อรรถกถาเล่มที่ ๒๘ ภาษาบาลีอักษรไทย
 สุตฺต.อ.๑ (ปรมตฺถ.๑)

หน้าที่ ๓๐๗.
มนสิกโรนฺโต ปฏิปชฺชิตฺวา น จิรสฺเสว อรหตฺตํ สจฺฉากาสิ. ตสฺส จงฺกมนโกฏิยํ
รุกฺเข อธิวตฺถา เทวตา ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสิ, ภควโตปิ ญาณํ อุทปาทิ.
ภิกฺขู อชานนฺตา ตเถวายสฺมนฺตํ โจเทนฺติ, ภควา "น ภิกฺขเว อิทานิ นนฺโท
เอวํ โจเทตพฺโพ"ติ ตสฺส ขีณาสวมุนิภาวํ ทีเปนฺโต เตสํ ภิกฺขูนํ ธมฺมเทสนตฺถํ
อิมํ คาถมภาสิ.
      ตสฺสตฺโถ:- ทุกฺขสจฺจววตฺถานการเณน ๑- ขนฺธาทิโลกํ อญฺญาย ชานิตฺวา
ววตฺถเปตฺวา นิโรธสจฺจสจฺฉิกิริยาย ปรมตฺถทสฺสึ สมุทยปฺปหาเนน จ จตุพฺพิธํ
โอฆํ ปหีนสมุทยตฺตา รูปมทาทิเวคสหเนน จกฺขฺวาทิอายตนสมุทฺทํ จ ๒- อติตริย
อติตริตฺวา อติกฺกมิตฺวา มคฺคภาวนาย, "ตนฺนิทฺเทโส ตาทินฺ"ติ ๓- อิมาย
ตาทิลกฺขณปฺปตฺติยา ตาทึ. โย จายํ กามราคาทิกิเลสราสิเยว อวหนนตฺเถน
โอโฆ, กุจฺฉิตคติปริยาเยน สมุทฺทนตฺเถน สมุทฺโท, ตํ สมุทยปฺปหาเนน ๔-
โอฆํ สมุทฺทํ จ อติตริย อติติณฺโณฆตฺตา อิทานิ ตุเมฺหหิ เอวํ วุจฺจมาเนปิ
วิการมนาปชฺชนตาย ตาทินฺติ เอวเมตฺถ ๕- อตฺโถ จ อธิปฺปาโย จ เวทิตพฺโพ.
ตํ ฉินฺนคนฺถํ อสิตํ อนาสวนฺติ อิทํ ปนสฺส ถุติวจนเมว, อิมาย จตุสจฺจภาวนาย
จตุนฺนํ คนฺถานํ ฉินฺนตฺตา ฉินฺนคนฺถํ, ทิฏฺฐิยา วา ตณฺหาย วา กตฺถจิ
อนิสฺสิตตฺตา อสิตํ, จตุนฺนํ อาสวานํ อภาเวน อนาสวนฺติ วุตฺตํ โหติ. ตํ วาปิ
ธีรา มุนิ เวทยนฺตีติ ตมฺปิ ธีรา วา ขีณาสวมุนึ เวทยนฺติ, ตุเมฺห ปน
อเวทยมานา เอวํ ภณถาติ ทสฺเสติ.
      [๒๒๒] อสมา อุโภติ กา อุปฺปตฺติ? อญฺญตโร ภิกฺขุ โกสลรฏฺเฐ
ปจฺจนฺตคามํ นิสฺสาย อรญฺเญ วิหรติ, ตสฺมึ จ คาเม มิคลุทฺทโก ตสฺส
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ทุกฺขสจฺจววตฺถานถรเณน         ๒ ฉ.ม. จกฺขาทิอายตนสมุทฺทญฺจ
@๓ ฉ.ม. ตนฺนิทฺเทสา ตาทีติ             ๔ ฉ.ม. สมุทยปฺปหาเนเนว
@๕ ฉ.ม. เอวมฺเปตฺถ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๐๘.
ภิกฺขุโน วสโนกาสํ คนฺตฺวา มิเค พนฺธติ. โส อรญฺญํ ปวิสนฺโต เถรํ คามํ
ปิณฺฑาย ปวิสนฺตมฺปิ ปสฺสติ, อรญฺญา อาคจฺฉนฺโต คามโต นิกฺขมนฺตมฺปิ
ปสฺสติ. เอวํ อภิณฺหทสฺสเนน เถเร ชาตสิเนโห อโหสิ. โส ยทา พหุมํสํ
ลภติ, ตทา เถรสฺสาปิ รสปิณฺฑปาตํ เทติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ "อยํ ภิกฺขุ
`อมุกสฺมึ ปเทเส มิคา ติฏฺฐนฺติ จรนฺติ ปานียํ ปิวนฺตี'ติ ลุทฺทกสฺส อาโรเจติ,
ตโต ลุทฺทโก มิเค มาเรติ, เตน อุโภ สงฺคมฺม ชีวิกํ กปฺเปนฺตี"ติ. อถ
ภควา ชนปทจาริกํ จรมาโน ตํ ชนปทํ อคมาสิ, ภิกฺขู คามํ ปิณฺฑาย
ปวิสนฺตา ตํ ปวตฺตึ สุตฺวา ภควโต อาโรเจสุํ. ภควา ลุทฺทเกน สทฺธึ
สมานชีวิกาภาวสาธกํ ตสฺส ภิกฺขุโน ขีณาสวมุนิภาวํ ทีเปนฺโต เตสํ ภิกฺขูนํ
ธมฺมเทสนตฺถํ อิมํ คาถมภาสิ.
      ตสฺสตฺโถ:- โย จ ภิกฺขเว ภิกฺขุ, โย จ ลุทฺทโก, เอเต อสมา
อุโภ. ยํ มนุสฺสา ภณนฺติ "สมานชีวิกา"ติ, ตํ มิจฺฉา. กึการณา?
ทูรวิหารวุตฺติโน, ทูเร วิหาโร จ วุตฺติ จ เนสนฺติ ทูรวิหารวุตฺติโน. วิหาโรติ
วสโนกาโส, โส จ ภิกฺขุโน อรญฺเญ, ลุทฺทกสฺส จ คาเม. วุตฺตีติ ชีวิกา,
สา จ ภิกฺขุโน คาเม สปทานภิกฺขาจริยา, ลุทฺทกสฺส จ อรญฺเญ มิคสกุณมารณา
ปุน จปรํ คิหี ทารโปสี, โส ลุทฺทโก เตน กมฺเมน ปุตฺตทารํ โปเสติ,
อมโม จ สุพฺพโต, ปุตฺตทาเรสุ ตณฺหาทิฏฺฐิมมตฺตวิรหิโต สุจิวตตฺตา สุนฺทรวตตฺตา
จ สุพฺพโต ขีณาสโว ภิกฺขุ. ปุน จปรํ ปรปาณโรธาย คิหี อสญฺญโต, โส
ลุทฺทโก คิหี ปรปาณโรธาย เตสํ ปาณานํ ชีวิตินฺทฺริยุปจฺเฉทาย กายวาจาจิตฺเตหิ
อสํยโต. นิจฺจํ มุนิ รกฺขติ ปาณิเน ยโต, อิตโร ปน ขีณาสวมุนิ
กายวาจาจิตฺเตหิ นิจฺจํ ยโต สํยโต ปาณิโน รกฺขติ. เอวํ สนฺเต เต กถํ
สมานชีวิกา ภวิสฺสนฺตีติ.
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๐๙.
      [๒๒๓] สิขี ยถาติ กา อุปฺปตฺติ? ภควติ กปิลวตฺถุสฺมึ วิหรนฺเต
สากิยานํ กถา อุทปาทิ "ปฐมโสตาปนฺโน ๑- ปจฺฉา โสตาปตฺตึ ปตฺตสฺส
ธมฺเมน วุฑฺฒตโร โหติ, ตสฺมา ปจฺฉา โสตาปนฺเนน ภิกฺขุนา ปฐมโสตาปนฺนสฺส
คิหิโน อภิวาทนาทีนิ กตฺตพฺพานี"ติ. ตํ กถํ อญฺญตโร ปิณฺฑปาตจาริโก ๒-
ภิกฺขุ สุตฺวา ภควโต อาโรเจสิ. ภควา "อญฺญา เอว หิ อยํ ชาติ, ปูชเนยฺยวตฺถุ
ลิงฺคนฺ"ติ สนฺธาย "อนาคามีปิ เจ ภิกฺขเว คิหี โหติ, เตน ตทหุปพฺพชิตสฺสาปิ
สามเณรสฺส อภิวาทนาทีนิ กตฺตพฺพาเนวา"ติ วตฺวา ปุน ปจฺฉา โสตาปนฺนสฺสาปิ
ภิกฺขุโน ปฐมโสตาปนฺนคหฏฺฐโต อติมหนฺตํ วิเสสํ ทสฺเสนฺโต ภิกฺขูนํ
ธมฺมเทสนตฺถํ อิมํ คาถมภาสิ.
      ตสฺสตฺโถ:- ยฺวายํ มตฺถเก ชาตาย สิขาย สพฺภาเวน สิขี, มณิทณฺฑสทิสาย
คีวาย นีลคีโวติ จ มยูโร วิหงฺคโม วุจฺจติ, โส ยถา หริตหํสตมฺพหํสขีรหํสกาฬ-
หํสปากหํสสุวณฺณหํเสสุ ยฺวายํ สุวณฺณหํโส, ตสฺส หํสสฺส ชเวน
โสฬสิมฺปิ กลํ น อุเปติ. สุวณฺณหํโสปิ ๓- มุหุตฺตเกน โยชนสหสฺสมฺปิ คจฺฉติ,
โยชนมฺปิ อสมตฺโถ อิตโร ทิสฺสติ. ๔- ทสฺสนียตฺตา ๕- ปน อุโภปิ ทสฺสนียา
โหนฺติ, เอวํ คิหี ปฐมโสตาปนฺโนปิ กิญฺจาปิ มคฺคทสฺสเนน ทสฺสนีโย โหติ,
อถ โข โส ปจฺฉา โสตาปนฺนสฺสาปิ มคฺคทสฺสเนน ตุลฺยทสฺสนียภาวสฺสาปิ
ภิกฺขุโน ชเวน นานุกโรติ. กตเมน ชเวน? อุปริมคฺควิปสฺสนาญาณชเวน.
คิหิโน หิ ตํ ญาณํ ทนฺธํ โหติ ปุตฺตทาราทิชฏิตาย ๖- ชฏิตตฺตา, ภิกฺขุโน
ปน ติกฺขํ โหติ ตสฺสา ชฏาย วิชฏิตตฺตา. สฺวายมตฺโถ ภควตา "มุนิโน
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ปฐมกโสตาปนฺโน            ๒ ฉ.ม. ปิณฺฑจาริโก
@๓ ฉ.ม. สุวณฺณหํโส หิ               ๔ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ
@๕ ฉ.ม. ทสฺสนียตาย                ๖ ฉ.ม. ปุตฺตทาราทิชฏาย
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๑๐.
วิวิตฺตสฺส วนสฺมึ ฌายโต"ติ อิมินา ปเทน เทสิโต. ๑- อยํ หิ เสกฺขมุนิ
ภิกฺขุ กายจิตฺตวิเวเกน จ วิวิตฺโต โหติ, ลกฺขณารมฺมณูปนิชฺฌาเนน จ นิจฺจํ
วนสฺมึ ฌายติ, กุโต คิหิโน เอวรูโป วิเวโก จ ฌานํ จาติ อยํ หิ เอตฺถ
อธิปฺปาโยติ.
                     ปรมตฺถโชติกาย ขุทฺทกฏฺฐกถาย
                          สุตฺตนิปาตฏฺฐกถาย
                        มุนิสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                 นิฏฐิโต จ ปฐโม วคฺโค อตฺถวณฺณนานยโต.
                         นาเมน อุรควคฺโคติ.
                        ----------------
             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๘ หน้า ๓๐๗-๓๑๐.
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=28&A=7206&modeTY=2&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=28&A=7206&modeTY=2&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=313
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=7600
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=7543
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=7543
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕
http://84000.org/tipitaka/read/?index_25