บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๓๒

๒๕๗. ๑๐. อิสิทตฺตตฺเถรคาถาวณฺณนา ปญฺจกฺขนฺธา ปริญฺาตาติ อายสฺมโต อิสิทตฺตตฺเถรสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ? อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ ปุญฺ อุปจินนฺโต วิปสฺสิสฺส ภควโต กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺุตํ ปตฺโต เอกทิวสํ ภควนฺตํ รถิยํ คจฺฉนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส มธุรํ อาโมทผลํ อทาสิ. โส เตน ปุญฺกมฺเมน เทวโลเก นิพฺพตฺติตฺวา อปราปรํ ปุญฺานิ กตฺวา เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท อวนฺติรฏฺเ ^๔- วฑฺฒคาเม อญฺตรสฺส สตฺถวาหสฺส ปุตฺโต หุตฺวา นิพฺพตฺติ, อิสิทตฺโตติสฺส นามํ อโหสิ. โส วยปฺปตฺโต มจฺฉิกาสณฺเฑ จิตฺตสฺส คหปติโน อทิฏฺสหาโย หุตฺวา เตน พุทฺธคุเณ ลิขิตฺวา เปสิตสาสนํ ปฏิลภิตฺวา สาสเน สญฺชาตปฺปสาโท เถรสฺส มหากจฺจายนสฺส สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา วิปสฺสนํ อารภิตฺวาน น จิรสฺเสว ฉฬภิญฺโ อโหสิ. เตน วุตฺตํ อปทาเน ^๕- :- @เชิงอรรถ: ^๑ ม. พิฬิพิฬิกา ปริสา ^๒ สี. กินฺเต กริสฺสตีติ ^๓ สี. วุตฺตวิปสฺสนาคนฺธวาสนปวเนน @^๔ สี. อวนฺติกรฏฺเ ^๕ ขุ.อป. ๓๓/๙๘/๑๔๘ อโมรผลิยตฺเถราปทาน (สฺยา)

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๖๙.

"สุวณฺณวณฺณํ สมฺพุทฺธํ อาหุตีนํ ปฏิคฺคหํ รถิยํ ปฏิปชฺชนฺตํ อาโมทมททึ ^๑- ผลํ. เอกนวุเต อิโต กปฺเป ^๒- ยํ ผลํ อททึ ตทา ทุคฺคตึ นาภิชานามิ ผลทานสฺสิทํ ผลํ. กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ. ฉฬภิญฺโ ปน หุตฺวา "พุทฺธุปฏฺานํ คมิสฺสามี"ติ เถรํ อาปุจฺฉิตฺวา อนุกฺกมเน มชฺฌิมเทสํ คนฺตฺวา สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสินฺโน "กจฺจิ ภิกฺขุ ขมนียํ, กจฺจิ ยาปนียนฺ"ติอาทินา สตฺถารา กตปฏิสนฺถาโร ปฏิวจนมุเขน "ภควา ตุมฺหากํ สาสนํ อุปคตกาลโต ปฏฺาย มยฺหํ สพฺพทุกฺขํ อปคตํ, สพฺโพ ปริสฺสโย วูปสนฺโต"ติ ปเวทนวเสน อญฺ พฺยากโรนฺโต:- [๑๒๐] "ปญฺจกฺขนฺธา ปริญฺาตา ติฏฺนฺติ ฉินฺนมูลกา ทุกฺขกฺขโย อนุปฺปตฺโต ปตฺโต เม อาสวกฺขโย"ติ คาถํ อภาสิ. ตตฺถ ปญฺจกฺขนฺธา ปริญฺาตาติ ปญฺจปิ เม อุปาทานกฺขนฺธา วิปสฺสนาปญฺาสหิตาย มคฺคปญฺาย "อิทํ ทุกฺขํ, เอตฺตกํ ทุกฺขํ, น อิโต ภิยฺโย"ติ สพฺพโส ปริฉิชฺช าตา, น เตสุ กิญฺจิปิ ปริญฺาตพฺพํ อตฺถีติ อธิปฺปาโย. ติฏฺนฺติ ฉินฺนมูลกาติ สพฺพโส ปริญฺาตตฺตาเอว เตสํ อวิชฺชาตณฺหาทิกสฺส มูลสฺส สมุจฺฉินฺนตฺตา ^๓- อริยมคฺเคน ปหีนตฺตา ยาวจริมจิตฺตนิโรธา เต ติฏฺนฺติ. ทุกฺขกฺขโย อนุปฺปตฺโตติ ฉินฺนมูลกตฺตาเยว จ เนสํ วฏฺฏทุกฺขสฺส ขโย ปริกฺขโย อนุปฺปตฺโต, นิพฺพานํ อธิคตํ. ปตฺโต เม อาสวกฺขโยติ กามาสวาทีนํ สพฺเพสํ อาสวานํ ขยนฺเต อภิคนฺตพฺพตาย "อาสวกฺขโย"ติ ลทฺธนามํ อรหตฺตํ ปตฺตํ, @เชิงอรรถ: ^๑ ปาลิ. อโมรํ อททึ ^๒ ฉ.ม. เอกนวุติโต กปฺเป ^๓ ม. ปริจฺฉินฺนตฺตา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๗๐.

ปฏิลทฺธนฺติ อตฺโถ. เกจิ ปน "อนฺติมายํ สมุสฺสโย"ติ ปนฺติ. นิพฺพานสฺส อธิคตตฺตาเยว อยํ มม สมุสฺสโย อตฺตภาโว อนฺติโม สพฺพปจฺฉิมโก, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโวติ อตฺโถ. ยํ ปน ตตฺถ ตตฺถ อวุตฺตํ, ตํ เหฏฺา วุตฺตนยตฺตา อุตฺตานํเยวาติ. อิสิทตฺตตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺิตา. ปรมตฺถทีปนิยา เถรคาถาสํวณฺณนาย ทฺวาทสมวคฺควณฺณนา นิฏฺิตา. วีสาธิกสตตฺเถรคาถาปฏิมณฺฑิตสฺส เอกกนิปาตสฺส อตฺถวณฺณนา นิฏฺิตา. -------------

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๓๖๘-๓๗๐. http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=32&A=8208&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=8208&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=257 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=5657 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=5829 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=5829 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26