อรรถกถาเล่มที่ ๑๗ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ขุทฺทก.อ. (ปรมตฺถโช.)

         ตสฺสตฺโถ:- ยฺวายํ "สุขิโน วา เขมิโน วา โหนฺตู"ติอาทึ กตฺวา
ยาว "เอตํ สตึ อธิฏฺเฐยฺยา"ติ วณฺณิโต เมตฺตาวิหาโร, เอตํ จตูสุ
ทิพฺพพฺรหฺมอริยอิริยาปถวิหาเรสุ นิทฺโทสตฺตา อตฺตโนปิ ปเรสมฺปิ อตฺถกรณตฺตา จ
อิธ อริยสฺส ธมฺมวินเย พฺรหฺมวิหารมาหุ เสฏฺฐวิหารมาหูติ, ยโต สตตํ สมิตํ
อพฺโพกิณฺณํ ติฏฺฐํ จรํ นิสินฺโน วา สยาโน วา ยาวตาสฺส วิคตมิทฺโธ, เอตํ
สตึ อธิฏฺเฐยฺยาติ.
                          ทสมคาถาวณฺณนา
         [๑๐] เอวํ ภควา เตสํ ภิกฺขูนํ นานปฺปการโต เมตฺตาภาวนํ
ทสฺเสตฺวา อิทานิ ยสฺมา เมตฺตา สตฺตารมฺมณตฺตา อตฺตทิฏฺฐิยา อาสนฺนา โหติ,
ตสฺมา ทิฏฺฐิคหณนิเสธนมุเขน เตสํ ภิกฺขูนํ ตเทว เมตฺตชฺฌานํ ๑- ปาทกํ กตฺวา
อริยภูมิปฺปตฺตึ ทสฺเสนฺโต อาห "ทิฏฺฐิญฺจ อนุปคมฺมา"ติ อิมาย คาถาย เทสนํ
สมาเปติ. ๒-
         ตสฺสตฺโถ:- ยฺวายํ "พฺรหฺมเมตํ วิหารํ อิธมาหู"ติ สํวณฺณิโต
เมตฺตชฺฌานวิหาโร, ตโต วุฏฺฐาย เย ตตฺถ วิตกฺกวิจาราทโย ธมฺมา, เต เตสญฺจ
ววตฺถาทิอนุสาเรน รูปธมฺเม ปริคฺคเหตฺวา อรูปธมฺเม ๓- ปริคฺคเหตฺวา ๓- อิมินา
นามรูปปริจฺเฉเทน "สุทฺธสงฺขารปุญฺโชยํ นยิธ สตฺตูปลพฺภตี"ติ ๔- เอวํ ทิฏฺฐิญฺจ
อนุปคมฺม อนุปุพฺเพน โลกุตฺตรสีเลน สีลวา หุตฺวา โลกุตฺตรสีลสมฺปยุตฺเตเนว
โสตาปตฺติมคฺคสมฺมาทิฏฺฐิสญฺญิเตน ทสฺสเนน สมฺปนฺโน ตโต ปรํ โย จายํ ๕-
วตฺถุกาเมสุ เคโธ กิเลสกาโม อปฺปหีโน โหติ, ตมฺปิ สกทาคามิอนาคามิมคฺเคหิ
จ ตนุภาเวน ๖- อนวเสสปฺปหาเนน จ กาเมสุ เคธํ วิเนยฺย วินยิตฺวา วูปสเมตฺวา
น หิ ชาตุ คพฺภเสยฺยํ ปุนเรติ เอกํเสเนว ปุน คพฺภเสยฺยํ น เอติ,
สุทฺธาวาเสสุ นิพฺพตฺติตฺวา ตตฺเถว อรหตฺตํ ปาปุณิตฺวา ปรินิพฺพาตีติ.
         เอวํ ภควา เทสนํ สมาเปตฺวา เต ภิกฺขู อาห "คจฺฉถ ภิกฺขเว
ตสฺมึเยว วนสณฺเฑ วิหรถ, อิมญฺจ สุตฺตํ มาสสฺส อฏฺฐสุ ธมฺมสฺสวนทิวเสสุ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. เมตฺตาฌานํ  ๒ ฉ.ม., อิ. สมาเปสิ  ๓-๓ ฉ.ม., อิ. อยํ ปาฐา น ทิสฺสนฺติ
@๔ สํ. สคา. ๑๕/๑๗๑/๑๖๓ วชิราสุตฺต  ๕ ฉ.ม., อิ. โย ปายํ ๖ สี.,อิ. ปตนุภาเวน
คณฺฑึ อาโกเฏตฺวา อุสฺสาเรถ, ธมฺมกถํ กโรถ สากจฺฉถ อนุโมทถ, อิทเมว
กมฺมฏฺฐานํ อาเสวถ ภาเวถ พหุลีกโรถ, เตปิ โว อมนุสฺสา ตํ เภรวารมฺมณํ น
ทสฺเสสฺสนฺติ, อญฺญทตฺถุ อตฺถกามา หิตกามา ภวิสฺสนฺตี"ติ. เต "สาธู"ติ ภควโต
ปฏิสุณิตฺวา อุฏฺฐายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ตตฺเถว
คนฺตฺวา ตถา อกํสุ. เทวตาโย จ "ภทฺทนฺตา อมฺหากํ อตฺถกามา หิตกามา"ติ
ปีติโสมนสฺสชาตา หุตฺวา สยเมว เสนาสนํ สมฺมชฺชนฺติ, อุณฺโหทกํ ปฏิยาเทนฺติ,
ตเมว เมตฺตํ ภาเวตฺวา ตเมว ปาทกํ กตฺวา วิปสฺสนํ อารภิตฺวา สพฺเพ ตสฺมึเยว
อนฺโตเตมาเส อคฺคผลํ อรหตฺตํ ปาปุณิตฺวา มหาปวารณาย วิสุทฺธิปวารณํ
ปวาเรสุนฺติ.
                   เอวญฺหิ ๑- อตฺถกุสเลน ตถาคเตน
                   ธมฺมิสฺสเรน กถิตํ กรณียมตฺถํ.
                   กตฺวานุภุยฺย ปรมํ หทยสฺส สนฺตึ
                   สนฺตํ ปทํ อภิสเมนฺติ สมตฺตปญฺญา.
                   ตสฺมาหิ ตํ อมตมพฺภูตมริยกนฺตํ
                   สนฺตํ ปทํ อภิสเมจฺจ วิหริตุกาโม.
                   วิญฺญู ชโน วิมลสีลสมาธิปญฺญาเภทํ
                   กเรยฺย สตตํ กรณียมตฺถนฺติ.
                   ปรมตฺถโชติกาย ขุทฺทกปาฐฏฺฐกถาย
                       เมตฺตสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                            ---------
                             นิคมนกถา
         เอตฺตาวตา จ ยํ วุตฺตํ:-
                   อุตฺตมํ วนฺทเนยฺยานํ     วนฺทิตฺวา รตนตฺตยํ
                   ขุทฺทกานํ กริสฺสามิ      เกสญฺจิ อตฺถวณฺณนนฺติ.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. เอวมฺปิ
         ตตฺถ สรณสิกฺขาปททฺวตฺตึสาการกุมารปญฺหมงฺคลสุตฺตรตนสุตฺตติโรกุฑฺฑสุตฺต-
นิธิกณฺฑสุตฺตเมตฺตสุตฺตวเสน นวปฺปเภทสฺส ขุทฺทกปาฐสฺส ตาว อตฺถวณฺณนา
กตา โหติ. เตเนตํ วุจฺจติ:-
            อิทํ ๑- ขุทฺทกปาฐสฺส       กโรนฺเตนตฺถวณฺณนํ
            สทฺธมฺมฏฺฐิติกาเมน         ยมฺปตฺตํ กุสลํ มยา.
            ตสฺสานุภาวโต ขิปฺปํ        ธมฺเม อริยปฺปเวทิเต
            วุฑฺฒึ วิรุฬฺหึ เวปุลฺลํ        ปาปุณาตุ อยํ ชโนติ.
         ปรมวิสุทฺธิสทฺธาพุทฺธิวิริยคุณปฏิมณฺฑิเตน สีลาจารชฺชวมทฺทวาทิคุณ-
สมุทยสมุทิเตน สกสมยสมยนฺตรคหณชฺโฌคาหณสมตฺเถน ปญฺญาเวยฺยตฺติยสมนฺนาคเตน
ติปิฏกปริยตฺติธมฺมปฺปเภเท สาฏฺฐกเถ สตฺถุ สาสเน อปฺปฏิหตญาณปฺปภาเวน
มหาเวยฺยากรเณน กรณสมฺปตฺติชนิตสุขวินิคฺคตมธุโรฬารวจนลาวณฺณยุตฺเตน
ยุตฺตมุตฺตวาทินา วาทิวเรน มหากวินา ฉฬภิญฺญาปฏิสมฺภิทาทิปฺปเภทคุณปฏิมณฺฑิเต
อุตฺตริมนุสฺสธมฺเม สุปฺปติฏฺฐิตพุทฺธีนํ เถรวํสปฺปทีปานํ เถรานํ มหาวิหารวาสีนํ
วํสาลงฺการภูเตน วิปุลวิสุทฺธพุทฺธินา พุทฺธโฆโสติ ครูหิ คหิตนามเธยฺเยน เถเรน
กตา อยํ ปรมตฺถโชติกา นาม ขุทฺทกปาฐวณฺณนา:-
             ตาว ติฏฺฐตุ โลกสฺมึ        โลกนิตฺถรเณสินํ
             ทสฺเสนฺตี กุลปุตฺตานํ        นยํ สีลาทิวิสุทฺธิยา.
             ยาว พุทฺโธติ นามมฺปิ       สุทฺธจิตฺตสฺส ตาทิโน
             โลกมฺหิ โลกเชฏฺฐสฺส       ปวตฺตติ มเหสิโนติ.
                    ปรมตฺถโชติกาย ขุทฺทกปาฐฏฺฐกถาย
                      ขุทฺทกปาฐวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                             -------
             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๗ หน้า ๒๒๕-๒๒๗.
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=17&A=5949&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=17&A=5949&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=10
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=237
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=243
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=243
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕
http://84000.org/tipitaka/read/?index_25