อรรถกถาเล่มที่ ๓ ภาษาบาลีอักษรไทย
 วินย.อ. (สมนฺต.๓)

หน้าที่ ๔๔๓.
                 ปาฏิโมกฺขฏฺปนกฺขนฺธกวณฺณนา
                        -------
     {๓๘๓} ปาฏิโมกฺขฏฺปนกฺขนฺธเก ฯ นนฺทิมุขิยา รตฺติยาติ อรุณุฏฺิตกาเล
ปีติมุขา วิย รตฺติ ขายติ ฯ เตนาห นนฺทิมุขิยา รตฺติยาติ ฯ
อนฺโตปูตินฺติ อนฺโตจิตฺตสนฺตาเน กิเลสปูติสภาเวน อนฺโตปูติ ฯ
อวสฺสุตนฺติ กิเลสวสฺสนวเสน อวสฺสุตํ ฯ กสมฺพุชาตนฺติ อากิณฺณโทสตาย
สงฺกิลิฏฺชาตํ ฯ ยาว พาหาคหณาปิ นามาติ อปริสุทฺธา
อานนฺท ปริสาติ วจนํ สุตฺวาเยว หิ เตน ปกฺกมิตพฺพํ สิยา
เอวํ อปกฺกมิตฺวา ยาว พาหาคหณาปิ นาม โส โมฆปุริโส
อาคมิสฺสติ อจฺฉริยมิทนฺติ ทสฺเสติ ฯ {๓๘๔} น อายตเกเนว ปปาโต
โหตีติ น ปมเมว คมฺภีโร อนุปุพฺเพน คมฺภีโรติ อตฺโถ ฯ
ิตธมฺโม เวลํ นาติวตฺตตีติ วีจีนํ โอสกฺกนวฑฺฒนมริยาทเวลํ
นาติกฺกมติ ฯ ตีรํ วาเหตีติ ตีรํ อปฺเปติ อุสฺสาเทตีติ อตฺโถ ฯ
อญฺาปฏิเวโธติ อรหตฺตปฏิเวโธ ฯ {๓๘๕} ฉนฺนมติวสฺสตีติ อาปตฺตึ
อาปชฺชิตฺวา ปฏิจฺฉาเทนฺโต อญฺ นวํ อาปตฺตึ อาปชฺชตีติ
อิทเมตํ สนฺธาย วุตฺตํ ฯ วิวฏํ นาติวสฺสตีติ อาปตฺตึ อาปชฺชิตฺวา
วิวรนฺโต อญฺ อาปตฺตึ อาปชฺชตีติ อิทเมตํ สนฺธาย วุตฺตํ ฯ
     {๓๘๖} ปิตํ โหติ ปาฏิโมกฺขนฺติ เอตฺถ ปุเร วา ปจฺฉา วา ปิตํปิ
อปิตํปิ โหติ เขตฺเต ปิตเมว ปน ปิตํ โหติ ตสฺมา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๔๔.
สุณาตุ เม ภนฺเต สงฺโฆ อชฺช อุโปสโถ ปณฺณรโส ยทิ
สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ สงฺโฆ อุโปสถํ กเรยฺยาติ เอตฺถ ยาว เรการํ
ภณติ ตาว เปตพฺพํ อิทํ หิ เขตฺตํ ฯ ยกาเร ปน วุตฺเต
เปนฺเตน ปจฺฉา ปิตํ นาม โหติ ฯ สุณาตุ เมติ อนารทฺเธว
เปนฺเตน ปุเร ปิตํ โหติ ฯ {๓๘๗} อมูลิกาย ทิฏฺิวิปตฺติยา ปาฏิโมกฺขํ
เปติ อกตายาติ เตน ปุคฺคเลน สา วิปตฺติ กตา วา โหตุ
อกตา วา ปาฏิโมกฺขฏฺปนกสฺส สญฺา อมูลกวเสน อมูลกา
โหติ ฯ กตากตายาติ กตญฺจ อกตญฺจ อุภยํ คเหตฺวา วุตฺตํ ฯ
     ธมฺมิกํ สามคฺคึ น อุเปตีติ กมฺมํ โกเปตุกามตาย สงฺฆกมฺเม
กยิรมาเน เนว อาคจฺฉติ น ฉนฺทํ เทติ สมฺมุขีภูโต จ ปฏิกฺโกสติ
เตน ทุกฺกฏํ อาปชฺชติ ฯ อิจฺจสฺส สาปตฺติกสฺเสว ปาฏิโมกฺขํ
ปิตํ โหติ ฯ ปจฺจาทิยตีติ ปุน กาตพฺพํ กมฺมนฺติ ปจฺจาทิยติ ฯ
เตน อุกฺโกฏนเกน ปาจิตฺติยํ อาปชฺชติ ฯ อิจฺจสฺสาปิ สาปตฺติกสฺเสว
ปาฏิโมกฺขํ ปิตํ โหติ ฯ {๓๘๘} เยหิ อากาเรหิ เยหิ ลิงฺเคหิ เยหิ
นิมิตฺเตหีติ เอตฺถ มคฺเคน มคฺคปฏิปาทนาทีสุ อาการาทิสญฺา
เวทิตพฺพา ฯ เตน ทิฏฺเน เตน สุเตน ตาย ปริสงฺกายาติ เอตฺถ
ทิฏฺญฺจ สุตญฺจ ปาลิยํ อาคตเมว ฯ สเจ ปน เตหิ ทิฏฺสุเตหิ
ปริสงฺกํ อุปฺปาเทยฺย ตํ สนฺธาย วุตฺต ตาย ปริสงฺกายาติ ฯ
     {๓๙๘} อตฺตาทานํ อาทาตุกาเมนาติ เอตฺถ สาสนํ โสเธตุกาโม ภิกฺขุ ยํ
อธิกรณํ อตฺตนา อาทิยติ ตํ อตฺตาทานนฺติ วุจฺจติ ฯ อกาโล
อิมํ อตฺตาทานํ อาทาตุนฺติ เอตฺถ ราชภยํ โจรภยํ ทุพฺภิกฺขภยํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๔๕.
วสฺสารตฺโตติ อยํ อกาโล วิปรีโต กาโล ฯ อภูตํ อิทํ อตฺตาทานนฺติ
อสนฺตมิทํ มยา อธมฺโม วา ธมฺโมติ ธมฺโม วา อธมฺโมติ
อวินโย วา วินโยติ วินโย วา อวินโยติ ทุสฺสีโล วา ปุคฺคโล
สีลวาติ สีลวา ปุคฺคโล ทุสฺสีโลติ คหิโตติ อตฺโถ ฯ วิปริยาเยน
ภูตํ เวทิตพฺพํ ฯ อนตฺถสญฺหิตํ อิทํ อตฺตาทานนฺติ เอตฺถ ยํ
ชีวิตนฺตรายาย วา พฺรหฺมจริยนฺตรายาย วา สํวตฺตติ อิทํ
อนตฺถสญฺหิตํ อตฺตาทานํ วิปรีตํ อตฺถสญฺหิตํ นาม ฯ น
ลภิสฺสามิ สนฺทิฏฺเ สมฺภตฺเต ภิกฺขูติ อปฺเปกทา หิ ราชภยาทีสุ
เอวรูปา อตฺตโน ปกฺขสฺส อุปตฺถมฺภกา ภิกฺขู ลทฺธุํ น สกฺกา
โหนฺติ ตํ สนฺธาย วุตฺตํ น ลภิสฺสามีติ ฯ อปฺเปกทา ปน
เขมสุภิกฺขาทีสุ ลทฺธุํ สกฺกา โหนฺติ ตํ สนฺธาย ลภิสฺสามีติ
วุตฺตํ ฯ ภวิสฺสติ สงฺฆสฺส ตโตนิทานํ ภณฺฑนนฺติ โกสมฺพิกานํ
วิย ภณฺฑนํ กลโห วิคฺคโห วิวาโท สงฺฆเภโท จ ภวิสฺสติ ฯ
ปจฺฉาปิ อวิปฺปฏิสารกรํ ภวิสฺสตีติ สุภทฺทวุฑฺฒปพฺพชิตํ นิคฺคเหตฺวา
ปญฺจสติกสงฺคีตึ กโรนฺตสฺส มหากสฺสปตฺเถรสฺเสว ทสวตฺถุเก อธิกรเณ
ทส ภิกฺขุสหสฺสานิ นิคฺคเหตฺวา สตฺตสติกสงฺคีตึ กโรนฺตสฺส อายสฺมโต
ยสสฺเสว สฏฺิภิกฺขุสหสฺสานิ นิคฺคเหตฺวา สหสฺสกสงฺคีตึ กโรนฺตสฺส
โมคฺคลีปุตฺตติสฺสตฺเถรสฺเสว จ ปจฺฉา สมนุสฺสรณํ อวิปฺปฏิสารกรํ
โหติ สาสนสฺส จ วิคตุปกฺกิเลสจนฺทิมสุริยสสฺสิรีกตาย สํวตฺตติ ฯ
     {๓๙๙} อจฺฉิทฺเทน อปฺปฏิมํเสนาติอาทีสุ เยน คหฏฺปพฺพชิเตสุ โยโกจิ
ปหโต วา โหติ คิหีนํ คณฺฑผาลนาทีนิ เวชฺชกมฺมานิ วา กตานิ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๔๖.
ตสฺส กายสมาจาโร อุปจิกาหิ ขาทิตตาลปณฺณมิว ฉิทฺโท จ
ปฏิมาสิตุํ ยตฺถกตฺถจิ คเหตฺวา อากฑฺฒิตุํ สกฺกุเณยฺยตาย สปฺปฏิมํโส จ
โหติ วิปรีโต อจฺฉิทฺโท อปฺปฏิมํโสติ เวทิตพฺโพ ฯ วจีสมาจาโร
ปน มุสาวาทโอมสวาทเปสุญฺอมูลกานุทฺธํสนาทีหิ ฉิทฺโท จ
สปฺปฏิมํโส จ โหติ วิปรีโต อจฺฉิทฺโท จ อปฺปฏิมํโส จ ฯ
     เมตฺตํ นุโขเมจิตฺตนฺติปลิโพเธ ฉินฺทิตฺวา กมฺมฏฺานภาวนานุโยเคน
อธิคตํ เมตฺตํ จิตฺตํ ฯ อนาฆาตนฺติ อาฆาตวิรหิตํ วิกฺขมฺภนวเสน
วิคตาฆาตนฺติ อตฺโถ ฯ อิทํ ปน อาวุโส กตฺถ วุตฺตํ ภควตาติ
อิทํ สิกฺขาปทํ กตรสฺมึ นคเร วุตฺตนฺติ อตฺโถ ฯ {๔๐๐} กาเลน วกฺขามีติอาทีสุ
เอโก ภิกฺขุ เอกํ โอกาสํ กาเรตฺวา โจเทนฺโต กาเลน
วทติ นาม สงฺฆมชฺฌคณมชฺฌสลากคฺคยาคุอคฺควิตกฺกมาฬ-
ภิกฺขาจารมคฺคอาสนสาลาทีสุ อุปฏฺาเกหิ ปริวาริตกฺขเณ วา
โจเทนฺโต อกาเลน วทติ นาม ฯ ตจฺเฉน วทนฺโต ภูเตน วทติ
นาม ฯ อมฺโภ มหลฺลก ปริสาวจร ปํสุกูลิก ธมฺมกถิก ปฏิรูปํ
ตว อิทนฺติ วทนฺโต ผรุเสน วทติ นาม ฯ การณนิสฺสิตํ ปน
กตฺวา ภนฺเต มหลฺลกตฺถ ปริสาวจรา ปํสุกูลิกา ธมฺมกถิกตฺถ ปฏิรูปํ
ตุมฺหากํ อิทนฺติ วทนฺโต สณฺเหน วทติ นาม ฯ การณนิสฺสิตํ
กตฺวา วทนฺโต อตฺถสญฺหิเตน วทติ นาม ฯ เมตฺตจิตฺโต วกฺขามิ
โน โทสนฺตโรติ เมตฺตจิตฺตํ อุปฏฺเปตฺวา วกฺขามิ น ทุฏฺจิตฺโต
หุตฺวา ฯ {๔๐๑} อชฺฌตฺตํ มนสิกริตฺวาติ อตตโน จิตฺตํ อุปฺปาเทตฺวา ฯ
การุญฺตาติ กรุณาภาโว ฯ อิมินา กรุณญฺจ กรุณาปุพฺพภาคญฺจ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๔๗.
ทสฺเสติ ฯ หิเตสิตาติ หิตคเวสนตา ฯ อนุกมฺปิตาติ เตน หิเตน
สํโยชนา ฯ ทฺวีหิปิ เมตฺตญฺจ เมตฺตาปุพฺพภาคญฺจ ทสฺเสติ ฯ
อาปตฺติวุฏฺานตาติ อาปตฺติโต วุฏฺาเปตฺวา สุทฺธนฺเต ปติฏฺาปนํ ฯ
วตฺถุํ โจเทตฺวา สาเรตฺวา ปฏิญฺ อาโรเปตฺวา ยถาปฏิญฺาย
กมฺมกรณํ วินยปุเรกฺขารตา นาม ฯ อิเม ปญฺจ ธมฺเมติ เย
เอเต การุญฺตาติอาทินา นเยน วุตฺตา อิเม ปญฺจ ธมฺเม
อชฺฌตฺตํ มนสิกริตฺวา ปโร โจเทตพฺโพติ ฯ สจฺเจ จ อกุปฺเป
จาติ วจีสจฺเจ จ อกุปฺปนตาย จ จุทิตเกน หิ สจฺจญฺจ วตฺตพฺพํ
โกโป จ น กาตพฺโพ เนว อตฺตนา กุชฺฌิตพฺพํ น ปโร ฆเฏตพฺโพติ
อตฺโถ ฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ ฯ
             ปาฏิโมกฺขฏฺปนกฺขนฺธกวณฺณนา นิฏฺิตา ฯ
                       ---------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓ หน้า ๔๔๓-๔๔๗.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=3&A=9085&modeTY=1&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=3&A=9085&modeTY=1&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=7&i=447
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=7&A=5360
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=7&A=5689
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=7&A=5689
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๔
http://84000.org/tipitaka/read/?index_7