อรรถกถาเล่มที่ ๕๕ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ปญฺจ.อ. (ปรมตฺถที.)

                        ๗. ทิพฺพจกฺขุกถาวณฺณนา
     [๓๗๓] อิทานิ ทิพฺพจกฺขุกถา นาม โหติ. ตตฺถ เยสํ จตุตฺถชฺฌาน-
ธมฺมูปตฺถทฺธํ มํสจกฺขุเมว ทิพฺพจกฺขุ นาม โหตีติ ลทฺธิ เสยฺยถาปิ เอตรหิ
อนฺธกานญฺเจว สมิติยานญฺจ, เต สนฺธาย มํสจกฺขุนฺติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส,
ปฏิญฺา อิตรสฺส.
     ปุน "มํสจกฺขุํ ทิพฺพจกฺขุํ, ทิพฺพจกฺขุํ มํสจกฺขุนฺ"ติ ๒- ปุฏฺโ ตมฺมตฺตเมว
ตํ น โหตีติ ปฏิกฺขิปติ. ยาทิสนฺติอาทิปุจฺฉาสุปิ อุภินฺนํ เอกสภาวาภาเวเนว
ปฏิกฺขิปติ.
     วิสโยติอาทีสุปิ ๓- อุภินฺนมฺปิ รูปายตนเมว วิสโย, มํสจกฺขุ ปน
อาปาถคตเมว ๔- ปสฺสติ, อิตรํ อนาปาถคตํ ๕- ติโรปพฺพตาทิคตมฺปิ. ทิพฺพจกฺขุสฺส
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ  ๒ ฉ.ม. มํสจกฺขุ ทิพฺพจกฺขุ, ทิพฺพจกฺขุ มํสจกฺขูติ
@๓ ฉ.ม. ปิ-สทฺโท น ทิสฺสติ   ๔ สี. อาปาตคตเมว    ๕ สี. อนาปาตคตํ
จ อติสุขุมมฺปิ รูปํ โคจโร, น ตาทิสํ อิตรสฺสาติ เอวเมเตสํ อานุภาวโคจรา
อสทิสา.
     อุปาทินฺนํ หุตฺวา อนุปาทินฺนํ โหตีติ ปุฏฺโ ยสฺมา มํสจกฺขุ อุปาทินฺนํ,
ทิพฺพจกฺขุ อนุปาทินฺนํ, น จ มํสจกฺขุเมว ทิพฺพจกฺขุนฺติ ๑- อิจฺฉติ, ตสฺมา
ปฏิกฺขิปติ. ทุติยํ ปุฏฺโ ยสฺมา "มํสจกฺขุสฺส อุปฺปาโท, มคฺโค ทิพฺพสฺส
จกฺขุโน"ติ วจนํ นิสฺสาย มํสจกฺขุปจฺจยา ทิพฺพจกฺขุ อุปฺปชฺชติ, ตญฺจ
รูปาวจริกานํ จตุนฺนํ มหาภูตานํ ปสาโทติ อิจฺฉติ, ตสฺมา ปฏิชานาติ.
กามาวจรํ หุตฺวาติ ปุฏฺโปิ ยสฺมา น มํสจกฺขุเมว ทิพฺพจกฺขุนฺติ ๑- อิจฺฉติ,
ตสฺมา ปฏิกฺขิปติ. ทุติยํ ปุฏฺโ รูปาวจรชฺฌานปจฺจเยน อุปฺปนฺนตฺตา รูปาวจรํ
นาม ชาตนฺติ ปฏิชานาติ.
     รูปาวจรํ หุตฺวา อรูปาวจรนฺติ ปุฏฺโปิ ตโต ปรํ ภาวนาย อรูปาวจรกฺขเณ
รูปาวจรจิตฺตสฺส อภาวา ปฏิกฺขิปติ, ทุติยํ ปุฏฺโ อรูปาวจริกานํ จตุนฺนํ
มหาภูตานํ ปสาโท หุตฺวา อุปฺปชฺชตีติ ลทฺธิยา ปฏิชานาติ. อปริยาปนฺนภาวํ
ปนสฺส น อิจฺฉติ, ตสฺมา ปฏิกฺขิปติเยว.
     [๓๗๔] ทิพฺพจกฺขุํ ธมฺมุปตฺถทฺธนฺติ กามาวจรธมฺเมน อุปตฺถมฺภิตํ หุตฺวา.
ปุน ธมฺมุปตฺถทฺธนฺติ โลกุตฺตรธมฺเมน อุปตฺถทฺธํ. เทฺวว จกฺขูนีติ ปุฏฺโ
กิญฺจาปิ ทิพฺพจกฺขุโน ธมฺมุปตฺถทฺธสฺส ปญฺาจกฺขุภาวํ น อิจฺฉติ, ปญฺาจกฺขุสฺส
ปน อตฺถิตาย ปฏิกฺขิปติ. ปุน ปุฏฺโ มํสจกฺขุ ธมฺมุปตฺถทฺธํ ทิพฺพจกฺขุ โหตีติ
ลทฺธิวเสน ปฏิชานาติ. เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติ.
                      ทิพฺพจกฺขุกถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
                           ----------
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ทิพฺพจกฺขูติ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้า ๑๙๖-๑๙๗.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=55&A=4410&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=55&A=4410&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=37&i=795
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=37&A=8199
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=37&A=5534
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=37&A=5534
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_37