| |
อ่าน อรรถกถาหน้าต่างที่ [หน้าสารบัญ] [๑] [๒] [๓] [๔] [๕] [๖] [๗] [๘] [๙] [๑๐]     อรรถกถา ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท ธัมมัฏฐวรรคที่ ๑๙หน้าต่างที่ ๔ / ๑๐. ๔. เรื่องพระลกุณฏกภัททิยเถระ [๑๙๗]
ข้อความเบื้องต้น
พระศาสดา เมื่อประทับอยู่ในพระเชตวัน ทรงปรารภพระลกุณฏกภัททิยเถระ
ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า "น เตน เถโร โหติ" เป็นต้น.
พวกภิกษุเห็นพระเถระเข้าใจว่าเป็นสามเณร
ความพิสดารว่า วันหนึ่ง เมื่อพระเถระนั้นไปสู่ที่บำรุงพระศาสดา พอหลีกไปแล้ว, ภิกษุผู้อยู่ป่าประมาณ ๓๐ รูป พอเห็นท่าน ก็มาถวายบังคมพระศาสดาแล้วนั่ง
พระศาสดาทอดพระเนตรเห็นอุปนิสัยแห่งพระอรหัตของภิกษุเหล่านั้นแล้ว ตรัสถามปัญหานี้ว่า "พระเถระองค์หนึ่งไปจากนี้ พวกเธอเห็นไหม?"
พวกภิกษุ. ไม่เห็น พระเจ้าข้า.
พระศาสดา. พวกเธอเห็นพระเถระนั้นมิใช่หรือ?
พวกภิกษุ. เห็นสามเณรรูปหนึ่ง พระเจ้าข้า.
พระศาสดา. ภิกษุทั้งหลาย นั้นไม่ใช่สามเณร, นั่นเป็นพระเถระ.
พวกภิกษุ. เล็กนัก พระเจ้าข้า.
ลักษณะเถระและมิใช่เถระ
พระศาสดาตรัสว่า "ภิกษุทั้งหลาย เราไม่เรียกว่า เถระ เพราะความเป็นคนแก่ เพราะเหตุสักว่านั่งบนอาสนะพระเถระ,
ส่วนผู้ใดแทงตลอดสัจจะทั้งหลายแล้ว ตั้งอยู่ในความเป็นผู้ไม่เบียดเบียนมหาชน, ผู้นี้ชื่อว่าเป็นเถระ"
ดังนี้แล้ว ได้ตรัสพระคาถาเหล่านี้ว่า :-
| ๔. | น เตน เถโร โหติ | เยนสฺส ปลิตํสิโร
| | | ปริปกฺโก วโย ตสฺส | โมฆชิณฺโณติ วุจฺจติ.
| | | ยมฺหิ สจฺจญฺจ ธมฺโม จ | อหึสา สญฺญโม ทโม
| | | ส เว วนฺตมโล ธีโร | โส เถโรติ ปวุจฺจติ.
| | | บุคคลไม่ชื่อว่าเป็นเถระ เพราะมีผมหงอกบน
| | | ศีรษะ ผู้มีวัยแก่รอบแล้วนั้น เราเรียกว่า แก่เปล่า
| | | (ส่วน) ผู้ใดมีสัจจะ ธรรมะ อหิงสา สัญญมะ และทมะ,
| | | ผู้นั้นมีมลทินอันคายแล้ว ผู้มีปัญญา, เรากล่าวว่า
| | | เป็นเถระ. |
แก้อรรถ
บรรดาบทเหล่านั้น บทว่า ปริปกฺโก ความว่า อันชราน้อมไปรอบแล้ว คือถึงความเป็นคนแก่แล้ว.
บทว่า โมฆชิณฺโณ ความว่า ชื่อว่าแก่เปล่า เพราะภายในไม่มีธรรมเครื่องทำให้เป็นเถระ.
บทว่า สจฺจญฺจ ความว่า ก็บุคคลใดมีสัจจะทั้ง ๔ เพราะความเป็นผู้แทงตลอดด้วยอาการ ๑๖
และมีโลกุตรธรรม ๙ อย่าง เพราะความเป็นผู้ทำให้แจ้งด้วยญาณ.
คำว่า อหึสา นั่น สักว่าเป็นหัวข้อเทศนา. อธิบายว่า อัปปมัญญาภาวนาแม้ ๔ อย่างมีอยู่ในผู้ใด.
สองบทว่า สญฺญโม ทโม ได้แก่ ศีลและอินทรียสังวร.
บทว่า วนฺตมโล คือ มีมลทินอันนำออกแล้วด้วยมรรคญาณ.
บทว่า ธีโร คือ สมบูรณ์ด้วยปัญญาเป็นเครื่องทรงจำ.
บทว่า เถโร ความว่า ผู้นั้น พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า "เถระ" เพราะความเป็นผู้ประกอบด้วยธรรมเครื่องทำความเป็นผู้มั่นคงเหล่านี้.
ในกาลจบเทศนา ภิกษุเหล่านั้นตั้งอยู่ในพระอรหัตแล้ว ดังนี้แล.
เรื่องพระลกุณฏกภัททิยเถระ จบ.
----------------------------------------------------- .. อรรถกถา ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท ธัมมัฏฐวรรคที่ ๑๙
อ่านอรรถกถาหน้าต่างที่ [หน้าสารบัญ] [๑] [๒] [๓] [๔] [๕] [๖] [๗] [๘] [๙] [๑๐]
อ่านเนื้อความในพระไตรปิฎก
https://84000.org/tipitaka/attha/v.php?B=25&A=946&Z=985
อ่านอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย
https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=24&A=828
The Pali Atthakatha in Roman
https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=24&A=828
- -- ---- ----------------------------------------------------------------------------
ดาวน์โหลด โปรแกรมพระไตรปิฎก
บันทึก ๓๐ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๔๘
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]
|
