ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ  พระวินัยปิฎก  พระสุตตันตปิฎก  พระอภิธรรมปิฎก  ค้นพระไตรปิฎก  ชาดก  หนังสือธรรมะ 
 
อ่านอรรถกถา 20 / 1อ่านอรรถกถา 20 / 457อรรถกถา เล่มที่ 20 ข้อ 458อ่านอรรถกถา 20 / 459อ่านอรรถกถา 20 / 596
อรรถกถา อังคุตตรนิกาย ติกนิบาต ปฐมปัณณาสก์ รถการวรรคที่ ๒
๙. ปาปณิกสูตรที่ ๑

               อรรถกถาปฐมปาปณิกสูตรที่ ๙               
               พึงทราบวินิจฉัยในปฐมปาปณิกสูตรที่ ๙ ดังต่อไปนี้ :-

               พ่อค้าผู้ไม่ตั้งใจทำการงาน               
               บทว่า ปาปณิโก แปลว่า พ่อค้าในตลาด เจ้าของร้าน.
               คำว่า ปาปณิโก นั่น เป็นชื่อของพ่อค้า ผู้เปิดร้านขายของ.
               บทว่า อภพฺโพ แปลว่า เป็นบุคคลไม่เหมาะสม.
               บทว่า น สกฺกจฺจํ กมฺมนฺตํ อธิฏฺฐาติ ความว่า การงานที่ตั้งใจทำอย่างใด จึงจะนับว่ามั่นคง งานที่ตั้งใจไว้ย่อมสำเร็จสมความตั้งใจด้วยประการใด เขาไม่ตั้งใจทำให้สำเร็จด้วยตนเองอย่างนั้น.
               ในบทว่า น สกฺกจฺจํ กมฺมนฺติ อธิฏฺฐาติ นั้น พึงทราบอธิบายดังต่อไปนี้
               เวลาเช้ามืด พ่อค้าลุกขึ้นตามประทีป แต่ไม่นั่งจัดสินค้า ชื่อว่าไม่ตั้งใจทำงานโดยเคารพ ในเวลาเช้า. ด้วยว่า พ่อค้าผู้นี้จะไม่ได้เป็นเจ้าของ พลาดโอกาส สิ่งของที่ควรจะได้ที่มีโอกาสทั้ง ๓ เป็นปัจจัย คือ สิ่งของที่พวกโจรลักในตอนกลางคืน รีบมาตลาดด้วยคิดว่า เราจักปล่อยของนี้ให้พ้นมือของเราแล้ว ขายให้โดยราคาย่อมเยา ๑ ของที่คนจำนวนมากผู้เป็นคู่แข่งแย่งซื้อแย่งขาย เวลากลางคืนอยู่ในเมือง เช้ามืดไปตลาดซื้อเอา ๑ หรือของที่ผู้คนประสงค์จะไปยังชนบทจะรีบไปตลาดแต่เช้าแล้วซื้อเอา ๑.
               ในเวลาที่คนอื่นพักรับประทานอาหารกัน เขาก็กลับมารับประทานอาหารบ้าง คือเก็บสินค้าแต่เช้าตรู่ แล้วกลับไปบ้าน รับประทานอาหารแล้วนอนหลับ ตอนเย็นจึงกลับมายังร้านตลาดอีกครั้นหนึ่ง อย่างนี้ชื่อว่าไม่ตั้งใจทำการงานโดยเคารพในเวลาเที่ยงวัน.
               ด้วยพ่อค้านั้นจะไม่ได้เป็นเจ้าของ หมดโอกาส สิ่งของที่ควรจะได้อันมีโอกาสทั้งสองเป็นปัจจัย คือ สิ่งที่พวกโจรมาปล่อยไม่ทันในตอนเช้าตรู่ แต่เวลากลางวัน ขณะที่คนอื่นๆ ยังไม่สัญจรไปมา พวกโจรก็จะไปยังร้านตลาด แล้วขายให้ด้วยราคาถูก ๑ สิ่งใดที่พวกอิสรชนผู้มีบุญใช้คนไปให้นำมาในเวลารับประทานอาหาร ด้วยสั่งว่าควรจะได้สิ่งนี้ๆ มาจากร้านตลาด ๑.
               ส่วนเวลาเย็น จนกระทั่งถึงเวลาที่เขาตีบอกยาม เขาก็ไม่ตามประทีปแล้วนั่ง ภายในร้านตลาด อย่างนี้ชื่อว่าไม่ตั้งใจทำงานโดยเคารพในเวลาเย็น.
               ด้วยว่า พ่อค้านั้นจะไม่ได้เป็นเจ้าของสิ่งของที่ควรได้ ที่มีโอกาสนั้นเป็นปัจจัย คือ สิ่งของที่พวกโจรมาปล่อย