ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter
Atthakatha Book 27 : PALI ROMAN Iti.A. (paramatthadi.)

                       12. Sampannasilasuttavannana
      [111] Dvadasame sampannasilati ettha tividham sampannam
paripunnasamangimadhuravasena. Tesu:-
            "sampannam salikedaram    suva bhunjanti kosiya
             pativedemi te brahme  na ne varetumussahe"ti 1-
ettha paripunnattho sampannasaddo. "imina patimokkhasamvarena upeto hoti
samupeto upagato samupagato sampanno samannagato"ti 2- ettha samangibhavattho
sampannasaddo. "imissa bhante mahapathaviya hetthimatalam sampannam, seyyathapi
khuddamadhum anilakam, evamassadan"ti 3- ettha madhurattho sampannasaddo. Idha pana
paripunnatthepi samangibhavepi vattati, tasma sampannasilati paripunnasila
hutvatipi, silasamangino hutvatipi evamettha attho veditabbo.
      Tattha "paripunnasila"ti imina atthena khettadosavigamena khettaparipuri
viya paripunnam nama hoti. Tena vuttam "khettadosavigamena khettaparipuri viya
siladosavigamena silaparipuri vutta"ti. "silasamangino"ti imina panatthena silena
samangibhuta samodhanagata samannagata hutva viharathati vuttam hoti. Tattha dvihi
karanehi sampannasilata hoti silavapattiya adinavadassane, silasampattiya
anisamsadassanena ca. Tadubhayampi visuddhimagge 4- vuttanayena veditabbam. Tattha
@Footnote: 1 khu.ja. 27/1872/366 (sya)       2 abhi.vi. 35/511/296
@3 vi.maha. 1/17/8                 4 visuddhi. 1/67-72 (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page400.

"sampannasila"ti ettavata kira bhagava catuparisuddhisilam uddisitva "patimokkhasamvarasamvuta"ti imina jetthakasilam dassetitiadina ettha yam vattabbam, tam hettha vuttameva. Kimassa uttarim karaniyanti evam sampannasilanam viharatam tumhakam kinti siya uttari katabbam, patipajjitabbanti ceti attho. Evam "sampansila bhikkhave viharatha"tiadina sampadanupayena saddhim silasampadaya bhikkhu niyojento anekapuggaladhitthanam katva desam arabhitva idani yasma ekapuggaladhitthanavasena pavattitapi bhagavato desana anekapuggaladhitthanava hoti sabbasadharanatta, tasma tam ekapuggaladhitthanavasena dassento "carato cepi bhikkhave bhikkhuno"tiadimaha. Tattha abhijjhayati etayati abhijjha, parabhandabhijjhayanalakkhanassa lobhassetam adhivacanam. Byapajjati putibhavati cittam etenati byapado, "anattham me acari"ti adinayappavattassa ekunavisatiaghatavatthuvisayassa dosassetam adhivacanam ubhinnampi "tattha katamo kamacchando, yo kamesu kamacchando kamasneho kamapipasa kamaparilaho kamamuccha kamajjhosanan"ti, 1- tatha "lobho lubbhana lubbhitattam sarago sarajjana sarajjitattam abhijjha lobho akusalamulan"tiadina, 2- "doso dussana dussitattam byapado byapajjana byapajjitattam virodho pativirodho candikkam asuropo anattamanata cittassa"tiadina 3- ca vittharo veditabbo. Vigato hotiti ayanca abhijjha ayanca byapado vigato hoti apagato, pahino hotiti attho. Ettavata kamacchandanivaranassa ca byapadanivaranassa ca pahanam dassitam hoti. Thinamiddhanti thinanceva middhanca. Tesu cittassa akammannata thinam, alasiyassetam adhivacanam vedanadinam tinnam khandhanam akammannata middham, @Footnote: 1 abhi.san. 34/1159/270 2 abhi.san. 34/389/108 @3 abhi.san. 34/418/116, 34/1066/252

--------------------------------------------------------------------------------------------- page401.

Apacalayikabhavassetam adhivacanam. Ubhinnampi "tattha katamam thinam, ya cittassa akallata akammannata oliyana salliyana. Tattha katamam middham, ya kayassa akallata akammannata onaho pariyonaho"tiadina 1- nayena vittharo veditabbo. Uddhaccakukkuccanti uddhaccanceva kukkuccanca. Tattha uddhaccam nama cittassa uddhatakaro. Kukkuccam nama akatakalyanassa katapapassa tappaccaya vippatisaro. Ubhinnampi "tattha katamam uddhaccam, yam cittassa uddhaccam avupasamo cetaso vikkhepo bhantattam cittassa"tiadina 2- vittharo. "akatam vata me kalyanam, akatam kusalam, akatam bhiruttanam, katam papam, katam luddham, katam kibbisan"tiadina 3- pavattiakaro veditabbo. Vicikicchati buddhadisu samsayo. Tassa "satthari kankhati vicikicchati na adhimuccati na sampasidati"tiadina, "tattha katama vicikiccha, ya kankha kankhayana kankhayitattam vimati vicikiccha dvelhakam dvedhapatho samsayo anekamsaggaho asappana parisappana apariyogahana chambhitattam cittassa manovilekho"tiadina 4- ca nayena vittharo veditabbo. Ettha ca abhijjhabyapadadinam vigamavasena ca pahanavasena ca tesam vikkhambhanameva veditabbam. Yam sandhaya vuttam:- "so abhijjham loke pahaya vigatabhijjhena cetasa viharati, abhijjhaya cittam parisodheti. Byapadapadosam pahaya abyapannacitto viharati, byapadapadosa cittam parisodheti. Thinamiddham pahaya @Footnote: 1 abhi.san. 34/1162/270 2 abhi.san. 34/429/119 @3 Ma.u. 14/248/215 4 abhi.san. 34/1008/242

--------------------------------------------------------------------------------------------- page402.

Vigatathinamiddho viharati alokasanni sato sampajano, thinamiddha cittam parisodheti. Uddhaccakukkuccam pahaya anuddhato viharati ajjhattam vupasantacitto, uddhaccakukkucca cittam parisodheti. Vicikiccham pahaya tinnavicikiccho viharati akathamkathi kusalesu dhammesu, vicikicchaya cittam parisodheti"ti. 1- Tattha yatha nivarananam pahanam hoti, tam veditabbam. Kathanca nesam pahanam hoti? kamacchandassa tava asubhanimitte yonisomanasikarena pahanam hoti, subhanimitte ayonisomanasikarenassa uppatti. Tenaha bhagava:- "atthi bhikkhave subhanimittam, tattha ayonisomanasikarabahulikaro, ayamaharo anuppannassa va kamacchandassa uppadaya, uppannassa va kamacchandassa bhiyyobhavaya vepullaya"ti. 2- Evam subhanimitte ayonisomanasikarena uppajjanakassa kamacchandassa tappatipakkhato asubhanimitte yonisomanasikarena pahanam hoti. Tattha asubhanimittam nama asubhampi asubharammanampi, yonisomanasikaro nama upayamanasikaro pathamanasikaro anicce aniccanti va dukkhe dukkhanti va anattani anattati va asubhe asubhanti va manasikaro. Tam tattha bahulam pavattayato kamacchando pahiyati. Tenaha bhagava:- "atthi bhikkhave asubhanimittam, tattha yonisomanasikarabahulikaro, ayamaharo anuppannassa va kamacchandassa anuppadaya, uppannassa va kamacchandassa pahanaya"ti. 3- Apica cha dhamma kamacchandassa pahanaya samvattanti asubhanimittassa uggaho asubhabhavananuyogo indriyesu guttadvarata bhojane mattannuta @Footnote: 1 abhi.vi. 35/508/294-5 2 sam.maha. 19/232/91 3 sam.maha. 19/232/94

--------------------------------------------------------------------------------------------- page403.

Kalyanamittata sappayakathati. Dasavidham hi asubhanimittam ugganhantassapi kamacchando pahiyati, bhaventassapi, kamacchando pahiyati, indriyesu pihitadvarassapi, catunnam pancannam alopanam okase sati udakam pivitva yapanasilataya bhojane mattannunopi, tena vuttam:- "cattaro panca alope abhunjitva udakam pive alam phasuviharaya pahitattassa bhikkhuno"ti. 1- Asubhakammikatissattherasadise kalyanamitte sevantassapi kamacchando pahiyati, thananisajjadisu dasaasubhanissitasappayakathayapi pahiyati. Tena vuttam "../../bdpicture/cha dhamma kamacchandassa pahanaya samvattanti"ti. Patighanimitte ayonisomanasikarena byapadassa uppado hoti. Tattha patighampi patighanimittam, patigharammanampi patighanimittam. Ayonisomanasikaro sabbattha ekalakkhano eva. Tam tasmim nimitte bahulam pavattayato byapado uppajjati. Tenaha bhagava:- "atthi bhikkhave patighanimittam, tattha ayonisomasikarabahulikaro ayamaharo anuppannassa va byapadassa uppadaya uppannassa va byapadassa bhiyyobhavaya vepullaya"ti. 4- Mettaya pana cetovimuttiya yonisomanasikarenassa pahanam hoti. Tattha "metta"ti vutte appanapi upacaropi vattati, "cetovimutti"ti pana appanava. Yonisomanasikaro vuttalakkhanova. Tam tattha bahulam pavattayato byapado pahiyati. Tenaha bhagava:- @Footnote: 1 khu.thera. 26/983/395 2 cha.Ma. patighampi @3 cha.Ma. ayam saddo na dissati 4 sam.maha. 19/232/92

--------------------------------------------------------------------------------------------- page404.

"atthi bhikkhave mettacetovimutti, tattha yonisomanasikarabahulikaro, ayamaharo anuppannassa va byapadassa anuppadaya, uppannassa va byapadassa pahanaya"ti. 1- Apica cha dhamma byapadassa pahanaya samvattanti mettanimittassa uggaho mettabhavana kammassakatapaccavekkhana patisankhanabahulata kalyanamittata sappayakathati. Odissakanodissakadisapharananam hi annataravasena mettam ugganhantassapi byapado pahiyati, odhisoanodhisodisapharanavasena mettam bhaventassapi byapado pahiyati, "tvam etassa kuddho kim karissati, kimassa siladini vinasetum sakkhissasi, nanu tvam attano kammena agantva attano kammeneva gamissasi, parassa kujjhanam nama vitaccitangaratattaayasalakaguthadini gahetva param paharitukamata viya hoti. Esopi tava kuddho kim karissati, kinte siladini vinasetum sakkhissati, esa attano kammena agantva attano kammeneva gamissati, appaticchitapahenakam viya pativatakhittarajomutthi viya ca etasseva esa kodho matthake patissati"ti evam attano ca parassa cati ubhayesam kammassakatam paccavekkhatopi, paccavekkhitva patisankhane thitassapi, assaguttattherasadise mettabhavanarate kalyanamitte sevantassapi byapado pahiyati, thananisajjadisu mettanissitasappayakathayapi pahiyati. Tena vuttam "../../bdpicture/cha dhamma byapadassa pahanaya samvattanti"ti. Aratiadisu ayonisomanasikarena thinamiddhassa uppado hoti. Arati nama ukkanthitata, tandi nama kayalasiyam, vijambhita nama kayavinamana, bhattasammado nama bhattamuccha bhattaparilaho, cetaso linattam nama cittassa linakaro. @Footnote: 1 sam.maha. 19/232/94

--------------------------------------------------------------------------------------------- page405.

Imesu aratiadisu ayonisomanasikaram bahulam pavattayato thinamiddham uppajjati. Tenaha bhagava:- "atthi bhikkhave arati tandi vijambhita bhattasammado cetaso linattam, tattha ayonisomanasikarabahulikaro, ayamaharo anuppannassa va thinamiddhassa uppadaya, uppannassa va thinamiddhassa bhiyyobhavaya vepullaya"ti. 1- Arambhadhatuadisu pana yonisomanasikarena thinamiddhassa pahanam hoti. Arambhadhatu nama pathamarambhaviriyam, nikkamadhatu nama kosajjato nikkhantataya tato balavataram, parakkamadhatu nama param param thanam akkamanato tatopi balavataram. Imasmim tippabhede viriye yonisomanasikaram bahulam pavattayato thinamiddham pahiyati. Tenaha bhagava:- "atthi bhikkhave arambhadhatu nikkamadhatu parakkamadhatu, tattha yonisomanasikarabahulikaro, ayamaharo anuppannassa va thinamiddhassa anuppadaya, uppannassa va thinamiddhassa pahanaya"ti. 2- Apica cha dhamma thinamiddhassa pahanaya samvattanti atibhojane nimittaggaho iriyapathasamparivattanata alokasannamanasikaro abbhokasavaso kalyanamittata sappayakathati. Aharahatthakabhuttavamikatatthavattakaalamsatakakakamasakabhojanam bhunjitva rattitthanadivatthane nisinnassa hi samanadhammam karoto thinamiddham mahahatthi viya ottharantam agacchati, catupancaalopaokasam pana thapetva paniyam pivitva yapanasilassa bhikkhuno tam na hoti. Evam atibhojane nimittam ganhantassapi thinamiddham pahiyati. Yasmim iriyapathe thinamiddham okkamati, tato annam @Footnote: 1 sam.maha. 19/232/92 2 sam.maha. 19/232/94

--------------------------------------------------------------------------------------------- page406.

Parivattentassapi, rattim candalokam dipalokam ukkalokam diva suriyalokam manasikarontassapi, abbhokase vasantassapi, mahakassapattherasadise vigatathinamiddhe kalyanamitte sevantassapi thinamiddham pahiyati, thananisajjadisu dhutanganissitasappayakathayapi pahiyati. Tena vuttam "../../bdpicture/cha dhamma thinamiddhassa pahanaya samvattanti"ti. Cetaso avupasame ayonisomanasikarena uddhaccakukkuccassa uppado hoti. Avupasamo nama avupasantakaro, atthato tam uddhaccakukkuccameva. Tattha ayonisomanasikaram bahulam pavattayato uddhaccakukkuccam uppajjati. Tenaha:- "atthi bhikkhave cetaso avupasamo, tattha ayonisomanasikarabahulikaro, ayamaharo anuppannassa va uddhaccakukkuccassa uppadaya, uppannassa va uddhaccakukkuccassa bhiyyobhavaya vepullaya"ti. 1- Samadhisankhate pana cetaso vupasame yonisomanasikarenassa pahanam hoti. Tenaha:- "atthi bhikkhave cetaso vupasamo, tattha yonisomanasikarabahulikaro, ayamaharo anuppannassa va uddhaccakukkuccassa anuppadaya, uppannassa va uddhaccakukkuccassa pahanaya"ti. 2- Apica cha dhamma uddhaccakukkuccassa pahanaya samvattanti bahussutata paripucchakata vinaye pakatannuta vuddhasevita kalyanamittata sappayakathati. Bahusaccenapi hi ekam va dve va tayo va cattaro va panca va nikaye palivasena ca atthavasena ca ugganhantassapi uddhaccakukkuccam pahiyati, kappiyakappiyaparipucchabahulassapi, vinayapannattiyam cinnavasibhavataya pakatannunopi, @Footnote: 1 sam.maha. 19/232/94 2 sam.maha. 19/232/94

--------------------------------------------------------------------------------------------- page407.

Vuddhe mahallake there upasankamantassapi, upalittherasadise vinayadhare kalyanamitte sevantassapi uddhaccakukkuccam pahiyati, thananisajjadisu kappiyakappiyanissitasappayakathayapi pahiyati. Tena vuttam "../../bdpicture/cha dhamma uddhaccakukkuccassa pahanaya samvattanti"ti. Vicikicchatthaniyesu dhammesu ayonisomanasikarena vicikicchaya uppado hoti. Vicikicchatthaniya dhamma nama punappunam vicikicchaya karanatta vicikicchava. Tattha ayonisomanasikaram bahulam pavattayato vicikiccha uppajjati. Tenaha:- "atthi bhikkhave vicikicchatthaniya dhamma tattha ayonisomanasikarabahulikaro, ayamaharo anuppannaya va vicikicchaya uppadaya, uppannaya va vicikicchaya bhiyyobhavaya vepullaya"ti. 1- Kusaladidhammesu pana yonisomanasikarena vicikicchaya pahanam hoti. Tenaha:- "atthi bhikkhave kusalakusala dhamma savajjanavajja dhamma (sevitabbasevitabba dhamma,) 2- hinappanita dhamma kanhasukkasappatibhaga dhamma, tattha yonisomanasikarabahulikaro, ayamaharo anuppannaya va vicikicchaya anuppadaya, uppannaya va vicikicchaya pahanaya"ti 3- apica cha dhamma vicikicchaya pahanaya samvattanti bahussutata paripucchakata vinaye pakatannuta adhimokkhabahulata kalyanamittata sappayakathati. Bahusaccavasenapi hi ekam va .pe. Panca va nikaye palivasena ca atthavasena ca ugganhantassapi vicikiccha pahiyati, tini ratanani arabbha kusaladibhedesu @Footnote: 1 sam.maha. 19/232/92 2 paliyam. natthi 3 sam.maha. 19/232/94

--------------------------------------------------------------------------------------------- page408.

Dhammesu paripucchabahulassapi, vinaye cinnavasibhavassapi, tisu ratanesu okappaniyasaddhasankhataadhimokkhabahulassapi, saddhadhimutte vakkalittherasadise kalyanamitte sevantassapi vicikiccha pahiyati, thananisajjadisu tinnam ratananam gunanissitasappayakathayapi pahiyati. Tena vuttam "../../bdpicture/cha dhamma vicikicchaya pahanaya samvattanti"ti. Ettha ca yathavuttehi tehi tehi dhammehi vikkhambhanavasena pahinanam imesam nivarananam kamacchandanivaranassa tava arahattamaggena accantappahanam hoti, tatha thinamiddhanivaranassa uddhaccanivaranassa ca. Byapadanivaranassa pana kukkuccanivaranassa ca anagamimaggena, vicikicchanivaranassa sotapattimaggena accantappahanam hoti. Tasma tesam tatha pahanaya upakaradhamme dassetum "araddham hoti viriyan"tiadi araddham. Idameva va yathavuttam abhijjhadinam nivarananam pahanam, yasma hinaviriyataya kusitena, anupatthitassatitaya mutthassatina, appatippassaddhadarathataya saraddhakayena, asamahitataya vikkhittacittena na kadacipi te sakka nibbattetum, pageva itaram, tasma yatha patipannassa so abhijjhadinam vigamo pahanam sambhavati, tam dassetum "araddham hoti viriyan"tiadi araddham. Tassattho:- tesam nivarananam pahanaya sabbesampi va sankilesadhammanam samucchindanatthaya viriyam araddham hoti, paggahitam asithilappavattanti vuttam hoti. Araddhatta eva ca antara sankocassa anapajjanato asallinam. Upatthita sati appamutthati na kevalanca viriyameva, satipi arammanabhimukhabhavena upatthita hoti, tatha upatthitatta eva ca cirakatacirabhasitanam saranasamatthataya asammuttha passaddhoti kayacittadarathappassambhanena kayopissa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page409.

Passaddho hoti. Tattha yasma namakaye passaddhe rupakayopissa passaddho eva hoti, tasma "namakayo rupakayo"ti avisesetva "passaddho kayo"ti vuttam. Asaraddhoti so ca passaddhatta eva asaraddho, vigatadarathoti vuttam hoti. Samahitam cittam ekagganti cittampissa samma ahitam sutthu thapitam appitam viya hoti, samahitatta eva ca ekaggam acalam nipphandanam nirinjananti. Ettavata jhanamagganam pubbabhagapatipada kathita. Tenevaha:- "carampi bhikkhave bhikkhu evambhuto atapi ottapi satatam samitam araddhaviriyo pahitattoti vuccati"ti. 1- Tassattho hettha vutto eva. Gathasu yatam careti yatamano careyya, cankamanadivasena gamanam kappentopi "anuppannanam papakanam akusalanam dhammanam anuppadaya chandam janeti vayamati"tiadina 2- nayena vuttasammappadhanaviriyavasena yatanto ghatento vayamanto yatha akusala dhamma pahiyanti, kusala dhamma bhavanaparipurim gacchanti, evam gamanam kappeyyati attho. Esa nayo sesesupi. Keci pana "yatan"ti etassa samyatoti attham vadanti. Tittheti tittheyya thanam kappeyya. Accheti nisideyya. Sayeti nipajjeyya. Yatamenam pasarayeti etam pasaretabbam hatthapadadim yatam yatamano yathavuttaviriyasamangiyeva hutva pasareyya, sabbattha pamadam vijaheyyati adhippayo. Idani yatha patipajjanto yatam yatamano nama hoti, tam patipadam dassetum "uddhan"tiadi vuttam. Tattha uddhanti upari. Tiriyanti tiriyato, puratthimadisadivasena samantato disabhagesuti attho. Apacinanti hettha. Yavata jagato gatiti yattaka sattasankharabhedassa lokassa pavatti, tattha @Footnote: 1 khu.iti. 25/110/329 2 sam.maha. 19/651-662/214 abhi.vi. 35/390/249

--------------------------------------------------------------------------------------------- page410.

Sabbatthati attho. Ettavata anavasesato sammasanananassa visayam sangahetva dasseti. Samavekkhitati samma hetuna nayena avekkhita, aniccadivasena vipassakoti vuttam hoti. Dhammananti sattasunnanam. Khandhananti rupadinam pancannam khandhanam. Udayabbayanti udayanca vayanca. Idam vuttam hoti:- upari tiriyam adhoti tisangahe sabbasmim loke atitadibhedabhinnanam pancupadanakkhandha- sankhatanam sabbesam ruparupadhammanam aniccatadisammasanadhigatena udayabbayananena pancavisatiya akarehi udayam, pancavisatiya akarehi vayanca samavekkhita samanupassita bhaveyyati. Cetosamathasamicinti cittasankilesanam accantavupasamanato cetosamathasankhatassa ariyamaggassa anucchavikapatipadam nanadassanavisuddhim. Sikkhamananti patipajjamanam bhaventam nanaparamparam nibbattentam. Sadati sabbakalam, rattinceva diva ca. Satanti catusampajannena samannagataya satiya satokarim. Satatam pahitattoti sabbakalam pahitatto nibbanam patipesitattoti tathavidham bhikkhum buddhadayo ariya ahu acikkhanti kathenti. Sesam vuttanayameva. Dvadasamasuttavannana nitthita. ----------------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 27 page 399-410. http://84000.org/tipitaka/atthapali/rm_line.php?B=27&A=8857&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=27&A=8857&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=292              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=6749              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=6622              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=6622              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]