ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ  พระวินัยปิฎก  พระสุตตันตปิฎก  พระอภิธรรมปิฎก  ค้นพระไตรปิฎก  ชาดก  หนังสือธรรมะ 
 

อ่าน อรรถกถาหน้าต่างที่ [หน้าสารบัญ] [๑] [๒] [๓] [๔] [๕] [๖] [๗] [๘] [๙]อ่านอรรถกถา 25 / 1อ่านอรรถกถา 25 / 23อรรถกถา เล่มที่ 25 ข้อ 24อ่านอรรถกถา 25 / 25อ่านอรรถกถา 25 / 440
อรรถกถา ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท พุทธวรรคที่ ๑๔

หน้าต่างที่ ๗ / ๙.

               ๗. เรื่องปัญหาพระอานนทเถระ [๑๕๔]               
               ข้อความเบื้องต้น               
               พระศาสดา เมื่อประทับอยู่ในพระเชตวัน ทรงปรารภปัญหาของพระอานนทเถระ ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า "ทุลฺลโภ ปุริสาชญฺโญ" เป็นต้น.

               พระเถระรำพึงถึงที่เกิดของบุรุษอาชาไนย               
               ความพิสดารว่า วันหนึ่ง พระเถระนั่งในที่พักกลางวัน คิดว่า
               "พระศาสดาเมื่อตรัสคำว่า ‘ช้างอาชาไนยเกิดขึ้นในตระกูลช้างฉัททันต์ หรือในตระกูลช้างอุโบสถ, ม้าอาชาไนยเกิดขึ้นในตระกูลม้าสินธพ หรือในตระกูลพระยาม้าวลาหก, โคอาชาไนยเกิดขึ้นในทักขิณาปถชนบท’ เป็นต้น เป็นอันตรัสสถานที่เกิดขึ้นแห่งสัตว์ประเสริฐ มีช้างอาชาไนยเป็นต้นแล้ว ส่วนบุรุษอาชาไนยย่อมบังเกิดขึ้นในที่ไหนหนอ?"

               พระเถระเข้าไปทูลถามพระศาสดา               
               พระเถระนั้นเข้าไปเฝ้าพระศาสดา ถวายบังคมแล้วทูลถามเรื่องนั้น.
               พระศาสดาตรัสว่า "อานนท์ ขึ้นชื่อว่าบุรุษอาชาไนย ย่อมไม่บังเกิดในที่ทั่วไป, แต่บังเกิดขึ้นในที่อันเป็นมัชฌิมประเทศ (วัด) โดยตรงยาว ๓๐๐ โยชน์ โดยรอบประมาณ ๙๐๐ โยชน์ ก็เมื่อจะบังเกิดขึ้น ก็ย่อมไม่บังเกิดขึ้นในตระกูลสามัญ ย่อมบังเกิดขึ้นในตระกูลขัตติยมหาศาลและพราหมณมหาศาล ตระกูลใดตระกูลหนึ่งเท่านั้น"
               ดังนี้แล้ว ตรัสพระคาถานี้ว่า :-
                         ๗. ทุลฺลโภ ปุริสาชญฺโญ    น โส สพฺพตฺถ ชายติ
                         ยตฺถ โส ชายตี ธีโร    ตํ กุลํ สุขเมธติ.
                         บุรุษอาชาไนยหาได้ยาก, (เพราะว่า) บุรุษอาชาไนยนั้น
                         ย่อมไม่เกิดในที่ทั่วไป; บุรุษอาชาไนยนั้นเป็นนักปราชญ์
                         ย่อมเกิดในตระกูลใด, ตระกูลนั้น ย่อมถึงความสุข.

               แก้อรรถ               
               บรรดาบทเหล่านั้น บทว่า ทุลฺลโภ เป็นต้น ความว่า บุรุษอาชาไนยแลเป็นผู้อันบุคคลหาได้ยาก, คือหาได้ง่ายเหมือนช้างอาชาไนยเป็นต้นก็หาไม่, บุรุษอาชาไนยนั้น ย่อมไม่เกิดในที่ทั่วไปคือ ในปัจจันตประเทศ หรือในตระกูลต่ำ แต่ย่อมเกิดในตระกูลใดตระกูลหนึ่ง บรรดาตระกูลกษัตริย์และตระกูลพราหมณ์ ในที่เป็นที่ทำสักการะมีอภิวาทเป็นต้น แห่งมหาชนในมัชฌิมประเทศเท่านั้น,
               ก็บุรุษอาชาไนยนั้นเป็นนักปราชญ์ คือเป็นผู้มีปัญญาสูงสุด ได้แก่พระสัมมาสัมพุทธเจ้า เมื่อจะเกิดอย่างนั้น ย่อมเกิดในตระกูลใดตระกูลนั้น ย่อมถึงความสุข คือย่อมเป็นตระกูลที่บรรลุความสุขแท้.
               ในกาลจบเทศนา ชนเป็นอันมากบรรลุอริยผลทั้งหลาย มีโสดาปัตติผลเป็นต้น ดังนี้แล.

               เรื่องปัญหาของพระอานนทเถระ จบ.               
               -----------------------------------------               

.. อรรถกถา ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท พุทธวรรคที่ ๑๔
อ่านอรรถกถาหน้าต่างที่ [หน้าสารบัญ] [๑] [๒] [๓] [๔] [๕] [๖] [๗] [๘] [๙]
อ่านอรรถกถา 25 / 1อ่านอรรถกถา 25 / 23อรรถกถา เล่มที่ 25 ข้อ 24อ่านอรรถกถา 25 / 25อ่านอรรถกถา 25 / 440
อ่านเนื้อความในพระไตรปิฎก
https://84000.org/tipitaka/attha/v.php?B=25&A=748&Z=798
อ่านอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย
https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=23&A=1200
The Pali Atthakatha in Roman
https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=23&A=1200
- -- ---- ----------------------------------------------------------------------------
ดาวน์โหลด โปรแกรมพระไตรปิฎก
บันทึก  ๒๕  พฤศจิกายน  พ.ศ.  ๒๕๔๘
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]

สีพื้นหลัง :