อรรถกถาเล่มที่ ๓๙ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๕ ฉกฺก-ทสกนิปาต

                  มฏฺฐกุณฺฑลิชาตกํ
     อลงฺกโต มฏฺฐกุณฺฑลีติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต เอกํ
มตปุตฺตํ กุฏุมฺพิกํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     สาวตฺถิยํ กิเรกสฺส พุทฺธุปฏฺฐากสฺส กุฏุมฺพิกสฺส ปิยปุตฺตโก
กาลมกาสิ ฯ โส ปุตฺตโสกสมปฺปิโต น นหายติ น ภุญฺชติ น
กมฺมนฺเต วิจาเรติ น พุทฺธุปฏฺฐานํ คจฺฉติ เกวลํ ปิยปุตฺตก
มํ โอหาย ปฐมตรํ คโตสีติ อาทีนิ วตฺวา วิลปติ ฯ สตฺถา
ปจฺจูสสมเย โลกํ โอโลเกนฺโต ตสฺส โสตาปตฺติผลูปนิสฺสยํ ทิสฺวา
ปุนทิวเส ภิกฺขุสงฺฆปริวุโต สาวตฺถิยํ ปิณฺฑาย จริตฺวา กตภตฺตกิจฺโจ
ภิกฺขู อุยฺโยเชตฺวา อานนฺทตฺเถเรน ปจฺฉาสมเณน ตสฺส เคหทฺวารํ
อคมาสิ ฯ สตฺถุ อาคตภาวํ กุฏุมฺพิกสฺส อาโรเจสุํ ฯ อถสฺส
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๐๐.
เคหชโน อาสนานิ ปญฺญเปตฺวา สตฺถารํ นิสีทาเปตฺวา กุฏุมฺพิกํ
ปริคฺคเหตฺวา สตฺถุ สนฺติกํ อาเนสิ ฯ ตํ วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ
นิสินฺนํ สตฺถา กรุณาสีตเลน วจเนน อามนฺเตตฺวา กึ อุปาสก
ปุตฺตกํ อนุโสจสีติ ปุจฺฉิตฺวา อาม ภนฺเตติ วุตฺเต อุปาสก
โปราณกปณฺฑิตา ปุตฺเต กาลกเต โสกสมปฺปิตา วิจรนฺตาปิ ปณฺฑิตานํ
กถํ สุตฺวา อลภนียฏฺฐานนฺติ ตตฺตโต ญตฺวา อปฺปมตฺตกํปิ โสกํ
น กรึสูติ วตฺวา เตน ยาจิโต อตีตํ อาหริ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต เอกสฺส
มหาวิภวสฺส พฺราหฺมณสฺส ปุตฺโต ปญฺจทสโสฬสวสฺสกาเล เอเกน
พฺยาธินา ผุฏฺโฐ กาลํ กตฺวา เทวโลเก นิพฺพตฺติ ฯ พฺราหฺมโณ
ตสฺส กาลกิริยโต ปฏฺฐาย สุสานํ คนฺตฺวา ฉาริกปุญฺชํ อาวิชฺฌนฺโต
ปริเทวนฺโต สพฺพกมฺมนฺเต ปจฺฉินฺทิตฺวา โสกสมปฺปิโต วิจรติ ฯ
เทวปุตฺโต อนุวิจรนฺโต ตํ ทิสฺวา เอกํ อุปมํ กตฺวา โสกํ
หริสฺสามีติ ตสฺส สุสานํ คนฺตฺวา ปริเทวนกาเล ตสฺเสว ปุตฺตวณฺณี
หุตฺวา สพฺพาภรณปฏิมณฺฑิโต เอกสฺมึ ปเทเส ฐตฺวา อุโภ หตฺเถ
สีเส ฐเปตฺวา มหาสทฺเทน ปริเทวิ ฯ พฺราหฺมโณ สทฺทํ สุตฺวา
ตํ โอโลเกตฺวา ปุตฺตเปมํ ปฏิลภิตฺวา ตสฺส สนฺติเก ฐตฺวา ตาต
มาณว อิมสฺมึ สุสานมชฺเฌ กสฺมา ปริเทวสีติ ปุจฺฉนฺโต ปฐมํ
คาถมาห
                    อลงฺกโต มฏฺฐกุณฺฑลี
                   มาลธารี หริจนฺทนุสฺสโท
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๐๑.
                พาหา ปคฺคยฺห กนฺทสิ
                วนมชฺเฌ กึ ทุกฺขิโต ตุวนฺติ ฯ
     ตตฺถ อลงฺกโตติ นานาภรณวิภูสิโต ฯ มฏฺฐกุณฺฑลีติ
กรณปรินิฏฺฐิเตหิ มฏฺเฐหิ กุณฺฑเลหิ สมนฺนาคโต ฯ มาลธารีติ วิจิตฺร-
กุสุมมาลธโร ฯ หริจนฺทนุสฺสโทติ สุวณฺณวณฺเณน จนฺทเนน อนุลิตฺโต ฯ
วนมชฺเฌติ สุสานมชฺเฌ ฯ กึ ทุกฺขิโต ตุวนฺติ กึการณา ทุกฺขิโต
ตฺวํ อาจิกฺข อหนฺเต ยํ อิจฺฉสิ ตํ ทสฺสามีติ อาห ฯ
     อถสฺส กเถนฺโต มาณโว ทุติยํ คาถมาห
                สุวณฺณมโย ปภสฺสโร
                อุปฺปนฺโน รถปญฺชโร มม
                ตสฺส จกฺกยุคํ น วินฺทามิ
                เตน ทุกฺเขน ชเหสฺสามิ ชีวิตนฺติ ฯ
     พฺราหฺมโณ สมฺปฏิจฺฉนฺโต ตติยํ คาถมาห
                โสวณฺณมยํ มณิมยํ
                โลหมยํ อถ รูปิยมยํ
                อถ ปาวท รถํ การยามิ เต
                จกฺกยุคํ ปฏิปาทยามีติ ฯ
     ตตฺถ ปาวทาติ ยาทิเสน เต อตฺโถ ยาทิสํ โรจสิ ตาทิสํ
วท อหํ เต รถํ การยามิ ฯ ปฏิปาทยามีติ ปญฺชรานุรูปํ
จกฺกยุคํ ตํ อธิคจฺฉาเปมิ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๐๒.
     ตํ สุตฺวา มาณเวน กถิตาย คาถาย สตฺถา อภิสมฺพุทฺโธ
หุตฺวา กเถสิ
                จนฺทิมสุริยา อุภยตฺถ ภาตโร
                เวหาย สงฺคมา
                โสวณฺณมโย รโถ มม
                เตน จกฺกยุเคน โสภตีติ ฯ
     เสสํ พฺราหฺมโณ ตทนนฺตรํ อาห
                พาโล โข ตฺวํสิ มาณว
                โย ตฺวํ ปตฺถยสิ อปตฺถยํ
                มญฺญามิ ตุวํ มริสฺสสิ
                น ตฺวํ ลจฺฉสิ จนฺทิมสุริเยติ ฯ
     พฺราหฺมเณน วุตฺตคาถายํ ตตฺถ อปตฺถยนฺติ อปตฺเถตพฺพํ ฯ
     ตโต มาณโว อาห
        คมนาคมนํ ปทิสฺสติ     วณฺณธาตุ อุภเยตฺถ วีถิโย
        เปโต ปน เนว ทิสฺสติ  โก นุ โข กนฺทตํ พาลฺยตโรติ ฯ
     มาณเวน วุตฺตคาถาย ตตฺถ คมนาคมนนฺติ อุคฺคมนญฺจ
อฏฺฐงฺคมนญฺจ ฯ วณฺโณเยว วณฺณธาตุ อุภเยตฺถ วีถิโยติ เอตฺถ
อากาเส อยํ จนฺทสฺส วีถิ อยํ สุริยสฺสาติ เอวํ อุภยคมนา-
คมนภูมิโยปิ ปญฺญายนฺติ ฯ เปโต ปนาติ ปรโลกคตสตฺโต ปน
น ทิสฺสเตว ฯ โก นุ โขติ เอวํ สนฺเต อมฺหากํ ทฺวินฺนํ
กนฺทนฺตานํ โก นุ โข พาลฺยตโรติ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๐๓.
     เอวํ มาณเว กเถนฺเต พฺราหฺมโณ สลฺลกฺเขตฺวา คาถมาห
                สจฺจํ โข วทสิ มาณว
                อหเมว กนฺทตํ พาลฺยตโร
                จนฺทํ วิย ทารโก รุทํ
                เปตํ กาลกตาภิปตฺถเยติ ฯ
     ตตฺถ จนฺทํ วิย ทารโกติ ยถา ทหโร คามทารโก จนฺทํ
เม เทถาติ จนฺทสฺสตฺถาย โรเทยฺย เอวํ อหํปิ เปตํ กาลกตํ
อภิปตฺเถมีติ ฯ
     อิติ พฺราหฺมโณ มาณวสฺส กถาย นิสฺโสโก หุตฺวา ตสฺส
ถุตึ กโรนฺโต เสสคาถา อภาสิ
        อาทิตฺตํ วต มํ สนฺตํ     ฆตสิตฺตํว ปาวกํ
        วารินา วิย โอสิญฺจิ     สพฺพํ นิพฺพาปเย ทรํ ฯ
        อพฺพูฬฺหํ วต เม สลฺลํ    ยมาสิ หทยนิสฺสิตํ
        โย เม โสกปเรตสฺส    ปุตฺตโสกํ อปานุทิ ฯ
        โสหํ อพฺพูฬฺหสลฺโลสฺมิ    วีตโสโก อนาวิโล
        น โสจามิ น โรทามิ    ตว สุตฺวาน มาณวาติ ฯ
     อถ นํ มาณโว พฺราหฺมณ ยสฺสตฺถาย ตฺวํ โรทสิ
อหนฺเต ปุตฺโต อหํ เทวโลเก นิพฺพตฺโต อิโต ปฏฺฐาย มา มํ
อนุโสจิ ทานํ เทหิ สีลํ รกฺขาหิ อุโปสถกมฺมํ กโรหีติ โอวทิตฺวา
สกฏฺฐานเมว คโต ฯ พฺราหฺมโณปิ ตสฺโสวาเท ฐตฺวา ทานาทีนิ
ปุญฺญานิ กตฺวา กาลํ กตฺวา เทวโลเก นิพฺพตฺติ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๐๔.
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา สจฺจานิ ปกาเสตฺวา ชาตกํ
สโมธาเนสิ ฯ สจฺจปริโยสาเน กุฏุมฺพิโก โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐหิ ฯ
ตทา ธมฺมเทสกเทวปุตฺโต อหเมว อโหสีติ ฯ
                 มฏฺฐกุณฺฑลิชาตกํ เอกาทสมํ ฯ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๙ หน้า ๔๙๙-๕๐๔.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=39&A=10095&modeTY=2&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=39&A=10095&modeTY=2&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=1433
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=5816
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=5950
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=5950
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27