[๒๘๕] เอวํ ปสฺสํ ภิกฺขเว สุตวา อริยสาวโก รูปสฺมึปิ
นิพฺพินฺทติ เวทนายปิ นิพฺพินฺทติ สญฺญายปิ นิพฺพินฺทติ สงฺขาเรสุปิ ๑-
นิพฺพินฺทติ วิญฺญาณสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ นิพฺพินฺทํ ๒- วิรชฺชติ วิราคา
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ม. ยุ. ปญฺจสุ ฐาเนสุ ปิสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ๒ ม. นิพฺพิทา.
วิมุจฺจติ วิมุตฺตสฺมึ วิมุตฺตมิติ ญาณํ โหติ ขีณา ชาติ วุสิตํ
พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ๑- ฯ อยํ
วุจฺจติ ภิกฺขเว ภิกฺขุ อุกฺขิตฺตปลิโฆ อิติปิ สงฺกิณฺณปริกฺโข
อิติปิ อพฺภูเฬฺหสิโก อิติปิ นิรคฺคโฬ อิติปิ อริโย ปนฺนทฺธโช
ปนฺนภาโร วิสํยุตฺโต อิติปิ ฯ
{๒๘๕.๑} กถญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ อุกฺขิตฺตปลิโฆ โหติ ฯ อิธ
ภิกฺขเว ภิกฺขุโน อวิชฺชา ปหีนา โหติ อุจฺฉินฺนมูลา ตาลาวตฺถุกตา
อนภาวงฺคตา อายตึ อนุปฺปาทธมฺมา เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ
อุกฺขิตฺตปลิโฆ โหติ ฯ
{๒๘๕.๒} กถญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ สงฺกิณฺณปริกฺโข
โหติ ฯ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุโน โปโนพฺภวิโก ชาติสงฺขาโร
ปหีโน โหติ อุจฺฉินฺนมูโล ตาลาวตฺถุกโต อนภาวงฺคโต อายตึ
อนุปฺปาทธมฺโม เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ สงฺกิณฺณปริกฺโข โหติ ฯ
{๒๘๕.๓} กถญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ อพฺภูเฬฺหสิโก โหติ ฯ อิธ
ภิกฺขเว ภิกฺขุโน ตณฺหา ปหีนา โหติ อุจฺฉินฺนมูลา ตาลาวตฺถุกตา
อนภาวงฺคตา อายตึ อนุปฺปาทธมฺมา เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ
อพฺภูเฬฺหสิโก โหติ ฯ กถญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ นิรคฺคโฬ โหติ ฯ อิธ
ภิกฺขเว ภิกฺขุโน ปญฺโจรมฺภาคิยานิ สญฺโญชนานิ ปหีนานิ โหนฺติ
อุจฺฉินฺนมูลานิ ตาลาวตฺถุกตานิ อนภาวงฺคตานิ อายตึ
อนุปฺปาทธมฺมานิ เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ นิรคฺคโฬ โหติ ฯ
{๒๘๕.๔} กถญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ อริโย ปนฺนทฺธโช
ปนฺนภาโร วิสํยุตฺโต โหติ ฯ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุโน
อสฺมิมาโน ปหีโน โหติ อุจฺฉินฺนมูโล ตาลาวตฺถุกโต
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. อิติสทฺโท นตฺถิ ฯ
อนภาวงฺคโต อายตึ อนุปฺปาทธมฺโม เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ
อริโย ปนฺนทฺธโช ปนฺนภาโร วิสํยุตฺโต โหติ ฯ
[๒๘๖] เอวํ วิมุตฺตจิตฺตํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุํ สอินฺทา เทวา
สพฺรหฺมกา สปชาปติกา อเนฺวสนฺตา นาธิคจฺฉนฺติ อิทํ นิสฺสิตํ
ตถาคตสฺส วิญฺญาณนฺติ ตํ กิสฺส เหตุ ทิฏฺเฐวาหํ ภิกฺขเว ธมฺเม
ตถาคตํ อนนุวชฺโชติ ๑- วทามิ ฯ เอวํวาทึ โข มํ ภิกฺขเว เอวมกฺขายึ
เอเก สมณพฺราหฺมณา อสตา ตุจฺฉา มุสา อภูเตน อพฺภาจิกฺขนฺติ
เวนยิโก สมโณ โคตโม สโต สตฺตสฺส อุจฺเฉทํ วินาสํ วิภวํ
ปญฺญาเปตีติ ฯ ยถา จาหํ ภิกฺขเว น ยถา จาหํ น วทามิ
ตถา มํ เต โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา อสตา ตุจฺฉา มุสา
อภูเตน อพฺภาจิกฺขนฺติ เวนยิโก สมโณ โคตโม สโต สตฺตสฺส
อุจฺเฉทํ วินาสํ วิภวํ ปญฺญาเปตีติ ฯ ปุพฺเพ จาหํ ภิกฺขเว เอตรหิ
จ ทุกฺขญฺเจว ปญฺญาเปมิ ทุกฺขสฺส จ นิโรธํ ฯ
{๒๘๖.๑} ตตฺร เจ ภิกฺขเว ปเร ตถาคตํ อกฺโกสนฺติ ปริภาสนฺติ โรเสนฺติ
วิเหเสนฺติ ฆฏฺเฏนฺติ ๒- ตตฺร ภิกฺขเว ตถาคตสฺส น โหติ อาฆาโต น
อปฺปจฺจโย น เจตโส อนภินนฺทิ ๓- ฯ ตตฺร เจ ภิกฺขเว ปเร ตถาคตํ
สกฺกโรนฺติ ครุกโรนฺติ มาเนนฺติ ปูเชนฺติ ตตฺร ภิกฺขเว ตถาคตสฺส น
โหติ อานนฺโท น โสมนสฺสํ [๔]- เจตโส อุพฺพิลาวิตตฺตํ ฯ ตตฺร เจ ภิกฺขเว
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อนนุวิชฺโช ฯ ยุ. อนนุเวชฺโชติ วทามิ ฯ ๒ สี. ม. ยุ. วิเหเสนฺติ ฆฏฺเฏนฺตีติ
@อิเม ปาฐา น ทิสฺสนฺติ ฯ ๓ สี. ม. ยุ. อนภิรทฺธิ ฯ ๔ ม. ยุ. นสทฺโท ทิสฺสติ ฯ
ปเร ตถาคตํ สกฺกโรนฺติ ครุกโรนฺติ มาเนนฺติ ปูเชนฺติ ตตฺร ภิกฺขเว
ตถาคตสฺส เอวํ โหติ ยํ โข อิทํ ปุพฺเพ ปริญฺญาตํ ตตฺถ เม
เอวรูปา การา กรียนฺตีติ ฯ
[๒๘๗] ตสฺมาติห ภิกฺขเว ตุเมฺห เจปิ ปเร อกฺโกเสยฺยุํ
ปริภาเสยฺยุํ โรเสยฺยุํ วิเหเสยฺยุํ ฆฏฺเฏยฺยุํ ๑- ตตฺร ตุเมฺหหิ น อาฆาโต
น อปฺปจฺจโย น เจตโส อภินนฺทิ ๒- กรณียา ฯ ตสฺมาติห ภิกฺขเว
ตุเมฺห เจปิ ปเร สกฺกเรยฺยุํ ครุกเรยฺยุํ มาเนยฺยุํ ปูเชยฺยุํ ตตฺร
ตุเมฺหหิ น อานนฺโท น โสมนสฺสํ น เจตโส อุพฺพิลาวิตตฺตํ
กรณียํ ฯ ตสฺมาติห ภิกฺขเว ตุเมฺห เจปิ ปเร สกฺกเรยฺยุํ ครุกเรยฺยุํ
มาเนยฺยุํ ปูเชยฺยุํ ตตฺร ตุมฺหากํ เอวมสฺส ยํ โข อิทํ ปุพฺเพ
ปริญฺญาตํ ตตฺถ โน ๓- เอวรูปา การา กรียนฺตีติ ฯ ตสฺมาติห
ภิกฺขเว ยํ น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ ตํ โว ปหีนํ ทีฆรตฺตํ หิตาย
สุขาย ภวิสฺสติ ฯ
{๒๘๗.๑} กิญฺจ ภิกฺขเว น ตุมฺหากํ รูปํ ภิกฺขเว น
ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ ตํ โว ปหีนํ ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสติ ฯ
เวทนา ภิกฺขเว น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ สา โว ปหีนา ทีฆรตฺตํ
หิตาย สุขาย ภวิสฺสติ ฯ สญฺญา ภิกฺขเว น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ
สา โว ปหีนา ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสติ ฯ สงฺขารา ภิกฺขเว
น ตุมฺหากํ เต ปชหถ เต โว ปหีนา ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขาย
ภวิสฺสนฺติ ฯ วิญฺญาณํ ภิกฺขเว น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ ตํ โว
ปหีนํ ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสติ ฯ ตํ กึ มญฺญถ ภิกฺขเว
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ฆฏฺเฏยฺยุนฺติ ปาโฐ นตฺถิ ฯ ยุ. วิเหเสยฺยุํ ฆฏฺเฏยฺยุนฺติ อิเม ปาฐา น
@ทิสสนฺติ ฯ ๒ สี. ม. ยุ. อนภิรทฺธิ ฯ ๓ โป. ม. เม ฯ
ยํ อิมสฺมึ เชตวเน ติณกฏฺฐสาขาปลาสํ ตํ ชโน หเรยฺย วา
ฑเหยฺย วา ยถาปจฺจยํ วา กเรยฺย อปิ นุ ตุมฺหากํ เอวมสฺส
อเมฺห ชโน หรติ วา ฑหติ วา ยถาปจฺจยํ วา กโรตีติ ฯ โน
เหตํ ภนฺเต ตํ กิสฺส เหตุ น หิ โน เอตํ ภนฺเต อตฺตา
วา อตฺตนิยํ วาติ ฯ
{๒๘๗.๒} เอวเมว โข ภิกฺขเว ยํ น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ ตํ
โว ปหีนํ ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสติ ฯ กิญฺจ ภิกฺขเว น
ตุมฺหากํ รูปํ ภิกฺขเว น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ ตํ โว ปหีนํ ทีฆรตฺตํ
หิตาย สุขาย ภวิสฺสติ ฯ เวทนา ภิกฺขเว ฯเปฯ สญฺญา ภิกฺขเว
ฯเปฯ สงฺขารา ภิกฺขเว ฯเปฯ วิญฺญาณํ ภิกฺขเว น ตุมฺหากํ ตํ
ปชหถ ตํ โว ปหีนํ ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสติ ฯ
[๒๘๘] เอวํ สฺวากฺขาโต ภิกฺขเว มยา ธมฺโม อุตฺตาโน วิวโฏ
ปกาสิโต ฉินฺนปิโลติโก เอวํ สฺวากฺขาเต ภิกฺขเว มยา ธมฺเม
อุตฺตาเน วิวเฏ ปกาสิเต ฉินฺนปิโลติเก เย เต ภิกฺขู อรหนฺโต
ขีณาสวา วุสิตวนฺโต กตกรณียา โอหิตภารา อนุปฺปตฺตสทตฺถา
ปริกฺขีณภวสญฺโญชนา สมฺมทญฺญาวิมุตฺตา วฏฺฏนฺเตสํ นตฺถิ
ปญฺญาปนาย ฯ เอวํ สฺวากฺขาโต ภิกฺขเว มยา ธมฺโม อุตฺตาโน
วิวโฏ ปกาสิโต ฉินฺนปิโลติโก เอวํ สฺวากฺขาเต ภิกฺขเว มยา
ธมฺเม อุตฺตาเน วิวเฏ ปกาสิเต ฉินฺนปิโลติเก เยสํ ภิกฺขูนํ
ปญฺโจรมฺภาคิยานิ สญฺโญชนานิ ปหีนานิ สพฺเพ เต โอปปาติกา
ตตฺถ ปรินิพฺพายิโน อนาวตฺติธมฺมา ตสฺมา โลกา ฯ เอวํ สฺวากฺขาโต
ภิกฺขเว มยา ธมฺโม อุตฺตาโน วิวโฏ ปกาสิโต ฉินฺนปิโลติโก
เอวํ สฺวากฺขาเต ภิกฺขเว มยา ธมฺเม อุตฺตาเน วิวเฏ ปกาสิเต
ฉินฺนปิโลติเก เยสํ ภิกฺขูนํ ตีณิ สญฺโญชนานิ ปหีนานิ
ราคโทสโมหตนุภูตา สพฺเพ เต สกทาคามิโน สกิเทว อิมํ
โลกํ อาคนฺตฺวา ทุกฺขสฺสนฺตํ กริสฺสนฺติ ฯ
{๒๘๘.๑} เอวํ สฺวากฺขาโต ภิกฺขเว มยา ธมฺโม อุตฺตาโน วิวโฏ
ปกาสิโต ฉินฺนปิโลติโก เอวํ สฺวากฺขาเต ภิกฺขเว มยา ธมฺเม อุตฺตาเน
วิวเฏ ปกาสิเต ฉินฺนปิโลติเก เยสํ ภิกฺขูนํ ตีณิ สญฺโญชนานิ ปหีนานิ
สพฺเพ เต โสตาปนฺนา อวินิปาตธมฺมา นิยตา สมฺโพธิปรายนา ฯ
{๒๘๘.๒} เอวํ สฺวากฺขาโต ภิกฺขเว มยา ธมฺโม อุตฺตาโน วิวโฏ
ปกาสิโต ฉินฺนปิโลติโก เอวํ สฺวากฺขาเต ภิกฺขเว มยา ธมฺเม อุตฺตาเน
วิวเฏ ปกาสิเต ฉินฺนปิโลติเก เย เต ภิกฺขู ธมฺมานุสาริโน สทฺธานุสาริโน
สพฺเพ เต สมฺโพธิปรายนา ฯ
{๒๘๘.๓} เอวํ สฺวากฺขาโต ภิกฺขเว มยา ธมฺโม อุตฺตาโน วิวโฏ
ปกาสิโต ฉินฺนปิโลติโก เอวํ สฺวากฺขาเต ภิกฺขเว มยา ธมฺเม อุตฺตาเน
วิวเฏ ปกาสิเต ฉินฺนปิโลติเก เยสํ มยิ สทฺธามตฺตํ เปมมตฺตํ
สพฺเพ เต สคฺคปรายนาติ ฯ
อิทมโวจภควา อตฺตมนา เต ภิกฺขู ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทุนฺติ ฯ
อลคทฺทูปมสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ทุติยํ ฯ
--------------
วมฺมิกสุตฺตํ
[๒๘๙] เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ
เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม ฯ เตน โข ปน สมเยน
อายสฺมา กุมารกสฺสโป อนฺธวเน วิหรติ ฯ อถ โข อญฺญตรา
เทวตา อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺณา เกวลกปฺปํ อนฺธวนํ
โอภาเสตฺวา เยนายสฺมา กุมารกสฺสโป เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา
เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิ ฯ เอกมนฺตํ ฐิตา โข สา เทวตา อายสฺมนฺตํ
กุมารกสฺสปํ เอตทโวจ ภิกฺขุ ภิกฺขุ อยํ วมฺมิโก รตฺตึ ธูมายติ ๑-
ทิวา ปชฺชลติ พฺราหฺมโณ เอวมาห อภิกฺขน สุเมธ สตฺถํ
อาทายาติ ฯ
{๒๘๙.๑} อภิกฺขนนฺโต สุเมโธ สตฺถํ อาทาย อทฺทส ปลิงฺคํ ๒-
ปลิงฺคา ภนฺเตติ ๓- ฯ พฺราหฺมโณ เอวมาห อุกฺขิป ปลิงฺคํ อภิกฺขน
สุเมธ สตฺถํ อาทายาติ ฯ อภิกฺขนนฺโต สุเมโธ สตฺถํ อาทาย
อทฺทส อุทฺธุมายิกํ อุทฺธุมายิกา ภนฺเตติ ฯ พฺราหฺมโณ เอวมาห
อุกฺขิป อุทฺธุมายิกํ อภิกฺขน สุเมธ สตฺถํ อาทายาติ ฯ อภิกฺขนนฺโต
สุเมโธ สตฺถํ อาทาย อทฺทส ทฺวิธาปถํ ทฺวิธาปโถ ภนฺเตติ ฯ
พฺราหฺมโณ เอวมาห อุกฺขิป ทฺวิธาปถํ อภิกฺขน สุเมธ สตฺถํ
อาทายาติ ฯ
{๒๘๙.๒} อภิกฺขนนฺโต สุเมโธ สตฺถํ อาทาย อทฺทส ปงฺกวารํ ๔-
ปงฺกวาโร ภนฺเตติ ฯ [๕]- อุกฺขิป ปงฺกวารํ อภิกฺขน สุเมธ สตฺถํ
อาทายาติ ฯ อภิกฺขนนฺโต สุเมโธ สตฺถํ อาทาย อทฺทส กุมฺมํ
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ธูปายติ ฯ ๒ สี. ยุ. ปลงฺคึ ฯ ๓ ม. ยุ. ภทนฺเตติ ฯ สพฺพตฺถ อีทิสเมว ฯ
@๔ สี. ม. ยุ. จงฺควารํ ฯ ๕ พฺราหฺมโณ เอวมาหาติ อิเม ปาฐา นฏฺฐา ภเวยฺยุํ ฯ
กุมฺโม ภนฺเตติ ฯ พฺราหฺมโณ เอวมาห อุกฺขิป กุมฺมํ อภิกฺขน
สุเมธ สตฺถํ อาทายาติ ฯ อภิกฺขนนฺโต สุเมโธ สตฺถํ อาทาย
อทฺทส อสิสูนํ อสิสูนา ภนฺเตติ ฯ พฺราหฺมโณ เอวมาห อุกฺขิป
อสิสูนํ อภิกฺขน สุเมธ สตฺถํ อาทายาติ ฯ อภิกฺขนนฺโต สุเมโธ
สตฺถํ อาทาย อทฺทส มํสเปสึ มํสเปสิ ภนฺเตติ ฯ พฺราหฺมโณ
เอวมาห อุกฺขิป มํสเปสึ อภิกฺขน สุเมธ สตฺถํ อาทายาติ ฯ
{๒๘๙.๓} อภิกฺขนนฺโต สุเมโธ สตฺถํ อาทาย อทฺทส นาคํ
นาโค ภนฺเตติ ฯ พฺราหฺมโณ เอวมาห ติฏฺฐตุ นาโค มา นาคํ
ฆฏฺเฏสิ นโม กโรหิ นาคสฺสาติ ฯ อิเม โข ตฺวํ ภิกฺขุ ปณฺณรสํ ปเญฺห
ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา ปุจฺเฉยฺยาสิ ยถา เต ภควา พฺยากโรติ
ตถา นํ ธาเรยฺยาสิ ฯ นาหนฺตํ ภิกฺขุ ปสฺสามิ สเทวเก โลเก
สมารเก สพฺรหฺมเก สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย สเทวมนุสฺสาย
โย อิเมสํ ปญฺหานํ เวยฺยากรเณน จิตฺตํ อาราเธยฺย อญฺญตฺร
ตถาคเตน วา ตถาคตสาวเกน วา อิโต วา ปน สุตฺวาติ ฯ
อิทมโวจ สา เทวตา อิทํ วตฺวา ตตฺเถว อนฺตรธายิ ฯ
[๒๙๐] อถ โข อายสฺมา กุมารกสฺสโป ตสฺสา รตฺติยา
อจฺจเยน เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ
อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา
กุมารกสฺสโป ภควนฺตํ เอตทโวจ อิมํ ภนฺเต รตฺตึ อญฺญตรา
เทวตา อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺณา เกวลกปฺปํ อนฺธวนํ
โอภาเสตฺวา เยนาหํ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิ ฯ
เอกมนฺตํ ฐิตา โข ภนฺเต สา เทวตา มํ เอตทโวจ ภิกฺขุ ภิกฺขุ
อยํ วมฺมิโก รตฺตึ ธูมายติ ทิวา ปชฺชลติ พฺราหฺมโณ เอวมาห
อภิกฺขน สุเมธ สตฺถํ อาทายาติ ฯ อภิกฺขนนฺโต สุเมโธ สตฺถํ
อาทาย อทฺทส ปลิงฺคํ ปลิงฺคา ภนฺเตติ ฯ พฺราหฺมโณ เอวมาห
อุกฺขิป ปลิงฺคํ อภิกฺขน สุเมธ สตฺถํ อาทายาติ ฯ อภิกฺขนนฺโต
สุเมโธ สตฺถํ อาทาย อทฺทส อุทฺธุมายิกํ อุทฺธุมายิกา ภนฺเตติ
ฯเปฯ อทฺทส นาคํ นาโค ภนฺเตติ ฯ พฺราหฺมโณ เอวมาห
ติฏฺฐตุ นาโค มา นาคํ ฆฏฺเฏสิ นโม กโรหิ นาคสฺสาติ ฯ
{๒๙๐.๑} อิเม โข ตฺวํ ภิกฺขุ ปณฺณรส ปเญฺห ภควนฺตํ
อุปสงฺกมิตฺวา ปุจฺเฉยฺยาสิ ยถา เต ภควา พฺยากโรติ ตถา นํ
ธาเรยฺยาสิ ฯ นาหนฺตํ ภิกฺขุ ปสฺสามิ สเทวเก โลเก สมารเก สพฺรหฺมเก
สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย สเทวมนุสฺสาย โย อิเมสํ ปญฺหานํ
เวยฺยากรเณน จิตฺตํ อาราเธยฺย อญฺญตฺร ตถาคเตน วา ตถาคตสาวเกน
วา อิโต วา ปน สุตฺวาติ ฯ อิทมโวจ ภนฺเต สา เทวตา อิทํ วตฺวา
ตตฺเถว อนฺตรธายิ ฯ โก นุ โข ภนฺเต วมฺมิโก กา รตฺตึ ธูมายนา
กา ทิวา ปชฺชลนา โก พฺราหฺมโณ โก สุเมโธ กึ สตฺถํ กา อภิกฺขนา ๑-
กา ปลิงฺคี กา อุทฺธุมายิกา โก ทฺวิธาปโถ กึ ปงฺกวารํ โก กุมฺโม กา
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. กึ อภิกฺขณํ ฯ
อสิสูนา กา มํสเปสิ โก นาโคติ ฯ
[๒๙๑] วมฺมิโกติ โข ภิกฺขุ อิมสฺเสตํ จาตุมฺมหาภูติกสฺส
กายสฺส อธิวจนํ มาตาเปตฺติกสมฺภวสฺส โอทนกุมฺมาสูปจยสฺส
อนิจฺจุจฺฉาทนปริมทฺทนเภทนวิทฺธํสนธมฺมสฺส ฯ กา รตฺตึ ธูมายนาติ
ยํ โข ภิกฺขุ ทิวา กมฺมนฺเต อารพฺภ รตฺตึ อนุวิตกฺเกติ อนุวิจาเรติ
อยํ รตฺตึ ธูมายนา ฯ กา ทิวา ปชฺชลนาติ ยํ โข ภิกฺขุ รตฺตึ
อนุวิตกฺเกตฺวา อนุวิจาเรตฺวา ทิวา กมฺมนฺเต ปโยเชติ กาเยน
วาจาย อยํ ทิวา ปชฺชลนา ฯ พฺราหฺมโณติ โข ภิกฺขุ ตถาคตสฺเสตํ
อธิวจนํ อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ฯ สุเมโธติ โข ภิกฺขุ เสขสฺเสตํ
ภิกฺขุโน อธิวจนํ ฯ สตฺถนฺติ โข ภิกฺขุ อริยาเยตํ ปญฺญาย อธิวจนํ ฯ
{๒๙๑.๑} อภิกฺขนาติ โข ภิกฺขุ วิริยารมฺภสฺเสตํ อธิวจนํ ฯ ปลิงฺคีติ
โข ภิกฺขุ อวิชฺชาเยตํ อธิวจนํ ฯ อุกฺขิป ปลิงฺคํ ปชห อวิชฺชํ อภิกฺขน
สุเมธ สตฺถํ อาทายาติ อยเมตสฺส อตฺโถ ฯ อุทฺธุมายิกาติ โข
ภิกฺขุ โกธุปายาสสฺเสตํ อธิวจนํ ฯ อุกฺขิป อุทฺธุมายิกํ ปชห
โกธุปายาสํ อภิกฺขน สุเมธ สตฺถํ อาทายาติ อยเมตสฺส อตฺโถ ฯ
ทฺวิธาปโถติ โข ภิกฺขุ วิจิกิจฺฉาเยตํ อธิวจนํ ฯ อุกฺขิป ทฺวิธาปถํ
ปชห วิจิกิจฺฉํ อภิกฺขน สุเมธ สตฺถํ อาทายาติ อยเมตสฺส อตฺโถ ฯ
ปงฺกวารนฺติ โข ภิกฺขุ ปญฺจนฺเนตํ นีวรณานํ อธิวจนํ กามฉนฺทนีวรณสฺส
พฺยาปาทนีวรณสฺส ถีนมิทฺธนีวรณสฺส อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจนีวรณสฺส
วิจิกิจฺฉานีวรณาย ฯ อุกฺขิป ปงฺกวารํ ปชห ปญฺจ
นีวรเณ อภิกฺขน สุเมธ สตฺถํ อาทายาติ อยเมตสฺส อตฺโถ ฯ
กุมฺโมติ โข ภิกฺขุ ปญฺจนฺเนตํ อุปาทานกฺขนฺธานํ อธิวจนํ เสยฺยถีทํ
รูปูปาทานกฺขนฺธสฺส เวทนูปาทานกฺขนฺธสฺส สญฺญูปาทานกฺขนฺธสฺส
สงฺขารูปาทานกฺขนฺธสฺส วิญฺญาณูปาทานกฺขนฺธสฺส ฯ อุกฺขิป
กุมฺมํ ปชห ปญฺจุปาทานกฺขนฺเธ อภิกฺขน สุเมธ สตฺถํ อาทายาติ
อยเมตสฺส อตฺโถ ฯ อสิสูนาติ โข ภิกฺขุ ปญฺจนฺเนตํ กามคุณานํ
อธิวจนํ จกฺขุวิญฺเญยฺยานํ รูปานํ อิฏฺฐานํ กนฺตานํ มนาปานํ
ปิยรูปานํ กามูปสญฺหิตานํ รชนียานํ โสตวิญฺเญยฺยานํ สทฺทานํ ...
ฆานวิญฺเญยฺยานํ คนฺธานํ ... ชิวฺหาวิญฺเญยฺยานํ รสานํ ...
กายวิญฺเญยฺยานํ โผฏฺฐพฺพานํ อิฏฺฐานํ กนฺตานํ มนาปานํ
ปิยรูปานํ กามูปสญฺหิตานํ รชนียานํ ฯ
{๒๙๑.๒} อุกฺขิป อสิสูนํ ปชห ปญฺจ กามคุเณ อภิกฺขน
สุเมธ สตฺถํ อาทายาติ อยเมตสฺส อตฺโถ ฯ มํสเปสีติ โข ภิกฺขุ
นนฺทิราคสฺเสตํ อธิวจนํ ฯ อุกฺขิป มํสเปสึ ปชห นนฺทิราคํ อภิกฺขน
สุเมธ สตฺถํ อาทายาติ อยเมตสฺส อตฺโถ ฯ นาโคติ โข ภิกฺขุ
ขีณาสวสฺเสตํ ภิกฺขุโน อธิวจนํ ฯ ติฏฺฐตุ นาโค มา นาคํ ฆฏฺเฏสิ
นโม กโรหิ นาคสฺสาติ อยเมตสฺส อตฺโถติ ฯ
อิทมโวจ ภควา อตฺตมโน อายสฺมา กุมารกสฺสโป ภควโต
ภาสิตํ อภินนฺทีติ ฯ
วมฺมิกสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ตติยํ ฯ
--------
รถวินีตสุตฺตํ
[๒๙๒] เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ
เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเป ฯ อถ โข สมฺพหุลา ชาติภูมิกา ๑- ภิกฺขู
ชาติภูมิยํ วสฺสํ วุฏฺฐา เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา
ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ ฯ
{๒๙๒.๑} เอกมนฺตํ นิสินฺเน โข เต ภิกฺขู ภควา เอตทโวจ
โก นุ โข ภิกฺขเว ชาติภูมิยํ ชาติภูมิกานํ ภิกฺขูนํ สพฺรหฺมจารีนํ เอวํ
สมฺภาวิโต อตฺตนา จ อปฺปิจฺโฉ อปฺปิจฺฉกถญฺจ ภิกฺขูนํ กตฺตา
อตฺตนา จ สนฺตุฏฺโฐ สนฺตุฏฺฐิกถญฺจ ภิกฺขูนํ กตฺตา อตฺตนา
จ ปวิวิตฺโต วิเวกกถญฺจ ภิกฺขูนํ กตฺตา อตฺตนา จ อสํสฏฺโฐ
อสํสคฺคกถญฺจ ภิกฺขูนํ กตฺตา อตฺตนา จ อารทฺธวิริโย
วิริยารมฺภกถญฺจ ภิกฺขูนํ กตฺตา อตฺตนา จ สีลสมฺปนฺโน
สีลสมฺปทากถญฺจ ภิกฺขูนํ กตฺตา อตฺตนา จ สมาธิสมฺปนฺโน
สมาธิสมฺปทากถญฺจ ภิกฺขูนํ กตฺตา อตฺตนา จ ปญฺญาสมฺปนฺโน
ปญฺญาสมฺปทากถญฺจ ภิกฺขูนํ กตฺตา อตฺตนา จ วิมุตฺติสมฺปนฺโน
วิมุตฺติสมฺปทากถญฺจ ภิกฺขูนํ กตฺตา อตฺตนา จ
วิมุตฺติญาณทสฺสนสมฺปนฺโน วิมุตฺติญาณทสฺสนสมฺปทากถญฺจ
ภิกฺขูนํ กตฺตา โอวาทโก วิญฺญาปโก สนฺทสฺสโก สมาทปโก สมุตฺเตชโก
สมฺปหํสโก สพฺรหฺมจารีนนฺติ ฯ ปุณฺโณ นาม ภนฺเต อายสฺมา
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ยุ. ชาติภูมกา ฯ
มนฺตาณิปุตฺโต ชาติภูมิยํ ชาติภูมิกานํ ภิกฺขูนํ สพฺรหฺมจารีนํ เอวํ
สมฺภาวิโต อตฺตนา จ อปฺปิจฺโฉ อปฺปิจฺฉกถญฺจ ภิกฺขูนํ กตฺตา
อตฺตนา จ สนฺตุฏฺโฐ ฯเปฯ อตฺตนา จ ปวิวิตฺโต ... อตฺตนา
จ อสํสฏฺโฐ ... อตฺตนา จ อารทฺธวิริโย ... อตฺตนา จ สีลสมฺปนฺโน ...
อตฺตนา จ สมาธิสมฺปนฺโน ... อตฺตนา จ ปญฺญาสมฺปนฺโน ...
อตฺตนา จ วิมุตฺติสมฺปนฺโน ... อตฺตนา จ วิมุตฺติญาณทสฺสนสมฺปนฺโน
วิมุตฺติญาณทสฺสนสมฺปทากถญฺจ ภิกฺขูนํ กตฺตา โอวาทโก
วิญฺญาปโก สนฺทสฺสโก สมาทปโก สมุตฺเตชโก สมฺปหํสโก
สพฺรหฺมจารีนนฺติ ฯ
[๒๙๓] เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา สารีปุตฺโต ภควโต
อวิทูเร นิสินฺโน โหติ ฯ อถ โข อายสฺมโต สารีปุตฺตสฺส
เอตทโหสิ ลาภา อายสฺมโต ปุณฺณสฺส มนฺตาณิปุตฺตสฺส สุลทฺธํ
อายสฺมโต ปุณฺณสฺส มนฺตาณิปุตฺตสฺส ยสฺส วิญฺญู สพฺรหฺมจารี
สตฺถุ สมฺมุขา อนุมาสฺส อนุมาสฺส วณฺณํ ภาสนฺติ ตญฺจ สตฺถา
อพฺภนุโมทติ อปฺเปวนาม มยมฺปิ กทาจิ กรหจิ อายสฺมตา
ปุณฺเณน มนฺตาณิปุตฺเตน สทฺธึ สมาคมํ คจฺเฉยฺยาม อปฺเปวนาม
สิยา โกจิเทว กถาสลฺลาโปติ ฯ
[๒๙๔] อถ โข ภควา ราชคเห ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา เยน
สาวตฺถี เตน จาริกํ ปกฺกามิ อนุปุพฺเพน จาริกญฺจรมาโน เยน
สาวตฺถี ตทวสริ ฯ ตตฺร สุทํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน
อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม ฯ อสฺโสสิ โข อายสฺมา ปุณฺโณ
มนฺตาณิปุตฺโต ภควา กิร สาวตฺถึ อนุปฺปตฺโต สาวตฺถิยํ วิหรติ
เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมติ ฯ อถ โข อายสฺมา ปุณฺโณ
มนฺตาณิปุตฺโต เสนาสนํ สํสาเมตฺวา ปตฺตจีวรํ อาทาย เยน สาวตฺถี
เตน จาริกํ ปกฺกามิ อนุปุพฺเพน จาริกญฺจรมาโน เยน สาวตฺถี
เชตวนํ อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราโม เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา
ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ
{๒๙๔.๑} เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข อายสฺมนฺตํ ปุณฺณํ มนฺตาณิปุตฺตํ
ภควา ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสสิ สมาทเปสิ สมุตฺเตเชสิ สมฺปหํเสสิ ฯ
อถ โข อายสฺมา ปุณฺโณ มนฺตาณิปุตฺโต ภควตา ธมฺมิยา กถาย
สนฺทสฺสิโต สมาทปิโต สมุตฺเตชิโต สมฺปหํสิโต ภควโต ภาสิตํ
อภินนฺทิตฺวา อนุโมทิตฺวา อุฏฺฐายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา
ปทกฺขิณํ กตฺวา เยน อนฺธวนํ เตนุปสงฺกมิ ทิวาวิหาราย ฯ
[๒๙๕] อถ โข อญฺญตโร ภิกฺขุ เยนายสฺมา สารีปุตฺโต
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ สารีปุตฺตํ เอตทโวจ ยสฺส
โข ตฺวํ อาวุโส สารีปุตฺต ปุณฺณสฺส นาม ภิกฺขุโน มนฺตาณิปุตฺตสฺส
อภิณฺหํ กิตฺตยมาโน อโหสิ โส ภควตา ธมฺมิยา กถาย
สนฺทสฺสิโต สมาทปิโต สมุตฺเตชิโต สมฺปหํสิโต ภควโต ภาสิตํ
อภินนฺทิตฺวา อนุโมทิตฺวา อุฏฺฐายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา
ปทกฺขิณํ กตฺวา เยน อนฺธวนํ เตน ปกฺกนฺโต ทิวาวิหารายาติ ฯ
อถ โข อายสฺมา สารีปุตฺโต ตรมานรูโป นิสีทนํ อาทาย อายสฺมนฺตํ
ปุณฺณํ มนฺตาณิปุตตํ ปิฏฺฐิโต ปิฏฺฐิโต อนุพนฺธิ สีสานุโลกี ฯ
อถ โข อายสฺมา ปุณฺโณ มนฺตาณิปุตฺโต อนฺธวนํ อชฺโฌคาเหตฺวา
อญฺญตรสฺมึ รุกฺขมูเล ทิวาวิหารํ นิสีทิ อายสฺมาปิ โข สารีปุตฺโต
อนฺธวนํ อชฺโฌคาเหตฺวา อญฺญตรสฺมึ รุกฺขมูเล ทิวาวิหารํ นิสีทิ ฯ
เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๒ หน้าที่ ๒๗๖-๒๙๐.
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=12&item=285&items=11
อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :-
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=12&item=285&items=11&mode=bracket
อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :-
https://84000.org/tipitaka/read/roman_item.php?book=12&item=285&items=11
อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :-
https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=12&item=285&items=11
ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=12&i=285
สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๒
https://84000.org/tipitaka/read/?index_12
https://84000.org/tipitaka/english/?index_12
บันทึก ๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]
