อรรถกถา ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท พราหมณวรรคที่ ๒๖ หน้าต่างที่ ๔ ใน ๓๙

ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
พระองค์นั้น

บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ

อ่าน อรรถกถาหน้าต่างที่ [หน้าสารบัญ] [๑] [๒] [๓] [๔] [๕] [๖] [๗] [๘] [๙] [๑๐] [๑๑] [๑๒] [๑๓] [๑๔] [๑๕] [๑๖] [๑๗] [๑๘] [๑๙] [๒๐] [๒๑] [๒๒] [๒๓] [๒๔] [๒๕] [๒๖] [๒๗] [๒๘] [๒๙] [๓๐] [๓๑] [๓๒] [๓๓] [๓๔] [๓๕] [๓๖] [๓๗] [๓๘] [๓๙]

อรรถกถา ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท พราหมณวรรคที่ ๒๖

หน้าต่างที่ ๔ / ๓๙.

               ๔. เรื่องพราหมณ์คนใดคนหนึ่ง [๒๖๗]
               ข้อความเบื้องต้น                               พระศาสดา เมื่อประทับอยู่ในพระเชตวัน ทรงปรารภพราหมณ์คนใดคนหนึ่ง ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า "ฌายึ" เป็นต้น.
               พราหมณ์ทูลถามเรื่องพราหมณ์กะพระศาสดา                               ได้ยินว่า พราหมณ์นั้นคิดว่า "พระศาสดาตรัสเรียกสาวกของพระองค์ว่า ‘พราหมณ์’ ส่วนเราเป็นพราหมณ์โดยชาติและโคตร, การที่พระองค์จะตรัสเรียกเราอย่างนั้นบ้าง ควร." เขาเข้าไปเฝ้าพระศาสดา ทูลถามเนื้อความนั้นแล้ว.
               พระศาสดาตรัสว่า "เรามิได้เรียกบุคคลว่า 'พราหมณ์' ด้วยเหตุสักว่าชาติและโคตร แต่เราเรียกบุคคลผู้บรรลุประโยชน์อันสูงสุดนั่นเท่านั้น (ว่าเป็นพราหมณ์)"
               ดังนี้แล้ว ตรัสพระคาถานี้ว่า :-

๔.	ฌายึ วิรชมาสีนํ	กตกิจฺจํ อนาสวํ
	อุตฺตมตฺถํ อนุปฺปตฺตํ	ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํ.
	เราเรียกบุคคลผู้มีความเพ่ง ผู้ปราศจากธุลี
	อยู่แต่ผู้เดียว มีกิจอันกระทำแล้ว หาอาสวะมิได้
	บรรลุประโยชน์อันสูงสุดแล้วนั้นว่า เป็นพราหมณ์.

               แก้อรรถ                               บรรดาบทเหล่านั้น บทว่า ฌายึ เป็นต้น ความว่า เราเรียกบุคคลผู้เพ่งอยู่ด้วยฌาน ๒ อย่าง ผู้ปราศจากธุลี ด้วยธุลีคือกาม อยู่แต่ผู้เดียวในป่า ชื่อว่าผู้มีกิจอันกระทำแล้ว เพราะกิจ ๑๖ อย่าง^๑- อันตนทำด้วยมรรค ๔ แล้ว ชื่อว่าหาอาสวะมิได้ เพราะไม่มีอาสวะทั้งหลาย บรรลุประโยชน์อันสูงสุด คือพระอรหัตแล้ว ว่าเป็นพราหมณ์.
               ในกาลจบเทศนา พราหมณ์นั้นตั้งอยู่ในโสดาปัตติผลแล้ว.
               เทศนาได้เป็นประโยชน์แม้แก่ชนผู้ประชุมกันแล้ว ดังนี้แล.
____________________________
^๑- ทุกข์มีกิจ ๔ :-
               ปีฬนตฺถ ในอรรถว่าเบียดเบียน ๑.
               สงฺขตตฺถ ในอรรถว่าปัจจัยประชุมแต่ง ๑.
               สนฺตาปนตฺถ ในอรรถว่าเร่าร้อน ๑.
               วิปริณามตฺถ ในอรรถว่าแปรปรวน ๑.
    สมุทัยมีกิจ ๔ :-
               อายฺหนตฺถ ในอรรถว่าทำให้เกิดกองทุกข์ ๑.
               นิทานตฺถ ในอรรถว่าเป็นเหตุแห่งทุกข์ ๑.
               สงฺโยคตฺถ ในอรรถว่าประกอบไว้ด้วยสังสารทุกข์ ๑.
               ปลิโพธนตฺถ ในอรรถว่าขังอยู่ในเรือนจำคือสังสารทุกข์ ๑.
    นิโรธมีกิจ ๔ :-
               นิสฺสรณตฺถ ในอรรถว่าออกจากอุปธิ ๑.
               วิเวกตฺถ ในอรรถว่าสงัดจากหมู่คือกิเลส ๑.
               อสงฺขตตฺถในอรรถว่าปัจจัยประชุมแต่งไม่ได้ ๑.
               อมตตฺถ ในอรรถว่าเป็นอมตรส (ไม่รู้จักตาย) ๑.
    มรรคมีกิจ ๔ :-
               นิยฺยานตฺถ ในอรรถว่าออกจากสงสาร ๑.
               เหตฺวตฺถ ในอรรถว่าเป็นเหตุแห่งพระนิพพาน ๑.
               ทสฺสนตฺถ ในอรรถว่าเห็นพระนิพพาน ๑.
               อธิปเตยฺยตฺถ ในอรรถว่าเป็นอธิบดีในอันเห็นพระนิพพาน ๑.
               เรื่องพราหมณ์คนใดคนหนึ่ง จบ.
               -----------------------------------------------------

.. อรรถกถา ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท พราหมณวรรคที่ ๒๖
อ่านอรรถกถาหน้าต่างที่ [หน้าสารบัญ] [๑] [๒] [๓] [๔] [๕] [๖] [๗] [๘] [๙] [๑๐] [๑๑] [๑๒] [๑๓] [๑๔] [๑๕] [๑๖] [๑๗] [๑๘] [๑๙] [๒๐] [๒๑] [๒๒] [๒๓] [๒๔] [๒๕] [๒๖] [๒๗] [๒๘] [๒๙] [๓๐] [๓๑] [๓๒] [๓๓] [๓๔] [๓๕] [๓๖] [๓๗] [๓๘] [๓๙]

อ่านเนื้อความในพระไตรปิฎก
http://84000.org/tipitaka/attha/v.php?B=25&A=1301&Z=1424
อ่านอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=25&A=2016
The Pali Atthakatha in Roman
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=25&A=2016
- -- ---- ----------------------------------------------------------------------------
ดาวน์โหลด โปรแกรมพระไตรปิฎก
บันทึก ๓ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๔๘
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]