อรรถกถาเล่มที่ ๓๘ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๔ ติก-ปญฺจกนิปาต

                     อารามทูสกชาตกํ
     โยเมสญฺจ สเมตานนฺติ อิทํ สตฺถา ทกฺขิณาคิริชนปเท วิหรนฺโต
อญฺตรํ อุยฺยานปาลปุตฺตํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     สตฺถา กิร วุฏฺวสฺโส เชตวนา นิกฺขมิตฺวา ทกฺขิณาคิริชนปเท
จาริกํ จรติ ฯ อเถโก อุปาสโก พุทฺธปฺปมุขํ ภิกฺขุสงฺฆํ
นิมนฺเตตฺวา อุยฺยาเน นิสีทาเปตฺวา ยาคุขชฺชเกหิ สนฺตปฺเปตฺวา อยฺยา
อุยฺยาเน จริตุกามา อิมินา อุยฺยานปาเลน สทฺธึ จรนฺตูติ วตฺวา
อุยฺยาเน อยฺยานํ ผลาผลานิ ทเทยฺยาสีติ อุยฺยานปาลํ อาณาเปสิ ฯ
ภิกฺขู จรมานา เอกํ ฉิทฺทฏฺานํ ทิสฺวา อิมํ านํ ฉิทฺทํ
อวิรุฬฺหรุกฺขํ กินฺนุโข การณนฺติ ปุจฺฉึสุ ฯ อถ เตสํ อุยฺยานปาโล
อาจิกฺขิ เอโก กิร อุยฺยานปาลปุตฺโต อุปโรปเกสุ อุทกํ
อาสิญฺจนฺโต มูลปฺปมาเณน อาสิญฺจิสฺสามีติ อุปฺปาเฏตฺวา มลปฺปมาเณน
อุทกํ อาสิญฺจิ เตน ตํ านํ ฉิทฺทํ ชาตนฺติ ฯ ภิกฺขู สตฺถุ
สนฺติกํ อาคนฺตฺวา เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ ฯ สตฺถา น ภิกฺขเว
อิทาเนว ปุพฺเพปิ โส กุมาโร อารามทูสโกเยวาติ วตฺวา เตหิ
ยาจิโต อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ วิสฺสเสเน นาม (ราเช ๑-) รชฺชํ กาเรนฺเต
อุสฺสเว สงฺฆุฏฺเ อุยฺยานปาโล อุสฺสวํ กีฬิสฺสามีติ อุยฺยานวาสิโน
มกฺกเฏ อาห อิมํ อุยฺยานํ ตุมฺหากํ พหูปการํ อหํ สตฺตาหํ
อุสฺสวํ กีฬิสฺสามิ ตุมฺเห สตฺต ทิวเส อุปโรปเกสุ อุทกํ
อาสิญฺจถาติ อาห ฯ เต สาธูติ สมฺปฏิจฺฉึสุ ฯ โส เตสํ
จมฺมฆฏเก ทตฺวา ปกฺกามิ ฯ มกฺกฏา อุทกํ อาสิญฺจิตฺวา อุปโรป
เกสุ อาสิญฺจึสุ ฯ อถ เน มกฺกฏเชฏฺโก อาห อาคเมถ ตาว
อุทกํ นาม สพฺพกาลํ ทุลฺลภํ ตํ รกฺขิตพฺพํ อุปโรปเกสุ อุปฺปาเฏตฺวา
มูลปฺปมาณํ ตฺวา ทีฆมูลเกสุ พหุํ รสฺสมูลเกสุ อปฺปํ
อุทกํ อภิสิญฺจิตุํ วฏฺฏตีติ ฯ เต สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา เอกจฺเจ
อุปโรปเกสุ อุปฺปาเฏตฺวา คจฺฉนฺติ เอกจฺเจ โรเปตฺวา อุทกํ
อาสิญฺจนฺติ ฯ ตสฺมึ กาเล โพธิสตฺโต พาราณสิยํ เอกสฺส กุลสฺส
ปุตฺโต อโหสิ ฯ โส เกนจิเทว กรณีเยน อุยฺยานํ คนฺตฺวา เต
มกฺกเฏ ตถา กโรนฺเต ทิสฺวา โก ตุมฺเห เอวํ กาเรตีติ
ปุจฺฉิตฺวา วานรเชฏฺโกติ วุตฺเต เชฏฺกสฺส ตาว โว อยํ ปญฺา
ตุมฺหากํ ปน กีทิสา ภวิสฺสตีติ เอตมตฺถํ ปกาเสนฺโต ปมํ คาถมาห
          โยเมสญฺจ สเมตานํ      อหุวา เสฏฺสมฺมโต
          ตสฺสายํ เอทิสี ปญฺา     กิเมว อิตรา ปชาติ ฯ
     ตตฺถ โยเมสญฺจ สเมตานนฺติ โย อิเมสํ สพฺเพสมฺปิ
@เชิงอรรถ: ๑ รญฺเ ฯ
สมานชาตีนํ อหุวา เสฏสมฺมโต อโหสิ ฯ กิเมว อิตรา ปชาติ ยา
อิตรา เอเตสุ ลามกา ปชา กีทิสา นุโข ตสฺสา ปญฺาติ ฯ
     ตสฺส กถํ สุตฺวา วานรา ทุติยํ คาถมาหํสุ
          เอวเมว ตุวํ พฺรหฺเม     อนญฺาย วินินฺทสิ
          กถํ หิ มูลํ อทิสฺวา       รุกฺขํ ชญฺา ปติฏฺิตนฺติ ฯ
     ตตฺถ พฺรหฺเมติ อาลปนมตฺตํ ฯ อยํ ปเนตฺถ สงฺเขปตฺโถ
ตฺวํ โภ ปุริส ยถา การณาการณํ อชานิตฺวา เอวเมว อมฺเห
วินินฺทสิ รุกฺโข นาม คมฺภีเร ปติฏฺิโต วา เอส น วาติ มูลํ
อนุปฺปาเฏตฺวา กถํ าตุํ สกฺกา เตน มยํ อุปฺปาเฏตฺวา
มูลปฺปมาเณน อุทกํ อาสิญฺจามาติ ฯ
     ตํ สุตฺวา โพธิสตฺโต ตติยํ คาถมาห
          นาหํ ตุมฺเห วินินฺทามิ     เย เจตฺถ วานรา วเน
          วิสฺสเสโน จ คารยฺโห    ยสฺสตฺถา รุกฺขโรปกาติ ฯ
     ตตฺถ วิสฺสเสโน จ คารยฺโหติ พาราณสีราชา วิสฺสเสโน
เจตฺถ ครหิตพฺโพ ฯ ยสฺสตฺถา รุกฺขโรปกาติ ยสฺสตฺถาย ตุมฺหาทิสา
รุกฺขโรปกา ชาตาติ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ตทา
วานรเชฏฺโก อารามทูสกกุมาโร อโหสิ ปณฺฑิตปุริโส ปน
อหเมวาติ ฯ
                   อารามทูสกชาตกํ อฏฺมํ
                      ----------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๘ หน้า ๘๙-๙๑.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=38&A=1853&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=38&A=1853&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=403
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=2193
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=2173
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=2173
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27