ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
   ThaiVersion   PaliThai   PaliRoman 
read First itemread Previous itemแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าread Next itemread Last item chage to ENGLISH letter
TIPITAKA Volume 30 : PALI ROMAN Sutta Pitaka Vol 22 : Sutta. Khu. Cūḷaniddeso
                    Mettagūmāṇavakapañhāniddeso
     [146] Pucchāmi taṃ bhagavā brūhi me taṃ (iccāyasmā mettagū)
                      maññāmi taṃ vedaguṃ 1- bhāvitattaṃ
                      kuto nu dukkhā samupāgatāme 2-
                      yekeci lokasmiṃ anekarūpā.
     [147]  Pucchāmi  taṃ  bhagavā  brūhi  me  tanti  pucchāti 3- tisso
pucchā    adiṭṭhajotanā   pucchā   diṭṭhasaṃsandanā   pucchā   vimaticchedanā
pucchā.
     Katamā  adiṭṭhajotanā  pucchā  .  pakatiyā  lakkhaṇaṃ  añātaṃ 4- hoti
adiṭṭhaṃ   atulitaṃ   atīritaṃ   avibhāvitaṃ   avibhūtaṃ   tassa  ñāṇāya  dassanāya
tulanāya    tīraṇāya    vibhāvanatthāya   vibhūtatthāya   pañhaṃ   pucchati   ayaṃ
adiṭṭhajotanā pucchā.
     {147.1}   Katamā  diṭṭhasaṃsandanā  pucchā  .  pakatiyā  lakkhaṇaṃ  ñātaṃ
hoti   diṭṭhaṃ   tulitaṃ   tīritaṃ   vibhāvitaṃ   vibhūtaṃ  aññehi  paṇḍitehi  saddhiṃ
saṃsandanatthāya pañhaṃ pucchati ayaṃ diṭṭhasaṃsandanā pucchā.
     Katamā   vimaticchedanā  pucchā  .  pakatiyā  saṃsayaṃ  pakkhanno  hoti
vimatiṃ  pakkhanno  dveḷhakajāto  evaṃ  nukho  na  nukho kinnukho kathaṃ nukhoti
so  vimaticchedanatthāya  pañhaṃ  pucchati  ayaṃ  vimaticchedanā  pucchā . Imā
tisso pucchā.
@Footnote: 1 Ma. vedagū. evamuparipi. 2 Ma. samudāgatā ime. evamuparipi. 3 Ma. pucchāmīti.
@4 Ma. aññātaṃ. evamuparipi.
     Aparāpi tisso pucchā manussapucchā amanussapucchā nimamitapucchā.
     {147.2}  Katamā  manussapucchā. Manussā buddhaṃ bhagavantaṃ upasaṅkamitvā
pañhaṃ   pucchanti  bhikkhū  pucchanti  bhikkhuniyo  pucchanti  upāsakā  pucchanti
upāsikāyo   pucchanti   rājāno  pucchanti  khattiyā  pucchanti  brāhmaṇā
pucchanti   vessā  pucchanti  suddā  pucchanti  gahaṭṭhā  pucchanti  pabbajitā
pucchanti ayaṃ manussapucchā.
     {147.3}   Katamā   amanussapucchā   .   amanussā  buddhaṃ  bhagavantaṃ
upasaṅkamitvā    pañhaṃ   pucchanti   nāgā   pucchanti   supaṇṇā   pucchanti
yakkhā   pucchanti   asurā   pucchanti   gandhabbā   pucchanti  mahārājāno
pucchanti   indā  pucchanti  brahmāno  pucchanti  devatāyo  1-  pucchanti
ayaṃ amanussapucchā.
     {147.4}  Katamā  nimmitapucchā  .  yaṃ  2- bhagavā rūpaṃ abhinimmināti
manomayaṃ   sabbaṅgapaccaṅgaṃ   ahīnindriyaṃ   .  so  nimmito  buddhaṃ  bhagavantaṃ
upasaṅkamitvā   pañhaṃ  pucchati  bhagavā  visajjeti  .  ayaṃ  nimmitapucchā .
Imā tisso pucchā.
     {147.5}   Aparāpi   tisso   pucchā  attatthapucchā  paratthapucchā
ubhayatthapucchā.
     Aparāpi   tisso   pucchā   diṭṭhadhammikatthapucchā  samparāyikatthapucchā
@Footnote: 1 Ma. devā. 2 Ma. ayaṃ pāṭho natthi.
Paramatthapucchā.
     Aparāpi    tisso    pucchā   anavajjatthapucchā   nikkilesatthapucchā
vodānatthapucchā.
     Aparāpi tisso pucchā atītapucchā anāgatapucchā paccuppannapucchā.
     Aparāpi     tisso     pucchā     ajjhattapucchā    bahiddhāpucchā
ajjhattabahiddhāpucchā.
     {147.6} Aparāpi tisso pucchā kusalapucchā akusalapucchā abyākatapucchā.
     Aparāpi tisso pucchā khandhapucchā dhātupucchā āyatanapucchā.
     Aparāpi    tisso    pucchā   satipaṭṭhānapucchā   sammappadhānapucchā
iddhipādapucchā.
     Aparāpi tisso pucchā indriyapucchā balapucchā bojjhaṅgapucchā.
     Aparāpi tisso pucchā maggapucchā phalapucchā nibbānapucchā.
     {147.7} Pucchāmi tanti pucchāmi taṃ yācāmi taṃ ajjhesāmi taṃ pasādemi
taṃ  kathassu  1-  meti  pucchāmi  taṃ  .  bhagavāti  gāravādhivacanametaṃ .pe.
Sacchikā    paññatti   yadidaṃ   bhagavāti   .   brūhi   me   tanti   brūhi
ācikkhāhi   desehi  paññapehi  paṭṭhapehi  vivarāhi  vibhajāhi  utānīkarohi
pakāsehīti   pucchāmi   taṃ   bhagavā   brūhi   me   taṃ   .  iccāyasmā
mettagūti iccāti padasandhi .pe. Iccāyasmā mettagū.
     [148]   Maññāmi   taṃ  vedaguṃ  bhāvitattanti  vedagūti  taṃ  maññāmi
@Footnote: 1 Ma. kathayassu.
Bhāvitattoti    taṃ   maññāmi   evaṃ   maññāmi   evaṃ   jānāmi   evaṃ
ājānāmi   evaṃ   vijānāmi   evaṃ   paṭivijānāmi   evaṃ   paṭivijjhāmi
vedagū bhāvitattoti.
     {148.1}  Kathañca  bhagavā  vedagū . Vedo 1- vuccati catūsu maggesu
ñāṇaṃ     paññā     paññindriyaṃ     paññābalaṃ     dhammavicayasambojjhaṅgo
vīmaṃsā  vipassanā  sammādiṭṭhi  .  bhagavā  tehi  vedehi  jātijarāmaraṇassa
antagato     antappatto     koṭigato     koṭippatto    pariyantagato
pariyantappatto    vosānagato   vosānappatto   tāṇagato   tāṇappatto
leṇagato      leṇappatto     saraṇagato     saraṇappatto     abhayagato
abhayappatto     accutagato    accutappatto    amatagato    amatappatto
nibbānagato nibbānappatto. Vedanānaṃ vā antagatoti vedagū.
     {148.2}  Vedehi  vā  antagatoti  vedagū. Sattannaṃ vā dhammānaṃ
viditattā  vedagū  .  sakkāyadiṭṭhi  viditā  hoti  vicikicchā  viditā  hoti
sīlabbataparāmāso  vidito  hoti  rāgo doso moho māno vidito hoti.
Viditassa  2-  honti  pāpakā  akusalā  dhammā  saṅkilesikā ponobbhavikā
sadarā dukkhavipākā āyatiṃjātijarāmaraṇīyā.
                Vedāni viceyya kevalāni (sabhiyāti bhagavā)
                samaṇānaṃ yāni patthi 3- brāhmaṇānaṃ
                sabbavedanāsu vītarāgo
                sabbaṃ vedamaticca vedagū so 4-.
                               [5]-
@Footnote: 1 Ma. vedā vuccanti. 2 Ma. viditāssa. 3 Ma. yānīdhatthi. 4 Ma. soti.
@5 Ma. evaṃ bhagavā vedagū.
     {148.3}  Kathaṃ  bhagavā  bhāvitatto . Bhagavā bhāvitakāyo bhāvitasīlo
bhāvitacitto     bhāvitapañño     bhāvitasatipaṭṭhāno    bhāvitasammappadhāno
bhāvitaiddhipādo      bhāvitindriyo      bhāvitabalo     bhāvitabojjhaṅgo
bhāvitamaggo   pahīnakileso   paṭividdhākuppo   sacchikatanirodho   .   dukkhaṃ
tassa   pariññātaṃ   samudayo   pahīno  maggo  bhāvito  nirodho  sacchikato
abhiññeyyaṃ      abhiññātaṃ      pariññeyyaṃ      pariññātaṃ     pahātabbaṃ
pahīnaṃ    bhāvetabbaṃ    bhāvitaṃ    sacchikātabbaṃ   sacchikataṃ   .   aparitto
mahanto   gambhīro   appameyyo   duppariyogāḷho  bahuratano  sāgarūpamo
chaḷaṅgupekkhāya   samannāgato   hoti   .   cakkhunā   rūpaṃ  disvā  neva
sumano  hoti  na  dummano  upekkhako  viharati  sato  sampajāno  sotena
saddaṃ  sutvā  ghānena  gandhaṃ  ghāyitvā  jivhāya  rasaṃ  sāyitvā  kāyena
phoṭṭhabbaṃ   phusitvā   manasā   dhammaṃ   viññāya   neva  sumano  hoti  na
dummano upekkhako viharati sato sampajāno.
     {148.4} Cakkhunā rūpaṃ disvā manāpaṃ [1]- nābhigijjhati nābhipihayati 2-
na  rāgaṃ  janeti  .  tassa  ṭhitova  kāyo hoti ṭhitaṃ cittaṃ ajjhattaṃ susaṇṭhitaṃ
suvimuttaṃ  .  cakkhunā  kho  panetaṃ  3-  rūpaṃ  disvā amanāpaṃ na maṅku hoti
appatiṭṭhīnacitto    ādinamanaso    4-    abyāpannacetaso   .   tassa
ṭhitova  kāyo  hoti  ṭhitaṃ  cittaṃ  ajjhattaṃ  susaṇṭhitaṃ  suvimuttaṃ  .  sotena
saddaṃ   sutvā   ghānena   gandhaṃ   ghāyitvā   jivhāya   rasaṃ   sāyitvā
kāyena      phoṭṭhabbaṃ      phusitvā     manasā     dhammaṃ     viññāya
@Footnote: 1 Ma. rūpaṃ. 2 Ma. nābhihaṃsati. evamuparipi. 3 Ma. paneva. 4 Ma. appatiṭṭhitacitto
@alīnamanaso. evamuparipi.
Manāpaṃ   nābhigijjhati   nābhipihayati   na   rāgaṃ   janeti  .  tassa  ṭhitova
kāyo   hoti   ṭhitaṃ   cittaṃ  ajjhattaṃ  susaṇṭhitaṃ  suvimuttaṃ  .  manasā  1-
kho  panetaṃ  2-  dhammaṃ  viññāya  amanāpaṃ  na  maṅku hoti appatiṭṭhīnacitto
ādinamanaso  abyāpannacetaso  .  tassa  ṭhitova  kāyo  hoti  ṭhitaṃ cittaṃ
ajjhattaṃ   susaṇṭhitaṃ   suvimuttaṃ   .  cakkhunā  rūpaṃ  disvā  manāpāmanāpesu
rūpesu   ṭhitova  kāyo  hoti  ṭhitaṃ  cittaṃ  ajjhattaṃ  susaṇṭhitaṃ  suvimuttaṃ .
Sotena  saddaṃ  sutvā  ghānena  gandhaṃ  ghāyitvā  jivhāya  rasaṃ  sāyitvā
kāyena   phoṭṭhabbaṃ   phusitvā   manasā   dhammaṃ  viññāya  manāpāmanāpesu
dhammesu ṭhitova kāyo hoti ṭhitaṃ cittaṃ ajjhattaṃ susaṇṭhitaṃ suvimuttaṃ.
     {148.5}  Cakkhunā  rūpaṃ  disvā rajanīye na rajjati dosanīye 3-  na
dussati   mohanīye  na  muyhati  kopanīye  na  kuppati  madanīye  na  majjati
kilesanīye  na  kilissati  .  sotena  saddaṃ  sutvā ghānena gandhaṃ ghāyitvā
jivhāya  rasaṃ  sāyitvā  kāyena  phoṭṭhabbaṃ  phusitvā  manasā dhammaṃ viññāya
rajanīye  na  rajjati  dosanīye  3-  na dussati mohanīye na muyhati kopanīye
na   kuppati   madanīye   na   majjati  kilesanīye  na  kilissati  .  diṭṭhe
diṭṭhamatto   sute   sutamatto   mute  mutamatto  viññāte  viññātamatto
diṭṭhe  na  limpati  sute  na  limpati  mute  na  limpati viññāte na limpati
diṭṭhe   anupayo   4-   anissito   appaṭibaddho   vippamutto  visaṃyutto
vimariyādikatena           cetasā           viharati           sute
@Footnote: 1 Ma. manāyeva. 2 Ma. pana. 3 dussanīye. 4 Ma. anūpayo. evamuparipi.
Mute    viññāte    anupayo    anissito    appaṭibaddho    vippamutto
visaṃyutto    vimariyādikatena   cetasā   viharati   .   saṃvijjati   bhagavato
cakkhu    passati   bhagavā   cakkhunā   rūpaṃ   chandarāgo   bhagavato   natthi
suvimuttacitto   bhagavā   .   saṃvijjati   bhagavato   sotaṃ   suṇāti  bhagavā
sotena   saddaṃ   chandarāgo   bhagavato   natthi  suvimuttacitto  bhagavā .
Saṃvijjati   bhagavato   ghānaṃ   ghāyati   bhagavā   ghānena  gandhaṃ  chandarāgo
bhagavato   natthi   suvimuttacitto   bhagavā   .   saṃvijjati  bhagavato  jivhā
sāyati   bhagavā   jivhāya  rasaṃ  chandarāgo  bhagavato  natthi  suvimuttacitto
bhagavā    .    saṃvijjati    bhagavato   kāyo   phusati   bhagavā   kāyena
phoṭṭhabbaṃ chandarāgo bhagavato natthi suvimuttacitto bhagavā.
     {148.6}  Saṃvijjati  bhagavato  mano  vijānāti  bhagavā  manasā dhammaṃ
chandarāgo  bhagavato  natthi  suvimuttacitto  bhagavā . Cakkhu rūpārāmaṃ rūparataṃ
rūpasammuditaṃ   bhagavatā  1-  dantaṃ  guttaṃ  rakkhitaṃ  saṃvutaṃ  tassa  ca  saṃvarāya
dhammaṃ  deseti  .  sotaṃ  saddārāmaṃ  saddarataṃ  ghānaṃ  gandhārāmaṃ  gandharataṃ
jivhā   rasārāmā   rasaratā   rasasammuditā   [2]-   bhagavatā   dantā
guttā   rakkhitā   saṃvutā  tassa  ca  saṃvarāya  dhammaṃ  deseti  .  kāyo
phoṭṭhabbārāmo     mano     dhammārāmo    dhammarato    dhammasammudito
[3]-   Bhagavatā   danto   gutto   rakkhito  saṃvuto  tassa  ca  saṃvarāya
dhammaṃ deseti.
         Dantaṃ nayanti samitiṃ            dantaṃ rājābhirūhati
@Footnote: 1 Ma. bhagavato. evamuparipi. 2 Ma. sā. 3 Ma. so.
         Danto seṭṭho manussesu      yotivākyaṃ titikkhati.
         Varamassatarā dantā            ājāniyāva 1- sindhavā
         kuñjarāva 1- mahānāgā    attadanto tato varaṃ.
         Na hi etehi yānehi           gaccheyya agataṃ disaṃ
         yathāttanā sudantena         danto dantena gacchati.
         Vidhāsu na vikampanti            vippamuttā punabbhavā
         dantabhūmiṃ anuppattā         te loke vijitāvino.
                Yassindriyāni bhāvitāni
                ajjhattañca bahiddhā ca sabbaloke
                nibbijjhimaṃ parañca lokaṃ
                kālaṃ kaṅkhati bhāvito sudantoti  2-.
Evaṃ bhagavā bhāvitattoti maññāmi taṃ vedaguṃ bhāvitattaṃ.
     [149]   Kutonu   dukkhā   samupāgatāmeti   kutonūti   saṃsayapucchā
vimatipucchā    dveḷhakapucchā   anekaṃsapucchā   evaṃ   nukho   na   nukho
kiṃ   nukho   kathaṃ   nukhoti   kutonu   .   dukkhāti   jātidukkhaṃ  jarādukkhaṃ
byādhidukkhaṃ     maraṇadukkhaṃ    sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadukkhaṃ    [3]-
nerayikaṃ    dukkhaṃ   tiracchānayonikaṃ   dukkhaṃ   pittivisayikaṃ   dukkhaṃ   mānusikaṃ
dukkhaṃ   gabbhokkantimūlakaṃ   dukkhaṃ   gabbheṭhitimūlakaṃ  dukkhaṃ  gabbhāvuṭṭhānamūlakaṃ
dukkhaṃ     jātassūpanibandhakaṃ     dukkhaṃ    jātassa    parādheyyakaṃ    dukkhaṃ
attūpakkamaṃ     dukkhaṃ     parūpakkamaṃ     dukkhaṃ    dukkhadukkhaṃ    saṃsāradukkhaṃ
@Footnote: 1 Ma. ca. 2 Ma. sa dantoti. 3 Ma. byasanaṃ dukkhaṃ.
Vipariṇāmadukkhaṃ  cakkhurogo  sotarogo  ghānarogo  jivhārogo  kāyarogo
sīsarogo   kaṇṇarogo   mukharogo   dantarogo   kāso  sāso  pināso
ḍaho  1-  jaro  kucchirogo  mucchā  pakkhandikā  sulā  2- visūcikā kuṭṭhaṃ
gaṇḍo    kilāso    soso   apamāro   daddu   kaṇḍu   kacchu   rakhasā
vitacchikā    lohitaṃ    pittaṃ    madhumeho    aṃsā    piḷakā   bhagandalā
pittasamuṭṭhānā   ābādhā   semhasamuṭṭhānā   ābādhā   vātasamuṭṭhānā
ābādhā  sannipātikā  ābādhā  utupariṇāmajā  ābādhā  visamaparihārajā
ābādhā    opakkamikā    ābādhā    kammavipākajā   ābādhā   sītaṃ
uṇhaṃ jighacchā pipāsā uccāro passāvo
     {149.1}    ḍaṃsamakasavātātapasiriṃsapasamphassadukkhaṃ    mātumaraṇaṃ   dukkhaṃ
pitumaraṇaṃ   dukkhaṃ   bhātumaraṇaṃ   dukkhaṃ   bhaginimaraṇaṃ   dukkhaṃ   puttamaraṇaṃ  dukkhaṃ
dhītumaraṇaṃ   dukkhaṃ   ñātibyasanaṃ   dukkhaṃ   bhogabyasanaṃ  dukkhaṃ  sīlabyasanaṃ  dukkhaṃ
diṭṭhibyasanaṃ   dukkhaṃ   .   yesaṃ   dhammānaṃ  ādito  samudāgamanaṃ  paññāyati
atthaṅgamato  nirodho  paññāyati  .  kammasannissito vipāko vipākasannissitaṃ
kammaṃ   nāmasannissitaṃ   rūpaṃ   rūpasannissitaṃ  nāmaṃ  jātiyā  anugataṃ  jarāya
anusaṭaṃ   byādhinā   abhibhūtaṃ   maraṇena  abbhāhataṃ  dukkhe  patiṭṭhitaṃ  atāṇaṃ
aleṇaṃ  asaraṇaṃ  asaraṇībhūtaṃ  ime  vuccanti  dukkhā  .  ime  dukkhā  kuto
samupāgatā   kuto   jātā   kuto   sañjātā   kuto   nibbattā  kuto
abhinibbattā   kuto   pātubhūtā   kinnidānā  kiṃsamudayā  kiṃpabhavāti  imesaṃ
dukkhānaṃ          mūlaṃ         pucchati         hetuṃ         pucchati
@Footnote: 1 Ma. ḍāho. 2 Ma. sūlā. evamuparipi.
Nidānaṃ    pucchati   sambhavaṃ   pucchati   pabhavaṃ   pucchati   samuṭṭhānaṃ   pucchati
āhāraṃ  pucchati  ārammaṇaṃ  pucchati  paccayaṃ  pucchati  samudayaṃ  pucchati  [1]-
yācati ajjhesati pasādetīti kutonu dukkhā samupāgatāme.
     [150]   Yekeci  lokasmiṃ  anekarūpāti  yekecīti  sabbena  sabbaṃ
sabbathā   sabbaṃ   asesaṃ  nissesaṃ  pariyādāyavacanametaṃ  2-  yekecīti .
Lokasminti   apāyaloke  manussaloke  devaloke  khandhaloke  dhātuloke
āyatanaloke    .   anekarūpāti   anekavidhā   nānappakārā   dukkhāti
yekeci lokasmiṃ anekarūpā. Tenāha so brāhmaṇo
                     pucchāmi taṃ bhagavā brūhi me taṃ (iccāyasmā mettagū)
                     maññāmi taṃ vedaguṃ bhāvitattaṃ
                     kutonu dukkhā samupāgatāme
                     yekeci lokasmiṃ anekarūpāti
     [151] Dukkhassa ve maṃ pabhavaṃ apucchasi (mettagūti bhagavā)
                     tante pavakkhāmi yathā pajānaṃ
                     upadhinidānā pabhavanti dukkhā
                     yekeci lokasmiṃ anekarūpā.
     [152]  Dukkhassa  ve  maṃ  pabhavaṃ  apucchasīti  dukkhassāti jātidukkhassa
jarādukkhassa      byādhidukkhassa      maraṇadukkhassa      sokaparidevadukkha-
domanassupāyāsadukkhassāti   3-   .  dukkhassa  ve  maṃ  pabhavaṃ  apucchasīti
maṃ   4-   dukkhassa   mūlaṃ   pucchasi  hetuṃ  pucchasi  nidānaṃ  pucchasi  sambhavaṃ
@Footnote: 1 Ma. papucchati. 2 Ma. pariyādiyanavacanametaṃ. evamuparipi. 3 Ma. itisaddo
@natthi. 4 Ma. ayaṃ pāṭho natthi.
Pucchasi   pabhavaṃ   pucchasi   samuṭṭhānaṃ   pucchasi   āhāraṃ  pucchasi  ārammaṇaṃ
pucchasi     paccayaṃ    pucchasi    samudayaṃ    pucchasi    yācasi    ajjhesasi
pasādesīti   dukkhassa   ve  maṃ  pabhavaṃ  apucchasi  .  mettagūti  bhagavā  taṃ
brāhmaṇaṃ   nāmena   ālapati   .   bhagavāti   gāravādhivacanametaṃ  .pe.
Sacchikā paññatti yadidaṃ bhagavāti mettagūti bhagavā.
     [153]  Tante  pavakkhāmi  yathā  pajānanti  tante  1- pavakkhāmīti
taṃ   te   dukkhassa   mūlaṃ   pavakkhāmi  hetuṃ  pavakkhāmi  nidānaṃ  pavakkhāmi
sambhavaṃ    pavakkhāmi   pabhavaṃ   pavakkhāmi   samuṭṭhānaṃ   pavakkhāmi   āhāraṃ
pavakkhāmi   ārammaṇaṃ   pavakkhāmi   paccayaṃ   pavakkhāmi   samudayaṃ  pavakkhāmi
ācikkhissāmi    desissāmi    paññapessāmi   paṭṭhapessāmi   vivarissāmi
vibhajissāmi    uttānīkarissāmi   pakāsessāmīti   tante   pavakkhāmi  .
Yathā     pajānanti    yathā    pajānanto    ājānanto    vijānanto
paṭivijānanto  paṭivijjhanto  na  itihitihaṃ  2-  na  itikirāya  na paramparāya
na   piṭakasampadāya   na   takkahetu   na  nayahetu  na  ākāraparivitakkena
na    diṭṭhinijjhānakkhantiyā    sāmaṃ    sayamabhiññātaṃ   attapaccakkhaṃ   dhammaṃ
[3]- Kathayissāmīti [4]- yathā pajānaṃ.
     [154]   Upadhinidānā   pabhavanti   dukkhāti   upadhīti   dasa   upadhī
taṇhūpadhi    diṭṭhūpadhi    kilesūpadhi    kammūpadhi    duccaritūpadhi    āhārūpadhi
paṭighūpadhi   catasso   upādinnadhātuyo   upadhī  cha  ajjhattikāni  āyatanāni
upadhī   cha   viññāṇakāyā   upadhī   sabbaṃpi  dukkhaṃ  dukkhaṭṭhena  5-  upadhi
@Footnote: 1 Ma. tanti. 2 Ma. ītihītihaṃ. evamuparipi. 3 Ma. taṃ. 4 Ma. taṃ te pavakkhāmi.
@5 Ma. dukkhamanaṭṭhena.
Ime    vuccanti    dasa    upadhī   .   dukkhāti   jātidukkhaṃ   jarādukkhaṃ
byādhidukkhaṃ     maraṇadukkhaṃ    sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadukkhaṃ    .pe.
Byādhinā    abhibhūtaṃ    maraṇena    abbhāhataṃ   dukkhe   patiṭṭhitaṃ   atāṇaṃ
aleṇaṃ   asaraṇaṃ   asaraṇībhūtaṃ   ime   vuccanti   dukkhā  .  ime  dukkhā
upadhinidānā     upadhihetukā     upadhipaccayā     upadhikāraṇā    honti
sambhavanti    pabhavanti    jāyanti   sañjāyanti   nibbattanti   pātubhavantīti
upadhinidānā pabhavanti dukkhā.
     [155]   Yekeci  lokasmiṃ  anekarūpāti  yekecīti  sabbena  sabbaṃ
sabbathā   sabbaṃ   asesaṃ   nissesaṃ   pariyādāyavacanametaṃ   yekecīti  .
Lokasminti   apāyaloke  manussaloke  devaloke  khandhaloke  dhātuloke
āyatanaloke    .   anekarūpāti   anekavidhā   nānappakārā   dukkhāti
yekeci lokasmiṃ anekarūpā. Tenāha bhagavā
                     dukkhassa ve maṃ pabhavaṃ apucchasi (mettagūti bhagavā)
                     tante pavakkhāmi yathā pajānaṃ
                     upadhinidānā pabhavanti dukkhā
                     yekeci lokasmiṃ anekarūpāti.
     [156] Yo ve avidvā upadhiṃ karoti
                     punappunaṃ dukkhamupeti mando
                     tasmā pajānaṃ upadhiṃ na kayirā
                     dukkhassa jātippabhavānupassī.
     [157]   Yo   ve  avidvā  upadhiṃ  karotīti  yoti  yo  yādiso
yathāyutto   yathāvihito   yathāpakāro   yaṃṭhānappatto   yaṃdhammasamannāgato
khattiyo   vā   brāhmaṇo   vā   vesso   vā  suddo  vā  gahaṭṭho
vā   pabbajito   vā  devo  vā  manusso  vā  .  avidvāti  avidvā
avijjāgato    añāṇī    avibhāvī    duppañño    .    upadhiṃ   karotīti
taṇhūpadhiṃ   karoti   diṭṭhūpadhiṃ   karoti   kilesūpadhiṃ  karoti  kammūpadhiṃ  karoti
duccaritūpadhiṃ    karoti   āhārūpadhiṃ   karoti   paṭighūpadhiṃ   karoti   catasso
upādinnadhātuyo   upadhī   karoti   cha   ajjhattikāni   āyatanāni   upadhī
karoti    cha    viññāṇakāye    upadhī    karoti    janeti    sañjaneti
nibbattetīti avidvā upadhiṃ karoti.
     [158]   Punappunaṃ   dukkhamupeti   mandoti   punappunaṃ   dukkhamupetīti
punappunaṃ    jātidukkhaṃ   jarādukkhaṃ   byādhidukkhaṃ   maraṇadukkhaṃ   sokaparideva-
dukkhadomanassupāyāsadukkhaṃ  eti  upeti  1-  upagacchati  gaṇhāti parāmasati
abhinivisatīti    punappunaṃ    dukkhamupeti    .    mandoti   mando   mūḷho
avidvā     avijjāgato    añāṇī    avibhāvī    duppaññoti    punappunaṃ
dukkhamupeti mando.
     [159]   Tasmā  pajānaṃ  upadhiṃ  na  kayirāti  tasmāti  tasmā  2-
taṃkāraṇā   taṃhetu   tappaccayā   taṃnidānā  etaṃ  ādīnavaṃ  sampassamāno
upadhīsūti   tasmā   .   pajānanti   pajānanto   ājānanto  vijānanto
paṭivijānanto   paṭivijjhanto   sabbe   saṅkhārā   aniccāti   pajānanto
@Footnote: 1 Ma. samupeti. 2 Ma. ayaṃ pāṭho natthi
Ājānanto     vijānanto     paṭivijānanto     paṭivijjhanto    sabbe
saṅkhārā    dukkhāti    sabbe    dhammā   anattāti   .pe.   yaṅkiñci
samudayadhammaṃ     sabbantaṃ     nirodhadhammanti     pajānanto    ājānanto
vijānanto   paṭivijānanto   paṭivijjhanto  .  upadhiṃ  na  kayirāti  taṇhūpadhiṃ
na   kareyya  diṭṭhūpadhiṃ  na  kareyya  kilesūpadhiṃ  na  kareyya  kammūpadhiṃ  1-
na   kareyya   duccaritūpadhiṃ  na  kareyya  āhārūpadhiṃ  na  kareyya  paṭighūpadhiṃ
na    kareyya    catasso   upādinnadhātuyo   upadhī   na   kareyya   cha
ajjhattikāni   āyatanāni   upadhī   na   kareyya  [2]-  na  janeyya  na
sañjaneyya na nibbatteyyāti tasmā pajānaṃ upadhiṃ na kayirā.
     [160]    Dukkhassāti   jātidukkhassa   jarādukkhassa   byādhidukkhassa
maraṇadukkhassa    sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadukkhassa   pabhavānupassī   3-
mūlānupassī    hetānupassī    nidānānupassī   sambhavānupassī   pabhavānupassī
samuṭṭhānānupassī     āhārānupassī     ārammaṇānupassī    paccayānupassī
samudayānupassī    .    anupassanā    vuccati    paññā    yā    paññā
pajānanā    .pe.    amoho    dhammavicayo   sammādiṭṭhi   .   imāya
anupassanāya   paññāya   upeto   hoti  samupeto  upāgato  samupāgato
upapanno     samupapanno     samannāgato    so    vuccati    anupassīti
dukkhassa jātippabhavānupassī. Tenāha bhagavā
                     yo ve avidvā upadhiṃ karoti
                     punappunaṃ dukkhamupeti mando
@Footnote: 1 Ma. ime dve pāṭhā natthi. 2 Ma. cha viññāṇakāye upadhī na kareyya.
@3 Ma. pabhavānupassīti: dukkhassa.
                     Tasmā pajānaṃ upadhiṃ na kayirā
                     dukkhassa jātippabhavānupassīti.
     [161] Yantaṃ apucchimha akittayī no
                     aññaṃ taṃ pucchāma tadiṅgha brūhi
                     kathaṃ nu dhīrā vitaranti oghaṃ
                     jātijjaraṃ 1- sokapariddavañca
                     tamme munī sādhu viyākarohi
                     tathā hi te vidito esa dhammo.
     [162]   Yantaṃ   apucchimha   akittayī   noti   yaṃ   taṃ  apucchimha
ayācimha  ajjhesimha  pasādimha  .  akittayī  noti  no  2-  akitti 3-
taṃ   ācikkhi   taṃ   desesi  taṃ  paññapi  taṃ  paṭṭhapi  taṃ  vivari  taṃ  vibhaji
taṃ uttānīmakāsi taṃ pakāsi tanti yantaṃ apucchimha akittayī no.
     [163]   [4]-  Aññaṃ  taṃ  pucchāma  tadiṅgha  brūhi  kathaṃ  nu  dhīrā
vitaranti    oghaṃ    jātijjaraṃ    sokapariddavañcāti   kathaṃnūti   saṃsayapucchā
vimatipucchā   dveḷhakapucchā   anekaṃsapucchā   evaṃ   nukho   na  nu  kho
kiṃ   nu   kho  kathaṃnu  khoti  kathaṃnu  .  dhīrāti  dhīrā  paṇḍitā  paññavanto
buddhimanto    ñāṇino   vibhāvino   medhāvino   .   oghanti   kāmoghaṃ
bhavoghaṃ   diṭṭhoghaṃ  avijjoghaṃ  .  jātīti  yā  tesaṃ  tesaṃ  sattānaṃ  tamhi
tamhi   sattanikāye   jāti   sañjāti   okkanti   nibbatti   abhinibbatti
khandhānaṃ     pātubhāvo     āyatanānaṃ     paṭilābho     .     jarāti
@Footnote: 1 Ma. jātiṃ jaraṃ. 2 Ma. nosaddo natthi. 3 Ma. akittitaṃ pakittitaṃ desitaṃ.
@evamuparipi. 4 Ma. aññaṃ taṃ pucchāma tadiṅgha brūhīti aññaṃ taṃ pucchāma aññaṃ taṃ
@yācāma aññaṃ taṃ ajjhesāma aññaṃ taṃ pasādema uttari taṃ pucchāma. tadiṅgha brūhīti
@iṅgha brūhi ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi
@uttānīkarohi pakāsehīti.
Yā   tesaṃ   tesaṃ   sattānaṃ   tamhi  tamhi  sattanikāye  jarā  jiraṇatā
khaṇḍiccaṃ   pāliccaṃ  valittacatā  āyuno  saṃhāni  indriyānaṃ  paripāko .
Sokoti   ñātibyasanena   vā   phuṭṭhassa   bhogabyasanena   vā   phuṭṭhassa
rogabyasanena   vā   phuṭṭhassa   sīlabyasanena  vā  phuṭṭhassa  diṭṭhibyasanena
vā    phuṭṭhassa    aññataraññatarena    vā    byasanena    samannāgatassa
aññataraññatarena   vā   dukkhadhammena  phuṭṭhassa  soko  socanā  socitattaṃ
antosoko    antoparisoko    antoḍāho   antopariḍāho   cetaso
parijjhāyanā domanassaṃ sokasallaṃ.
     {163.1}   Paridevoti  ñātibyasanena  vā  phuṭṭhassa  bhogabyasanena
vā   phuṭṭhassa   rogabyasanena   vā  phuṭṭhassa  sīlabyasanena  vā  phuṭṭhassa
diṭṭhibyasanena    vā    phuṭṭhassa    aññataraññatarena    vā    byasanena
samannāgatassa     aññataraññatarena     vā     dukkhadhammena     phuṭṭhassa
ādevo  paridevo  ādevanā  paridevanā ādevitattaṃ paridevitattaṃ lāpo
palāpo  1-  vippalāpo  lālappo  lālappāyanā  lālappāyitattaṃ  2-.
Kathaṃ   nu   dhīrā  vitaranti  oghaṃ  jātijjaraṃ  sokapariddavañcāti  kathaṃ  dhīrā
oghañca    jātijjarañca    sokañca    pariddavañca    taranti    uttaranti
pataranti   samatikkamanti   vītivattantīti   kathaṃ   nu   dhīrā   vitaranti  oghaṃ
jātijjaraṃ sokapariddavañca.
     [164]   Tamme   munī   sādhu   viyākarohīti   tanti  yaṃ  pucchāmi
yaṃ   yācāmi   yaṃ   ajjhesāmi   yaṃ   pasādemi  .  munīti  monaṃ  vuccati
@Footnote: 1 Ma. vācā palāpo. 2 Ma. lālappitattaṃ.
Ñāṇaṃ    yā    paññā    pajānanā    .pe.    amoho    dhammavicayo
sammādiṭṭhi     .    bhagavā    tena    ñāṇena    samannāgato    muni
monappatto    .    tīṇi    moneyyāni    kāyamoneyyaṃ   vacīmoneyyaṃ
manomoneyyaṃ.
     {164.1}  Katamaṃ  kāyamoneyyaṃ  .  tividhānaṃ  kāyaduccaritānaṃ pahānaṃ
kāyamoneyyaṃ   tividhaṃ   kāyasucaritaṃ  kāyamoneyyaṃ  kāyārammaṇaṃ  1-  ñāṇaṃ
kāyamoneyyaṃ       kāyapariññā      kāyamoneyyaṃ      pariññāsahagato
maggo    kāyamoneyyaṃ    kāye   chandarāgassa   pahānaṃ   kāyamoneyyaṃ
kāyasaṅkhāranirodho      catutthajjhānasamāpatti      kāyamoneyyaṃ     idaṃ
kāyamoneyyaṃ.
     {164.2}  Katamaṃ  vacīmoneyyaṃ  .  catubbidhānaṃ  vacīduccaritānaṃ pahānaṃ
vacīmoneyyaṃ   catubbidhaṃ   vacīsucaritaṃ   vacīmoneyyaṃ  vācārammaṇaṃ  ñāṇaṃ  2-
vacīmoneyyaṃ    vācāpariññā    vacīmoneyyaṃ    pariññāsahagato    maggo
vacīmoneyyaṃ  vācāya  chandarāgassa  pahānaṃ  vacīmoneyyaṃ  vacīsaṅkhāranirodho
dutiyajjhānasamāpatti vacīmoneyyaṃ idaṃ vacīmoneyyaṃ.
     {164.3}  Katamaṃ  manomoneyyaṃ  .  tividhānaṃ  manoduccaritānaṃ  pahānaṃ
manomoneyyaṃ   tividhaṃ   manosucaritaṃ  manomoneyyaṃ  cittārammaṇaṃ  3-  ñāṇaṃ
manomoneyyaṃ       cittapariññā      manomoneyyaṃ      pariññāsahagato
maggo    manomoneyyaṃ    citte   chandarāgassa   pahānaṃ   manomoneyyaṃ
cittasaṅkhāranirodho    saññāvedayitanirodhasamāpatti    manomoneyyaṃ    idaṃ
@Footnote: 1 Ma. kāyārammaṇe. 2 Ma. vācārammaṇe. 3 Ma. cittārammaṇe.
Manomoneyyaṃ.
         Kāyamuniṃ vācāmuniṃ 1-           manomunimanāsavaṃ
         muniṃ moneyyasampannaṃ           āhu sabbappahāyinaṃ
         kāyamuniṃ vācāmuniṃ 1-           manomunimanāsavaṃ
         muniṃ moneyyasampannaṃ           āhu ninhātapāpakanti.
Imehi  moneyyehi  dhammehi  samannāgatā  cha  munayo  2-  āgāramunayo
anāgāramunayo   sekkhamunayo   asekkhamunayo  paccekamunayo  munimunayo .
Katame  āgāramunayo  .  ye  te  āgārikā  diṭṭhapadā  viññātasāsanā
ime    āgāramunayo    .   katame   anāgāramunayo   .   ye   te
pabbajitā    diṭṭhapadā    viññātasāsanā    ime    anāgāramunayo  .
Satta    sekkhā    sekkhamunayo    .    arahanto   asekkhamunayo  .
Paccekasambuddhā      paccekamunayo      .     tathāgatā     arahanto
sammāsambuddhā munimunayo.
         Na monena muni 3- hoti      mūḷharūpo aviddasu
         yo ca tulaṃva paggayha          varamādāya paṇḍito
         pāpāni parivajjeti            sa muni 3- tena so muni
         yo munāti ubho loke        muni tena pavuccati.
                Asatañca satañca ñatvā dhammaṃ
                ajjhattañca bahiddhā ca sabbaloke
                devamanussehi pūjito 4-
@Footnote: 1 Ma. vacīmuniṃ. 2 Ma. munino. evamuparipi. 3 Ma. munī. 4 Ma. pūjanīyo.
                Yo 1- so 2- saṅgajālamaticca so munīti.
     {164.4}  Sādhu  viyākarohīti  sādhu  ācikkhāhi  desehi  paññapehi
paṭṭhapehi  vivarāhi  vibhajāhi  uttānīkarohi  pakāsehīti  tamme  munī  sādhu
viyākarohi.
     [165]   Tathā   hi   te  vidito  esa  dhammoti  tathā  hi  te
vidito   ñāto   tulito   tīrito   vibhāvito   vibhūto   esa   dhammoti
tathā hi te vidito esa dhammo. Tenāha so brāhmaṇo
                     yantaṃ apucchimha akittayī no
                     aññaṃ taṃ pucchāma tadiṅgha brūhi
                     kathaṃ nu dhīrā vitaranti oghaṃ
                     jātijjaraṃ sokapariddavañca
                     tamme munī sādhu viyākarohi
                     tathā hi te vidito esa dhammoti.
     [166] Kittayissāmi te dhammaṃ (mettagūti bhagavā)
                     diṭṭhe dhamme anītihaṃ
                     yaṃ viditvā sato caraṃ
                     tare loke visattikaṃ.
     [167]   Kittayissāmi   te   dhammanti  ādikalyāṇaṃ  majjhekalyāṇaṃ
pariyosānakalyāṇaṃ     sātthaṃ     sabyañjanaṃ     kevalaparipuṇṇaṃ    parisuddhaṃ
brahmacariyaṃ   cattāro   satipaṭṭhāne   cattāro  sammappadhāne  cattāro
@Footnote: 1-2 Ma. ime dve pāṭhā natthi.
Iddhipāde    pañcindriyāni   pañca   balāni   satta   bojjhaṅge   ariyaṃ
aṭṭhaṅgikaṃ  maggaṃ  nibbānañca  nibbānagāminiñca  paṭipadaṃ  kittayissāmi  [1]-
desissāmi    paññapessāmi    paṭṭhapessāmi    vivarissāmi    vibhajissāmi
uttānīkarissāmi   pakāsissāmīti   kittayissāmi   te  dhammaṃ  .  mettagūti
bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati.
     [168]   Diṭṭhe   dhamme   anītihanti   diṭṭhe   dhammeti   diṭṭhe
dhamme   ñāte  dhamme  tulite  dhamme  tīrite  dhamme  vibhāvite  dhamme
vibhūte   dhamme  sabbe  saṅkhārā  aniccāti  .pe.  yaṅkiñci  samudayadhammaṃ
sabbantaṃ    nirodhadhammanti    diṭṭhe    dhamme   ñāte   dhamme   tulite
dhamme   tīrite   dhamme   vibhāvite   dhamme   vibhūte  dhammeti  evampi
diṭṭhe   dhamme  kathayissāmi  .  athavā  dukkhe  diṭṭhe  dukkhaṃ  kathayissāmi
samudaye    diṭṭhe    samudayaṃ    kathayissāmi    magge    diṭṭhe    maggaṃ
kathayissāmi   nirodhe   diṭṭhe   nirodhaṃ   kathayissāmīti   evampi   diṭṭhe
dhamme   kathayissāmi   .   athavā   diṭṭhe   dhamme   sandiṭṭhikaṃ  akālikaṃ
ehipassikaṃ   opanayikaṃ  2-  paccattaṃ  veditabbaṃ  viññūhīti  evampi  diṭṭhe
dhamme   kathayissāmīti   diṭṭhe   dhamme   .   anītihanti   na   itihaṃ  na
itikirāya  na  paramparāya  na  piṭakasampadāya  na  takkahetu  na  nayahetu na
ākāraparivitakkena    na    diṭṭhinijjhānakkhantiyā    sāmaṃ    sayamabhiññātaṃ
attapaccakkhaṃ dhammaṃ kathayissāmīti diṭṭhe dhamme anītihaṃ.
     [169]   Yaṃ   viditvā  sato  caranti  yaṃ  viditaṃ  katvā  tulayitvā
@Footnote: 1 Ma. ācikkhissāmi. 2 Ma. opaneyyayikaṃ.
Tīrayitvā  vibhāvayitvā  vibhūtaṃ  katvā  sabbe  saṅkhārā  aniccāti  .pe.
Yaṅkiñci   samudayadhammaṃ   sabbantaṃ   nirodhadhammanti   viditaṃ  katvā  tulayitvā
tīrayitvā   vibhāvayitvā   vibhūtaṃ   katvā   .   satoti   catūhi  kāraṇehi
sato    kāye    kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ   bhāvento   sato   .pe.
So    vuccati    sato    .   caranti   caranto   vicaranto   iriyanto
vattento pālento yapento yāpentoti yaṃ viditvā sato caraṃ.
     [170]  Tare  loke  visattikanti visattikā vuccati taṇhā yo rāgo
sārāgo   .pe.  abhijjhā  lobho  akusalamūlaṃ  .  visattikāti  kenatthena
visattikā   .   visatāti  visattikā  .  visālāti  visattikā  .  visaṭāti
visattikā   1-   .   visakkatīti   visattikā  .  visaṃharatīti  visattikā .
Visaṃvādikāti    visattikā    .    visamūlāti   visattikā   .   visaphalāti
visattikā  .  visaparibhogāti  visattikā  .  visālā  vā  pana  sā taṇhā
rūpe  sadde  gandhe  rase  phoṭṭhabbe  kule  gaṇe āvāse lābhe yase
pasaṃse   2-   sukhe  cīvare  piṇḍapāte  senāsane  gilānapaccayabhesajja-
parikkhāre   kāmadhātuyā   rūpadhātuyā   arūpadhātuyā  kāmabhave  rūpabhave
arūpabhave      saññābhave      asaññābhave      nevasaññānāsaññābhave
ekavokārabhave    catuvokārabhave   pañcavokārabhave   atīte   anāgate
paccuppanne    diṭṭhasutamutaviññātabbesu    dhammesu    visaṭā    vitthatāti
visattikā   .  loketi  apāyaloke  manussaloke  devaloke  khandhaloke
dhātuloke        āyatanaloke        .        tare       loke
@Footnote: 1 Ma. visamāti visattikā. 2 Ma. pasaṃsāya.
Visattikanti   yā  sā  loke  visattikā  1-  loke  taṃ  visattikaṃ  sato
tareyya   uttareyya   patareyya   samatikkameyya   vītivatteyyāti   tare
loke visattikaṃ. Tenāha bhagavā
                kittayissāmi te dhammaṃ (mettagūti bhagavā)
                diṭṭhe dhamme anītihaṃ
                yaṃ viditvā sato caraṃ
                tare loke visattikanti.
     [171]  Tañcāhaṃ abhinandāmi          mahesī 2- dhammamuttamaṃ
               yaṃ viditvā sato caraṃ              tare loke visattikaṃ.
     [172]   Tañcāhaṃ   abhinandāmīti   tanti  tuyhaṃ  vacanaṃ  byapathaṃ  3-
desanaṃ  [4]-  anusandhiṃ  5-  .  abhinandāmīti  nandāmi abhinandāmi modāmi
anumodāmi     icchāmi    sādiyāmi    yācāmi    patthayāmi    pihayāmi
abhijappāmīti tañcāhaṃ abhinandāmi.
     [173]  Mahesī  dhammamuttamanti  mahesīti  kenatthena  mahesī  6-.
Bhagavā  mahantaṃ  sīlakkhandhaṃ  esi  gavesi  7-  pariyesīti  mahesī . Mahantaṃ
samādhikkhandhaṃ      mahantaṃ      paññākkhandhaṃ      mahantaṃ     vimuttikkhandhaṃ
mahantaṃ   vimuttiñāṇadassanakkhandhaṃ   esi   gavesi   pariyesīti   mahesī  .
Mahato   vā   tamokāyassa  padālanaṃ  esi  gavesi  pariyesīti  mahesī .
Mahato   vippallāsassa   pabhedanaṃ   esi   gavesi   pariyesīti  mahesī .
Mahato   taṇhāsallassa  abbūhanaṃ  8-  esi  gavesi  pariyesīti  mahesī .
@Footnote: 1 Ma. loke vesā visattikā. 2 Ma. mahesi. evamuparipi. 3 Ma. byappathaṃ.
@4 Ma. anusāsanaṃ. 5 Ma. anusiṭṭhaṃ. 6 Ma. kiṃ mahesi. 7 Ma. esī gavesī.
@evamuparipi. 8 Ma. abbahanaṃ.
Mahato   diṭṭhisaṅghātassa   vinibbedhanaṃ  esi  gavesi  pariyesīti  mahesī .
Mahato   mānaddhajassa   pātanaṃ   esi   gavesi   pariyesīti   mahesī  .
Mahato   abhisaṅkhārassa   vūpasamaṃ   esi   gavesi   pariyesīti   mahesī .
Mahato   oghassa   nittharaṇaṃ   esi  gavesi  pariyesīti  mahesī  .  mahato
bhārassa  nikkhipanaṃ  esi  gavesi  pariyesīti  mahesī . Mahato saṃsāravaṭṭassa
ucchedaṃ   1-   esi   gavesi  pariyesīti  mahesī  .  mahato  santāpassa
nibbāpanaṃ   esi   gavesi   pariyesīti   mahesī   .   mahato  pariḷāhassa
paṭippassaddhiṃ    2-    esi   gavesi   pariyesīti   mahesī   .   mahato
dhammaddhajassa ussāpanaṃ esi gavesi pariyesīti mahesī.
     {173.1}   Mahante  satipaṭṭhāne  mahante  sammappadhāne  mahante
iddhipāde    mahantāni    indriyāni    mahantāni    balāni    mahante
bojjhaṅge   mahantaṃ   ariyaṃ   aṭṭhaṅgikaṃ   maggaṃ   mahantaṃ   paramatthaṃ  amataṃ
nibbānaṃ   esi  gavesi  pariyesīti  mahesī  .  mahesakkhehi  vā  sattehi
esito  gavesito  pariyesito  kahaṃ  buddho  kahaṃ  bhagavā  kahaṃ  devadevo
kahaṃ    narāsabhoti    mahesī    .   dhammamuttamanti   dhammamuttamaṃ   vuccati
amataṃ    nibbānaṃ    yo    so   sabbasaṅkhārasamatho   sabbūpadhipaṭinissaggo
taṇhakkhayo   virāgo   nirodho   nibbānaṃ   .   uttamanti  aggaṃ  seṭṭhaṃ
viseṭṭhaṃ pāmokkhaṃ uttamaṃ pavaraṃ dhammanti mahesī dhammamuttamaṃ.
     [174]   Yaṃ  3-  viditvā  sato  caranti  viditaṃ  katvā  tulayitvā
tīrayitvā  vibhāvayitvā  vibhūtaṃ  katvā  sabbe  saṅkhārā  aniccāti  .pe.
@Footnote: 1 Ma. upacchedaṃ. 2 Ma. paṭippassaddhaṃ. 3 Ma. ayaṃ pāṭho natthi.
Yaṅkiñci     samudayadhammaṃ     sabbantaṃ    nirodhadhammanti    viditaṃ    katvā
tulayitvā   tīrayitvā   vibhāvayitvā   vibhūtaṃ   katvā   .   satoti  catūhi
kāraṇehi   sato   kāye   kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ   bhāvento   sato
.pe.   so   vuccati   sato   .  caranti  caranto  vicaranto  iriyanto
vattento pālento yapento yāpentoti yaṃ viditvā sato caraṃ.
     [175]   Tare   loke   visattikanti   visattikā   vuccati  taṇhā
yo  rāgo  sārāgo  .pe.  abhijjhā  lobho  akusalamūlaṃ  .  visattikāti
kenatthena    visattikā    .pe.    visaṭā   vitthatāti   visattikā  .
Loketi    apāyaloke    .pe.    āyatanaloke   .   tare   loke
visattikanti  yā  sā  loke  visattikā  1-  loke  taṃ 2- visattikaṃ sato
tareyya   uttareyya   patareyya   samatikkameyya   vītivatteyyāti   tare
loke visattikaṃ. Tenāha so brāhmaṇo
                     tañcāhaṃ abhinandāmi    mahesī dhammamuttamaṃ
                     yaṃ viditvā sato caraṃ        tare loke visattikanti.
     [176] Yaṅkiñci sampajānāsi (mettagūti bhagavā)
                     uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjhe
                     etesu nandiñca nivesanañca
                     panujja viññāṇaṃ bhave na tiṭṭhe.
     [177]   Yaṅkiñci   sampajānāsīti   yaṅkiñci  pajānāsi  ājānāsi
vijānāsi    paṭivijānāsi    paṭivijjhasīti    yaṅkiñci    sampajānāsi   .
@Footnote: 1 Ma. loke vesā visattikā. evamuparipi. 2 Ma. etaṃ.
Mettagūti    bhagavā   taṃ   brāhmaṇaṃ   nāmena   ālapati   .   bhagavāti
gāravādhivacanametaṃ     .pe.    sacchikā    paññatti    yadidaṃ    bhagavāti
mettagūti bhagavā.
     [178]   Uddhaṃ   adho  tiriyañcāpi  majjheti  uddhanti  vuccati  1-
anāgataṃ   .   adhoti   atītaṃ   .   tiriyañcāpi  majjheti  paccuppannaṃ .
Uddhanti   vuccati  1-  devaloko  .  adhoti  nirayaloko  .  tiriyañcāpi
majjheti  manussaloko  .  [2]-  uddhanti  kusalā dhammā. Adhoti akusalā
dhammā   .   tiriyañcāpi   majjheti   abyākatā   dhammā   .   uddhanti
arūpadhātu   .   adhoti   kāmadhātu  .  tiriyañcāpi  majjheti  rūpadhātu .
Uddhanti   sukhā   vedanā   .   adhoti  dukkhā  vedanā  .  tiriyañcāpi
majjheti   adukkhamasukhā   vedanā   .   uddhanti   uddhaṃ   pādatalā  .
Adhoti    adho    kesamatthakā   .   tiriyañcāpi   majjheti   vemajjheti
uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjhe.
     [179]   Etesu   nandiñca   nivesanañca   panujja  viññāṇaṃ  bhave
na   tiṭṭheti   etesūti   ācikkhitesu  desitesu  paññapitesu  paṭṭhapitesu
vivaritesu    vibhajitesu   uttānīkatesu   pakāsitesu   .   nandi   vuccati
taṇhā   yo   rāgo   sārāgo  .pe.  abhijjhā  lobho  akusalamūlaṃ .
Nivesananti   dve   nivesanā   taṇhānivesanā  ca  diṭṭhinivesanā  ca .
Katamā   taṇhānivesanā   .   yāvatā   taṇhāsaṅkhātena   .pe.   ayaṃ
taṇhānivesanā   .   katamā  diṭṭhinivesanā  .  vīsativatthukā  sakkāyadiṭṭhi
@Footnote: 1 Ma. ayaṃ pāṭho natthi. 2 Ma. athavā.
.pe.   Ayaṃ   diṭṭhinivesanā  .  panujja  viññāṇanti  puññābhisaṅkhārasahagataṃ
viññāṇaṃ apuññābhisaṅkhārasahagataṃ viññāṇaṃ
āneñjābhisaṅkhārasahagataṃ   viññāṇaṃ   .   etesu   nandiñca   nivesanañca
abhisaṅkhārasahagatañca   viññāṇaṃ   nujja   panujja   nuda   panuda   jaha  pajaha
vinodehi     byantīkarohi     anabhāvaṅgamehīti     etesu     nandiñca
nivesanañca   panujja  viññāṇaṃ  .  bhave  na  tiṭṭheti  bhavāti  dve  bhavā
kammabhavo ca paṭisandhiko ca punabbhavo.
     {179.1}  Katamo  kammabhavo  .  puññābhisaṅkhāro apuññābhisaṅkhāro
āneñjābhisaṅkhāro  ayaṃ  kammabhavo  .  katamo  paṭisandhiko  punabbhavo .
Paṭisandhikā  rūpā  1-  vedanā  saññā  saṅkhārā  viññāṇaṃ ayaṃ paṭisandhiko
punabbhavo  .  bhave  na  tiṭṭheti  nandiñca  nivesanañca  abhisaṅkhārasahagatañca
viññāṇaṃ    kammabhavañca   paṭisandhikañca   punabbhavaṃ   pajahanto   vinodento
byantīkaronto   anabhāvaṅgamento   kammabhave   na  tiṭṭheyya  paṭisandhike
punabbhave   na   tiṭṭheyya   na   santiṭṭheyyāti   panujja  viññāṇaṃ  bhave
na tiṭṭhe. Tenāha bhagavā
                     yaṅkiñci sampajānāsi (mettagūti bhagavā)
                     uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjhe
                     etesu nandiñca nivesanañca
                     panujja viññāṇaṃ bhave na tiṭṭheti.
     [180] Evaṃvihārī sato appamatto
@Footnote: 1 Ma. rupaṃ.
                     Bhikkhu caraṃ hitvā mamāyitāni
                     jātijjaraṃ sokapariddavañca
                     idheva vidvā pajaheyya dukkhaṃ.
     [181]   Evaṃvihārī   sato   appamattoti   evaṃvihārīti  nandiñca
nivesanañca    abhisaṅkhārasahagatañca    viññāṇaṃ    kammabhavañca   paṭisandhikañca
punabbhavaṃ    pajahanto   vinodento   byantīkaronto   anabhāvaṅgamentoti
evaṃvihārī  .  satoti  catūhi kāraṇehi sato kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ
bhāvento  .pe.  so vuccati sato. Appamattoti sakkaccakārī sātaccakārī
aṭṭhitakārī    anolīnavuttī   anikkhittacchando   anikkhittadhuro   appamatto
kusalesu  dhammesu  kadāhaṃ  1-  aparipūraṃ  vā  sīlakkhandhaṃ  paripūreyyaṃ paripūraṃ
vā   sīlakkhandhaṃ   tattha   paññāya   anuggaṇheyyanti   yo  tattha  chando
ca   vāyāmo   ca  ussāho  ca  ussoḷhī  ca  appaṭivānī  ca  sati  ca
sampajaññañca    ātappaṃ    padhānaṃ    adhiṭṭhānaṃ    anuyogo   appamādo
kusalesu   dhammesu   kadāhaṃ   aparipūraṃ   vā   samādhikkhandhaṃ   vimuttikkhandhaṃ
vimuttiñāṇadassanakkhandhaṃ   paripūreyyaṃ   paripūraṃ   vā   vimuttiñāṇadassanakkhandhaṃ
tattha   paññāya   anuggaṇheyyanti   yo   tattha   chando   ca  vāyāmo
ca   ussāho   ca   ussoḷhī  ca  appaṭivānī  ca  sati  ca  sampajaññañca
ātappaṃ   padhānaṃ   adhiṭṭhānaṃ   anuyogo   appamādo   kusalesu  dhammesu
kadāhaṃ   apariññātaṃ   vā   dukkhaṃ   parijāneyyaṃ  appahīne  vā  kilese
@Footnote: 1 Ma. kathāhaṃ. evamuparipi.
Jaheyyaṃ    abhāvitaṃ   vā   maggaṃ   bhāveyyaṃ   asacchikataṃ   vā   nirodhaṃ
sacchikareyyanti   yo   tattha   chando   ca   vāyāmo  ca  ussāho  ca
ussoḷhī   ca   appaṭivānī   ca   sati  ca  sampajaññañca  ātappaṃ  padhānaṃ
adhiṭṭhānaṃ    anuyogo    appamādo    kusalesu   dhammesūti   evaṃvihārī
sato appamatto.
     [182]  Bhikkhu  caraṃ  hitvā  mamāyitānīti bhikkhūti kalyāṇaputhujjano 1-
vā  bhikkhu  sekkho  vā  bhikkhu  .  caranti  caranto  vicaranto  iriyanto
vattento   pālento   yapento   yāpento   .   mamattāti   dve
mamattā   taṇhāmamattaṃ   ca   diṭṭhimamattaṃ   ca   .pe.  idaṃ  taṇhāmamattaṃ
.pe.    idaṃ    diṭṭhimamattaṃ    .    taṇhāmamattaṃ   pahāya   diṭṭhimamattaṃ
paṭinissajjitvā    mamatte    hitvā    pariccajitvā   2-   vinodetvā
byantīkatvā anabhāvaṅgametvāti bhikkhu caraṃ hitvā mamāyitāni.
     [183]   Jātijjaraṃ   sokapariddavañca   idheva   vidvā   pajaheyya
dukkhanti   jātīti   yā   tesaṃ  tesaṃ  sattānaṃ  tamhi  tamhi  sattanikāye
jāti   sañjāti   okkanti   nibbatti   abhinibbatti   khandhānaṃ  pātubhāvo
āyatanānaṃ  paṭilābho  .  jarāti  yā  tesaṃ  tesaṃ  sattānaṃ  tamhi  tamhi
sattanikāye   jarā   jiraṇatā   khaṇḍiccaṃ   pāliccaṃ   valittacatā  āyuno
saṃhāni   indriyānaṃ   paripāko  .  sokoti  ñātibyasanena  vā  phuṭṭhassa
bhogabyasanena   vā   phuṭṭhassa   rogabyasanena  vā  phuṭṭhassa  sīlabyasanena
vā    phuṭṭhassa   diṭṭhibyasanena   vā   phuṭṭhassa   aññataraññatarena   vā
@Footnote: 1 Ma. puthujjanakalyāṇako. 2 Ma. jahitvā cajitvā pajahitvā.
Byasanena   samannāgatassa   aññataraññatarena   vā   dukkhadhammena  phuṭṭhassa
soko   socanā   socitattaṃ   antosoko   antoparisoko  antoḍāho
antopariḍāho  cetaso  parijjhāyanā  domanassaṃ  sokasallaṃ  .  paridevoti
ñātibyasanena   vā   phuṭṭhassa  bhogabyasanena  vā  phuṭṭhassa  rogabyasanena
vā   phuṭṭhassa   sīlabyasanena   vā  phuṭṭhassa  diṭṭhibyasanena  vā  phuṭṭhassa
aññataraññatarena    vā    byasanena    samannāgatassa    aññataraññatarena
vā   dukkhadhammena   phuṭṭhassa  ādevo  paridevo  ādevanā  paridevanā
ādevitattaṃ    paridevitattaṃ    lāpo   palāpo   vippalāpo   lālappo
lālappāyanā   lālappāyitattaṃ   .   idhāti   imissā   diṭṭhiyā  .pe.
Imasmiṃ   manussaloke  .  vidvāti  vidvā  1-  vijjāgato  ñāṇī  vibhāvī
medhāvī  .  dukkhanti jātidukkhaṃ .pe. Sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadukkhaṃ.
Jātijjaraṃ   sokapariddavañca   idheva   vidvā   pajaheyya  dukkhanti  vidvā
vijjāgato   ñāṇī   vibhāvī   medhāvī  idheva  jātijarañca  sokaparidevañca
pajaheyya    vinodeyya    byantīkareyya   anabhāvaṅgameyyāti   jātijjaraṃ
sokapariddavañca idheva vidvā pajaheyya dukkhaṃ. Tenāha bhagavā
                     evaṃvihārī sato appamatto
                     bhikkhu caraṃ hitvā mamāyitāni
                     jātijjaraṃ sokapariddavañca
                     idheva vidvā pajaheyya dukkhanti.
@Footnote: 1 Ma. ayaṃ pāṭho natthi.
     [184] Etābhinandāmi vaco mahesino
                     sukittitaṃ gotama nūpadhīkaṃ
                     addhā hi bhagavā pahāsi dukkhaṃ
                     tathā hi te vidito esa dhammo.
     [185]   Etābhinandāmi   vaco  mahesinoti  etanti  tuyhaṃ  vacanaṃ
byapathaṃ   desanaṃ   anusandhiṃ   .   abhinandāmīti   1-  nandāmi  abhinandāmi
modāmi   anumodāmi   icchāmi   sādiyāmi   yācāmi  patthayāmi  pihayāmi
abhijappāmi   .  mahesinoti  2-  bhagavā  mahantaṃ  sīlakkhandhaṃ  esi  gavesi
pariyesīti   mahesī   .pe.   kahaṃ   narāsabhoti   mahesīti  etābhinandāmi
vaco mahesino.
     [186]    Sukittitaṃ    gotama    nūpadhīkanti   sukittitanti   sukittitaṃ
suācikkhitaṃ     sudesitaṃ    supaññapitaṃ    supaṭṭhapitaṃ    suvivaritaṃ    suvibhajitaṃ
suuttānīkataṃ    supakāsitanti    sukittitaṃ   .   gotama   nūpadhīkanti   upadhi
vuccanti   kilesā   ca   khandhā   ca   abhisaṅkhārā   ca  .  upadhipahānaṃ
upadhivūpasamaṃ     upadhipaṭinissaggaṃ    upadhipaṭippassaddhiṃ    amataṃ    nibbānanti
sukittitaṃ gotama nūpadhīkaṃ.
     [187]   Addhā  hi  bhagavā  pahāsi  dukkhanti  addhāti  ekaṃsavacanaṃ
nissaṃsayavacanaṃ       nikkaṅkhāvacanaṃ      advejjhavacanaṃ      adveḷhakavacanaṃ
niyyānavacanaṃ    3-    apaṇṇakavacanaṃ    avatthānavacanametaṃ    addhāti  .
Bhagavāti   gāravādhivacanametaṃ  .pe.  sacchikā  paññatti  yadidaṃ  bhagavāti .
@Footnote: 1 Ma. ayaṃ pāṭho natthi. 2 Ma. kiṃ mahesi bhagavā. evamuparipi. 3 Ma. nirodhavacanaṃ.
Pahāsi     dukkhanti    jātidukkhaṃ    jarādukkhaṃ    byādhidukkhaṃ    maraṇadukkhaṃ
sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadukkhaṃ      pahāsi      pajahi     vinodesi
byantīkarosi anabhāvaṅgamesīti addhā hi bhagavā pahāsi dukkhaṃ.
     [188]  Tathā  hi  te  vidito  esa  dhammoti  tathā hi te vidito
ñāto   1-  tulito  tīrito  vibhāvito  vibhūto  esa  dhammoti  tathā  hi
te vidito esa dhammo. Tenāha so brāhmaṇo
                     etābhinandāmi vaco mahesino
                     sukittitaṃ gotama nūpadhīkaṃ
                     addhā hi bhagavā pahāsi dukkhaṃ
                     tathā hi te vidito esa dhammoti.
     [189] Te cāpi nūna pajaheyyu 2- dukkhaṃ
                     ye tvaṃ munī aṭṭhitaṃ ovadeyya
                     tantaṃ namassāmi samecca nāgaṃ
                     appeva maṃ bhagavā aṭṭhitaṃ ovadeyya.
     [190]  Te  cāpi  nūna  pajaheyyu  dukkhanti  te  cāpīti  khattiyā
ca   brāhmaṇā   ca   vessā   ca   suddā  ca  gahaṭṭhā  ca  pabbajitā
ca   devā  ca  manussā  ca  pajaheyyuṃ  .  dukkhanti  jātidukkhaṃ  jarādukkhaṃ
byādhidukkhaṃ    maraṇadukkhaṃ    sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadukkhaṃ   pajaheyyuṃ
vinodeyyuṃ    byantīkareyyuṃ    anabhāvaṅgameyyunti    te    cāpi   nūna
pajaheyyu dukkhaṃ.
@Footnote: 1 Ma. ayaṃ pāṭho natthi. 2 Ma. nanū nappajaheyyu.
     [191]   Ye   tvaṃ   munī   aṭṭhitaṃ  ovadeyyāti  yeti  khattiye
ca   brāhmaṇe   ca  vesse  ca  sudde  ca  gahaṭṭhe  ca  pabbajite  ca
deve   ca   manusse   ca   .  tvanti  bhagavantaṃ  bhaṇati  .  munīti  monaṃ
vuccati    ñāṇaṃ    .pe.    saṅgajālamaticca    so   muni   .   aṭṭhitaṃ
ovadeyyāti    sakkaccaṃ    ovadeyya    abhiṇhaṃ   ovadeyya   punappunaṃ
ovadeyya anusāseyyāti ye tvaṃ munī aṭṭhitaṃ ovadeyya.
     [192]   Tantaṃ   namassāmi   samecca   nāganti   tanti   bhagavantaṃ
bhaṇati   .   namassāmīti  kāyena  vā  namassāmi  cittena  vā  namassāmi
anvatthapaṭipattiyā     vā     namassāmi    dhammānudhammapaṭipattiyā    vā
namassāmi  sakkaromi  garukaromi  1-  mānemi  pūjemi. Sameccāti samecca
abhisamecca   samāgantvā   abhisamāgantvā   sammukhā   taṃ   namassāmi .
Nāganti  nāgo  [2]-  .  bhagavā  āguṃ  na karotīti nāgo. Na gacchatīti
nāgo. Na āgacchatīti nāgo.
     {192.1}  Kathaṃ bhagavā āguṃ na karotīti nāgo. Āgū vuccanti pāpakā
akusalā    dhammā    saṅkilesikā   ponobbhavikā   sadarā   dukkhavipākā
āyatiṃjātijarāmaraṇīyā.
                Āguṃ na karoti kiñci loke
                sabbasaṃyoge visajja bandhanāni
                sabbattha na sajjatī vimutto
                nāgo tādi pavuccate tathattāti.
@Footnote: 1 Ma. garuṃ karomi. evamīdisesu padesu. 2 Ma. ca bhagavā.
Evaṃ bhagavā āguṃ na karotīti nāgo.
     {192.2}  Kathaṃ  bhagavā na gacchatīti nāgo. Bhagavā na chandāgatiṃ gacchati
na   dosāgatiṃ   gacchati   na   mohāgatiṃ  gacchati  na  bhayāgatiṃ  gacchati  na
rāgavasena   gacchati   na   dosavasena  gacchati  na  mohavasena  gacchati  na
diṭṭhivasena   gacchati  na  mānavasena  gacchati  na  uddhaccavasena  gacchati  na
vicikicchāvasena   gacchati   na   anusayavasena  gacchati  na  vaggehi  dhammehi
yāyati niyyati vuyhati saṃhariyati 1- evaṃ bhagavā na gacchatīti nāgo.
     {192.3}  Kathaṃ  bhagavā  na āgacchatīti nāgo. Sotāpattimaggena ye
kilesā   pahīnā  te  kilese  na  puneti  na  pacceti  na  paccāgacchati
sakadāgāmimaggena   anāgāmimaggena   ye  kilesā  pahīnā  te  kilese
na   puneti   na  pacceti  na  paccāgacchati  arahattamaggena  ye  kilesā
pahīnā   te   kilese   na  puneti  na  pacceti  na  paccāgacchati  evaṃ
bhagavā na āgacchatīti nāgoti tantaṃ namassāmi samecca nāgaṃ.
     [193]   Appeva   maṃ  bhagavā  aṭṭhitaṃ  ovadeyyāti  appeva  maṃ
bhagavā   aṭṭhitaṃ   ovadeyya   sakkaccaṃ   ovadeyya   abhiṇhaṃ  ovadeyya
punappunaṃ    ovadeyya   anusāseyyāti   appeva   maṃ   bhagavā   aṭṭhitaṃ
ovadeyya. Tenāha so brāhmaṇo
                    te cāpi nūna pajaheyyu dukkhaṃ
                    ye tvaṃ munī aṭṭhitaṃ ovadeyya
                    tantaṃ namassāmi samecca nāgaṃ
@Footnote: 1 Ma. saṃharīyati.
                    Appeva maṃ bhagavā aṭṭhitaṃ ovadeyyāti.
     [194] Yaṃ brāhmaṇaṃ vedaguṃ abhijaññā
                     akiñcanaṃ kāmabhave asattaṃ
                     addhā hi so oghamimaṃ atāri
                     tiṇṇo ca pāraṃ akhilo akaṅkho.
     [195]    Yaṃ    brāhmaṇaṃ    vedaguṃ   abhijaññāti   brāhmaṇanti
sattannaṃ   dhammānaṃ   bāhitattā   brāhmaṇo   .   sakkāyadiṭṭhi  bāhitā
hoti     vicikicchā    bāhitā    hoti    sīlabbataparāmāso    bāhito
hoti   rāgo   bāhito   hoti  doso  bāhito  hoti  moho  bāhito
hoti  māno  bāhito  hoti. Bāhitassa 1- honti pāpakā akusalā dhammā
saṅkilesikā ponobbhavikā sadarā dukkhavipākā āyatiṃ jātijarāmaraṇīyā.
                Bāhetvā sabbapāpakāni (sabhiyāti bhagavā)
                bhagavā vimalo sādhusamāhito ṭhitatto
                saṃsāramaticca kevalī so
                anissito 2- tādi pavuccate brahmā 3-.
     {195.1}   Vedagunti  vedo  vuccati  catūsu  maggesu  ñāṇaṃ  .pe.
Sabbavedamaticca  4-  vedagū  soti  .  abhijaññāti abhijāneyya ājāneyya
vijāneyya    paṭivijāneyya    paṭivijjheyyāti    yaṃ   brāhmaṇaṃ   vedaguṃ
abhijaññā.
@Footnote: 1 Ma. bāhitā tassa. 2 Ma. asitto. 3 Ma. sabrahmā. 4 Ma. sabbaṃ vedamaticca.
     [196]      Akiñcanaṃ     kāmabhave     asattanti     akiñcananti
rāgakiñcanaṃ     dosakiñcanaṃ     mohakiñcanaṃ     mānakiñcanaṃ     diṭṭhikiñcanaṃ
kilesakiñcanaṃ   duccaritakiñcanaṃ   .   yassete  kiñcanā  pahīnā  samucchinnā
vūpasantā     paṭippassaddhā     abhabbuppattikā     ñāṇagginā    daḍḍhā
so  vuccati  akiñcano  .  kāmāti  uddānato  dve  kāmā  vatthukāmā
ca  kilesakāmā  ca  .pe.  ime  vuccanti vatthukāmā .pe. Ime vuccanti
kilesakāmā  .  bhavāti  dve  bhavā  kammabhavo  ca paṭisandhiko ca punabbhavo
.pe.  ayaṃ  kammabhavo  .pe.  ayaṃ  paṭisandhiko punabbhavo. Akiñcanaṃ [1]-
kāmabhave    asattanti   akiñcanaṃ   kāmabhave   asattaṃ   alaggaṃ   alaggitaṃ
apalibuddhanti [2]- akiñcanaṃ kāmabhave asattaṃ.
     [197]   Addhā   hi  so  oghamimaṃ  atārīti  addhāti  ekaṃsavacanaṃ
.pe.   avatthānavacanametaṃ   3-   addhāti  .  oghanti  kāmoghaṃ  bhavoghaṃ
diṭṭhoghaṃ   avijjoghaṃ   .   atārīti   atāri   uttari   patari   samatikkami
vītivattīti addhā hi so oghamimaṃ atāri.
     [198]   Tiṇṇo   ca   pāraṃ  akhilo  akaṅkhoti  tiṇṇoti  kāmoghaṃ
tiṇṇo   bhavoghaṃ   tiṇṇo   diṭṭhoghaṃ   tiṇṇo  avijjoghaṃ  tiṇṇo  uttiṇṇo
nittiṇṇo   4-   atikkanto   vītivatto   so   vuṭṭhavāso   ciṇṇacaraṇo
gataddho    gatadiso    gatakoṭiko   pālitabrahmacariyo   uttamadiṭṭhippatto
bhāvitamaggo pahīnakileso paṭividdhākuppo
@Footnote: 1 Ma. puggalaṃ. 2 Ma. nikkhantaṃ nissaṭaṃ vimuttaṃ visaññutaṃ vimariyādikatena cetasā
@viharantanti. 3 Ma. avatthāpanavacanametaṃ. evamuparipi. 4 Ma. nitthiṇṇo.
Sacchikatanirodho   .   dukkhaṃ   tassa   pariññātaṃ   samudayo  pahīno  maggo
bhāvito    nirodho    sacchikato    abhiññeyyaṃ    abhiññātaṃ   pariññeyyaṃ
pariññātaṃ     pahātabbaṃ    pahīnaṃ    bhāvetabbaṃ    bhāvitaṃ    sacchikātabbaṃ
sacchikataṃ    .    so    ukkhittapaligho    saṅkiṇṇaparikkho   abbūḷhesiko
niraggaḷo   ariyo   pannaddhajo   pannabhāro   visaṃyutto  pañcaṅgavippahīno
chaḷaṅgasamannāgato    ekārakkho    caturāpasseno    panuṇṇapaccekasacco
samavayasaṭṭhesano    anāvilasaṅkappo   passaddhakāyasaṅkhāro   suvimuttacitto
suvimuttapañño kevalī vusitavā uttamapuriso paramapuriso paramappattippatto.
     {198.1}  So  neva  ācināti  na apacināti apacinitvā ṭhito neva
pajahati  na  upādiyati  pajahitvā  ṭhito neva visineti na ussineti visinetvā
ṭhito  neva  vidhūpeti na sandhūpeti dhūpetvā 1- ṭhito asekkhena sīlakkhandhena
samannāgatattā  ṭhito  asekkhena  samādhikkhandhena asekkhena paññākkhandhena
asekkhena     vimuttikkhandhena     asekkhena    vimuttiñāṇadassanakkhandhena
samannāgatattā   ṭhito   sabbaṃ   paṭipādayitvā   2-   ṭhito   evaṃ  3-
samatikkamitvā    ṭhito   kilesaggiṃ   pariyādayitvā   ṭhito   aparigamanatāya
ṭhito   kaṭaṃ   4-   samādāya  ṭhito  vimuttipaṭisevanatāya  ṭhito  mettāya
pārisuddhiyā   ṭhito   karuṇāya   muditāya   upekkhāya  pārisuddhiyā  ṭhito
accantapārisuddhiyā    ṭhito    akammaññatāya   ṭhito   vimuttattā   ṭhito
santacittatāya    ṭhito    khandhapariyante    ṭhito    dhātupariyante   ṭhito
āyatanapariyante ṭhito
@Footnote: 1 Ma. vidhūpetvā. 2 Ma. saccaṃ sampaṭipādayitvā. 3 Ma. ejaṃ. 4 Ma. kathaṃ.
Gatipariyante    ṭhito   upapattipariyante   ṭhito   paṭisandhipariyante   ṭhito
bhavapariyante    ṭhito    saṃsārapariyante    ṭhito    vaṭṭapariyante   ṭhito
antimabhave ṭhito antimasamussaye ṭhito antimadehadharo arahā.
           Tassāyaṃ pacchimako bhavo        carimoyaṃ samussayo
           jātijarāmaraṇasaṃsāro 1-      natthi tassa punabbhavoti.
     {198.2}  Tiṇṇo  ca  pāranti  pāraṃ  vuccati  amataṃ nibbānaṃ yo so
sabbasaṅkhārasamatho    sabbūpadhipaṭinissaggo   taṇhakkhayo   virāgo   nirodho
nibbānaṃ    .   so   pāragato   pārappatto   antagato   antappatto
koṭigato    koṭippatto    pariyantagato    pariyantappatto   vosānagato
vosānappatto     tāṇagato    tāṇappatto    leṇagato    leṇappatto
saraṇagato     saraṇappatto     abhayagato     abhayappatto     accutagato
accutappatto   amatagato   amatappatto  nibbānagato  nibbānappatto  so
vuṭṭhavāso    ciṇṇacaraṇo    .pe.   jātijarāmaraṇasaṃsāro   natthi   tassa
punabbhavoti tiṇṇo ca pāraṃ.
     {198.3}  Akhiloti  rāgo khilo doso khilo moho khilo kodho khilo
upanāho  khilo  .pe.  sabbākusalābhisaṅkhārā  khilā  .  yassete  khilā
pahīnā     samucchinnā     vūpasantā     paṭippassaddhā    abhabbuppattikā
ñāṇagginā   daḍḍhā   so   vuccati  akhilo  .  akaṅkhoti  dukkhe  kaṅkhā
dukkhasamudaye     kaṅkhā     dukkhanirodhe    kaṅkhā    dukkhanirodhagāminiyā
paṭipadāya   kaṅkhā   pubbante  kaṅkhā  aparante  kaṅkhā  pubbantāparante
kaṅkhā idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu
@Footnote: 1 Ma. jātīmaraṇasaṃsāro. evamīdisesu padesu.
Dhammesu   kaṅkhā   yā  evarūpā  kaṅkhā  kaṅkhāyanā  kaṅkhāyitattaṃ  vimati
vicikicchā   dveḷhakaṃ   dvedhāpatho   saṃsayo   anekaṃsaggāho  āsappanā
parisappanā    pariyogāhanā    chambhitattaṃ    cittassa    manovilekho  .
Yassetā   1-   kaṅkhā   pahīnā   samucchinnā   vūpasantā  paṭippassaddhā
abhabbuppattikā   ñāṇagginā   daḍḍhā   so   vuccati   akaṅkhoti   tiṇṇo
ca pāraṃ akhilo akaṅkho. Tenāha bhagavā
                      yaṃ brāhmaṇaṃ vedaguṃ abhijaññā
                      akiñcanaṃ kāmabhave asattaṃ
                      addhā hi so oghamimaṃ atāri
                      tiṇṇo ca pāraṃ akhilo akaṅkhoti.
     [199] Vidvā ca yo vedagū naro idha
                     bhavābhave saṅgamimaṃ visajja
                     so vītataṇho anigho nirāso
                     attāri so jātijaranti brūmi.
     [200]  Vidvā  ca  yo  vedagū  naro  idhāti  vidvāti vijjāgato
ñāṇī  vibhāvī  medhāvī  .  yoti  yo  yādiso  .pe.  manusso  vā .
Vedagūti   vedo   vuccati   catūsu  maggesu  ñāṇaṃ  .pe.  sabbavedamaticca
vedagū   soti   2-  .  naroti  satto  naro  mānavo  poso  puggalo
jīvo  jātu  3-  jantu  indagū  manujo  .  idhāti imissā diṭṭhiyā .pe.
@Footnote: 1 yassete. 2 Ma. itisaddo natthi. 3 Ma. jāgu. evamuparipi.
Imasmiṃ manussaloketi vidvā ca yo vedagū naro idha.
     [201]   Bhavābhave   saṅgamimaṃ   visajjāti   bhavābhaveti   bhavābhave
kammabhave    punabbhave    kāmabhave    kammabhave    kāmabhave   punabbhave
rūpabhave   kammabhave   rūpabhave   punabbhave  arūpabhave  kammabhave  arūpabhave
punabbhave    punappunaṃ    bhave   punappunaṃ   gatiyā   punappunaṃ   upapattiyā
punappunaṃ    paṭisandhiyā    punappunaṃ   attabhāvābhinibbattiyā   .   saṅganti
satta   saṅgā  rāgasaṅgo  dosasaṅgo  mohasaṅgo  mānasaṅgo  diṭṭhisaṅgo
kilesasaṅgo   duccaritasaṅgo   .   visajjāti   saṅge  vossajjitvā  vā
visajja   .  athavā  saṅge  bandhe  ābandhe  lagge  laggite  palibuddhe
bandhane  mocayitvā  1-  vā  visajja  .  yathā  ca  yānaṃ  vā vayhaṃ vā
rathaṃ    vā   sakaṭaṃ   vā   sandamānikaṃ   vā   sajjaṃ   visajjaṃ   karonti
vikopenti    evameva   te   saṅge   vossajjitvā   visajja   athavā
saṅge    bandhe    ābandhe    lagge   laggite   palibuddhe   bandhane
mocayitvā 1- vā visajjāti bhavābhave saṅgamimaṃ visajja.
     [202]  So  vītataṇho  anigho  nirāso  attāri  so  jātijaranti
brūmīti    taṇhāti    rūpataṇhā    saddataṇhā    gandhataṇhā    rasataṇhā
phoṭṭhabbataṇhā   dhammataṇhā   .   yassesā   taṇhā  pahīnā  samucchinnā
vūpasantā     paṭippassaddhā     abhabbuppattikā     ñāṇagginā    daḍḍhā
so   vuccati   vītataṇho   cattataṇho  vantataṇho  muttataṇho  pahīnataṇho
@Footnote: 1 Ma. phoṭayitvā.
Paṭinissaṭṭhataṇho  vītarāgo  cattarāgo  vantarāgo  muttarāgo  pahīnarāgo
paṭinissaṭṭharāgo     nicchāto     nibbuto     sītibhūto     sukhapaṭisaṃvedī
brahmabhūtena   attanā   viharatīti   so   vītataṇho   .  anighoti  rāgo
nīgho  doso  nīgho  moho  nīgho  kodho  nīgho  upanāho  nīgho  .pe.
Sabbākusalābhisaṅkhārā   nīghā   .   yassete   nīghā  pahīnā  samucchinnā
vūpasantā     paṭippassaddhā     abhabbuppattikā     ñāṇagginā    daḍḍhā
so  vuccati  anīgho  .  nirāsoti āsā vuccati taṇhā yo rāgo sārāgo
.pe. Abhijjhā lobho akusalamūlaṃ.
     {202.1}  Yassesā  āsā  taṇhā  pahīnā  samucchinnā  vūpasantā
paṭippassaddhā    abhabbuppattikā    ñāṇagginā    daḍḍhā    so   vuccati
nirāso  .  jātīti  yā  tesaṃ  tesaṃ sattānaṃ tamhi tamhi sattanikāye jāti
sañjāti    okkanti    nibbatti    abhinibbatti    khandhānaṃ    pātubhāvo
āyatanānaṃ  paṭilābho  .  jarāti  yā  tesaṃ  tesaṃ  sattānaṃ  tamhi  tamhi
sattanikāye   jarā   jiraṇatā   khaṇḍiccaṃ   pāliccaṃ   valittacatā  āyuno
saṃhāni   indriyānaṃ   paripāko   .  maraṇanti  yā  tesaṃ  tesaṃ  sattānaṃ
tamhā   tamhā   sattanikāyā   cuti   cavanatā  bhedo  antaradhānaṃ  maccu
maraṇaṃ   kālakiriyā   khandhānaṃ  bhedo  kaḷevarassa  nikkhepo  jīvitindriyassa
upacchedo.
     {202.2}  So  vītataṇho  anigho  nirāso attāri so jātijaranti
brūmīti yo so vītataṇho ca anīgho ca nirāso ca so [1]- jātijarāmaraṇaṃ [2]-
attāri        patari        samatikkami        vītivattīti        brūmi
@Footnote: 1 Ma. kho. 2 uttari.
Ācikkhāmi  desemi  paññapemi  paṭṭhapemi  vivarāmi  vibhajāmi  uttānīkaromi
pakāsemīti  so  vītataṇho  anigho  nirāso attāri so jātijaranti brūmi.
Tenāha bhagavā
                vidvā ca yo vedagū naro idha
                bhavābhave saṅgamimaṃ visajja
                so vītataṇho anigho nirāso
                attāri so jātijaranti brūmīti.
Saha    gāthāpariyosānā    .pe.    satthā    me    bhante   bhagavā
sāvakohamasmīti.
               Mettagūmāṇavakapañhāniddeso catuttho.
                             -------------



             The Pali Tipitaka in Roman Character Volume 30 page 67-107. http://84000.org/tipitaka/read/roman_item_s.php?book=30&item=146&items=57              Classified by [Item Number] :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_item_s.php?book=30&item=146&items=57&mode=bracket              Compare with The Pali Tipitaka in Thai Character :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_item_s.php?book=30&item=146&items=57              Compare with The Royal Version of Thai Tipitaka :- http://84000.org/tipitaka/read/byitem_s.php?book=30&item=146&items=57              Study Atthakatha :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=30&i=146              The Pali Atthakatha in Thai :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=46&A=444              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=46&A=444              Contents of The Tipitaka Volume 30 http://84000.org/tipitaka/read/?index_30

read First itemread Previous itemแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าread Next itemread Last item chage to ENGLISH letter

บันทึก ๑๔ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๖๐. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]

Background color :