ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 31 : PALI ROMAN Peta.A. (paramatthadi.)

                     123. 3. Nandakapetavatthuvannana
     raja pingalako namati idam nandakapetavatthu. Tassa ka uppatti?
     satthu parinibbanato vassasatadvayassa accayena suratthavisaye pingalo nama
raja ahosi. Tassa senapati nandako nama micchaditthi viparitadassano "natthi
dinnan"tiadina micchagaham paggayha vicari. Tassa dhita uttara nama upasika
patirupe kule dinna ahosi. Nandako pana kalam katva vinjhataviyam mahati
nigrodharukkhe vemanikapeto hutva nibbatti. Tasmim kalakate uttara
sucisitalagandhodakapuritam paniyaghatam kummasabhisankhatehi vannagandharasasampannehi puvehi
paripunnasaravakanca annatarassa khinasavattherassa datva "ayam dakkhina mayham
pitu upakappatu"ti uddisi, tassa tena danena dibbapaniyam aparimita ca puva
patubhavimsu. Tam disva so evam cintesi "papakam vata maya katam, yam mahajano
`natthi dinnan'tiadina micchagaham gahito, idani pana pingalo raja dhammasokassa
ranno ovadam 2- datum gato, so tam tassa datva agamissati, handaham natthikaditthim
vinodessami"ti. Nacireneva ca pingalo raja dhammasokassa ranno ovadam 2- datva
patinivattanto maggam patipajji.
@Footnote: 1 Si.serissakapetavatthu            2 Ma. uppadam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page262.

Atha so peto attano vasanatthanabhimukham tam maggam nimmini. Raja thitamajjhanhike samaye tena maggena gacchati. Tassa gacchantassa purato maggo dissati, pitthito panassa antaradhayati. Sabbapacchato gacchanto puriso maggam antarahitam disva bhito vissaram viravanto dhavitva ranno arocesi, tam sutva raja bhito samviggamanaso hatthikkhandhe thatva catasso disa olokento petassa vasananigrodharukkham disva tadabhimukho agamasi saddhim caturanginiya senaya. Athanukkamena ranne tam thanam patte peto sabbabharanavibhusito rajanam upasankamitva patisantharam katva puve ca paniyanca dapesi. Raja saparijano nhatva puve khaditva paniyam pivitva patippassaddhamaggakilamatho "devata nusi gandhabbo"tiadina petam pucchi, peto adito patthaya attano pavattim acikkhitva rajanam micchadassanato vimocetva 1- saranesu silesu ca patitthapesi. Tamattham dassetum sangitikara:- [658] "raja pingalako nama suratathanam adhipati ahu moriyanam upatthanam gantva surattham punaragama. [659] Unhe majjhanhike kale raja pankam 2- upagami addasa maggam ramaniyam petanam tam vannupatham 3-. [660] Sarathim amantayi raja:- `ayam maggo ramaniyo khemo sovatthiko sivo imina sarathi yama suratthanam santike ito.' [661] Tena payasi sorattho senaya caturanginiya ubbiggarupo puriso sorattham etadabravi. [662] `kummaggam Patipannamha bhimsanam lomahamsanam purato dissati maggo pacchato ca na dissati. @Footnote: 1 Ma. vivecetva 2 Ma.,ka. vankam 3 Si. vannanapatham

--------------------------------------------------------------------------------------------- page263.

[663] Kummaggam patipannamha yamapurisana santike amanuso vayati gandho ghoso suyyati 1- daruno.' [664] Samviggo raja sorattho sarathim etadabravi `kummaggam patipannamha bhimsanam lomahamsanam purato dissati maggo pacchato ca na dissati. [665] Kummaggam patipannamha yamapurisana santike amanuso vayati gandho ghoso suyyati daruno.' [666] Hatthikkhandham samaruyha olokento catuddisa addasa nigrodham ramaniyam 2- padapam chayasampannam 3- nilabbhavannasadisam meghavannasirinibham. [667] Sarathim amantayi raja `kim eso dissati braha nilabbhavannasadiso meghavannasirinibho.' [668] Nigrodho so maharaja padapo chayasampanno nilabbhavannasadiso meghavannasirinibho. [669] Tena payasi sorattho yena so dissate braha nilabbhavannasadiso meghavannasirinibho. [670] Hatthikkhandhato oruyha raja rukkham upagami nisidi rukkhamulasmim samacco saparijjano puram paniyasarakam 4- puve vitte ca addasa. @Footnote: 1 ka. suyati 2 Ma.,ka. rukkham nigrodham 3 ka. chayasampannam 4 Si.,i. paniyakarakam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page264.

[671] Puriso ca devavanni sabbabharanabhusito upasankamitva rajanam sorattham etadabravi. [672] `svagatam Te maharaja atho te aduragatam pivatu devo paniyam puve khada arindama.' [673] Pivitva raja paniyam samacco saparijjano puve khaditva pitva ca sorattho etadabravi. [674] Devata nusi gandhabbo adu 1- sakko purindado ajananta tam pucchama katham janemu tam mayanti. [675] Namhi devo na gandhabbo napi sakko purindado peto aham maharaja surattha idha magatoti. [676] Kim silo kim samacaro suratthasmim pure tuvam kena te brahmacariyena anubhavo ayam tavati. [677] Tam sunohi maharaja arindama ratthavaddhana amacca parisajja ca brahmano ca purohito. [678] Suratthasmim 2- aham deva puriso papacetaso micchaditthi ca dussilo kadariyo paribhasako. [679] Dadantanam karontanam varayissam bahujjanam annesam dadamananam antarayakaro aham. [680] Vipako natthi danassa samyamassa kuto phalam natthi acariyo nama adantam ko damessati. @Footnote: 1 Si.,i. adu 2 Si. suratthasma, i. suratthamha, Ma. suratthamhi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page265.

[681] Samatulyani bhutani kuto 1- jetthapacayiko natthi balam viriyam va kuto utthanaporisam. [682] Natthi danaphalam nama na visodheti verinam laddheyyam labhate macco niyati parinamajam. 2- [683] Natthi mata pita bhata loko natthi ito param natthi dinnam natthi hutam sunihitam na vijjati. [684] Yopi haneyya purisam parassa chindate 3- siram na koci kanci hanati sattannam vivaramantare. [685] Acchejjabhejjo hi jivo atthamso gulaparimandalo yojananam satam 4- panca ko jivam chettumarahati. [686] Yatha suttagule khitte nibbethentam palayati evameva ca so jivo nibbethento palayati. [687] Yatha gamato nikkhamma annam gamam pavisati evameva ca so jivo annam bondim 5- pavisati. [688] Yatha gehato nikkhamma annam geham pavisati evameva ca so jivo annam bondim pavisati. [689] Cullasiti 6- mahakappino 7- satasahassani hi ye bala ye ca pandita samsaram khepayitvana dukkhassantam karissare. @Footnote: 1 ka. kule 2 Si.,Ma. parinamaja 3 Ma. purisassa chinde 4 ka. yojanani sata @5 Si.,ka. kayam 6 Si.,Ma.,ka. culasiti 7 Si. mahakappuno

--------------------------------------------------------------------------------------------- page266.

[690] Mitani sukhadukkhani donehi pitakehi ca jino sabbam pajanati sammulha itara paja. [691] Evamditthi pure asim sammulho mohaparuto micchaditthi ca dussilo kadariyo paribhasako. [692] Oram me chahi masehi kalakiriya bhavissati ekantakatukam ghoram nirayam papatissaham. [693] Catukkannam catudvaram vibhattam bhagaso mitam ayopakarapariyantam ayasa patikujjitam. [694] Tassa ayomaya bhumi jalita tejasa yuta samanta yojanasatam pharitva titthati sabbada. [695] Vassani satasahassani ghoso suyyati tavade lakkho eso maharaja satabhagavassakotiyo. [696] Kotisatasahassani niraye paccare jana micchaditthi ca dussila ye ca ariyupavadino. [697] Tatthaham dighamaddhanam dukkham vedissa vedanam phalam papassa kammassa tasma socamaham bhusam. [698] Tam sunohi maharaja arindama ratthavaddhana dhita mayham maharaja uttara bhaddamatthu te. [699] Karoti bhaddakam kammam silesuposathe rata sannata 1- samvibhagi ca vadannu vitamacchaRa. @Footnote: 1 ka. danarata

--------------------------------------------------------------------------------------------- page267.

[700] Akhandakari sikkhaya sunha parakulesu ca upasika sakyamunino sambuddhassa sirimato. [701] Bhikkhu ca silasampanno gamam pindaya pavisi okkhittacakkhu satima guttadvaro susamvuto. [702] Sapadanam caramano agama tam nivesanam tamaddasa maharaja uttara bhaddamatthu te. [703] Puram paniyasarakam 1- puve vitte 2- ca sa ada pita me kalakato bhante tassetam upakappatu. [704] Samanantaranudditthe vipako udapajjatha bhunjami kamakamiham raja vessavano yatha. [705] Tam sunohi maharaja arindama ratthavaddhana sadevakassa lokassa buddho aggo pavuccati tam buddham saranam gaccha saputtadaro arindama. [706] Atthangikena maggena phusanti amatam padam tam dhammam saranam gaccha saputtadaro arindama. [707] Cattaro ca patipanna 3- cattaro ca phale thita esa samgho ujubhuto pannasilasamahito tam samgham saranam gaccha saputtadaro arindama. [708] Panatipata viramassu khippam loke adinnam parivajjayassu @Footnote: 1 Si. paniyassa karakam 2 ka. citte 3 Si. cattaro maggapatipanna

--------------------------------------------------------------------------------------------- page268.

Amajjapo ma ca musa abhani 1- sakena darena ca hohi tutthoti. [709] Atthakamosi me yakkha hitakamosi devate karomi tuyham vacanam tvamsi acariyo mama. [710] Upemi saranam buddham dhammancapi anuttaram samghanca naradevassa gacchami saranam aham. [711] Panatipata viramami khippam loke adinnam parivajjayami amajjapo no ca musa bhanami sakena darena ca homi tuttho. [712] Ophunami mahavate nadiya sighagamiya vamami papikam ditthim buddhanam sasane rato. [713] Idam vatvana sorattho viramitva papadassana 2- namo bhagavato katva pamokkho rathamaruhi"ti gathayo avocum. #[658-9] Tattha raja pingalako nama, suratthanam adhipati ahuti pingalacakkhutaya "pingalo"ti pakatanamo suratthadesassa issaro raja ahosi. Moriyananti moriyarajunam, dhammasokam sandhaya vadati. Surattham punaragamati suratthassa visayam uddissa suratthagamimaggam paccagacchi. 3- Pankanti mudubhumim 4-. Vannupathanti petena nimmitam marubhumimaggam. 5- @Footnote: 1 Si. abhasi 2 Ma. papadassanam 3 cha.Ma. paccaganchi @4 Ma. vankanti marubhumim 5 Si.,i. vannanapathanti petena nimmitam mudubhumimaggam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page269.

#[660] Khemoti nibbhayo. Sovatthikoti sotthibhavavaho. Sivoti anupaddavo. Suratthanam santike itoti imina maggena gacchanta mayam suratthavisayassa samipeyeva. #[661-2] Soratthoti suratthadhipati. Ubbiggarupoti utrastasabhavo. Bhimsananti bhayajananam. Lomahamsananti bhimsanakabhavena lomanam hamsapanam. #[663] Yamapurisana santiketi petanam samipe vattama. Amanuso vayati gandhoti petanam sariragandho vayati. Ghoso suyyati darunoti paccekanirayesu karanam kariyamananam sattanam ghorataro saddo suyyati. #[666] Padapanti padasadisehi mulavayavehi udakassa pivanato "padapo"ti laddhanamam tarum. Chayasampannanti sampannacchayam. Nilabbhavannasadisanti vannena nilameghasadisam. Meghavannasirinibhanti meghavannasanthanam hutva khayamanam. #[670] Puram paniyasarakanti paniyena punnam paniyabhajanam. Puveti khajjake. Vitteti vittijanane madhure manunne tahim tahim sarave puretva thapitapuve addasa. #[672] Atho te aduragatanti ettha athoti nipatamattam, avadharanatthe va, maharaja te agatam duragatam na hoti, atha kho svagatamevati mayam sampaticchamati attho. Arindamati arinam damanasila. #[677] Amacca parisajjati amacca parisajja ca vacanam sunantu, brahmano ca tuyham purohito tam sunatuti yojana. #[678] Suratthasmim ahanti suratthadese aham. Devati rajanam alapati. Micchaditthiti natthikaditthiya viparitadassano. Dussiloti nissilo. Kadariyoti thaddhamacchari. Paribhasakoti samanabrahmananam akkosako. #[679] Varayissanti varesim. Antarayakaro ahanti danam dadantanam upakaram

--------------------------------------------------------------------------------------------- page270.

Karontanam antarayakaro hutva annesanca paresam danam dadamananam danamayapunnato aham bahujanam varayissam varesinti yojana. #[680] Vipako natthi danassatiadi varitakaradassanam. Tattha vipako natthi danassati danam dadato tassa vipako ayatim pattabbaphalam natthiti vipakam patibahati. Samyamassa kuto phalanti silassa pana kuto nama phalam, 1- sabbena sabbam tam natthiti adhippayo. Natthi acariyo namati acarasamacarasikkhapako acariyo nama koci natthi. Sabhavato eva hi satta danta va adanta va hontiti adhippayo. Tenaha "adantam ko damessati"ti. #[681] Samatulyani bhutaniti ime satta sabbepi annamannam samasama, tasma jettho eva natthi, kuto jetthapacayiko 2-, jettha pacayanapunnam nama natthiti attho. Natthi balanti yamhi attano bale patitthita satta viriyam katva manussasobhagyatam adim katva yava arahattam sampattiyo papunanti, tam viriyabalam patikkhipati. Viriyam va natthi kuto utthanaporisanti idam no purisaviriyena purisakarena pavattanti evam pavattavadapatikkhepavasena vuttam. #[682] Natthi danaphalam namati danassa phalam nama kinci natthi, deyyadhammapariccago bhasmanihitam viya nipphalo evati attho. Na visodheti verinanti ettha verinanti veravantam veranam vasena panatipatadinam vasena ca katapapam puggalam danasiladivatato na visodheti, kadacipi suddham na karoti. Pubbe "vipako natthi danassa"tiadi danadito attano paresam nivaritakaradassanam, "natthi danaphalam nama"tiadi pana attano micchabhinivesadassananti datthabbam. Laddheyyanti laddhabbam. Katham pana laddhabbanti aha "niyatiparinamajan"ti. Ayam satto sukham va dukkham va labhanto niyativiparinamavaseneva 3- labhati, na kammassa katatta, na issaradina cati adhippayo. @Footnote: 1 Si.,i. tam phalam 2 Si. jetthapacayikoti 3 Si. niyatiparinamajavaseneva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page271.

#[683] Natthi mata pita bhatati matadisu sammapatipattimicchapatipattinam phalabhavam sandhaya vadati. Loko natthi ito paranti ito idhalokato paraloko nama koci natthi, tattha tattheva satta ucchijjantiti adhippayo. Dinnanti mahadanam. Hutanti pahenakasakkaro 1-, tadubhayampi phalabhavam sandhaya "natthi"ti patikkhipati. Sunihitanti sutthu nihitam. Na vijjatiti yam samanabrahmananam danam nama "anugamikanidhi"ti 2- vadanti, tam na vijjati, tesam tam vacavatthumattamevati 3- adhippayo. #[684] Na koci kanci hanatiti yo puriso param purisam haneyya, parassa purisassa sisam chindeyya, tattha paramatthato na koci kanci hanati, sattannam kayanam chiddabhavato hananto viya hoti. Katham satthapaharoti aha "sattannam vivaramantare"ti. Pathaviadinam sattannam kayanam vivarabhute antare chidde sattham pavisati, tena satta asiadihi pahata viya honti, jivo viya pana sesakayapi niccasabhavatta na chijjantiti adhippayo. #[685] Acchejjabhejjo hi jivoti ayam sattanam jivo satthadihi na chinditabbo na bhinditabbo niccasabhavatta. Atthamso gulaparimandaloti so pana jivo kadaci atthamso hoti kadaci gulaparimandalo. Yojananam satam pancati kevalibhavam patto 4- pancayojanasatubbedho hoti. Ko jivam chettumarahatiti niccam nibbikaram jivam ko nama satthadihi chinditum arahati, na so kenaci vikopaneyyoti vadati. #[686] Suttaguleti vethetva katasuttagule. Khitteti nibbethanavasena khitte. Nibbethentam palayatiti pabbate va rukkhagge va thatva nibbethiyamanam khittam suttagulam nibbethentameva gacchati, sutte khine na gacchati. Evamevanti yatha tam @Footnote: 1 Ma. pahonakalabhasakkaro 2 Si.,i. anugamikam nidananti @3 Si. vacaya vuttamattamevati 4 Ma. kevalam bhavappatto

--------------------------------------------------------------------------------------------- page272.

Suttagulam nibbethiyamanam gacchati, sutte khine na gacchati, evameva so jivo "cullasiti mahakappino satasahassani"ti vuttakalameva attabhavagulam nibbethento palayati pavattati, tato uddham na pavattati. #[687] Evameva ca so jivoti yatha koci puriso attano nivasagamato nikkhamitva tato annam gamam pavisati kenacideva karaniyena, evameva so jivo ito sarirato 1- nikkhamitva annam aparam sariram niyatavasena pavisatiti adhippayo. Bondinti kayam. #[689] Cullasititi caturasiti. Mahakappinoti mahakappanam. Tattha "ekamha mahasara anotattadito vassasate vassasate kusaggena ekekam udakabindum niharante 2- imina upakkamena sattakkhattum tamhi sare nirudake jate eko mahakappo nama hoti"ti vatva "evarupanam mahakappanam caturasitisatasahassani samsarassa parimanan"ti vadanti. Ye bala ye ca panditati ye andhabala, ye ca sappanna, sabbepi te. Samsaram khepayitvanati yathavuttakalaparicchedam samsaram aparaparuppattivasena khepetva. Dukkhassantam karissareti vattadukkhassa pariyantam pariyosanam karissanti. Panditapi antara sujjhitum na sakkonti, balapi tato uddham nappavattantiti tassa laddhi. #[690] Mitani sukhadukkhani, donehi pitakehi cati sattanam sukhadukkhani nama donehi pitakehi manabhajanehi mitani viya yathavuttakalaparicchedeneva parimitatta 3- paccekanca tesam tesam sattanam tani niyatiparinamajani parimitani 4-. Tayidam jino sabbam pajanati jinabhumiyam thito kevalam pajanati samsarassa samatikkantatta. Samsare pana paribbhamati sammulhayam itara paja. @Footnote: 1 Si. kayato sarirato 2 Si. niharanti, i. niharantena 3 Ma. paribbhamitatta @4 Ma. parinamitani

--------------------------------------------------------------------------------------------- page273.

#[691] Evamditthi pure asinti yathavuttanatthikaditthiko pubbeva aham ahosim. Sammulho mohaparutoti yathavuttaya ditthiya hetubhutena sammohena sammulho, tam sahajatena pana mohena paruto, paticchaditakusalabijoti adhippayo. #[692] Evam pubbe ya attano uppanna papaditthi, tassa vasena katam papakammam dassetva idani attana ayatim anubhavitabbam tassa phalam dassento "oram me chahi masehi"tiadimaha. #[695-7] Tattha vassani satasahassaniti 1- vassanam satasahassani, atikkamitvati vacanaseso, bhummatthe va etam paccattavacanam, vassesu satasahassesu vitivattesuti attho. Ghoso suyyati tavadeti yada ettako kalo atikkanto hoti, tavadeva tasmim kale "idha paccantanam vo marisa vassasatasahassaparimano kalo atito"ti evam tasmim niraye saddo suyyati. Lakkho eso maharaja, satabhagavassakotiyoti satabhaga satakotthasa vassakotiyo 2- maharaja niraye paccantanam sattanam ayuno eso lakkho eso paricchedoti attho. Idam vuttam hoti:- dasadasakam satam nama, dasa satani sahassam nama, dasa dasasahassani satasahassam nama, satasatasahassani koti nama, tasam kotinam vasena satasahassavassakotiyo satabhaga vassakotiyo. Sa ca kho nerayikanamyeva vassagananavasena veditabba, na manussanam, devanam va. Idisani anekani vassakotisatasahassani nerayikanam aYu. Tenaha "kotisatasahassani, niraye paccare janati. Yadisena pana papena satta evam nirayesu paccanti, tam nigamanavasena dassetum "micchaditthi ca dussila, ye ca ariyupavadinoti vuttam. Vedissanti anubhavissam. #[698-706] Evam ayatim attana anubhavitabbam papaphalam dassetva idani "kena te brahmacariyena, anubhavo ayam tava"ti ranna 3- pucchitamattham acikkhitva @Footnote: 1 Si.,i. vassasatasahassaniti 2 Ma. satakotthasavassakotiyo 3 Si.,i. ranno

--------------------------------------------------------------------------------------------- page274.

Tam saranesu ceva silesu ca patitthapetukamo "tam sunohi maharaja"tiadimaha. Tattha silesuposathe 1- ratati niccasilesu ca uposathasilesu ca abhirata. Adati adasi. Tam dhammanti tam atthangikam maggam amatapadanca. #[709-12] Evam petena saranesu silesu ca samadapito raja pasannamanaso tena attano katam upakaram tava kittetva saranadisu patitthahanto "atthakamo"ti- adika tisso gatha vatva pubbe attana gahitaya papikaya ditthiya patinissatthabhavam pakasento "ophunami"ti gathamaha. Tattha ophunami mahavateti mahante vate vayante bhusam viya tam papakam ditthim yakkha tava dhammadesanavate ophunami niddhunami 2-. Nadiya va sighagamiyati sighasotaya mahanadiya va tinakatthapannakasatam viya papikam ditthim pavahemiti adhippayo. Vamami papikam ditthinti mama manomukhagatam papikam ditthim ucchaddayami. Tattha karanamaha "buddhanam sasane rato"ti. Yasma ekamsena amatavahe buddhanam bhagavantanam sasane rato abhirato, tasma tam ditthisankhatam visam vamamiti yojana. #[713] Idam vatvanati osanagatha sangitikarehi thapita. Tattha pamokkhoti pacinadisabhimukho hutva. Rathamaruhiti raja gamanasajjam attano rajaratham abhiruhi, aruyha 3- yakkhanubhavena tam divasameva attano nagaram patva 4- rajabhavanam pavisi. So aparena samayena imam pavattim bhikkhunam arocesi, bhikkhu tam theranam arocesum, thera tatiyasangitiyam sangaham aropesum. Nandakapetavatthuvannana nitthita. ---------------- @Footnote: 1 Ma. sile uposathe 2 Ma. oniddhunami 3 Si.,i. aruyha ratham @4 Si.,i. anuppatto


             The Pali Atthakatha in Roman Book 31 page 261-274. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_rm.php?B=31&A=5808&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=31&A=5808&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=123              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=4590              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=4916              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=4916              Contents of The Tipitaka Volume 26 http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]