อุรุเวลวคฺโค ตติโย
[๒๑] เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส
อาราเม ฯ ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ ภิกฺขโวติ ฯ ภทนฺเตติ เต
ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ ภควา เอตทโวจ เอกมิทาหํ ภิกฺขเว
สมยํ อุรุเวลายํ วิหรามิ นชฺชา เนรญฺชราย ตีเร อชปาลนิโคฺรเธ
ปฐมาภิสมฺพุทฺโธ ตสฺส มยฺหํ ภิกฺขเว รโหคตสฺส ปฏิสลฺลีนสฺส
เอวํ เจตโส ปริวิตกฺโก อุทปาทิ ทุกฺขํ โข อคารโว วิหรติ
อปฺปติสฺโส กนฺนุโข อหํ สมณํ วา พฺราหฺมณํ วา สกฺกตฺวา
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. ปริสกฺกสาโว ฯ
ครุํ กตฺวา อุปนิสฺสาย วิหเรยฺยนฺติ ตสฺส มยฺหํ ภิกฺขเว เอตทโหสิ
อปริปูรสฺส โข เม ๑- สีลกฺขนฺธสฺส ปาริปูริยา อญฺญํ สมณํ วา
พฺราหฺมณํ วา สกฺกตฺวา ครุํ กตฺวา ๒- อุปนิสฺสาย วิหเรยฺยํ น โข
ปนาหํ ปสฺสามิ สเทวเก โลเก สมารเก สพฺรหฺมเก สสฺสมณพฺราหฺมณิยา
ปชาย สเทวมนุสฺสาย อญฺญํ สมณํ วา พฺราหฺมณํ วา อตฺตนา
สีลสมฺปนฺนตรํ ยมหํ สกฺกตฺวา ครุํ กตฺวา อุปนิสฺสาย วิหเรยฺยํ
อปริปูรสฺส โข เม ๑- ... สมาธิกฺขนฺธสฺส ... ปญฺญากฺขนฺธสฺส ...
วิมุตฺติกฺขนฺธสฺส ปาริปูริยา อญฺญํ สมณํ วา พฺราหฺมณํ วา สกฺกตฺวา
ครุํ กตฺวา อุปนิสฺสาย วิหเรยฺยํ น โข ปนาหํ ปสฺสามิ สเทวเก
โลเก สมารเก สพฺรหฺมเก สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย สเทวมนุสฺสาย
อญฺญํ สมณํ วา พฺราหฺมณํ วา อตฺตนา วิมุตฺติสมฺปนฺนตรํ ยมหํ
สกฺกตฺวา ครุํ กตฺวา อุปนิสฺสาย วิหเรยฺยนฺติ ตสฺส มยฺหํ ภิกฺขเว
เอตทโหสิ ยนฺนูนาหํ โยปายํ ธมฺโม มยา อภิสมฺพุทฺโธ ตเมว
ธมฺมํ สกฺกตฺวา ครุํ กตฺวา อุปนิสฺสาย วิหเรยฺยนฺติ ฯ
{๒๑.๑} อถโข ภิกฺขเว พฺรหฺมา สหมฺปติ มม เจตสา
เจโตปริวิตกฺกมญฺญาย เสยฺยถาปิ นาม พลวา ปุริโส สมฺมิญฺชิตํ
วา พาหํ ปสาเรยฺย ปสาริตํ วา พาหํ สมฺมิญฺเชยฺย เอวเมว
พฺรหฺมโลเก อนฺตรหิโต มม ปุรโต ปาตุรโหสิ ฯ อถโข ภิกฺขเว
พฺรหฺมา สหมฺปติ เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา ทกฺขิณชานุมณฺฑลํ
ปฐวิยํ นิหนฺตฺวา เยนาหํ เตนญฺชลิมฺปณาเมตฺวา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อหํ ฯ ๒ ครุกตฺวา ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
มํ เอตทโวจ เอวเมตํ ภควา เอวเมตํ สุคต เยปิ เต ภนฺเต อเหสุํ
อตีตมทฺธานํ อรหนฺโต สมฺมาสมฺพุทฺธา เตปิ ภควนฺโต ธมฺมํเยว
สกฺกตฺวา ครุํ กตฺวา อุปนิสฺสาย วิหรึสุ เยปิ เต ภนฺเต ภวิสฺสนฺติ
อนาคตมทฺธานํ อรหนฺโต สมฺมาสมฺพุทฺธา เตปิ ภควนฺโต ธมฺมํเยว
สกฺกตฺวา ครุํ กตฺวา อุปนิสฺสาย วิหริสฺสนฺติ ภควาปิ ภนฺเต เอตรหิ
อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ ธมฺมํเยว สกฺกตฺวา ครุํ กตฺวา อุปนิสฺสาย
วิหรตูติ อิทมโวจ พฺรหฺมา สหมฺปติ อิทํ วตฺวา อถาปรํ เอตทโวจ
เย จ อตีตา ๑- สมฺพุทฺธา เย จ พุทฺธา อนาคตา
โย เจตรหิ สมฺพุทฺโธ พหุนฺนํ โสกนาสโน
สพฺเพ สทฺธมฺมครุโน วิหรึสุ ๒- วิหาติ จ
อถาปิ วิหริสฺสนฺติ เอสา พุทฺธาน ธมฺมตา
ตสฺมา หิ อตฺตกาเมน มหตฺตมภิกงฺขตา
สทฺธมฺโม ครุกาตพฺโพ สรํ พุทฺธาน สาสนนฺติ ฯ
อิทมโวจ ภิกฺขเว พฺรหฺมา สหมฺปติ อิทํ วตฺวา มํ อภิวาเทตฺวา
เทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายิ ฯ อิธ ๓- ขฺวาหํ ภิกฺขเว
พฺรหฺมุโน อชฺเฌสนํ วิทิตฺวา อตฺตโน จ ปฏิรูปํ โยปายํ ธมฺโม
มยา อภิสมฺพุทฺโธ ตเมว ธมฺมํ สกฺกตฺวา ครุํ กตฺวา อุปนิสฺสาย
วิหาสึ ยโต จ โข ภิกฺขเว สงฺโฆปิ มหตฺเตน สมนฺนาคโต อถ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. เยจพฺภตีตา ฯ ๒ ม. ยุ. วิหํสุ วิหรนฺติ จ ฯ ๓ โป. ม. ยุ. อถ ฯ
เม สงฺเฆปิ คารโวติ ฯ
[๒๒] เอกมิทาหํ ภิกฺขเว สมยํ อุรุเวลายํ วิหรามิ นชฺชา
เนรญฺชราย ตีเร อชปาลนิโคฺรเธ ปฐมาภิสมฺพุทฺโธ ฯ อถโข
ภิกฺขเว สมฺพหุลา พฺราหฺมณา ชิณฺณา วุฑฺฒา มหลฺลกา
อทฺธคตา วโยอนุปฺปตฺตา เยนาหํ เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา
มยา สทฺธึ สมฺโมทึสุ สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา
เอกมนฺตํ นิสีทึสุ เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข ภิกฺขเว เต พฺราหฺมณา
มํ เอตทโวจุํ สุตํ เมตํ โภ โคตม น สมโณ โคตโม พฺราหฺมเณ
ชิณฺเณ วุฑฺเฒ มหลฺลเก อทฺธคเต วโยอนุปฺปตฺเต อภิวาเทติ
วา ปจฺจุฏฺเฐติ วา อาสเนน วา นิมนฺเตตีติ ตยิทํ โภ โคตม ตเถว
น หิ ภวํ โคตโม พฺราหฺมเณ ชิณฺเณ วุฑฺเฒ มหลฺลเก อทฺธคเต
วโยอนุปฺปตฺเต อภิวาเทติ วา ปจฺจุฏฺเฐติ วา อาสเนน วา
นิมนฺเตติ ตยิทํ โภ โคตม น สมฺปนฺนเมวาติ ฯ
{๒๒.๑} ตสฺส มยฺหํ ภิกฺขเว เอตทโหสิ นจยิเม อายสฺมนฺโต
ชานนฺติ เถรํ วา เถรกรเณ วา ธมฺเมติ ๑- วุฑฺโฒ เจปิ ภิกฺขเว
โหติ อสีติโก วา นวุติโก วา วสฺสสติโก วา ชาติยา โส จ โหติ
อกาลวาที อภูตวาที อนตฺถวาที อธมฺมวาที อวินยวาที อนิธานวตึ
วาจํ ภาสิตา อกาเลน อนปเทสํ อปริยนฺตวตึ อนตฺถสญฺหิตํ
อถโข โส พาโล เถโรเตฺวว สงฺขํ คจฺฉติ ทหโร เจปิ ภิกฺขเว โหติ
ยุวา สุสู ๒- กาฬเกโส ภเทฺรน โยพฺพเนน สมนฺนาคโต ปฐเมน
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. ธมฺเม ฯ ๒ ม. ยุ. สุสุ ฯ
วยสา โส จ โหติ กาลวาที ภูตวาที อตฺถวาที ธมฺมวาที วินยวาที
นิธานวตึ วาจํ ภาสิตา กาเลน สาปเทสํ ปริยนฺตวตึ อตฺถสญฺหิตํ
อถโข โส ปณฺฑิโต เถโรเตฺวว สงฺขํ คจฺฉติ ฯ จตฺตาโรเม ภิกฺขเว
เถรกรณา ธมฺมา กตเม จตฺตาโร อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ สีลวา โหติ
ปาติโมกฺขสํวรสํวุโต วิหรติ อาจารโคจรสมฺปนฺโน อณุมตฺเตสุ
วชฺเชสุ ภยทสฺสาวี สมาทาย สิกฺขติ สิกฺขาปเทสุ พหุสฺสุโต โหติ
สุตธโร สุตสนฺนิจโย เย เต ธมฺมา อาทิกลฺยาณา มชฺเฌกลฺยาณา
ปริโยสานกลฺยาณา สาตฺถํ สพฺยญฺชนํ เกวลปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ
พฺรหฺมจริยํ อภิวทนฺติ ตถารูปาสฺส ธมฺมา พหุสฺสุตา โหนฺติ ธตา
วจสา ปริจิตา มนสานุเปกฺขิตา ทิฏฺฐิยา สุปฺปฏิวิทฺธา จตุนฺนํ
ฌานานํ อาภิเจตสิกานํ ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารานํ นิกามลาภี โหติ
อกิจฺฉลาภี อกสิรลาภี อาสวานํ ขยา อนาสวํ เจโตวิมุตฺตึ
ปญฺญาวิมุตฺตึ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช
วิหรติ ฯ อิเม โข ภิกฺขเว จตฺตาโร เถรกรณา ธมฺมาติ ฯ
โย อุทฺธเตน จิตฺเตน สมฺผญฺจ พหุภาสติ
อสมาหิตสงฺกปฺโป อสทฺธมฺมรโต มโต ๑-
อารา โส ถาวเรยฺยมฺหา ปาปทิฏฺฐิ อนาทโร ฯ
โย จ สีเลน สมฺปนฺโน สุตวา ปฏิภาณวา
สํยุตฺโต ถิรธมฺเมสุ ๒- ปญฺญายตฺถํ วิปสฺสติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. มโค ฯ ๒ ม. ยุ. สญฺญโต ธีโร ธมฺเมสุ ฯ
ปารคู สพฺพธมฺมานํ อขิโล ปฏิภาณวา
ปหีนชาติมรโณ พฺรหฺมจริยสฺส เกวลี
ตมหํ วทามิ เถโรติ ยสฺส โน สนฺติ อาสวา
อาสวานํ ขยา ภิกฺขุ โส ๑- เถโรติ ปวุจฺจตีติ ฯ
[๒๓] โลโก ภิกฺขเว ตถาคเตน อภิสมฺพุทฺโธ โลกสฺมา ตถาคโต
วิสํยุตฺโต โลกสมุทโย ภิกฺขเว ตถาคเตน อภิสมฺพุทฺโธ โลกสมุทโย
ตถาคตสฺส ปหีโน โลกนิโรโธ ภิกฺขเว ตถาคเตน อภิสมฺพุทฺโธ
โลกนิโรโธ ตถาคตสฺส สจฺฉิกโต โลกนิโรธคามินี ปฏิปทา
ภิกฺขเว ตถาคเตน อภิสมฺพุทฺธา โลกนิโรธคามินี ปฏิปทา ตถาคตสฺส
ภาวิตา ฯ ยํ ภิกฺขเว สเทวกสฺส โลกสฺส สมารกสฺส สพฺรหฺมกสฺส
สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย สเทวมนุสฺสาย ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ
ปตฺตํ ปริเยสิตํ อนุวิจริตํ มนสา สมฺมา ตํ ๒- ตถาคเตน อภิสมฺพุทฺธํ
ตสฺมา ตถาคโตติ วุจฺจติ ฯ
{๒๓.๑} ยญฺจ ภิกฺขเว รตฺตึ ตถาคโต อนุตฺตรํ สมฺมาสมฺโพธึ
อภิสมฺพุชฺฌติ ยญฺจ รตฺตึ อนุปาทิเสสาย นิพฺพานธาตุยา
ปรินิพฺพายติ ยํ เอตสฺมึ อนฺตเร ภาสติ ลปติ นิทฺทิสติ สพฺพนฺตํ
ตเถว โหติ โน อญฺญถา ตสฺมา ตถาคโตติ วุจฺจติ ฯ ยถาวาที
ภิกฺขเว ตถาคโต ตถาการี ยถาการี ตถาวาที อิติ ยถาวาที
ตถาการี ยถาการี ตถาวาที ตสฺมา ตถาคโตติ วุจฺจติ ฯ สเทวเก
ภิกฺขเว โลเก สมารเก สพฺรหฺมเก สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. โสติ นตฺถิ ฯ ๒ ม. ยุ. สพฺพํ ฯ
สเทวมนุสฺสาย ตถาคโต อภิภู อนภิภูโต อญฺญทตฺถุทโส วสวตฺติ
ตสฺมา ตถาคโตติ วุจฺจตีติ ฯ
สพฺพโลกํ อภิญฺญาย สพฺพโลเก ยถาตถํ ๑-
สพฺพโลกวิสํยุตฺโต สพฺพโลเก อนุสฺสโย
ส เว สพฺพาภิภู ธีโร สพฺพคนฺถปฺปโมจโน
ผุฏฺฐสฺส ปรมา สนฺติ นิพฺพานํ อกุโตภยํ
เอส ขีณาสโว พุทฺโธ อนีโฆ ฉินฺนสํสโย
สพฺพกมฺมกฺขยํ ปตฺโต วิมุตฺโต อุปธิสํขเย ฯ
เอวํ โส ๒- ภควา พุทฺโธ เอส สีโห อนุตฺตโร
สเทวกสฺส โลกสฺส พฺรหฺมจกฺกํ ปวตฺตยิ ฯ
อิติ เทวา มนุสฺสา จ เย พุทฺธํ สรณํ คตา
สงฺคมฺม นํ นมสฺสนฺติ มหนฺตํ วีตสารทํ ฯ
ทนฺโต ทมยตํ เสฏฺโฐ สนฺโต สมยตํ อิสิ
มุตฺโต โมจยตํ อคฺโค ติณฺโณ ตารยตํ วโร
อิติ เหตํ นมสฺสนฺติ มหนฺตํ วีตสารทํ ฯ
สเทวกสฺมึ โลกสฺมึ นตฺถิ เต ๓- ปฏิปุคฺคโลติ ฯ
[๒๔] เอกํ สมยํ ภควา สาเกเต วิหรติ กาฬการาเม ฯ
ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ ภิกฺขโวติ ฯ ภทนฺเตติ เต ภิกฺขู
ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ ภควา เอตทโวจ ยํ ภิกฺขเว สเทวกสฺส
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. ยถา ตถา ฯ ๒ ม. ยุ. เอส ฯ ๓ ม. เม ฯ
โลกสฺส สมารกสฺส สพฺรหฺมกสฺส สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย
สเทวมนุสฺสาย ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ ปตฺตํ ปริเยสิตํ อนุวิจริตํ
มนสา ตมหํ ชานามิ ยํ ภิกฺขเว สเทวกสฺส โลกสฺส สมารกสฺส
สพฺรหฺมกสฺส สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย สเทวมนุสฺสาย ทิฏฺฐํ
สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ ปตฺตํ ปริเยสิตํ อนุวิจริตํ มนสา ตมหํ อพฺภญฺญาสึ
ตํ ตถาคตสฺส วิทิตํ ตํ ตถาคเต ๑- น อุปฏฺฐาสิ ยํ ภิกฺขเว สเทวกสฺส
โลกสฺส ... ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ ปตฺตํ ปริเยสิตํ อนุวิจริตํ
มนสา ตมหํ ชานามีติ วเทยฺยํ ตํ มมสฺส มุสา ... ตมหํ
ชานามิ จ น จ ชานามีติ วเทยฺยํ ตํ ปิสฺส ตาทิสเมว ... ตมหํ เนว
ชานามิ น น ชานามีติ วเทยฺยํ ตํ มมสฺส กลิ อิติ โข ภิกฺขเว
ตถาคโต ทิฏฺฐา ทฏฺฐพฺพํ ทิฏฺฐํ น มญฺญติ อทิฏฺฐํ น มญฺญติ
ทฏฺฐพฺพํ น มญฺญติ ทิฏฺฐานํ ๒- น มญฺญติ สุตา ๓- โสตพฺพํ สุตํ
น มญฺญติ อสฺสุตํ น มญฺญติ โสตพฺพํ น มญฺญติ สุตานํ ๔-
น มญฺญติ มุตา ๕- โมตพฺพํ มุตํ น มญฺญติ อมุตํ น มญฺญติ
โมตพฺพํ น มญฺญติ มุตานํ ๖- น มญฺญติ วิญฺญาตา ๗-
วิญฺญาตพฺพํ วิญฺญาตํ น มญฺญติ อวิญฺญาตํ น มญฺญติ
วิญฺญาตพฺพํ น มญฺญติ วิญฺญาตานํ ๘- น มญฺญติ
{๒๔.๑} อิติ โข ภิกฺขเว ตถาคโต ทิฏฺฐสุตมุตวิญฺญาตพฺเพสุ
ธมฺเมสุ ตาทิโสว ๙- ตาที ตมฺหา จ ปน ตาทิมฺหา อญฺโญ ตาที
อุตฺตริตโร วา ปณีตตโร วา นตฺถีติ วทามีติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ตถาคโต ฯ ๒ ม. ยุ. ทฏฺฐารํ ฯ ๓ ม. ยุ. สฺตฺวา ฯ ๔ ม. ยุ. โสตารํ ฯ
@๕ ม. ยุ. มุตฺวา ฯ ๖ ม. ยุ. โมตารํ ฯ ๗ ม. ยุ. วิญฺญตฺวา ฯ
@๘ ม. ยุ. วิญฺญาตารํ ฯ ๙ ม. ตาทีเยว ฯ ยุ. ตาทิเสเยว ฯ
ยงฺกิญฺจิ ทิฏฺฐํ จ ๑- สุตํ มุตํ วา
อชฺโฌสิตํ สจฺจมุตํ ปเรสํ
น เตสุ ตาที สยสํวุเตสุ
สจฺจํ มุสาวาปิ ปรํ ทเหยฺย ฯ
เอตญฺจ สลฺลํ ปฏิกจฺจ ทิสฺวา
อชฺโฌสิตา ยตฺถ ปชา วิสตฺตา
ชานามิ ปสฺสามิ ตเถว เอตํ
อชฺโฌสิตํ นตฺถิ ตถาคตานนฺติ ฯ
เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๑ หน้าที่ ๒๕-๓๓.
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=21&item=21&items=4
อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :-
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=21&item=21&items=4&mode=bracket
อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :-
https://84000.org/tipitaka/read/roman_item.php?book=21&item=21&items=4
อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :-
https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=21&item=21&items=4
ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=21&i=21
สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๑
https://84000.org/tipitaka/read/?index_21
https://84000.org/tipitaka/english/?index_21
บันทึก ๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]
