|
| บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
 |
| ||||||||||||||||
อ่าน อรรถกถาหน้าต่างที่ [หน้าสารบัญ] [๑] [๒] [๓] [๔] [๕] [๖] [๗] [๘] [๙]      หน้าต่างที่ ๒ / ๙. ข้อความเบื้องต้น ____________________________ ๑- โบราณว่า ชายเต. พระศาสดาเสด็จไประงับความโศกของพราหมณ์ พระศาสดาทรงพิจารณาดูสัตวโลกในเวลาใกล้รุ่ง ทรงเห็นอุปนิสัยโสดาปัตติมรรคของกุฎุมพีนั้น กลับจากบิณฑบาตแล้ว ได้ทรงพาภิกษุผู้เป็นปัจฉาสมณะรูปหนึ่ง เสด็จไปประตูเรือนของกุฎุมพีนั้น กุฎุมพีนั้นได้ฟังความที่พระศาสดาเสด็จมา คิดว่า "พระศาสดาจักทรงประสงค์เพื่อทำปฏิสันถารกับด้วยเรา" จึงอัญเชิญพระศาสดาให้เสด็จไปสู่เรือน ปูอาสนะไว้ในท่ามกลางเรือน. เมื่อพระศาสดาประทับนั่งแล้ว ก็มาถวายบังคมแล้วนั่ง ณ ส่วนข้างหนึ่ง. ลำดับนั้น พระศาสดาตรัสถามกุฎุมพีนั้นว่า "อุบาสก ท่านต้องทุกข์ เพราะเหตุอะไรหนอแล?" เมื่อกุฎุมพีนั้นกราบทูลทุกข์เพราะพลัดพรากจากบุตรแล้ว ตรัสว่า "อย่าคิดเลย อุบาสก ชื่อว่าความตายนี้มิใช่มีอยู่ในที่เดียว และมิใช่มีจำเพาะแก่บุคคลผู้เดียว ก็ชื่อว่าความเป็นไปแห่งภพ ยังมีอยู่เพียงใด, ความตายก็ย่อมมีแก่สรรพสัตว์เพียงนั้นเหมือนกัน; แม้สังขารอันหนึ่ง ที่ชื่อว่าเที่ยงย่อมไม่มี เพราะเหตุนั้น ท่านพึงพิจารณาโดยอุบายอันแยบคายว่า 'ธรรมชาติมีความตายเป็นธรรมดา ตายเสียแล้ว, ธรรมชาติมีความแตกเป็นธรรมดา แตกเสียแล้ว ไม่พึงเศร้าโศก เพราะว่าโบราณกบัณฑิตทั้งหลายในกาลที่ลูกรักตายแล้ว พิจารณาว่า ธรรมชาติมีความตายเป็นธรรมดา ตายเสียแล้ว, ธรรมชาติมีความแตกเป็นธรรมดา แตกเสียแล้ว ดังนี้แล้ว ไม่ทำความเศร้าโศก เจริญมรณัสสติอย่างเดียว" อันกุฎุมพีทูลอ้อนวอนว่า "ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ บัณฑิตพวกไหนได้ทำแล้วอย่างนั้น และได้ทำในกาลไร? ขอพระองค์จงตรัสบอกแก่ข้าพระองค์" เมื่อจะทรงประกาศเนื้อความนั้น จึงทรงนำอดีตนิทานมา ยังอุรคชาดก๑- ในปัญจกนิบาตนี้ให้พิสดารว่า :- บุตรของเรา เมื่อสรีระใช้ไม่ได้ ละสรีระของตนไป ดุจงูลอกคราบเก่าฉะนั้น, เมื่อบุตรของเราตายจากไปแล้ว, เขาถูกเผาอยู่ ย่อมไม่รู้ปริเทวนาการของพวกญาติ เพราะ ฉะนั้น เราจึงไม่เศร้าโศกถึงบุตรนั่น; เขามีคติเช่นใด ก็ ไปสู่คติเช่นนั้น (เอง)" ดังนี้แล้ว จึงตรัส (ต่อไปอีก) ว่า "บัณฑิตในกาลก่อน เมื่อลูกรักทำกาละแล้วอย่างนั้น ไม่ประพฤติอย่างท่านผู้ทอดทิ้งการงานแล้วอดอาหารเที่ยวร้องไห้อยู่เดี๋ยวนี้ ไม่ทำความโศกด้วย แท้จริง ความโศกก็ดี ภัยก็ดี เมื่อจะเกิดย่อมอาศัยของที่รักนั่นเองเกิด" ____________________________ ๑- ขุ. ชา. เล่ม ๒๗/ข้อ ๗๑๗; อรรถกถา ขุ. ชา. เล่ม ๒๗/ข้อ ๗๑๗ ดังนี้แล้ว จึงตรัสพระคาถานี้ว่า :-
แก้อรรถ ในกาลจบเทศนา กุฎุมพีตั้งอยู่แล้วในโสดาปัตติผล. เทศนาได้มีประโยชน์แก่ชนผู้ประชุมกันแล้ว ดังนี้แล. เรื่องกุฎุมพีคนใดคนหนึ่ง จบ. ---------------------------------- .. อรรถกถา ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท ปิยวรรคที่ ๑๖ | |||||||||||||||||