/read/?index_15