ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๒ ภาษาบาลีอักษรไทย เถร.อ.๑ (ปรมตฺถที.๑)

                 ๑๗๙. ๒. ขทิรวนิยเรวตตฺเถรคาถาวณฺณนา
      จาเล อุปจาเลติ อายสฺมโต ขทิรวนิยเรวตตฺเถรสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ?
      อยํ กิร ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล หํสวตีนคเร ติตฺถนาวิกกุเล นิพฺพตฺติตฺวา
มหาคงฺคาย ปยาคติตฺเถ ติตฺถนาวากมฺมํ กโรนฺโต เอกทิวสํ สสาวกสํฆํ ภควนฺตํ
คงฺคาตีรํ อุปคตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส นาวาสงฺฆาฏํ โยเชตฺวา มหนฺเตน ปูชา-
สกฺกาเรน ปรตีรํ ปาเปตฺวา อญฺญตรํ ภิกฺขุํ สตฺถารา อารญฺญกานํ ๑- อคฺคฏฺฐาเน
ฐปิยมานํ ทิสฺวา ตทตฺถํ ปตฺถนํ ปฏฺฐเปตฺวา ภควโต ภิกฺขุสํฆสฺส จ มหาทานํ
ปวตฺเตสิ. ภควา จ ตสฺส ปตฺถนาย อวญฺฌภาวํ พฺยากาสิ. โส ตโต ปฏฺฐาย ตตฺถ
ตตฺถ วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ กุสลํ กตฺวา เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท
มคธรฏฺเฐ นาลกคาเม รูปสาริยา พฺราหฺมณิยา กุจฺฉิสฺมึ นิพฺพตฺติ. ตํ วยปฺปตฺตํ
มาตาปิตโร ฆรพนฺธเนน พนฺธิตุกามา ชาตา. ๒- โส สาริปุตฺตตฺเถรสฺส ๓- ปพฺพชิตภาวํ
สุตฺวา "มยฺหํ เชฏฺฐภาตา อยฺโย ๔- อุปติสฺโส อิมํ วิภวํ ฉฑฺเฑตฺวา ปพฺพชิโต ๕-,
เตน วนฺตํ เขฬปิณฺฑํ กถาหํ ปจฺฉา คิลิสฺสามี"ติ ชาตสํเวโค ปาสํ อนุปคจฺฉนกมิโค
วิย ญาตเก วญฺเจตฺวา เหตุสมฺปตฺติยา โจทิยมาโน ภิกฺขูนํ สนฺติกํ คนฺตฺวา ธมฺม-
เสนาปติโน กนิฏฺฐภาวํ นิเวเทตฺวา อตฺตโน ปพฺพชฺชาย ฉนฺทํ อาโรเจสิ. ภิกฺขู
ตํ ปพฺพาเชตฺวา ปริปุณฺณวีสติวสฺสํ อุปสมฺปาเทตฺวา กมฺมฏฺฐาเน นิโยเชสุํ. โส
กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา ขทิรวนํ ปวิสิตฺวา "อรหตฺตํ ปตฺวา ภควนฺตํ ธมฺมเสนาปติญฺจ
ปสฺสิสฺสามี"ติ ฆเฏนฺโต วายมนฺโต ญาณสฺส ปริปากคตตฺตา น จิรสฺเสว ฉฬภิญฺโญ
อโหสิ. เตน วุตฺตํ อปทาเน:- ๖-
          "คงฺคา ภาคีรถี นาม       หิมวนฺตา ปภาวิตา
           กุติตฺเถ นาวิโก อาสึ      โอริเม จ ตรึ อหํ.
@เชิงอรรถ:  สี. อารญฺญกานํ ภิกฺขูนํ    สี. พทฺธิตุกามา หุตฺวา ตสฺส อาโรเจสุํ
@ สี. สาริปุตฺตสฺส   ม. มยฺหํ อยฺโย   สี. ปพฺพชิ   ขุ.อป. ๓๒/๖๒๘/๗๓
@  ขทิรวนิยเรวตตฺเถราปทาน
          ปทุมุตฺตโร นายโก         สมฺพุทฺโธ ทิปทุตฺตโม
          วสีสตสหสฺเสหิ            คงฺคาตีรมุปาคโต. ๑-
          พหู นาวา สมาเนตฺวา      วฑฺฒกีหิ สุสงฺขตํ
          นาวาย ฉทนํ กตฺวา        ปฏิมานึ นราสภํ.
          อาคนฺตฺวาน จ สมฺพุทฺโธ     อารูหิ ตญฺจ นาวกํ
          วาริมชฺเฌ ฐิโต สตฺถา      อิมา คาถา อภาสถ.
          โย โส ตาเรสิ สมฺพุทฺธํ     สํฆญฺจาปิ อนาสวํ
          เตน จิตฺตปฺปสาเทน        เทวโลเก รมิสฺสติ.
          นิพฺพตฺติสฺสติ เต พฺยมฺหํ      สุกตํ นาวสณฺฐิตํ
          อากาเส ปุปฺผฉทนํ         ธารยิสฺสติ สพฺพทา.
          อฏฺฐปญฺญาสกปฺปมฺหิ         ตารโก นาม ขตฺติโย
          จาตุรนฺโต วิชิตาวี         จกฺกวตฺตี ภวิสฺสติ.
          สตฺตปญฺญาสกปฺปมฺหิ         จมฺมโก นาม ขตฺติโย
          อุคฺคจฺฉนฺโตว สูริโย        โชติสฺสติ มหพฺพโล.
          กปฺปสตสหสฺสมฺหิ           โอกฺกากกุลสมฺภโว
          โคตโม นาม โคตฺเตน      สตฺถา โลเก ภวิสฺสติ.
          ติทสา โส จวิตฺวาน        มนุสฺสตฺตํ คมิสฺสติ
          เรวโต นาม นาเมน       พฺรหฺมพนฺธุ ภวิสฺสติ.
          อคารา นิกฺขมิตฺวาน        สุกฺกมูเลน โจทิโต
          โคตมสฺส ภควโต          สาสเน ปพฺพชิสฺสติ.
          โส ปจฺฉา ปพฺพชิตฺวาน      ยุตฺตโยโค วิปสฺสโก ๒-
          สพฺพาสเว ปริญฺญาย        นิพฺพายิสฺสตินาสโว.
          วีริยํ เม ธุรโธรยฺหํ        โยคกฺเขมาธิวาหนํ
@เชิงอรรถ:  ปาลิ. คงฺคาโสตํ ตริสฺสติ    สี. วิปสฺสติ
          ธาเรมิ อนฺติมํ เทหํ        สมฺมาสมฺพุทฺธสาสเน.
          สตสหสฺเส กตํ กมฺมํ        ผลํ ทสฺเสสิ เม อิธ
          สุมุตฺโต สรเวโคว         กิเลเส ฌาปยี มม.
          ตโต มํ วนนิรตํ ๑-        ทิสฺวา โลกนฺตคู มุนิ
          วนวาสิภิกฺขูนคฺคํ  ๒-       ปญฺญาเปสิ มหามติ.
          กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ  กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
      ฉฬภิญฺโญ ปน หุตฺวา เถโร สตฺถารํ ธมฺมเสนาปติญฺจ วนฺทิตุํ เสนาสนํ
สํสาเมตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย อนุปุพฺเพน สาวตฺถึ ปตฺวา เชตวนํ ปวิสิตฺวา สตฺถารํ
ธมฺมเสนาปติญฺจ วนฺทิตฺวา กติปาหํ เชตวเน วิหาสิ. อถ นํ สตฺถา อริยคณมชฺเฌ
นิสินฺโน อารญฺญกานํ ภิกฺขูนํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปสิ "เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม สาวกานํ
ภิกฺขูนํ อารญฺญกานํ ยทิทํ เรวโต ขทิรวนิโย"ติ. ๓- โส อปรภาคา อตฺตโน ชาตคามํ
คนฺตฺวา "จาลา, อุปจาลา, สีสูปจาลา"ติ ติสฺสนฺนํ ภคินีนํ ปุตฺเต "จาลา,
อุปจาลา, สีสูปจาลา"ติ ตโย ภาคิเนยฺเย อาเนตฺวา ปพฺพาเชตฺวา กมฺมฏฺฐาเน
นิโยเชสิ. เต กมฺมฏฺฐานํ อนุยุตฺตา วิหรนฺติ. ตสฺมึ จ สมเย เถรสฺส โกจิเทว
อาพาโธ อุปฺปนฺโน. ตํ สุตฺวา สาริปุตฺตตฺเถโร เรวตํ "คิลานปุจฺฉนํ อธิคม-
ปุจฺฉนญฺจ กริสฺสามี"ติ อุปคจฺฉิ. เรวตตฺเถโร ธมฺมเสนาปตึ ทูรโตว อาคจฺฉนฺตํ
ทิสฺวา เตสํ สามเณรานํ สตุปฺปาทนวเสน โอวทนฺโต:-
            ๔- "จาเล อุปจาเล สีสูปจาเล
                จาลา อุปจาลา สีสูปจาลา
                ปติสฺสตา ๕- นุ โข วิหรถ
                อาคโต โว วาลํ วิย เวธี"ติ
คาถมาห. ๔-
@เชิงอรรถ:  สี. ฌานนิรตํ   สี. ฌายีนํ ภิกฺขูนํ อคฺคํ   องฺ.เอกก.๒๐/๒๐๓/๒๔ เอตทคฺควคฺค:
@ ทุติยวคฺค   ๔-๔ ฉ.ม. "จาเลอุปจาเล"ติ คาถํ อภาสิ    ปาลิ. ปติสฺสติกา
      [๔๒] ตตฺถ จาเล อุปจาเล สีสูปจาเลติ เตสํ อาลปนํ. "จาลา, อุปจาลา,
สีสูปจาลา"ติ หิ อิตฺถิลิงฺควเสน ลทฺธนามา เต ตโย ทารกา ปพฺพชิตาปิ ตถา
โวหรียนฺติ. "จาลี อุปจาลี สีสูปจาลีติ เตสํ นามนฺ"ติ จ วทนฺติ. ยทตฺถํ "จาเล"ติ-
อาทินา อามนฺตนํ กตํ, ตํ ทสฺเสนฺโต "ปติสฺสตา นุ โข วิหรถา"ติ วตฺวา
ตตฺถ การณมาห "อาคโต โว วาลํ วิย เวธี"ติ. ปติสฺสตาติ ปติสฺสติกา.
โขติ ๑- อวธารเณ. อาคโตติ อาคจฺฉิ. โวติ ตุมฺหากํ. วาลํ วิย เวธีติ วาลเวธี
วิย, อยํ เหตฺถ สงฺเขปตฺโถ:- ติกฺขชวนนิพฺเพธิกปญฺญตาย วาลเวธิรูโป สตฺถุกปฺโป
ตุมฺหากํ มาตุลตฺเถโร อาคโต, ตสฺมา สมณสญฺญํ ๒- อุปฏฺฐเปตฺวา สติ-
สมฺปชญฺญยุตฺตาเอว หุตฺวา วิหรถ, "ยถาธิคเต วิหาเร อปฺปมตฺตา ภวถา"ติ.
      ตํ สุตฺวา เต สามเณรา ธมฺมเสนาปติสฺส ปจฺจุคฺคมนาทิวตฺตํ กตฺวา อุภินฺนํ
มาตุลตฺเถรานํ ปฏิสนฺถารเวลายํ นาติทูเร สมาธึ สมาปชฺชิตฺวา นิสีทึสุ. ธมฺม-
เสนาปติ เรวตตฺเถเรน สทฺธึ ปฏิสนฺถารํ กตฺวา อุฏฺฐายาสนา เต สามเณเร
อุปสงฺกมิ. เต ตถากาลปริจฺเฉทสฺส กตตฺตา เถเร อุปสงฺกมนฺเตเอว อุฏฺฐหิตฺวา
วนฺทิตฺวา อฏฺฐํสุ. เถโร "กตรกตรวิหาเรน วิหรถา"ติ ปุจฺฉิตฺวา เตหิ "อิมาย
อิมายา"ติ วุตฺเต "ทารเกปิ นาม เอวํ วิเนนฺโต มยฺหํ ภาติโก ปจฺจปาทิ วต
ธมฺมสฺส อนุธมฺมนฺ"ติ เถรํ ปสํสนฺโต ปกฺกามิ.
                 ขทิรวนิยเรวตตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                       ----------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๑๖๘-๑๗๑. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=3768&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=3768&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=179              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=5232              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=5491              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=5491              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]