อรรถกถาเล่มที่ ๓๗ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๓ ทุกนิปาตวณฺณนา

                  ๗ พีรณตฺถมฺภกวคฺควณฺณนา
                       ---------
                    ๑ โสมทตฺตชาตกํ ฯ
     อกาสิ โยคฺคนฺติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต โลฬุทายิตฺเถรํ
อารพฺภ กเถสิ ฯ
     โส หิ ทฺวินฺนํ ติณฺณํ ชนานํ อนฺตเร เอกวจนมฺปิ สมฺปาเทตฺวา
กเถตุํ น สกฺโกติ, สารชฺชพหุโล อญฺ กเถสฺสามีติ อญฺเมว
กเถสิ ฯ ตสฺส ตํ ปวตฺตึ ภิกฺขู ธมฺมสภายํ กเถนฺตา นิสีทึสุ ฯ
สตฺถา อาคนฺตฺวา กายนุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนาติ
ปุจฺฉิตฺวา อิมาย นามาติ วุตฺเต น ภิกฺขเว โลฬุทายี อิทาเนว
สารชฺชพหุโล ปุพฺเพปิ สารชฺชพหุโล เยวาติ วตฺวา อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
กาสิกรฏฺเ อญฺตรสฺมึ พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติตฺวา วยปฺปตฺโต
ตกฺกสิลายํ สิปฺปํ อุคฺคณฺหิตฺวา ปุน เคหํ อาคนฺตฺวา มาตาปิตูนํ
ทุคฺคตภาวํ ตฺวา ปริหีนกุลํ ปติฏฺเปสฺสามีติ มาตาปิตโร อาปุจฺฉิตฺวา
พาราณสิยํ คนฺตฺวา ราชานํ อุปฏฺาสิ ฯ โส รญฺโ ปิโย อโหสิ
มนาโป ฯ อถสฺส ปิตุโน ทฺวีหิ เยว โคเณหิ กสึ กตฺวา ชีวิตํ
กปฺเปนฺตสฺส เอโก โคโณ มโต ฯ โส โพธิสตฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา
ตาต เอโก โคโณ มโต, กสิกมฺมํ นปฺปวตฺตติ, ราชานํ เอกํ
โคณํ ยาจาหีติ อาห ฯ ตาต น จิรสฺเสว เม ราชา ทิฏฺโ,
อิทาเนว โคณํ ยาจิตุํ น ยุตฺตํ, ตุมฺเหว ยาเจยฺยาถาติ ฯ ตาต
ตฺวํ มยฺหํ สารชฺชพหุลภาวํ น ชานาสิ, อหํ หิ ทฺวินฺนํ ติณฺณํ
สมฺมุเข กถํ สมฺปาเทตุํ น สกฺโกมิ, สเจ อหํ รญฺโ สนฺติกํ
โคณํ ยาจิตุํ คมิสฺสามิ, อิมมฺปิ ทตฺวา อาคมิสฺสามีติ ฯ ตาต ยํ
โหติ, ตํ โหตุ, น สกฺกา มยา ราชานํ ยาจิตุํ, อปิ จ โข ปนาหํ ตุมฺเห
โยคฺคํ กาเรสฺสามีติ ฯ เตน หิ สาธุกํ มํ โยคฺคํ กาเรหีติ ฯ
โพธิสตฺโต ปิตรํ อาทาย พีรณตฺถมฺภกสุสานํ คนฺตฺวา ตตฺถ ตตฺถ
ติณกลาเป พนฺธิตฺวา อยํ ราชา อยํ อุปราชา อยํ เสนาปตีติ
นามานิ กตฺวา ปฏิปาฏิยา ปิตุ ทสฺเสตฺวา ตาต ตฺวํ รญฺโ
สนฺติกํ คนฺตฺวา ชยตุ มหาราชาติ วตฺวา อิมํ คาถํ วตฺวา โคณํ
ยาเจยฺยาถาติ คาถํ อุคฺคณฺหาเปสิ
      เทฺว เม โคณา มหาราช    เยหิ เขตฺตํ กสามฺหเส,
      เตสุ เอโก มโต เทว,    ทุติยํ เทหิ ขตฺติยาติ ฯ
     พฺราหฺมโณ เอเกน สํวจฺฉเรน อิมํ คาถํ ปคุณํ กตฺวา
โพธิสตฺตํ อาห ตาต โสมทตฺต คาถา เม ปคุณา ชาตา, อิทานิ
นํ อหํ ยสฺส กสฺสจิ สนฺติเก วตฺตุํ สกฺโกมิ, มํ รญฺโ สนฺติกํ
เนหีติ ฯ โส สาธุ ตาตาติ ตถารูปํ ปณฺณาการํ คาหาเปตฺวา
ปิตรํ รญฺโ สนฺติกํ เนติ ฯ พฺราหฺมโณ ชยตุ มหาราชาติ
วตฺวา ปณฺณาการํ อทาสิ ฯ ราชา อยนฺเต โสมทตฺต พฺราหฺมโณ
กึ โหตีติ อาห ฯ ปิตา เม มหาราชาติ ฯ เกนตฺเถนาคโตติ ฯ
ตสฺมึ ขเณ พฺราหฺมโณ โคณํ ยาจนตฺถาย คาถํ วทนฺโต
        เทฺว เม โคณา มหาราช  เยหิ เขตฺตํ กสามฺหเส,
        เตสุ เอโก มโต เทว,   ทุติยํ คณฺห ขตฺติยาติ
อาห ฯ ราชา พฺราหฺมเณน วิรชฺฌิตฺวา กถิตภาวํ ตฺวา สิตํ
กตฺวา โสมทตฺต ตุมฺหากํ เคเห พหู มญฺเ โคณาติ อาห ฯ
ตุมฺเหหิ ทินฺนา ภวิสฺสนฺติ มหาราชาติ ฯ ราชา โพธิสตฺตสฺส ตุสฺสิตฺวา
พฺราหฺมณสฺส โสฬส โคเณ อลงฺการภณฺฑเก นิวาสนคามญฺจสฺส
พฺรหฺมเทยฺยํ ทตฺวา มหนฺเตน ยเสน พฺราหฺมณํ อุยฺโยเชสิ ฯ
พฺราหฺมโณ สพฺพเสตสินฺธวยุตฺตํ รถํ อภิรุยฺห มหนฺเตน ปริวาเรน
คามํ อคมาสิ ฯ โพธิสตฺโต ปิตรา สทฺธึ รเถ นิสีทิตฺวา คจฺฉนฺโต
ตาต อหํ ตุมฺเห สกลํ สํวจฺฉรํ โยคฺคํ กาเรสึ, สนฺนิฏฺานกาเล
ปน ตุมฺหากํ โคณํ รญฺโ อทตฺถาติ วตฺวา ปมํ คาถมาห
              อกาสิ โยคฺคํ ธุวํ อปฺปมตฺโต
              สํวจฺฉรํ วีรณตฺถมฺภกสฺมึ,
              พฺยากาสิ อญฺ ๑- ปริสํ วิคยฺห,
              น นิยฺยโม ตายติ อปฺปปญฺนฺติ ฯ
     ตตฺถ อกาสิ โยคฺคํ ธุวํ อปฺปมตฺโต สํวจฺฉรํ วีรณตฺถมฺภกสฺมินฺติ
ตาต ตฺวํ นิจฺจํ อปฺปมตฺโต วีรณตฺถมฺภกมเย สุสาเน
โยคฺคํ อกาสิ ฯ พฺยากาสิ อญฺ ๑- ปริสํ วิคยฺหาติ อถ ปน
ปริสํ วิคาหิตฺวา ตํ อญฺมฺปิ ๒- อกาสิ วิการํ อกาสิ ปริวตฺเตสีติ
อตฺโถ ฯ น นิยฺยโม ตายติ อปฺปปญฺนฺติ อปฺปปญฺ นาม
@เชิงอรรถ: ๑ สญฺนฺติปิ ฯ   ๒ สญฺมฺปีติปิ ฯ
ปุคฺคลํ นิยฺยโม โยโค จิณฺณจรณํ น ตายติ น รกฺขตีติ ฯ
    อถสฺส วจนํ สุตฺวา พฺราหฺมโณ ทุติยํ คาถมาห
         ทฺวยํ ยาจนโก ตาต   โสมทตฺต นิคจฺฉติ
         อลาภํ ธนลาภํ วา,   เอวํธมฺมา หิ ยาจนาติ ฯ
     ตตฺถ เอวํธมฺมา หิ ยาจนาติ ยาจนา หิ เอวํสภาวาติ ฯ
     สตฺถา น ภิกฺขเว โลฬุทายี อิทาเนว สารชฺชพหุโล ปุพฺเพปิ
สารชฺชพหุโลติ อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ฯ ตทา
โสมทตฺตสฺส ปิตา โลฬุทายี อโหสิ, โสมทตฺโต ปน อหเมวาติ ฯ
                   โสมทตฺตชาตกํ ปมํ ฯ
                       --------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๗ หน้า ๒๑๙-๒๒๒.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=37&A=4311&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=37&A=4311&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=271
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=1589
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=1576
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=1576
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27