ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 17 : PALI ROMAN Khuddaka.A. (paramatthajo.)

page121.

Anakula kammanta nama kalannutaya patirupakaritaya analasataya utthanaviriyasampadaya abyasaniyataya ca kalatikkamanaappatirupakaranasithilakaranadi- akulabhavavirahita kasigorakkhavanijjadayo kammanta. Ete attano va puttadarassa va dasakammakaranam va byattataya eva 1- payojita dittheva dhamme dhanadhannavudadhitalabhahetuto mangalanti vuccanti. Vuttancetam bhagavata:- "patirupakari dhurava, utthata vindate dhanan"ti. 2- "na divasoppasilena, rattim utthanadessina. Niccam mattena sondena sakka avasitum gharam. Atisitam atiunham atisayamidam ahu iti vissatthakammante attha accenti manave. Yo ca 3- sitanca unhanca, tina bhiyyo na mannati. Karam purisakiccani, so sukham na vihayati"ti ca. 4- "bhoge samharamanassa bhamarasseva iriyato bhoga sannicayam yanti vammikovupaciyati"ti ca evamadi. 5- Evam imissapi gathaya matuupatthanam pituupatthanam puttadarassa sangaho, anakula ca kammantati cattari mangalani vuttani, putsadarassa sangaham va dvidha katva panca, matapituupatthanam va ekameva katva tini. Mangalattanca nesam tattha tattha vibhavitamevati. Nitthita matapituupatthananti imissa gathaya atthavannana. ------------ Danancatigathavannana [7] Idani danancati ettha diyate iminati danam, attano santakam parassa patipadiyatiti vuttam hohi. Dhammassa cariya dhamma va anapeta @Footnote: 1 cha.Ma., i. evam 2 khu.su. 25/189/370, sam. saga. 15/426/25 alavakasutta @3 cha.Ma. yodha 4 di. pati.11/253/160 singalakasutta @5 di. pati. 11/265/163 singalakasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page122.

Cariya dhammacariya. Nayante "amhakam ime "iti nataka. Na avajjani anavajjani, aninditani agarahitaniti vuttam hoti. Sesam vuttanayamevati. Ayam padavannana. Atthavannana pana evam veditabba:- danam nama param uddissa subuddhipubbika 1- annadidasadanavatthupariccagacetana, tam sampayutto va alobho. Alobhena hi tam vatthum parassa patipadeti, tena vuttam "diyyate iminati dananan"ti. Tam bahujjanapiyadinam 2- ditthadhammikasamparayikanam phalavisesanam adhigamahetuto mangalanti vuttam. "dayako siha danapati bahuno janassa piyo hoti manapo"ti evamadini 3- cettha suttani anussaritabbani. Aparo nayo:- danam nama dubbidham amisadananca dhammadananca, tattha amisadanam vuttappakarameva. Idhalokaparalokadukkhakkhayasukhavahassa pana sammasambuddhappaveditassa dhammassa paresam hitakamataya desana dhammadanam, imesanca dvinnam dananam etadeva aggam. Yathaha:- "sabbadanam dhammadanam jinati, sabbarasam dhammaraso jinati. Sabbaratim dhammarati jinati, tanhakkhayo sabbadukkham jinati"ti. 4- Tattha amisadanassa mangalattam vuttameva. Dhammadanampana yasma atthapatisamveditadinam gunanam padatthanam, tasma mangalanti vuccati. Vuttanhetam bhagavata:- "yatha yatha bhikkhave bhikkhu yathasutam yathapariyattam dhammam vittharena paresam deseti, tatha tatha so tasmim dhamme atthapatisamvedi ca hoti dhammapatisamvedi ca"ti evamadi. 5- Dhammacariya nama dasakusalakammapathacariya. Yathaha "tividha kho gahapatayo kayena dhammacariya samacariya hoti"ti evamadi. 6- Sa panesa dhammacariya @Footnote: 1 Si. santutthipubbika 2 cha.Ma. bahujanapiyamanapatadinam, i. bahujanapiyatadinam @3 am. pancaka. 22/34/41 sihasenapatisutta (saya) 4 khu.dha. 25/354/78 sakkadevarajavatthu @5 am. pancaka. 22/26/23 vimuttayanasutta (saya) 6 Ma.mu. 12/441/390, @392. sareyyakasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page123.

Saggalokupapattihetuto mangalanti veditabba. Vuttanhetam bhagavata "dhammacariya- samacariyahetu kho gahapatayo evamidhekacce satta kayassa bheda parammarana sugatim saggam lokam upapajjanti"ti. 1- Nataka nama matito va pitito va yava sattama pitamahayuga- sambandha, tesam bhogaparijunnena va byadhiparijunnena va abhihatanam attano samipam agatanam yathabalam ghasacchadanadhannadihi 2- sangaho pasamsadinam ditthadhammikanam sugatigamanadinanca samparayikanam visesadhigamanam hetuto mangalanti vuccati. Anavajjani kammani nama uposathangasamadanaveyyavaccakarana- aramavanaropanasetukaranadini kayavacimanosucaritakammani tini 3- hi nanappakarahitasukhadhigamanahetuto mangalanti vuccati. "thanam kho panetam visakhe vijjati yam idhekacco itthi va puriso va atthangasamannagatam uposatham upavasitva kayassa bheda parammarana catummaharajikanam devanam sahabyatam upapajjeyya"ti evamadini cettha suttani 4- anussaritabbani. Evam imissa gathaya dananca dhammacariya ca natakananca sangaho anavajjani kammaniti cattari mangalani vuttani. Mangalattanca nesam tattha tattha vibhavitamevati. Nitthita danancati imissa gathaya atthavannana. --------- Aratitigathavannana [8] Idani arati viratiti ettha aratiti aramanam, viratiti viramanam, viramanti va etaya sattati virati. Papati akusala. Madaniyatthena majjam, majjassa panam pajjapanam, tato majjapana samyamanam samyamo. Appamajjanam appamado. Dhammesuti kusalesu. Sesam vuttanayamevati. Ayam padavannana. Atthavannana pana evam veditabba:- arati nama pape adinavadassino manasa eva anabhirati. Virati nama kammadvaravasena kayavacahi viramanam, sa cesa virati nama sampattavirati samadanavirati samucchedaviratiti tividha hoti, @Footnote: 1 Ma.mu. 12/441/390, 392 sareyyakasatta 2 cha.Ma. ghasacchadanadhanadhannadihi @3 cha.Ma. tani 4 am. atthaka. 23/133/43/262 visakhasutta (saya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page124.

Tattha ya kulaputtassa attano jatim va kulam va gottam va paticca "na me tam patirupam, 1- yvaham imam panam haneyyam, adinnam adiyeyyan"ti adina nayena sampattavatthuto virati, ayam sampattavirati nama. Sikkhapadasamadanavasena pana pavatta samadanavirati nama, yassa pavattito pabhuti 2- kulaputto panatipatadini na samacarati. 3- Ariyamaggasampayutta samucchedavirati nama, yassa pavattito pabhuti ariyasavakassa panca bhayani verani vupasantani honti. Papam nama yantam "panatipato kho gahapatiputta kammakileso, adinnadanam .pe. Kamesumicchacaro .pe. Musavado"ti 4- evam vittharetva:- "panatipato adinnadanam, musavado ca vuccati. Paradaragamananceva, nappasamsanti pandita"ti. 4- Evam gathaya sangahitam kammakilesasankhatam catubbidhamakusalam, tato papa. Sabba cesa 5- arati virati ca ditthadhammikasamparayikabhayaverappahanadinanappakaravisesadhigama- hetuto mangalanti vuccati. "panatipata pativirato kho gahapatiputta ariyasavako"ti adini cettha suttani anussaritabbani. Majjapana ca samyamo nama pubbe vuttasuramerayamajjapamadatthana veramaniya evetam adhivacanam. Yasma pana majjapayi attham na janati, dhammam na janati, matu antarayam karoti, pitu buddhapaccekabuddhatathagatasavakanampi antarayam karoti, ditthadhamme 6- garaham samparaye duggatim aparapariyayena 7- ummadam 8- papunati. Majjapana pana samyamo tesam dosanam vupasamam tabbiparitagunasampadanca papunati, tasma ayam majjapana samyamo mangalanti veditabbo. Kusalesu dhammesu appamado nama "kusalanam va dhammanam bhavanaya asakkaccakiriyata asataccakiriyata anatthitaririyata olinavuttita nikkhittachandata nikkhittadhurata asevana 9- abhavana abahulikammam anadhitthanam ananuyogo pamado. Yo evarupo pamado pamajjana pamajjitattam, ayam vuccati pamado"ti 10- ettha @Footnote: 1 cha.Ma. patirupam evamuparipi 2 cha.Ma. pabhuti evamuparipi 3 cha.Ma. karoti @4-4 di. pati. 11/245/157 singalasutta 5 cha.Ma., i. sabbapesa 6 cha.Ma. dittheva @dhamme 7 cha.Ma., i. aparapariye 8 ummadanca @9 cha.Ma., i. pali anasevana 10 abhi. vibhanga, 35/846/427 ekakaniddesa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page125.

Vuttassa pamadassa patipakkhavasena 1- atthato kusalesu dhammesu satiya avippavaso veditabbo. So nanappakarakusaladhigamahetuto va 2- amatadhigamahetuto va 2- mangalanti vuccati. Tattha "appamattassa atapino"ti 3- ca, "appamado amatam padan"ti ca, evamadi 4- satthu sasanam anussaritabbam. Evam imissa gathaya papa virati, majjapana samyamo, kusalesu dhammesu appamadoti tini mangalani vuttani. Mangalattanca nesam tattha tattha vibhavitamevati. Nitthita aratiti imissa gathaya atthavannana. ------------- Garavocatigathavannana [9] Idani garavo cati ettha garavoti garubhavo. Nivatoti nicavuttita. Santutthiti santoso. Katassa jananata katannuta. Kalenati khanena samayena. Dhammassa savanam dhammassavanam. Sesam vuttanayamevati ayam padavannana. Atthavannana pana evam veditabba:- garavo nama garukarappayogarahesu buddhapaccekabuddhatathagatasavakaacariyupajjhayamatapitujetthabhatubhaginiadisu 5- yathanurupam garukaro garukaranam sagaravata. Svayam garavo yasma sugatigamanadinam hetu. Yathaha:- "garukatabbam garukaroti, manetabbam maneti, pujetabbam pujeti, so tena kammena evam samattena evam samadinnena kayassa bheda parammarana sugatim saggam lokam upapajjati. No ce kayassa .pe. Upapajjati, sace manussattam agacchati, yattha yattha paccajayati, tattha tattha uccakulino hoti"ti. 6- @Footnote: 1 ka. patipakkhanayena 2-2 cha.Ma. ca 3 Ma.Ma. 13/20/16 atthakanagarasutta @4 khu. dhamMa. 25/21/19 samavativatthu @5 cha.Ma.....jetthakabhatikabhaginiadisu, @i.....acariyupajjhayamatipitijetthabhatibhaginiadisu @6 Ma. upari. 14/295/266 culakammavibhangasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page126.

Yathaha "sattime bhikkhave aparihaniya dhamma. Katame satta, satthusagaravata"ti adi, 1- tasma mangalanti vuccati. Nivato nama nicamanata nivatavuttita, yaya nivatavuttitaya samannagato puggalo nihatamano nihatadappo padapunchanacolakasamo chinnavisanusabhasamo 2- uddhatadathasappasamo ca hutva sanho sakhilo sukhasambhaso ca hoti, ayam nivato nama. Svayam yasadigunapatilabhahetuto mangalanti vuccati. Aha ca "nivatavutti atthaddho, tadiso labhate yasan"ti evamadi. 3- Santutthi nama itaritarapaccayasantoso, so dvadasavidho hoti. Seyyathidam? civare yathalabhasantoso yathabalasantoso yathasaruppasantosoti tividho. Evam pindapatadisu. Tassayam pabhedasamvanna:- idha bhikkhu civaram labhati sundaram va asundaram va, so teneva yapeti, annam na pattheti, 4- labhantopi na ganhati, ayamassa civare yathalabhasantoso. Atha pana bhikkhu abadhiko hoti, garucivaram parupanto onamati 5- va kilamati va, so sabhagena bhikkhuna saddhim tam parivattetva lahukena yapentopi santutthova hoti, ayamassa civare yathabalasantoso. Aparo bhikkhu panitapaccayalabhi hoti, so pattacivaradinam 6- annataram mahaggham civaram labhitva "idam theranam cirapabbajitanam bahussutananca anurupan"ti tesam tam datva 7- attana sankarakuta va arannato 8- va kutoci nantakani uccinitva sanghatim karitva dharentopi santutthoyeva hoti, ayamassa civare yathasaruppasantoso. Idha pana bhikkhu pindapatam labhati lukham va panitam va, so teneva yapeti, annam na pattheti, 9- labhantopi na ganhati, ayamassa pindapate yathalabhasantoso. Atha pana bhikkhu abadhiko hoti, lukham pindapatam bhunjitva balharogatankam 10- papunati, so sabhagassa bhikkhuno tam datva tassa hatthato @Footnote: 1 an. sattaka. 23/30-2/30 appamadagaravasutta (saya.) @2 cha.Ma. padapunchanakacolasadiso chinnavisanausabhasamo @3 di. pati. 11/273/167 singalakasutta 4 ka. pattheti 5 cha.Ma.onamati 6 cha.Ma., @i. pattacivaradinam 7 cha.Ma., i. tesam datva 8 cha.Ma., i. annato 9 ka. pattheti @evamuparipi 10 cha.Ma., i. galham rogatankam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page127.

Sappimadhukhiradini bhunjitva samanadhammam karontopi santuttho nama 1- hoti, ayamassa pindapate yathabalasantoso. Aparo bhikkhu panitam pindapatam labhati, so "ayam pindapato theranam cirapabbajitanam annesanca panitam pindapatam vina ayapentanam sabrahmacarinam anurupo"ti tesam tam 2- datva attana pindaya caritva missakaharam bhunjantopi santutthova hoti, ayamassa pindapate yathasaruppasantoso. Idha pana bhikkhuno senasanam papunati, so teneva santussati, puna annam sundaratarampi papunantam na ganhati, ayamassa senasane yathalabhasantoso. Atha pana bhikkhu abadhiko hoti, nivatasenasane vasanto ativiya pittarogadihi aturiyati, so sabhagassa bhikkhuno tam datva papunake savatasitalasenasane 3- vasitva samanadhammam karontopi santutthova hoti, ayamassa senasane yathabalasantoso. Aparo bhikkhu sundaram senasanam sampattampi 4- na sampaticchati "sundaram senasam pamadatthanam, tatra nisinnassa thinamiddham okkamati, niddabhibhutassa ca puna patibujjhato kamavitakko samudacarati"ti. So tam patikkhipitva abbhokasarukkha- mulapannakutisu yattha katthaci nivasantopi santutthova hoti, ayamassa senasane yathasaruppasantoso. Idha pana bhikkhu bhesajjam labhati haritakam va amalakam va, so teneva yapeti, annehi laddham sappimadhuphanitadimpi na pattheti, 5- labhantopi na ganhati, ayamassa gilanapaccaye yathalabhasantoso. Atha pana bhikkhu abadhiko hoti, telenatthiko phanitam labhati, so tam sabhagassa bhikkhuno datva tassa hatthato telena bhesajjam katva samanadhammam karontopi santutthova hoti, ayamassa gilanapaccaye yathabalasantoso. Aparo bhikkhu ekasmim bhajane putimuttaharitakam thapetva ekasmim catumadhuram "ganhahi 6- bhante yadicchasi"ti vuccamano sacassa tesam dvinnam annatarenapi byadhi vupasamati. Atha "putimuttaharitakam nama buddhadihi @Footnote: 1 cha.Ma., i. santuttho va 2 cha.Ma. tam saddo na dissati @3 cha.Ma. papunane savate sitalasenasane, i. papunanake pavatasitalasenasane @4 cha.Ma., i. pattampi 5 ka. pattheti evamuparipi 6 cha.Ma., i. ganhatha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page128.

Vannitan"ti 1- ayanca 2- "putimuttabhesajjam nissaya pabbajja, tattha te yavajivam ussaho karaniyoti vuttan"ti 3- ca cintento catumadhurabhesajjam patikkhipitva putimuttaharitakena 4- bhesajjam karontopi paramasantutthova hoti. Ayamassa gilanapaccaye yathasaruppasantoso. Evampabhedo sabbopeso santoso santutthiti vuccati. Sa atricchatamahicchatapapicchatadinam papadhammanam pahanadhigamahetuto sugatihetuto ariyamaggasambharabhavato catuddisadibhavahetuto ca mangalanti veditabba. Aha ca:- "catuddiso appatigho ca hoti, santussamano itaritarena"ti evamadi. 5- Katannuta nama appassa va bahussa va yena kenaci katassa upakarassa punappunam anussaranabhavena jananata. Apica nerayikadidukkhaparittanato 6- punnani eva paninam bahupakarani, yato 7- tesampi upakaranussaranata katannutati veditabba. Sa sappurisehi pasamsaniyadinanappakaravisesadhigamahetuto mangalanti vuccati. Aha ca "dveme bhikkhave puggala dullabha lokasmim, katame dve, yo ca pubbakari yo ca katannukatavedi"ti. 8- Kalena dhammassavanam nama yasmim kale uddhaccasahagatam cittam hoti, kamavitakkadinam va annatarena abhibhutam, tasmim kale tesam vinodanattham dhammassavanam. Apare ahu "pancame pancame divase dhammassavanam kalena dhammassavanam nama. Yathaha ayasma anuruddho `pancahikam kho pana mayam bhante sabbarattim dhammiya kathaya sannisidama'ti. 9- Apica yasmim kale kalyanamitte upasankamitva sakka hoti 10- attano kankhapativinodanakaram 11- dhammam sotum, tasmim kalepi dhammassavanam kalena @Footnote: 1 ka. vannitam 2 cha.Ma. ca 3 vi. maha. 4/128/139 mahakhandhaka @4 ka. muttaharitakena 5 khu.su. 25/42/343 khaggavisanasutta 6 cha.Ma....parittanato @7 cha.Ma. tato 8 an. duka. 20/120/83 asaduppajahavagga @9 Ma.mu. 12/327/291 culagosingasutta, vi. maha. 5/466/250 pacinavamsadayagamanakatha @10 ka. hoti saddo na disasti 11 cha.Ma. kankhavinodakam, i. kankhapativinodakam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page129.

Dhammassavananti veditabbam. Yathaha "te kalena kalam upasankamitva paripucchati paripanhati"ti adi. 1- Tadetam kalena dhammassavanam nivaranappahanacaturanisamsa- asavakkhayadhigamadananappakaravisesadhigamahetuto mangalanti veditabbam. Vuttanhetam bhagavata:- "yasmim bhikkhave samaye ariyasavako atthikatva manasikatva sabbacetaso 2- samannaharitva ohitasoto dhammam sunati, pancassa nivarana tasmim samaye na honti"ti ca 3- "sotanugatanam bhikkhave dhammanam .pe. Supatividdhanam cattaro anisamsa patikankha"ti ca. 4- "cattarome bhikkhave kala kalena 5- sammabhaviyamana sammaanuparivattiyamana anupubbena asavanam khayam papenti. Katame cattaro? kalena dhammassavanan"ti ca evamadi. 6- Evamimissa gathaya garavo, nivato, santutthi, katannuta, kalena dhammassavananti panca mangalani vuttani. Mangalattanca nesam tattha tattha vibhavitamevati. Nitthita garavo cati imissa gathaya atthavannana. ----------- Khanti catigathavannana [10] Idani khanti cati ettha khamanam khanti. Padakkhinaggahitaya sukham vaco asminti suvaco, suvacassa kammam sovacassam, sovacassassa bhavo sovacassata. Kilesanam samitatta samana. Dassananti pekkhanam. Dhammassa sakaccha dhammasakaccha. Sesam vuttanayamevati ayam padavannana. Atthavannana pana evam veditabba:- khanti nama adhivasanakhanti, yaya 7- samannagato bhikkhu dasahi akkosavatthuhi akkosante vadhabandhanadihi va @Footnote: 1 di. pati. 11/358/262 dasuttarasutta 2 cha.Ma. sabbam cetasa @3 sam. maha. 19/219/85 bojjhangasamyutta 4 an. catukka. 21/191/210 sotanugatasutta @5 cha.Ma. bhikkhave dhamma kalena kalam sammabhaviyamana... i. bhikkhave dhamma kalena @samma... 6 an. catukka. 21/147/159 dutiyakalasutta 7 cha.Ma. taya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page130.

Vihimsante 1- puggale asunanto viya ca apassanto viya ca nibbikaro hoti khantivadi viya. Yathaha:- "ahu atitamaddhan samano khantidipano. Tam khantiyayeva thitam kasiraja achedayi"ti. 2- Bhadrakato va manasikaroti tato uttarim aparadhabhavena ayasma punnatthero viya. Yathaha so:- "sace mam bhante sunaparantaka manussa akkosissanti paribhasissanti, tattha me evam bhavissati subhaddaka vatime sunaparantaka manussa, subhaddaka vatime sunaparantaka manussa, yam me nayime panina paharam denti"ti adi. 3- Yaya ca samannagato isinampi pasamsaniyo hoti. Yathaha sarabhango isi:- "kodham vadhitva na kadaci socati, makkhappahanam isayo vannayanti. Sabbesam vuttam pharusam khametha, etam khantim uttamamahu santo"ti 4- devatanampi pasamsaniyo hoti. Yathaha sakko devanamindo:- "yo have balava santo, dubbalassa titikkhati tamahu paramam khantim, niccam khamati dubbalo"ti. 5- Buddhanampi pasamsaniyo hoti. Yathaha bhagava:- "akkosam vadhabandhanca, aduttho yo titikkhati. Khantibalam balanikam, tamaham brumi brahmanan"ti. 6- Sa panesa khanti etesanca idha vannitanam annesanca gunanam adhigamahetuto mangalanti veditabba. @Footnote: 1 cha.Ma. vihesante 2 khu.ja. catukka. 27/552/137 (saya), @3 Ma. upari. 14/396/341-2, sam. sala. 18/115/77 (saya) @4 khu.ja. cattalisa. 27/2458/538 sarabhangajataka (sya) @5 sam. saga. 15/250-1/266-269 6 khu. dhamMa. 25/399/86

--------------------------------------------------------------------------------------------- page131.

Sovacassata nama sahadhammikam vuccamane vikkhepam va tunhibhavam va gunadosacintanam va anapajjitva ativiya adaranca garavanca nicamananca 1- purakkhitva sadhuti vacanakaranata. Sa sabrahmacarinam santika ovadanusasanippatilabha- hetuto dosappahanagunadhigamahetuto ca mangalanti vuccati. Samananam dassanam nama upasamitakilesanam bhavitakayavacicittapannanam uttamadamathasamathasamannagatanam pabbajitanam upasankamanupatthananussaranasavanadassanam, sabbampi lamakadesanaya 2- dassananti vuttam, tam mangalanti veditabbam. Kasma? bahupakaratta. Aha ca "dassanampaham bhikkhave tesam bhikkhunam bahupakaranti 3- vadami"ti adi. 4- Yato hitakamena kulaputtena silavante bhikkhu gharadvaram sampatte disva yadi deyyadhammo atthi, yathabalam deyyadhamme patimanetabba. 5- Yadi natthi, pancapatitthitam katva vanditabba. Tasmimpi asampajjamane anjalim paggahetva namassitabba, tasmimpi asampajjamane pasannacittena piyacakkhuhi sampassitabba. Evam dassanamulakenapi hi punnena anekani jatisahassani cakkhumhi rogo va doso 6- va ussada va pilaka va na honti, vippasannani pancavannasassirikani honti. Cakkhuni ratanavimane ugghatitamanikavatasadisani, satasahassakappamattam devesu ca manussesu ca sabbasampattinam labhi hoti. Anacchariyancetam, yam manussabhuto sapannajatiko samma pavattitena samanadassanamayena punnena evarupam vipakasampattim anubhaveyya, yattha tiracchanagatanampi kevalam saddhamattakajanitassa 7- samanadassanassa evam vipakasampattim vannayanti. Uluko 8- mandalakkhiko vediyake 9- ciradighavasiko. Sukhito vata kosiyo ayam, kalutthitam passati buddhavaram. @Footnote: 1 cha.Ma., i. nicamanatanca 2 cha.Ma. omakadesanaya, Ma. vilasitadesanaya @3 cha.Ma. bahupakaram, i. bahukaram 4 khu. iti. 25/104/323 silasampannasutta. @5 cha.Ma., i. deyyadhammena patimanetabba 6 cha.Ma. daho @7 cha.Ma. saddhamattakena katassa 8 ka. ullukako, i. ulukako 9 Ma. vedisake

--------------------------------------------------------------------------------------------- page132.

Mayi cittam pasadetva bhikkhusamghe anuttare kappanam 1- satasahassani duggatim so na gacchati. 2- Devaloka cavitvana 3- kusalakammena codito. Bhavissati anantanano somanassoti vissutoti. 4- Kalena dhammasakaccha nama padose va paccuse va dve suttantika bhikkhu annamannam suttantam sakacchanti, vinayadhara vinayam, abhidhammika abhidhammam, jatakabhanaka jatakam, atthakathika atthakatham, linuddhatavicikicchaparetacittavisodhanattham va tamhi tamhi kale sakacchanti, ayam kalena dhammasakaccha. Sa agamabyattiadinam gunanam hetuto mangalanti vuccatiti. Evamimissa gathaya khanti ca 5- sovacassata samanananca dassanam kalena dhammasakacchati cattari mangalani vuttani. Mangalattanca nesam tattha tattha vibhavitamevati. Nitthita khanti cati imissa gathaya atthavannana. ----------- Tapo catigathavannana [11] Idani tapo cati ettha papake dhamme tapatiti taPo. Brahmam cariyam brahmacariyam brahmanam va cariyam brahamacariyam. Setthacariyanti vuttam hoti. Ariyasaccanam dassanam ariyasaccanadassanam. Ariyasaccani dassanantipi eke, tam na sunadaram. Nikkhantam vanatoti nibbanam, sacchikaranam sacchikiriya, nibbanassa sacchikiriya nibbanasacchikiriya. Sesam vuttanayamevati ayam padavannana. Atthavannana pana evam veditabba:- tapo nama abhijjhadomanassadinam tapanato indriyasamvaro, kosajjassa va tapanato viriyam, tehi samannagato puggalo atapiti vuccati. Svayam abhijjhadippahanajhanadipatilabhahetuto mangalanti veditabbo. @Footnote: 1 Si., i. kappani 2 cha.Ma. duggateso na gacchati 3 cha.Ma. sa devaloka cavitva @4 papancasudani 2/22 idha ca passitabbam 5 cha.Ma. ca saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page133.

Brahmacariyam nama methunaviratisamanadhammasasanamagganam adhivacanam. Tatha hi "abrahmacariyam pahaya brahmacari hoti"ti evamadisu 1- methunavirati brahmacariyanti vuccati. "bhagavati no avuso brahamcariyam vussatiti evamavuso"ti evamadisu 2- samanadhammo. "na tavaham papima parinibbayissami, yava me idam brahmacariyam na iddhanceva bhavissati phitanca vittharikam bahujannan"ti evamadisu 3- sasanam. "ayameva kho bhikkhave 4- ariyo atthangiko maggo brahmacariyam. Seyyathidam? Sammaditthi"ti evamadisu 5- maggo. Idha pana ariyasaccadassanena parato maggassa sangahitattava 6- avasesam sabbampi vattati. Tancetam uparupari nanappakaravisesadhigama- hetuto mangalanti veditabbam. Ariyasaccana dassanam nama kumarapanhe 7- vuttanam 8- catunnam ariyasaccanam abhisamayavasena maggadassanam, tam samsaradukkhavitikkamahetuto mangalanti vuccati. Nibbanasacchikiriya nama idha arahattaphalam nibbananti adhippetam. Tampi hi pancagativanena 9- vanasannitaya tanhaya nikkhantatta nibbananti vuccati, tassa patti va paccavekakhana va sacchikiriyati vuccati. Itarassa pana nibbanassa ariyasaccanadassaneneva sacchikiriya siddha, tenetam idha anadhippetam evamesa nibbanasacchikiriya ca ditthadhammasukhaviharadihetuto 10- mangalanti veditabbati. Evamimissa gathaya tapo ca brahmacariyam ca ariyasaccanadassanam 11- nibbanasacchikiriyati cattari mangalani vuttani. Mangalattanca nesam tattha tattha vibhavitamevati. Nitthita tapo cati imissa gathaya atthavannana. ----------- @Footnote: 1 di.Si. 9/8/4; 194/64, Ma.mu. 12/292/256 2 Ma.mu. 12/257/217 rathavinitasutta. @3 di. maha. 10/168/95, sam. maha. 19/822/229, khu.u. 25/51/183 @4 cha.Ma., i. bhikakhu 5 sam. maha. 19/6/6 maggasamyutta. 6 cha.Ma., i. sangahitatta @7 i. kumarakapanhesu 8 Si. vuttatthanam 9 cha.Ma. pancagativananena @10 cha.Ma. ditthadhammikasukha.... 11 cha.Ma. tapo, brahcariyam, ariyasaccanam dassanam.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page134.

Phutthassa lokadhammehiti gathavannana idani phutthassa lokadhammehiti ettha phutthassati phusitassa chupitassa sampattassa. Loke dhamma lokadhamma, yava lokappavatti, tava anivattika 1- dhammati vuttam hoti. Cittanti mano manasam. Yassati navassa va majjhimassa va therassa va. Na kampatiti na calati na vedhati. Asokanti nissokam abbulhasokasallam. Virajanti vigatarajam viddhamsitarajam. 2- Khemanti abhayam nirupaddavam. Sesam vuttanayamevati ayam padavannana. Atthavannana pana evam veditabba:- phutthassa lokadhammehi cittam yassa na kampati nama yassa labhalabhadihi atthahi lokadhammehi phutthassa ajjhotthatassa 3- cittam na kampati na calati na vedhati, tassa tam cittam kenaci dhammena akampaniyam lokuttaramaggabhavavahanato 4- mangalanti veditabbam. Kassa ca etehi phutthassa cittam na kampati? arahato khinasavassa, na annassa kassaci. Vuttancetam 5-:- "selo yatha ekakghano vatena na samirati. Evam rupa rasa sadda gandha phassa ca kevala. Ittha dhamma anittha ca nappavedhenti tadino. Thitacittam vippamuttam vayancassanupassati"ti. 6- Asokam nama khinasavasseva cittam. Tanhi yo 7- "soko socana socitattam antosoko antoparisoko cetaso parinijjhayitattan"ti adina 8- nayena vuccati soko, tassa abhavato asokam. Keci nibbanam vadanti, tam purimapadena nanusandhiyati. Yatha ca asokam, evam virajam khemanti 9- khinasavasseva cittam. Tanhi ragadosamoharajanam vigatatta virajam, catuhi ca yogehi khematta khemam, yato etam tena tenakarena tamhi pavattikkhane gahetva nidditthavasena tividham 11- @Footnote: 1 cha.Ma. anivattaka 2 i.Si. viddhastarajam 3 cha.Ma., i. ajjhotthatassa @4 cha.Ma., i. kenaci akampaniyalokuttamabhavavahanato 5 cha.Ma. vuttanhetam @6 vinaya, maha. 5/244/8 cammakkhandhaka. 7 cha.Ma. yvayam @8 abhi. vibhanga. 25/194, 237/118, 164 saccavibhanga... 9 cha.Ma. khemantipi @11 cha.Ma. tividhampi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page135.

Cittam appavattakkhandhatadilokuttamabhavavahanato ahuneyyadibhavavahanato ca mangalanti veditabbam. Evamimissa gathaya atthalokadhammehi akampitacittam, asokacittam, virajacittam, khemacittanti cattari mangalani vuttani. Mangalattanca nesam tattha tattha vibhavitamevati. Nitthita phutthassa lokadhammehiti imissa gathaya atthavannana. ------------ Etadisaniti gathavannana [13] Evam bhagava asevana ca balananti adihi dasahi gathahi atthatimsa mangalani kathetva idani etaneva attana vuttamangalani 1- thunanto "etadisani katvanati imam avasanagathamabhasi. Tassayam atthavannana:- etadisaniti idisani 2- maya vuttappakarani balanamasevanadini. Katvanati katva. Katvana katva karitvati hi atthato anannam. Sabbatthamaparajitati sabbattha khandhakilesabhisankharadevaputtamarappabhedesu catusu paccatthikesu ekenapi aparajita hutva, sayameva te cattaro mare parajitvati 3- vuttam hoti. Makaro cettha padasandhikaranamattoti 4- vinnatabbo. Sabbattha sotthim gacchantiti etadisani mangalani katva catuhi marehi aparajita hutva sabbattha idhalokaparalokesu thanacankamadisu ca sotthim gacchanti, balasevanadihi ye uppajeyyum asavavighataparilaha, tesam abhava sotthim gacchanti, anupaddava 5- anupasagga 5- khemino appatibhaya gacchantiti vuttam hoti. Anunasiko cettha gathabandhasukhattham vuttoti veditabbo. Tantesam mangalamuttamanti imina gathapadena bhagava desanam nitthapesi. Katham? evam devaputta ye etadisani karonti, te yasma sabbattha @Footnote: 1 Ma. yathavuttamangalani 2 cha.Ma., i. etani idisani 3 cha.Ma., i. parajetvati @4 cha.Ma. padasandhikaramattoti 5-5 cha.Ma., i. anupadduta anupasattha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page136.

Sotthim gacchanti, tasma tam balanam asevanadi atthatimsavidhampi tesam etadisakarakanam mangalamuttamam settham pavaranti ganhahiti. Evanca bhagavata nitthapitaya desanaya pariyosane kotisatasahassadevatayo arahattam papunimsu, sotapattisakadagamianagamiphalappattanam 1- ganana asankheyya ahosi. Atha bhagava dutiyadivase anandattheram amantesi "imam pana ananda rattim annatara devata mam upasankamitva mangalapanham pucchi, athassaham atthatimsa mangalani abhasim, ugganhahi ananda imam mangalapariyayam, uggahetva bhikkhu vacehi"ti. Thero uggahetva bhikkhu vacesi. Tayidam acariyaparamparaya abhatam yava ajjattana pavattati, evamidam brahmacariyam iddhanceva phitanca vittharikam bahujannam puthubhutam yavadeva manussehi 2- supakasitanti veditabbam. Idani etesveva mangalesu nanaparicayapatavattham ayam adito pabhuti yojana:- evamime idhalokaparalokalokuttarasukhakama satta balajanasevanam pahaya, pandite nissaya, pujaneyye pujetva, patirupadesavasena pubbe katapunnataya ca kusalappavattiyam codiyamana, attanam sammapanidhaya bahusaccasippavinayehi alankatattabhava, vinayanurupam subhasitam bhasamana, yava gihibhavam na vijahanti, tava matapitupatthanena 3- poranam inamulam visodhayamana, puttadarasangahena navam inamulam payojayamana, anakulakammantataya dhanadhannadisamiddhim papunanta, danena bhogasaram dhammacariyaya jivitasaranca gahetva, natisangahena sakajanahitam anavajjakammantataya parajanahitanca karonta, papaviratiya parupaghatam majjapanasamyamena attupaghatanca vivajjetva, dhammesu appamadena kusalapakkham vadhdhetva, vaddhitakusalataya gihibyanjanam ohaya pabbajitabhave thitapi buddhabuddhasavakupajjhayacariyadisu 4- garavena nivatena ca vattasampadam aradhetva, paramasantutthiya paccayagedham pahaya, katannutaya sappurisabhumiyam thatva, dhammasavanena linacittam 5- pahaya, khantiya @Footnote: 1 cha.Ma....phalasampattanam 2 cha.Ma., i. yava devamanussehi @3 cha.Ma. matapitupatthanena, i. matapituupatthanena @4 cha.Ma. buddhasavakupajjhayacariyadisu, i. buddhabuddhasavakupajjhacariyadisu 5 cha.Ma., @i. cittalinatam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page137.

Sabbaparissaye abhibhavitva sovacassataya sanathamattanam katva samanadassanena patipattiyogam 1- passanta, dhammasakacchaya kankhatthaniyesu dhammesu kankham pativinodetva indriyasamvaratapena silavisuddhim patva 2- samanadhammabrahmacariyena cittavisuddhim patva 2- tato apara ca catasso visuddhiyo sampadetva, 3- imaya patipadaya ariyasaccadassanapariyayam 4- nanadassanavisuddhim patva arahattaphalasankhayam 5- nibbanam sacchikaronti, yam sacchikatva sinerupabbato viya vatavutthihi atthahi lokadhammehi avikampamanacitta asoka viraja khemino honti, ye ca khemino honti, te sabbattha ekenapi aparajita honti, sabbattha ca sotthim gacchanti. Tenaha bhagava:- "etadisani katvana sabbatthamaparajita. Sabbattha sotthim gacchanti tantesam mangalamuttaman"ti. Paramatthajotikaya khuddakapathatthakathaya mangalasuttavannana nitthita. ---------- @Footnote: 1 cha.Ma., i. patipattipayogam 2-2 cha.Ma., i. ayam saddo na dissati @3 cha.Ma. sampadenta 4 Si. ariyasaccadassanapariyosanam 5 i. arahattaphalasankhatam


             The Pali Atthakatha in Roman Book 17 page 121-137. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_rm.php?B=17&A=3188&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=17&A=3188&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=5              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=41              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=45              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=45              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]