ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ  พระวินัยปิฎก  พระสุตตันตปิฎก  พระอภิธรรมปิฎก  ค้นพระไตรปิฎก  ชาดก  หนังสือธรรมะ 
 
อ่านอรรถกถา 26 / 1อ่านอรรถกถา 26 / 458อรรถกถา เล่มที่ 26 ข้อ 459อ่านอรรถกถา 26 / 460อ่านอรรถกถา 26 / 474
อรรถกถา ขุททกนิกาย เถรีคาถา สัตตกนิบาต
๑. อุตตราเถรีคาถา

               อรรถกถาเถรีคาถา สัตตกนิบาต               
               ๑. อรรถกถาอุตตราเถรีคาถา               
               ในสัตตกนิบาต คาถาว่า มุสลานิ คเหตฺวาน ดังนี้เป็นต้นเป็นคาถาของพระอุตราเถรี มีวินิจฉัยดังต่อไปนี้.
               พระเถรีแม้รูปนี้ได้บำเพ็ญบารมีมาในพระพุทธเจ้าพระองค์ก่อนๆ สะสมกุศลซึ่งเป็นอุปนิสัยแห่งพระนิพพานมาในภพนั้นๆ ได้บำเพ็ญกุศลมูล สร้างสมธรรมเครื่องปรุงแต่งวิโมกข์มาโดยลำดับ มีธรรมเครื่องอบรมบ่มวิมุตติแก่กล้า.
               ในพุทธุปบาทกาลนี้ บังเกิดในเรือนของครอบครัวแห่งหนึ่ง ได้นามว่าอุตรา รู้เดียงสาแล้วเข้าไปยังสำนักพระปฏาจาราเถรี.
               พระเถรีได้กล่าวธรรมแก่นาง นางฟังธรรมเกิดสังเวชในสังสารวัฏ เป็นผู้เลื่อมใสยิ่งในศาสนาก็บวช ครั้นบวชแล้ว ทำกิจเบื้องต้นเสร็จ เริ่มวิปัสสนาในสำนักของพระปฏาจาราเถรี ประกอบภาวนาอยู่เนืองๆ คร่ำเคร่งวิปัสสนาอยู่ไม่นานนัก ก็บรรลุพระอรหัตพร้อมด้วยปฏิสัมภิทา ๔ เพราะอินทรีย์แก่กล้า เหตุที่สมบูรณ์ด้วยอุปนิสัย.
               ครั้นบรรลุพระอรหัตแล้วพิจารณาการปฏิบัติของตน ได้กล่าวคาถาเหล่านี้เป็นอุทานว่า
               พระปฏาจาราเถรี ให้โอวาทว่า
                                   มาณพทั้งหลายพากันถือสากตำข้าวอยู่ ได้ทรัพย์มา
                         เลี้ยงดูบุตรภรรยา ท่านทั้งหลายก็จงพากเพียรในคำสั่งสอน
                         ของพระพุทธเจ้า ที่ทำแล้วไม่ต้องเดือดร้อนในภายหลัง
                                   ท่านทั้งหลายจงรีบล้างเท้าแล้วนั่ง ณ ที่ควรข้างหนึ่ง
                         จงเข้าไปตั้งจิตไว้ให้มีอารมณ์เดียว ตั้งมั่นด้วยดีแล้วพิจารณา
                         สังขารทั้งหลาย โดยความเป็นของแปรปรวนและโดยความ
                         เป็นของไม่ใช่ตน.
               พระอุตตราเถรีกล่าวว่า
                                   ข้าพเจ้าได้ฟังคำพร่ำสอนของพระปฏาจาราเถรีนั้น
                         แล้ว ล้างเท้าเข้าไปนั่ง ณ ที่ควรข้างหนึ่ง ในปฐมยามแห่ง
                         ราตรี ข้าพเจ้าก็ระลึกชาติก่อนได้ ในมัชฌิมยามแห่งราตรี
                         ก็ชำระทิพยจักษุได้หมดจด ในปัจฉิมยามแห่งราตรี ก็
                         ทำลายกองแห่งความมืด [อวิชชา] ได้
                                   ข้าพเจ้าได้บรรลุวิชชา ๓ จึงลุกจากอาสนะในภาย
                         หลัง ข้าพเจ้าทำตามคำพร่ำสอนของแม่ท่านแล้ว ข้าพเจ้า
                         เป็นผู้มีวิชชา ๓ ไม่มีอาสวะ ห้อมล้อมแม่ท่านอยู่ ดุจทวย
                         เทพชั้นดาวดึงส์พากันห้อมล้อมท้าวสักกะผู้ชนะสงคราม
                         ฉะนั้น.

               บรรดาบทเหล่านั้น บทว่า จิตฺตํ อุปฏฺฐเปตฺวาน ได้แก่ เข้าไปตั้งจิต ประกอบด้วยภาวนาไว้ในกัมมัฏฐาน อย่างไรคือให้จิตมีอารมณ์เดียว ตั้งมั่นด้วยดี.
               บทว่า เอกคฺคํ สุสมาหิตํ ปจฺจเวกฺขถ ได้แก่ ท่านทั้งหลายจงพิจารณาการปฏิบัติ.
               อธิบายว่า ท่านทั้งหลายจงเห็นแจ้งลักษณะสามในสังขารว่าเป็นของไม่เที่ยงบ้าง ว่าเป็นทุกข์บ้าง ว่าเป็นอนัตตาบ้าง.
               ก็คำนี้พระเถรีกล่าวคล้อยตามโอวาทของภิกษุณีเหล่าอื่น และพระเถรีเป็นต้นของตนในเวลาโอวาท.
               บทว่า ปฏาจารานุสาสนึ ได้แก่ คำพร่ำสอนของพระปฏาจาราเถรี.
               อีกอย่างหนึ่ง บาลีว่า ปฏาจาราย สาสนํ ดังนี้ก็มี ได้แก่คำสั่งสอนของพระปฏาจาราเถรี.
               บทว่า อถ วุฏฺาสึ ความว่า เพราะข้าพเจ้าบรรลุวิชชา ๓ จึงลุกจากอาสนะภายหลัง.
               วันหนึ่ง พระเถรีแม้รูปนี้ชำระกัมมัฏฐานในสำนักของพระปฏาจาราเถรีแล้ว เข้าไปสถานที่อยู่ของตนแล้วนั่งขัดสมาธิ ตกลงใจว่า ข้าพเจ้าจักไม่เลิกนั่งขัดสมาธินี้ ตราบเท่าที่จิตของข้าพเจ้ายังไม่หลุดพ้นจากอาสวะทั้งหลาย เพราะความไม่ถือมั่นคร่ำเคร่งวิปัสสนาโดยลำดับ ก็บรรลุ พระอรหัตมีอภิญญาและปฏิสัมภิทาเป็นบริวารตามลำดับแห่งมรรค.
               ครั้นปัจจเวกขณญาณ ๑๙ อย่างดำเนินไป ก็เกิดโสมนัสว่า บัดนี้เราทำกิจเสร็จแล้ว ก็กล่าวอุทานคาถาเหล่านี้ เหยียดเท้าออกไปในเวลาอรุณขึ้น ต่อแต่นั้น ราตรีสว่างก็ไปยังสำนักของพระเถรี ได้กล่าวซ้ำคาถาเหล่านี้.
               ด้วยเหตุนั้น พระอุตตราเถรีจึงกล่าวคำเป็นต้นว่า กตา เต อนุสาสนี ข้าพเจ้าได้ทำตามคำพร่ำสอนของท่านแล้ว.
               คำที่เหลือมีนัยที่กล่าวมาในหนหลังหมดแล้ว.

               จบอรรถกถาอุตตราเถรีคาถาที่ ๑               
               -----------------------------------------------------               

.. อรรถกถา ขุททกนิกาย เถรีคาถา สัตตกนิบาต ๑. อุตตราเถรีคาถา จบ.
อ่านอรรถกถา 26 / 1อ่านอรรถกถา 26 / 458อรรถกถา เล่มที่ 26 ข้อ 459อ่านอรรถกถา 26 / 460อ่านอรรถกถา 26 / 474
อ่านเนื้อความในพระไตรปิฎก
https://84000.org/tipitaka/attha/v.php?B=26&A=9394&Z=9412
อ่านอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย
https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=34&A=4422
The Pali Atthakatha in Roman
https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=34&A=4422
- -- ---- ----------------------------------------------------------------------------
ดาวน์โหลด โปรแกรมพระไตรปิฎก
บันทึก  ๒๓  มกราคม  พ.ศ.  ๒๕๕๐
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]

สีพื้นหลัง :