ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ  พระวินัยปิฎก  พระสุตตันตปิฎก  พระอภิธรรมปิฎก  ค้นพระไตรปิฎก  ชาดก  หนังสือธรรมะ 
 
อ่านอรรถกถา 40 / 1อ่านอรรถกถา 40 / 390อรรถกถา เล่มที่ 40 ข้อ 401อ่านอรรถกถา 40 / 432อ่านอรรถกถา 40 / 1767
อรรถกถา มหาปัฏฐานปกรณ์ ภาค ๑
อนุโลมติกปัฏฐาน กุสลัตติกะ สังสัฏฐวาร ปัจจนียนัย

               อรรถกถาปัจจนียนัย               
               ก็กุศลย่อมมีไม่ได้ในปัจจนียนัย ฉะนั้น ท่านจึงทำวิสัชนาตั้งแต่อกุศลเท่านั้น เป็นต้นไป.
               วิสัชนานั้นมีเนื้อความกระจ่างแล้วทั้งนั้น.
               ก็คำว่า นเหตุยา เทฺว ในนเหตุปัจจัยมี ๒ วาระ เป็นอาทินั้นใด อันท่านกล่าวไว้เพื่อการกำหนดวิสัชนาในปัจจนียนัยโดยการคำนวณ ในคำนั้นมีการกำหนด (ปริเฉท) ๓ อย่าง คือ เทฺว ๒, ตีณิ ๓, เอกํ ๑. บัณฑิตพึงทราบการคำนวณเพราะการเทียบเคียงปัจจัยในทุกติกะเป็นต้น ด้วยอำนาจแห่งปริเฉทเหล่านั้น.
               แม้ในอธิการนี้ก็ย่อมได้เฉพาะวิสัชนาที่มีการคำนวณได้น้อยกว่า เพราะเทียบเคียงปัจจัยที่คำนวณได้มากกว่ากับปัจจัยที่คำนวณได้น้อยกว่า. ย่อมได้วิสัชนาที่มีจำนวนเท่ากัน เพราะเทียบเคียงกับปัจจัยที่คำนวณได้เท่ากัน.
               ก็เพราะในวาระนี้มีอรูปธรรมเท่านั้นเป็นปัจจยุบบัน ฉะนั้น ท่านจึงแสดงปัจจัย ๑๐ คือ นเหตุปัจจัย นอธิปติปัจจัย นปุเรชาตปัจจัย นปัจฉาชาตปัจจัย นอาเสวนาปัจจัย นกัมมมปัจจัย นวิปากปัจจัย นฌานปัจจัย นมัคคปัจจัยและนวิปปยุตตปัจจัย โดยความเป็นปัจจนิก.
               ปัจจัยที่เหลือ ๑๔ ย่อมมีไม่ได้. แม้ในบรรดาปัจจัยที่มีได้เหล่านั้น นกัมมปัจจัยและนวิปากปัจจัยย่อมไม่ได้ปัจจยุบบันที่เป็นวิบาก.
               คำว่า นเหตุปจฺจยา นอธิปติยา เทฺว เพราะนเหตุปัจจัย ในนอธิปติปัจจัยมี ๒ วาระ คือวิสัชนา ๒ ที่ได้ในนเหตุปัจจัย. แม้ในหมวด ๒ แห่งวิสัชนาที่เหลือก็นัยนี้เหมือนกัน.
               สองบทว่า นกมฺเม เอกํ ในนกัมมปัจจัยมี ๑ วาระ คืออัพยากตะกับอัพยากตะ เพราะจัดอเหตุกกิริยาเจตนาให้เป็นปัจยุบบัน.
               สองบทว่า น วิปาเก เทฺว ความว่า วิสัชนา ๒ ด้วยอำนาจอเหตุกโมหะและอเหตุกกิริยา.
               สองบทว่า นฌาเน เอกํ พึงทราบว่า เป็นอัพยากตะวิสัชนา ด้วยอำนาจอเหตุกปัญจวิญญาณ.
               สองบทว่า นมคฺเค เอกํ พึงทราบอัพยากตะวิสัชนาด้วยอำนาจอเหตุกวิบากและกิริยา.
               ผู้ศึกษาพึงทราบเนื้อความในการเทียบเคียงปัจจัยทั้งปวงโดยอุบายนี้แล.

               อรรถกถาปัจจนียนัย จบ.               
               -----------------------------------------------------               

.. อรรถกถา มหาปัฏฐานปกรณ์ ภาค ๑ อนุโลมติกปัฏฐาน กุสลัตติกะ สังสัฏฐวาร ปัจจนียนัย จบ.
อ่านอรรถกถา 40 / 1อ่านอรรถกถา 40 / 390อรรถกถา เล่มที่ 40 ข้อ 401อ่านอรรถกถา 40 / 432อ่านอรรถกถา 40 / 1767
อ่านเนื้อความในพระไตรปิฎก
https://84000.org/tipitaka/attha/v.php?B=40&A=4932&Z=5164
อ่านอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย
https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=55&A=11213
The Pali Atthakatha in Roman
https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=55&A=11213
- -- ---- ----------------------------------------------------------------------------
ดาวน์โหลด โปรแกรมพระไตรปิฎก
บันทึก  ๑๙  เมษายน  พ.ศ.  ๒๕๕๗
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]

สีพื้นหลัง :