บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๒๖

หน้าที่ ๓๖๗.

ชจฺจนฺเธ ปจฺเจกํ ปุจฺฉิ "กีทิโส ภเณ หตฺถี"ติ. เต อตฺตนา ทิฏฺฐทิฏฺฐาวยวเมว หตฺถึ กตฺวา วทนฺตา "เอทิโส หตฺถี, เนทิโส หตฺถี"ติ อญฺญมญฺญํ กลหํ กโรนฺตา หตฺถาทีหิ อุปกฺกมิตฺวา ราชงฺคเณ มหนฺตํ โกลาหลมกํสุ. ราชา สปริชโน เตสํ ตํ วิปฺปการํ ทิสฺวา ผาสุเกหิ ภิชฺชมาเนหิ หทเยน อุคฺคเตน มหาหสิตํ หสิ. เตน วุตฺตํ "อถ โข ภิกฺขเว โส ราชา ฯเปฯ อตฺตมโน อโหสี"ติ. ตตฺถ อมฺโภติ อาลปนํ. ยาวตกาติ ยตฺตกา. ชจฺจนฺธาติ ชาติยา อนฺธา, ชาติโต ปฏฺฐาย อจกฺขุกา. เอกชฺฌนฺติ เอกโต. ภเณติ อพหุมานาลาโป. หตฺถึ ทสฺเสหีติ ยถาวุตฺตหตฺถึ สยาเปตฺวา ทสฺเสหิ. โส จ สุสิกฺขิตตฺตา อปริปฺผนฺทนฺโต นิปชฺชิ. ทิฏฺโฐ โน หตฺถีติ หตฺเถน ปรามสนํ ทสฺสนํ กตฺวา อาหํสุ. เตน ปุริเสน สีสํ ปรามสาเปตฺวา "เอทิโส หตฺถี"ติ สญฺญาปิตตฺตา ตาทิสํเยว นํ หตฺถึ สญฺชานนฺตา ชจฺจนฺธา "เอทิโส เทว หตฺถี เสยฺยถาปิ กุมฺโภ"ติ วทึสุ. กุมฺโภติ จ ฆโฏติ อตฺโถ. ขีโลติ นาคทนฺตขีโล. โสณฺโฑติ หตฺโถ. นงฺคลีสา นงฺคลสฺส สิรสฺส อีสา. กาโยติ สรีรํ. โกฏฺโฐติ กุสูโล. ปาโทติ ชงฺโฆ. ถูโณติ ถมฺโภ. นงฺคุฏฺฐนฺติ วาลสฺส อุริมปฺปเทโส. วาลธีติ วาลสฺส อคฺคปฺปเทโส มุฏฺฐีหิ สํสุมฺภึสูติ ^๑- มุฏฺฐิโย พนฺธิตฺวา ปหรึสุ, มุฏฺฐิฆาตํ อกํสุ. อตฺตมโน อโหสีติ เกฬิสีลตฺตา โส ราชา เตน ชจฺจนฺธานํ กลเหน อตฺตมโน ปหาเสน คหิตมโน อโหสิ. เอวเมว โขติ อุปมาสํสนฺทนํ. ตสฺสตฺโถ:- ภิกฺขเว ยถา เต ชจฺจนฺธา อจกฺขุกา เอกงฺคทสฺสิโน อนวเสสโต หตฺถึ อปสฺสิตฺวา อตฺตนา ทิฏฺฐาวยวมตฺตํ หตฺถิสญฺญาย อิตเรหิ ทิฏฺฐํ อนนุชานนฺตา อญฺญมญฺญํ วิวาทํ อาปนฺนา กลหํ อกํสุ, เอวเมว อิเม อญฺญติตฺถิยา สกฺกายสฺส เอกเทสํ รูปเวทนาทึ อตฺตโน @เชิงอรรถ: ^๑ สี.,ก. สงฺขุภึสูติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๖๘.

ทิฏฺฐิทสฺสเนน ยถาทิฏฺฐํ "อตฺตา"ติ มญฺญมานา ตสฺส สสฺสตาทิภาวํ อาโรเปตฺวา "อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺ"ติ อภินิวิสิตฺวา อญฺญมญฺญํ วิวทนฺติ, ยถาภูตมฺปน อตฺถานตฺถํ ธมฺมาธมฺมญฺจ น ชานนฺติ. ตสฺมา อนฺธา อจกฺขุกา ชจฺจนฺธปฏิภาคาติ เอตมตฺถํ วิทิตฺวาติ เอตํ ติตฺถิยานํ ธมฺมสภาวํ ยถาภูตํ อชานนฺตานํ อปสฺสนฺตานํ ชจฺจนฺธานํ วิย หตฺถิมฺหิ ยถาทสฺสนํ ^๑- มิจฺฉาภินิเวสํ, ตตฺถ จ วิวาทาปตฺตึ สพฺพาการโต วิทิตฺวา ตทตฺถทีปกํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ. ตตฺถ อิเมสุ กิร สชฺชนฺติ, เอเก สมณพฺราหฺมณาติ อิเธกจฺเจ ปพฺพชฺชูปคมเนน สมณา, ชาติมตฺเตน พฺราหฺมณา "สสฺสโต โลโก"ติอาทินยปฺปวตฺเตสุ อิเมสุ เอว อสาเรสุ ทิฏฺฐิคเตสุ ทิฏฺฐาภินนฺทนวเสน, อิเมสุ วา รูปาทีสุ อุปาทานกฺขนฺเธสุ เอวํ อนิจฺเจสุ ทุกฺเขสุ วิปริณามธมฺเมสุ ตณฺหาภินนฺทนทิฏฺฐาภินนฺทนานํ วเสน "เอตํ มมา"ติอาทินา สชฺชนฺติ กิร. อโห เนสํ สมฺโมโหติ ทสฺเสติ. กิรสทฺโท เจตฺถ อรุจิสูจนตฺโถ. เตน ตตฺถ สงฺคการณาภาวเมว ทีเปติ. น เกวลํ สชฺชนฺติ เอว, อถ โข วิคฺคยฺห นํ วิวทนฺติ "น ตฺวํ อิมํ ธมฺมวินยํ อาชานาสิ. อหํ อิมํ ธมฺมวินยํ อาชานามี"ติอาทินา วิคฺคาหิกกถานุโยควเสน วิคฺคยฺห วิวทนฺติ วิวาทํ อาปชฺชนฺติ. นนฺติ เจตฺถ นิปาตมตฺตํ. อถ วา วิคฺคยฺห นนฺติ นํ ทิฏฺฐินิสฺสยํ สกฺกายทิฏฺฐึเยว วา วิสทิสทสฺสนตฺตา ^๒- สสฺสตาทิวเสน อญฺญมญฺญํ วิรุทฺธํ คเหตฺวา วิวทนฺติ วิเสสโต วทนฺติ, อตฺตโน เอว วาทํ วิสิฏฺฐํ อวิปรีตํ กตฺวา อภินิวิสฺส โวหรนฺติ. ยถา กึ? ชนา เอกงฺคทสฺสิโน. ยเถว ชจฺจนฺธา ชนา หตฺถิสฺส เอเกกงฺคทสฺสิโน ยํ ยํ อตฺตนา ผุสิตฺวา ญาตํ, ตนฺตเทว หตฺถี"ติ คเหตฺวา อญฺญมญฺญํ วิคฺคยฺห วิวทึสุ, เอวํสมฺปทมิทนฺติ อตฺโถ. อิวสทฺโท ^๓- เจตฺถ ลุตฺตนิทฺทิฏฺโฐติ เวทิตพฺโพ. จตุตฺถสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา. -------------- @เชิงอรรถ: ^๑ สี.,ม. อยถาทสฺสนํ ^๒ ฉ.ม. วิปรีตทสฺสนตฺตา ^๓ สี.,ก, อิธสทฺโท

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๖ หน้า ๓๖๗-๓๖๘. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=26&A=8217&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=26&A=8217&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=136 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=3493 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=3687 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=3687 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25