|
| บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
 |
| |
    
บทว่า นิทฺทา อธิบายว่า พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า ดูก่อนอัคคิเวสนะ เราย่อมทราบ ในเดือนท้ายฤดูคิมหันต์ (ฤดูร้อน) เราก้าวลงสู่ความหลับ๑- ดังนี้ เพราะความหลับอันเป็นอัพยากตะเห็นปานนี้ ถีนมิทธะจึงเกิดขึ้นในอกุศลจิตอันเป็นสสังขาริกของพระเสขะและปุถุชนทั้งหลาย ทั้งในส่วนเบื้องต้นและเบื้องปลาย. ____________________________ ๑- ม.มู. เล่ม ๑๒/ข้อ ๔๓๐ มหาสจฺจกสุตฺต บทว่า ตนฺที ได้แก่ ความโงกง่วงอันจรมาเกิดขึ้นในเวลาหิวจัดและเย็นจัดเป็นต้น. คำนี้ สมจริงดังที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้ว่า๒- กตมา ตนฺทิ... บรรดาบทเหล่านั้น บทว่า ตนฺที เป็นไฉน ความง่วงงุน กิริยาที่ง่วงงุน สภาพจิตที่ง่วงงุน ความเกียจคร้าน กิริยาที่เกียจคร้าน สภาพจิตที่เกียจคร้านอันใด นี้เรากล่าวว่า ตันที ดังนี้. บทว่า วิชิมฺหิตา แปลว่า ความบิดกาย. บทว่า อรติ ได้แก่ ความไม่พอใจในธรรมฝ่ายกุศล. บทว่า ภตฺตสมฺมโท แปลว่า ความมึนเมาเพราะอาหาร ความอึดอัดเพราะอาหาร. ก็ความพิสดารแห่งคำเหล่านี้มาแล้วในพระอภิธรรม โดยนัยเป็นต้นว่า๒- ตตฺถ กตมา วิชิมฺหิกา ยา กายสฺส วิชิมฺหนา แปลว่า บรรดาคำเหล่านั้น คำว่า ความบิดกายเป็นไฉน ความเหยียดแห่งกาย... อันใด. ____________________________ ๒- อภิ. วิภงฺค. เล่ม ๓๕/ข้อ ๘๗๔-๘๗๕ ขุทฺทกวตฺถุวิภงฺค บทว่า เอเตน ความว่า ความเศร้าหมองด้วยอุปกิเลสมีความหลับเป็นต้นนี้ เป็น บทว่า นปฺปกาสติ ได้แก่ ไม่ส่องแสง คือไม่ปรากฏ. บทว่า อริยมคฺโค ได้แก่ โลกุตรมรรค. บทว่า อิธ แปลว่า ในโลกนี้. บทว่า ปาณินํ แปลว่า แก่สัตว์ทั้งหลาย. บทว่า วิริเยน ได้แก่ ความเพียรซึ่งเกิดพร้อมกับมรรค. บทว่า นํ ปณาเมตฺวา นี้ได้แก่ นำกิเลสออกแล้ว. บทว่า อริยมคฺโค ได้แก่ โลกิยะและโลกุตรมรรค. เพราะเหตุนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัสว่ามรรคย่อมบริสุทธิ์ เพราะนำอุปกิเลสออกแล้วด้วยมรรคนั่นแหละ ดังนี้แล. จบอรรถกถานิททาตันทิสูตรที่ ๖ ----------------------------------------------------- .. อรรถกถา สังยุตตนิกาย สคาถวรรค เทวตาสังยุต นันทนวรรคที่ ๒ นิททาตันทิสูตรที่ ๖ จบ. |