ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 14 : PALI ROMAN An.A. (manoratha.1)

page26.

2. Nivaranappahanavaggavannana [11] Dutiyassa pathame ekadhammampiti ettha "tasmim kho pana samaye dhamma honti"tiadisu 1- viya nissattatthena dhammo veditabbo. Tasma ekadhammampiti nissattam ekam sabhavampiti ayamettha attho. Anuppanno vati ettha pana "bhutanam va sattanam thitiya sambhavesinam va anuggahaya 2- yavata bhikkhave satta apada va dvipada va"ti 3- evamadisu viya samuccayattho vasaddo datthabbo, na vikappattho. Ayanhettha attho:- yena dhammena anuppanno ca kamacchando uppajjati, uppanno ca kamacchando bhiyyobhavaya vepullaya samvattati, tamaham yatha subhanimittam, evam annam na passamiti. Tattha anuppannoti ajato asanjato apatubhuto asamudagato. Kamacchandoti "yo kamesu kamacchando kamarago kamanandi kamatanha"tiadina 4- nayena vittharitam kamacchandanivaranam. Uppajjatiti nibbattati patubhavati. So panesa asamudacaravasena va ananubhutarammanavasena va anuppanno uppajjatiti veditabbo. Annatha hi anamatagge samsare anuppanno nama natthi. Tattha ekaccassa vattavasena kileso na samudacarati, ekaccassa ganthadhutangasamadhi- vipassananavakammakatanam 5- annataravasena. Katham? ekacco hi vattasampanno hoti, tassa dveasiti khuddakavattani cuddasa mahavattani cetiyanganabodhiyanganapaniyamalakauposatha- garaagantukagamikavattani ca karontasseva kileso okasam na labhati. Aparabhage panassa vattam vissajjetva bhinnavattassa carato ayonisomanasikaranceva sativossagganca agamma uppajjati. Evampissa 6- asamudacaravasena anuppanno uppajjati nama. @Footnote: 1 abhi.sam. 34/121/41 cittuppadakanda: sunnatavara @2 Ma.mu. 12/402/359 mahatanhasankhayasutta, sam.ni. 16/12/13 moliyaphaggunasutta @3 an.catukka. 21/34/39 aggappasadasutta, khu.iti. 25/90/308 pancamavagga @4 abhi.sam. 34/1159/270 nikkhepakanda 5 cha.Ma....kammadinam, i. kammabhavananam @6 cha.Ma. evampi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page27.

Ekacco ganthayutto hoti ekampi nikayam ganhanto 1- dvepi tayopi cattaropi pancapi. Tassa tepitakam buddhavacanam atthavasena palivasena anusandhivasena pubbaparavasena ganhantassa sajjhayantassa vacentassa desentassa pakasentassa kileso okasam na labhati. Aparabhage panassa ganthakammam pahaya kusitassa carato ayonisomanasikarasativossagge agamma uppajjati. Evampi asamudacaravasena anuppanno uppajjati nama. Ekacco pana dhutangadharo hoti, terasa dhutangagune samadaya vattati. Tassa pana dhutangagune pariharantassa kileso okasam na labhati. Aparabhage panassa dhutangani vissajjetva bahullaya avattassa carato ayonisomanasikarasativossagge agamma uppajjati. Evampi asamudacaravasena anuppanno uppajjati nama. Ekacco atthasu samapattisu cinnavasi hoti, tassa pathamajjhanadisu 2- anuyuttassa viharato 2- avajjanavasiadinam vasena viharantassa kileso okasam na labhati. Aparabhage panassa parihinajjhanassa va vissatthajjhanassa va bhassadisu anuyuttassa viharato ayonisomanasikarasativossagge agamma uppajjati. Evampi asamudacaravasena anuppanno uppajjati nama. Ekacco pana vipassako hoti, sattasu va anupassanasu attharasasu va mahavipassanasu kammam karonto viharati. Tassevam viharato kileso okasam na labhati. Aparabhage panassa vipassanakammam pahaya kayadalhibahulassa viharato ayonisomanasikarasativossagge agamma uppajjati. Evampi asamudacaravasena anuppanno uppajjati nama. Ekacco navakammiko hoti, uposathagarabhojanasaladini kareti. Tassa tesam upakaranani cintentassa kileso okasam na labhati. Aparabhage panassa navakamme @Footnote: 1 cha.Ma. ganhati 2-2 cha.Ma. ime patha na dissanti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page28.

Nitthite va vissatthe va ayonisomanasikarasativossagge agamma uppajjati. Evampi asamudacaravasena anuppanno uppajjati nama. Ekacco pana brahmaloka agato suddhasatto hoti, tassa anasevanaya 1- kileso okasam na labhati. Aparabhage panassa laddhasevanassa ayonisomanasikarasativossagge agamma uppajjati. Evampi asamudacaravasena anuppanno uppajjati nama. Evam tava asamudacaravasena anuppannassa uppannata veditabba. Katham ananubhutarammanavasena? idhekacco ananubhutapubbam manapiyarupadiarammanam Labhati, tassa tattha ayonisomanasikarasativossagge agamma rago uppajjati. Evam ananubhutarammanavasena anuppanno uppajjati nama. Uppannoti jato sanjato nibbatto abhinibbatto patubhuto. Bhiyyobhavayati punappunam bhavaya. Vepullayati vipulabhavaya rasibhavaya. Tattha sakim uppanno kamacchando na nirujjhissati, sakim niruddho va sveva puna 2- uppajjissatiti atthanametam. Ekasmim pana niruddhe etasmim 3- va arammane annatarasmim 4- va arammane aparaparam uppajjamano bhiyyobhavaya vepullaya samvattati nama. Subhanimittanti ragatthaniyam arammanam. "sanimitta 5- bhikkhave uppajjanti papaka akusala dhamma, no animitta"ti 6- ettha hi 7- nimittanti paccayassa namam. "adhicittamanuyuttena bhikkhave bhikkhuna panca nimittani kalena kalam manasikatabbani"ti 8- ettha karanassa. "so tam nimittam asevati bhaveti"ti 9- ettha samadhissa. "yam nimittam agamma yam nimittam manasikaroto anantara asavanam khayo hoti"ti 10- ettha vipassanaya. Idha pana ragatthaniyo ittharammanadhammo "subhanimittan"ti adhippeto. Ayoniso @Footnote: 1 cha.Ma.,i. anasevanataya 2 Ma. niruddho pana puna 3 cha.Ma.,i. tasmim @4 cha.Ma.,i. annasmim 5 Ma. subhanimitta 6 an.duka. 20/78/78 sanimittavagga @7 cha.Ma. hi-saddo na dissati 8 Ma.mu. 12/216/182 vitakkasanthanasutta @9 an.navaka. 23/239(35)/435 (sya) 10 an.chakka. 22/298(27)/357 anuttariyavagga @(sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page29.

Manasikarototi "tattha katamo ayoniso manasikaro. Anicce niccanti dukkhe sukhanti anattani attati asubhe subhanti ayoniso manasikaro uppathamanasikaro, saccavippatikulena va cittassa avajjana anvavajjana 1- abhogo samannaharo manasikaro. Ayampi vuccati ayoniso manasikaro"ti 2- imassa manasikarassa vasena anupayena manasikarontassati. Pathamam. [12] Dutiye byapadoti bhattabyapatti viya cittassa byapajjanam pakativijahanabhavo. "tattha katamam byapadanivaranam. Anattham me acariti aghato jayati"ti 3- evam vittharitassa byapadanivaranassetam adhivacanam. Patighanimittanti anittham nimittam. Patighassapi patigharammanassapi etam adhivacanam. Vuttampi cetam atthakathayam "patighampi patighanimittam, patigharammanopi dhammo patighanimittan"ti. Sesam yatha 4- kamacchande vuttanayeneva veditabbam. Yatha cettha, evam ito paresupi. Tattha tattha hi visesamattameva vakkhamati. Dutiyam. [13] Tatiye thinamiddhanti thinanceva middhanca. Tesu cittassa akammannata thinam, 5- alasiyabhavassetam adhivacanam. Tinnam khandhanam akammannata middham. Kapimiddhassa capalayikabhavassetam 6- adhivacanam. Ubhinnampi "tattha katamam thinam. Ya cittassa akallata 7- akammannata oliyana salliyana. Tattha katamam middham. Ya kayassa akallata akammannata onaho pariyonaho"tiadina 8- nayena vittharo veditabbo. Aratitiadini vibhange vibhattanayeneva veditabbani. Vuttanhetam:- "tattha katama arati? pantesu va senasanesu annatarannataresu va adhikusalesu dhammesu arati aratita anabhirati anabhiramana ukkanthita paritassita, ayam vuccati arati. Tattha katama tandi? ya tandi tandiyana @Footnote: 1 pali. anavajjana, Si.,i. avattana anvavattana @2 abhi.vi. 35/936/455 khuddakavatthuvibhanga 3 abhi.sam. 34/1160/270 nivaranagocchaka @4 cha.Ma.,i. sesamettha 5 cha.Ma. thinam 6 cha.Ma.,i. pacalayikabhavassetam @7 cha.Ma. akalyata. evamuparipi 8 abhi.sam. 34/1162-3/270 nivaranagocchaka

--------------------------------------------------------------------------------------------- page30.

Tandimanata 1- alasyam 2- alassayana alassayitattam, ayam vuccati tandi. Tattha katama vijambhita? ya kayassa jambhana vijambhana anamana Vinamana sannamana panamana patthabbhana 3- byadhiyakam, ayam vuccati vijambhita. Tattha katamo bhattasammado? ya bhuttavissa bhattamuccha bhattakilamatho Bhattaparilaho kayadutthullam, 4- ayam vuccati bhattasammado. Tattha katamam cetaso ca linattam? ya cittassa akalyata akammannata oliyana salliyana linam liyana liyitattam thinam thiyana thiyitattam cittassa, idam vuccati cetaso ca linattan"ti. 5- Ettha ca purima cattaro dhamma thinamiddhanivaranasahajatavasenapi upanissayavasenapi paccaya honti, cetaso ca linattam attanova attana sahajatam na hoti, upanissayakotiya pana hotiti. Tatiyam. [14] Catutthe uddhaccakukkuccanti uddhaccanceva kukkuccanca. Tattha uddhaccam nama cittasseva 6- uddhatakaro. Kukkuccam nama akatakalyanassa katapapassa tappaccaya vippatisaro. Cetaso avupasamoti uddhaccakukkuccassevetam namam. Avupasantacittassati jhanena va vipassanaya va avupasamitacittassa. Ayam pana avupasamo uddhaccakukkuccassa upanissayakotiya paccayo hotiti. Catuttham. [15] Pancame vicikicchati "satthari kankhati"tiadina 7- nayena vittharitam vicikicchanivaranam. Ayoniso manasikaro vuttalakkhanoyevati. Pancamam. [16] Chatthe anuppanno va kamacchando nuppajjatiti asamudacaravasena va ananubhutarammanavasena vati dviheva karanehi anuppanno nuppajjati, tatha vikkhambhito hoti, puna hetum va paccayam va na labhati. Idhapi vattadinamyeva vasena asamudacaro veditabbo. Ekaccassa hi vuttanayeneva vatte yuttassa vattam @Footnote: 1 Ma. tandimanasikata 2 cha.Ma. alassam 3 pali,cha.Ma. ayam patho na dissati @4 ka. kaladubbalyam, Ma. kayadubbalyam 5 abhi.vi. 35/856-60/429 ekakaniddesa @6 cha.Ma. cittassa 7 abhi.sam. 34/1167/271 nikkhepakanda;dukanikkhepa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page31.

Karontasseva kileso okasam na labhati, 1- vattavasena vikkhambhito hoti. So tam tatha vikkhambhitameva katva vivajjetva 2- arahattam ganhati malakatissatthero 3- viya. So kirayasma rohanajanapade gamendavasimahaviharassa 4- bhikkhacare nesadakule nibbatto. Vayam agamma katagharavaso "puttadaram posissami"ti aduhalasatam santhapetva pasasatam yojetva sulasatam ropetva bahum papam ayuhanto ekadivasam gehato agginca lonanca gahetva arannam gato pase baddham migam vadhitva angarapakkam mamsam khaditva pipasito 5- hutva gamendavasimahaviharam pavittho paniyamalake dasamattesu paniyaghatesu pipasavinodanamattampi paniyam alabhanto "kinnametam ettakanam bhikkhunam vasanatthane pipasaya agatanam pipasavinodanamattam paniyam natthi"ti ujjhayitum araddho. Culapindapatikatissatthero tassa katham sutva tassa santikam gacchanto paniyamalake dasamatte paniyaghate pure disva "jivamanapetakasatto ayam bhavissati"ti cintetva "upasaka sace pipasitosi, piva paniyan"ti vatva kutam ukkhipitva tassa hatthesu asinci. Tassa kammam paticca sitam sitam 6- paniyam tattakapale 7- pakkhittam viya vinassati, sakalampi paniyam pivato 8- pipasa na pacchijji. Atha nam thero aha "yava darunanca te upasaka kammam katam, idaneva peto jato, vipako kidiso bhavissati"ti. So tassa katham sutva laddhasamvego theram vanditva tani aduhaladini visankharitva vegena gharam gantva puttadaram oloketva sattim 9- bhinditva dipakamigapakkhino aranne vissajjetva theram paccupasankamitva pabbajjam yaci. Dukkaravuso pabbajja, katham tvam pabbajissasiti. Bhante evarupam paccakkhakaranam disva katham na pabbajissamiti. Thero tacapancakakammatthanam datva pabbajesi. So vattabhirato 10- tussitva buddhavacanam @Footnote: 1 ka. labhatiti 2 cha.Ma. vivattetva. evamuparipi 3 cha.Ma.,i. milakkhatissatthero @4 cha.Ma. gamendavalamahaviharassa, Ma. mandalavasimahaviharassa. evamuparipi @5 ka. pipaso 6 cha.Ma.,i. pitapitam 7 Si. tattakatahe, i. tatte katahe @8 cha.Ma. sakalepi ghate pivato, i. sakalaghate pivato 9 cha.Ma. satthani @10 cha.Ma.,i. vattarabhirato hutva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page32.

Ugganhanto ekadivasam devadutasutte "tamenam bhikkhave nirayapala puna mahaniraye pakkhipanti"ti 1- imam thanam sutva "ettakam dukkharasim anubhavitam sattam puna mahaniraye pakkhipanti, aho bhariyo bhante mahanirayo"ti aha. Ama avuso bhariyoti. Sakka bhante passitunti. "na sakka passitum, ditthasadisam katum ekam karanam dassessami"ti samanere samadapetva "pasanapitthe alladarurasim karohi"ti. 2- So tatha karesi. Thero yathanisinnova iddhiya abhisankharitva mahanirayato khajjopanakamattam aggipapatikam niharitva passantasseva tassa therassa darurasimhi nikkhipi. 3- Tassa tattha nipato ca darurasino jhayitva charikabhavupagamananca apaccha apurimam ahosi. So tam disva "bhante imasmim sasane kati dhurani nama"ti pucchi. Avuso vipassanadhuranca 4- ganthadhurancati. "bhante gantho nama patibalasabhavo, 5- mayham pana dukkhupanisa saddha, vipassanadhuram puressami kammatthanam me detha"ti vanditva nisidi. Thero "vattasampanno bhikkhu"ti vattasise thatva tassa kammatthanam kathesi. So kammatthanam gahetva vipassanaya ca kammam karoti, vattanca pureti. Ekadivasam cittalapabbatamahavihare vattam karoti, ekadivasam gamendavasimahavihare, ekadivasam gocaragamamahavihare. 6- Thinamiddhe okkantamatte vattaparihanibhayena palasam 7- temetva sise thapetva pade udake otaretva nisidi. 8- So ekadivasam cittalapabbatamahavihare dve yame vattam katva balavapaccusakale niddaya okkamitum araddhaya allapalasam 9- sise thapetva nisinno pacinapabbatapasse samanerassa arunavatisuttantam 10- sajjhayantassa:- @Footnote: 1 Ma.u. 14/270/239 devadutasutta, an.tika. 20/36/136 devadutavagga @2 cha.Ma. karehiti 3 cha.Ma.,i. pakkhipi 4 ka.,Si. vasadhuranca 5 cha.Ma.,i. patibalassa @bharo 6 Si.,i. kajaragamamahavihare 7 cha.Ma.,i. palalavaranakam, Si. palalavaranakam @8 cha.Ma.,i. nisidati 9 cha.Ma.,i. allapalalam 10 cha.Ma.,i. arunavatiyasuttantam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page33.

"arabbhatha 1- nikkamatha 2- yunjatha buddhasasane dhunatha maccuno senam nalagaramva kunjaro. Yo imasmim dhammavinaye appamatto vihessati 3- pahaya jatisamsaram dukkhassantam karissati"ti 4- idam thanam sutva "madisassa araddhaviriyassa bhikkhuno sammasambuddhena idam kathitam bhavissati"ti pitim uppadetva jhanam nibbattetva tadeva padakam katva anagamiphale patitthaya aparaparam vayamanto saha patisambhidahi arahattam papuni. Parinibbanakalepi 5- tadeva karanam dassento evamaha:- "allapalasapunjaham 6- sirenadaya 7- cankamim pattosmi tatiyatthanam natthi me ettha samsayo"ti. Evarupassa vattavasena vikkhambhitakileso tatha vikkhambhitova hoti. Ekaccassa vuttanayeneva ganthesu yuttassa gantham ugganhantassa sajjhayantassa vacentassa desentassa pakasentassa ca kileso okasam na labhatiti, 8- ganthavasena vikkhambhitova hoti. So tam tatha vikkhambhitameva katva vivajjetva arahattam ganhati maliyadevatthero 9- viya. So kirayasma tivassabhikkhukale kallagamake 10- mandalaramamahavihare uddesanca ganhati, vipassanaya ca kammam karoti. Tato 11- tassekadivasam kallagame bhikkhaya carato eka upasika yaguullunkam datva puttasineham uppadetva theram antonivesane nisidapetva panitabhojanam datva 12- "kataragamavasikosi tata"ti pucchi. Mandalaramamahavihare ganthakammam karomi upasiketi. Tenahi tata yava ganthakammakarana 13- idheva nibaddham bhikkham ganhati. So tam @Footnote: 1 cha.Ma. arambhatha 2 Si.,i. nikkhamatha 3 ka. viharissati, cha.Ma.,i. vihassati @4 sam.sa. 15/185/188 arunavatisutta 5 cha.Ma.,i....kale ca 6 cha.Ma. allam @palalapunjaham 7 cha.Ma. sisenadaya 8 cha.Ma.,i. labhati 9 cha.Ma.,Si.,i. maliyadevatthero @10 Ma.,i. kallagamato 11 cha.Ma.,i. ayam patho na dissati 12 cha.Ma.,i. bhojetva @13 cha.Ma.,i. yava ganthakammam karosi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page34.

Adhivasetva tattha nibaddham bhikkham ganhati, bhattakiccavasane anumodanam karonto "sukham hotu, dukkha muccatu"ti 1- padadvayameva kathetva gacchati. Antovasse temasam tassaeva sangaham karonto pindaya pacitim katva mahapavaranaya saha patisambhidahi arahattam papuni. Nevasikamahathero aha "avuso 2- ajja vihare mahajano sannipatissati, tassa dhammadanam dadeyyasi"ti. Thero adhivasesi. Daharasamanera upasikaya sannam adamsu "ajja te putto dhammam katheti, 3- viharam gantva suneyyasi"ti. tata na sabbeva dhammakatham jananti, mama putto ettakam kalam mayham kathento "sukham hotu, dukkha muccatu"ti padadvayameva kathesi, ma kelim karothati. Ma tvam upasike jananam va ajananam va upatthayassu, 4- viharam gantva dhammameva sunahiti. Upasika gandhamaladini gahetva gantva pujetva parisapariyante dhammam sunamana nisidi. Diva dhammakathiko ca sarabhanako ca attano pamanam natva utthahimsu. Tato maliyadevatthero dhammasane nisiditva cittavijanim gahetva pubbakatham 5- vatva "mahaupasikaya 6- tayo mase dviheva padehi anumodana kata, ajja sabbarattim tihi pitakehi sammasitva tasseva padadvayassa attham kathessami"ti dhammadesanam arabhitva sabbarattim kathesi. Arunuggamane desanapariyosane mahaupasika sotapattiphale patitthasi. Aparopi tasmimyeva vihare 7- tissabhutatthero 8- nama vinayam ganhanto bhikkhacaravelayam antogamam pavittho visabhagarammanam olokesi, tassa lobho uppajji, so patitthitapadam acaletva attano pattayagum upatthakadaharassa patte akiritva "ayam vitakko vaddhamano mam catusu apayesu samsidapessati"ti 9- tatova nivattitva acariyassa santikam gantva vanditva ekamantam thito aha "eko me byadhi uppanno, aham etam tikicchitum sakkonto agamissami, itaratha nagamissami, @Footnote: 1 Si. muccati 2 cha.Ma.,i. avuso mahadeva 3 cha.Ma.,i. kathessati @4 cha.Ma. upatthahassu, Si. upatthapayassu, i. patthapayassu 5 Ma. anupubbim katham @6 cha.Ma.,i. maya mahaupasikaya 7 cha.Ma.,i. mahavihare 8 cha.Ma.,i. tissabhutitthero @9 Ma. samsumbhissatiti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page35.

Tumhe diva uddesanca sayam uddesanca mam oloketva thapetha, paccusakale uddesam pana ma thapayittha"ti evam vatva mallaya 1- vasimahasamgharakkhitattherassa santikam agamasi. Thero attano pannasalaya paribhandam karonto tam anoloketvava "patisamehi avuso tava pattacivaran"ti aha. Bhante eko me byadhi atthi, sace tumhe tam tikicchitum sakkotha, patisamessamiti. Avuso uppannam rogam tikicchitum samatthassa santikam agatosi, patisamehiti. Suvaco bhikkhu "amhakam acariyo ajanitva evam na vakkhati"ti pattacivaram thapetva therassa vattam dassetva 2- ekamantam nisidi. Thero "ragacarito ayan"ti natva asubhakammatthanam kathesi. So utthaya pattacivaram amse laggetva theram punappunam vandi. Kim avuso mahabhuta 3- atirekanipaccakaram dassesiti. Bhante sace attano kiccam katum sakkhissami, iccetam kusalam. No ce, idam me pacchimadassananti. Gacchavuso mahabhuta tadisassa yuttayogassa kulaputtassa na jhanam va vipassana va maggo va phalam va dullabhanti. So therassa katham sutva nipaccakaram dassetva agamanakale vavatthapitam channasepannigacchamulam gantva pallankena nisinno asubhakammatthanam padakam katva vipassanam patthapetva arahatte patitthaya paccusakale uddesam sampapuni. Evarupanam ganthavasena vikkhambhitakilesa tatha vikkhambhitava honti. Ekaccassa pana vuttanayeneva dhutangani pariharato kileso okasam na labhati, dhutangavasena vikkhambhitova hoti. So tam tatha vikkhambhitameva katva vivajjetva 4- arahattam ganhati gamantapabbharavasimahasivatthero viya. Thero kira mahagame tissavihare 5- vasanto tepitakam atthavasena ca palivasena ca attharasa mahagane vacesi. 6- Therassa ovade thatva satthisahassa 7- bhikkhu arahattam papunimsu. Tesu eko bhikkhu attana patividdhadhammam arabbha uppannasomanasso cintesi "atthi @Footnote: 1 cha.Ma.,i. malaYu... 2 cha.Ma.,i. dassetva vanditva @3 cha.Ma.,i. mahabhuti. evamuparipi 4 cha.Ma.,i. vivattetva. evamuparipi @5 cha.Ma.,i. tissamahavihare 6 cha.Ma.,i. vaceti 7 cha.Ma. stthisahassa, @Si.,i. timsasahassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page36.

Nu kho idam sukham amhakam acariyassa"ti. So avajjento therassa puthujjanabhavam natva "ekenupayena therassa samvegam uppadessami"ti attano vasanatthanato therassa santikam gantva vanditva vattam katva 1- nisidi. Atha nam thero "kim agatosi avuso pindapatika"ti aha. "sace me okasam karissatha, ekam dhammapadam ganhissami"ti agatosmi bhanteti. Bahu avuso ganhanti, tuyham okaso na bhavissatiti. So sabbesu rattidivasabhagesu okasam alabhanto "bhante evam okase asati maranassa katham okasam labhissatha"ti aha. Tada thero cintesi "nayam uddesatthaya agato, mayham panesa samvegajananatthaya agato"ti. Sopi thero "kikkhuna nama bhante madisena bhavitabban"ti vatva theram vanditva manivanne akase uppatitva agamasi. Thero tassa gatakalato patthaya jatasamvego diva uddesanca sayam uddesanca vacetva pattacivaram hatthapase thapetva paccusakale uddesam gahetva otarantena bhikkhuna saddhim pattacivaram adaya otinno terasa dhutangagune paripunne adhitthaya gamantapabbharasenasanam gantva pabbharam patijaggitva mancapitham ussapetva "arahattam appatva mance pitthim na pasaressami"ti manasam bandhitva cankamam otari. Tassa "ajja arahattam ganhissami"ti 2- ghatentasseva pavarana sampatta. So pavaranaya upakatthaya "puthujjanabhavam pahaya visuddhipavaranam pavaressami"ti cintento ativiya kilamati. So taya pavaranaya maggam va phalam va uppadetum asakkonto "madisopi nama araddhavipassako nalabhissati, yava dullabham idam 3- arahattan"ti vatva teneva niyamena thanacankamabahulo hutva timsa vassani samanadhammam katva mahapavaranaya majjhe thitam punnacandam disva "kinnu kho candamandalam visuddham, udahu mayham silan"ti cintento "candamandalassa 4- sasalakkhanam pannayati, @Footnote: 1 cha.Ma.,i. dassetva 2 cha.Ma.,i. ajja arahattam ganhissami ajja arahattam @ganhissamiti 3 cha.,i. dullabhanca vatidam, Ma. dullabhataram 4 cha.Ma.,i. candamandale

--------------------------------------------------------------------------------------------- page37.

Mayham pana upasampadato patthaya yavajjadivasa silasmim kalakam va tilaka 1- va natthi"ti avajjetva sanjatapitisomanasso paripakkananatta pitim vikkhambhetva saha patisambhidahi arahattam papuni. Evarupassa dhutangavasena vikkhambhito kileso tatha vikkhambhitova hoti. Ekaccassa vuttanayeneva pathamajjhanadisamapajjanabahulataya kileso okasam na labhati, samapattivasena vikkhambhitova hoti. So tam tatha vikkhambhitameva katva vivajjetva arahattam ganhati mahatissatthero viya. Thero kira atthavassikakalato pabhuti 2- atthasamapattilabhi. So samapattivikkhambhitanam kilesanam asamudacarena uggahaparipucchavaseneva ariyamaggasamantam kathesi, 3- satthivassakalepi attano puthujjanabhavam na janati. Athekadivasam mahagame tissamahaviharato bhikkhusamgho valikavasidhammadinnattherassa 4- sasanam pesesi "thero agantva amhakam dhammakatham kathetu"ti. Thero adhivasetva "mama santike mahallakataro bhikkhu natthi, mahatissatthero kho pana me kammatthanacariyo, tam samghattheram katva gamissami"ti cintento bhikkhusamghaparivuto therassa viharam gantva divatthane therassa vattam dassetva ekamantam nisidi. Thero aha "kim dhammadinna cirassam agatosi"ti. "ama bhante tissamahaviharato me bhikkhusamgho sasanam pesesi, aham ekakova nagamissami, 5- tumhehi pana saddhim gantukamo hutva agatomhi"ti. So 6- saraniyam katham kathentova papancetva 7- "kada bhante tumhehi ayam dhammo adhigato"ti pucchi. Satthimattani avuso dhammadinna vassani hontiti. Samadhim 8- bhante valanjethati. Ama avusoti. Ekam pokkharanim mapetum sakkuneyyatha bhanteti. "na avuso etam bhariyan"ti vatva sammukhatthane pokkharanim mapesi. "ettha bhante ekam padumagaccham mapetha"ti ca vutto tampi mapesi. Idanettha mahantam puppham dassethati. Thero tampi dassesi. Ettha @Footnote: 1 cha.Ma. tilako 2 cha.Ma.,i. avassikakalato patthaya 3 cha.Ma.,i. katheti @4 cha.Ma.,i. talangara...., Ma. valankara.... 5 cha.Ma.,i. ekako na gamissami @6 cha.Ma.,i. ayam patho na dissati 7 Ma. vaddhetva 8 cha.Ma.,i. samapattim pana

--------------------------------------------------------------------------------------------- page38.

Solasavassuddesikam itthirupam dassethati vutto tampi dassesi. Tato nam aha "idam bhante punappunam subhato manasikarotha"ti. Thero attanava mapitam itthirupam olokento lobham uppadesi. Tada attano puthujjanabhavam natva "avassayo me sappurisa hohi"ti antevasikassa santike ukkutikam nisidi. "etadatthamevaham bhante agato"ti therassa asubhavasena sallahukam katva kammatthanam kathetva therassa okasam katum bahi nikkhanto. Suparimadditasankharo thero tasmim divatthanato nikkhantamatteyeva saha patisambhidahi arahattam papuni. Atha nam samghattheram katva dhammadinnatthero tissamahaviharam gantva samghassa dhammakatham kathesi. Evarupassa samapattivasena vikkhambhito kileso tatha vikkhambhitova hoti. Ekaccassa pana vuttanayeneva vipassanaya kammam karontassa kileso okasam na labhati, vipassanavasena vikkhambhitova hoti. So tam tatha vikkhambhitameva katva vivajjetva arahattam ganhati buddhakale satthimatta araddhavipassaka bhikkhu viya. Te kira satthu santike kammatthanam gahetva vivittam arannam pavisitva vipassanaya kammam karonta kilesanam asamudacarena 1- "patividdhamaggaphala mayan"ti sannaya maggaphalatthaya vayamam akatva "amhehi patividdhadhammam dasabalassa arocessama"ti satthu santikam agacchanti. Sattha tesam pure agamanatova anandattheram aha "ananda padhanakammika bhikkhu ajja mam passitum agamissanti, tesam mama dassanaya okasam akatva `amakasusanam gantva allaasubhabhavanam karotha'ti pahineyyasi"ti. Thero tesam agatanam satthara kathitasasanam arocesi. Te "tathagato ajanitva na kathessati, addha ettha karanam bhavissati"ti amakasusanam gantva allaasubham olokenta lobham uppadetva "idam nuna sammasambuddhena dittham bhavissati"ti jatasamvega laddhamattam 2- @Footnote: 1 cha.Ma. asamudacaravasena 2 cha.Ma. laddhamaggam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page39.

Kammatthanam adito patthaya arabhimsu. Sattha tesam vipassanaya araddhabhavam natva gandhakutiyam nisinnova imam obhasagatham aha:- "yanimani apatthani 1- alabuneva 2- sarade kapotakani atthini tani disvana ka rati"ti. 3- Gathapariyosane arahattaphale patitthahimsu. Evarupanam vipassanavasena vikkhambhita kilesa tatha vikkhambhitava honti. Ekaccassa vuttanayeneva navakammam karontassa kileso okasam na labhati, navakammavasena vikkhambhitova hoti. So tam tatha vikkhambhitameva katva vivajjetva arahattam ganhati cittalapabbate tissatthero viya. Tassa kira atthavassikakale 4- anabhirati uppajji, so tam vinodetum asakkonto attano civaram dhovitva rajitva pattam pacitva kese oharetva upajjhayam vanditva atthasi. Atha nam thero aha "kim avuso mahatissa atutthassa viya te akaro"ti. Ama bhante anabhirati me uppanna, tam vinodetum na sakkomiti. Thero tassajjhasayam 5- olokento arahattassa upanissayam disva anukampavasena aha "avuso tissa mayam mahallaka, ekam no vasanatthanam karohi"ti. Dutiyakatham akathitapubbo bhikkhu "sadhu bhante"ti sampaticchi. Atha nam thero aha "avuso navakammam karonto uddesamagganca ma caji, 6- kammatthananca manasikarohi, kalena ca kalam kasinaparikammam karohi"ti. "evam karissami bhante"ti theram vanditva tatharupam pabbharatthanam 7- oloketva "ettha katum sakka"ti daruni netva 8- jhapetva sodhetva itthakahi parikkhipitva dvaravatapanadini @Footnote: 1 cha.Ma. apattani 2 Si.,i. alapuneva 3 khu.dha. 25/149/43 adhimanikabhikkhuvatthu @4 Si.,i. avassikakale 5 cha.Ma.,i. tassasayam 6 cha.Ma.,i. vissajji @7 cha.Ma.,i. sappayatthanam 8 cha.Ma.,i. daruhi puretva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page40.

Yojetva saddhim cankamanabhumiitthakaparikammadihi 1- lenam nitthapetva mancapitham santharitva therassa santikam gantva vanditva "bhante nitthitam lenaparikammam, vasatha"ti aha. Avuso dukkhena taya etam kammam katam, ajja ekadivasam tvancevettha 2- vasahiti. So "sadhu bhante"ti vatva 3- pade dhovitva lenam pavisitva pallankam abhujitva nisinno attana katakammam avajjeti. 4- Tassa "manapam maya upajjhayassa kayaveyyavaccam katan"ti cintentassa abbhantare piti uppanna. So tam vikkhambhetva vipassanam vaddhetva 5- aggaphalam arahattam papuni. Evarupassa navakammavasena vikkhambhito kileso tatha vikkhambhitova hoti. Ekacco pana brahmalokato agato suddhasatto hoti. Tassa anasevanataya kileso na samudacarati, bhavavasena vikkhambhito hoti. So tam tatha vikkhambhitameva katva vivajjetva arahattam ganhati ayasma mahakassapo viya. So hi ayasma agaramajjhepi kame aparibhunjitva mahatim sampattim pahaya pabbajitva nikkhanto antaramagge paccuggamanatthaya agatam sattharam disva vanditva tihi ovadehi upasampadam labhitva atthame arune saha patisambhidahi arahattam papuni. Evarupassa bhavavasena vikkhambhitakileso tatha vikkhambhitova hoti. Yo pana ananubhutapubbam rupadiarammanam labhitva tattheva vipassanam patthapetva vivajjetva arahattam ganhati, evarupassa ananubhutarammanavasena anuppanno kamacchando nuppajjati nama. Uppanno va kamacchando pahiyatiti ettha uppannoti jato bhuto samudagato. Pahiyatiti tadangappahanam vikkhambhanappahanam samucchedappahanam passaddhippahanam 6- nissaranappahananti imehi pancahi pahanehi pahiyati, na puna uppajjatiti @Footnote: 1 cha.Ma.,i. cankamanabhumibhittiparikammadihi 2 cha.Ma. tvannevettha @3 cha.Ma.,i. vanditva 4 cha.Ma.,i. avajji 5 cha.Ma.,i. patthetva @6 cha.Ma. patippassaddhippahanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page41.

Attho. Tattha vipassanaya kilesa tadangavasena pahiyantiti 1- vipassana tadangappahananti veditabba. Samapatti pana kilese vikkhambhetiti sa vikkhambhanappahananti veditabba. Maggo samucchindanto uppajjati, phalam patipassambhiyamanam, nibbanam sabbakilesehi nissatanti imani tini samucchedapatipassaddhinissaranappahananiti vuccanti. Imehi lokiyalokuttarehi pancahi pahanehi pahiyatiti attho. Asubhanimittanti dasasu asubhesu uppannam sarammanam pathamajjhanam. Tenahu porana "asubhampi asubhanimittam, asubharammana dhammapi asubhanimittan"ti. Yoniso manasikarototi tattha "katamo yoniso manasikaro, anicce aniccan"tiadina nayena vuttassa 2- upayamanasikarassa vasena manasikaroto. Anuppanno ceva kamacchando nuppajjatiti asamudagato na samudagacchati. Uppanno kamacchando pahiyatiti samudagato ca kamacchando pancavidhena pahanena pahiyati. Apica cha dhamma kamacchandassa pahanaya samvattanti:- asubhanimittassa uggaho asubhabhavananuyogo indriyesu guttadvarata bhojane mattannuta kalyanamittata sappayakathati. Dasavidhanhi asubhanimittam ugganhantassapi kamacchando pahiyati, bhaventassapi, indriyesu guttadvarassapi, 3- catunnam pancannam alopanam okase sati udakam pivitva yapanasilataya bhojane mattannunopi. Tena 4- vuttam:- "cattaro panca alope abhutva udakam pive alam phasuviharaya pahitattassa bhikkhuno"ti. 5- Asubhakammikatissattherasadise asubhabhavanarate kalyanamitte sevantassapi kamacchando pahiyati, thananisajjadisu dasaasubhanissitasappayakathaya pahiyati. Tena vuttam "../../bdpicture/cha dhamma kamacchandassa pahanaya samvattanti"ti. Chattham. @Footnote: 1 ka. pahiyanti 2 ka. sabbassa 3 cha.Ma.,i. pihitadvarassapi @4 i. teneva, cha.Ma. tenetam 5 khu.thera. 26/983/395 sariputtattheragatha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page42.

[17] Sattame metta cetovimuttiti sabbasattesu hitapharanaka metta. Yasma pana tamsampayuttacittam nivaranadihi paccanikadhammehi vimuccati, tasma sa "cetovimutti"ti vuccati. Visesato va sabbabyapadapariyutthanena vimuttato cesa 1- cetovimuttiti veditabba. Tattha "metta"ti ettavata pubbabhagapi 2- vattati, "cetovimutti"ti vuttatta pana idha tikacatukkajjhanavasena appanava adhippeta. Yoniso manasikarototi tam mettam cetovimuttim vuttalakkhanena upayamanasikarena manasikarontassa. Apica cha dhamma byapadassa pahanaya samvattanti:- mettanimittassa uggaho mettabhavananuyogo kammassakata paccavekkhana patisankhanabahulata kalyanamittata sappayakathati. Odissakaanodissakadisapharananam hi annataravasena mettam ugganhantassapi byapado pahiyati, odissaanodissadisapharanavasena 3- mettam bhaventassapi. "tvam etassa kuddho kim karissasi, kimassa siladini nasetum sakkhissasi, nanu tvam attano kammena agantva attano kammeneva gamissasi, parassa kujjhanam nama vitacchitangaratattaayasalakaguthadini 4- gahetva param paharitukamatasadisam hoti. Esopi tava kuddho kim karissati, kim te siladini nasetum sakkhissati, esa attano kammena agantva attano kammeneva gamissati, appaticchitam mahodakam viya 5- pativatam khittarajomutthi viya ca etassevesa kodho matthake patissati"ti evam attano ca parassa ca kammassakatam paccavekkhatopi, ubhayassa kammassakatam paccavekkhitva patisankhane thitassapi, assaguttattherasadise mettabhavanarate kalyanamitte sevantassapi byapado pahiyati, thananisajjadisu mettanissitasappayakathayapi pahiyati. Tena vuttam "../../bdpicture/cha dhamma byapadassa pahanaya samvattanti"ti. Sesamidha ito paresu ca vuttanayeneva veditabbam, visesamattameva pana vakkhamati. Sattamam. @Footnote: 1 cha.Ma.,i. vimuttatta sa 2 cha.Ma.,i. pubbabhagopi 3 cha.Ma. odhiso anodhiso @disapharanavasena 4 Ma....ayasalakasatthankusadini 5 cha.Ma. appaticchitapahenakam viya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page43.

[18] Atthame arabbhadhatutiadisu 1- arabbhadhatu nama pathamaviriyam. 2- Nikkamadhatu nama kosajjato nikkhantatta tato balavataram. Parakkamadhatu nama param param thanam akkamanato tato balavataram. Atthakathayam pana "arambho cetaso kamanam panudanaya, nikkamo cetaso patighataya, 3- parakkamo cetaso bandhanacchedaya"ti vatva "tihi cetehi adhimattaviriyameva kathitan"ti vuttam. Araddhaviriyassati paripunnaviriyassa ceva paggahitaviriyassa ca. Tattha catudosapagatam viriyam araddhanti veditabbam. Na ca atilinam 4- na ca atipaggahitam, na ca ajjhattam sankhittam, na ca bahiddha vikkhittam. Tadetam duvidham hoti kayikam cetasikanca. Tattha "idha bhikkhu divasam cankamena nisajjaya avaraniyehi dhammehi cittam parisodheti"ti 5- evam rattindivasam 6- panca kotthase kayena ghatato vayamato kayikaviriyam veditabbam. "na tavaham ito lena nikkhamissami, yava me na anupadaya asavehi cittam vimuccati"ti evam okasaparicchedena va, "na tavaham imam pallankam bhindissami"ti evam nisajjadiparicchedena va manasam bandhitva ghatentassa vayamantassa cetasikaviriyanti veditabbam. Tadubhayampi idha vattati. Duvidhenapi hi imina viriyena araddhaviriyassa anuppannanceva thinamiddham nuppajjati, uppannanca thinamiddham pahiyati milakkhatissattherassa viya, gamantapabbharavasimahasivattherassa viya, pitimallakattherassa viya, kutumbiyaputtatissattherassa viya ca. Etesu hi purima tayo anne ca evarupa kayikaviriyena araddhaviriya, kutumbiyaputtatissatthero anne ca evarupa cetasikaviriyena araddhaviriya, uccavalukavasimahanagatthero pana dvihipi viriyehi araddhaviriyova. Thero kira ekam sattaham cankamati, ekam titthati, ekam nisidati, ekam nipajjati. Mahatherassa ekairiyapathopi asappayo nama natthi, catutthe sattahe vipassanam vaddhetva arahatte patitthasi. @Footnote: 1 cha.Ma. arambhadhatu 2 cha.Ma.,i. pathamarambhaviriyam 3 cha.Ma.,i. palighugghatanaya @4 Ma. alinam, cha.,i. atilinam hoti 5 abhi.vi. 35/519/300 jhanavibhanga @6 cha.Ma.,i. rattidivassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page44.

Apica cha dhamma thinamiddhassa pahanaya samvattanti:- atibhojane nimittaggaho iriyapathasamavattanata 1- alokasannamanasikaro abbhokasavaso kalyanamittata sappayakathati. Aharahatthakabhuttavammitakatatthavattakaalamsatakakakamasakabrahmanadayo viya bhojanam bhunjitva rattitthanadivatthane nisinnassa hi samanadhammam karoto thinamiddham mahahatthi viya ottharantam agacchati, catupancaalopaokasam pana thapetva paniyam pivitva yapanasilassa bhikkhuno tam na hotiti evam atibhojane nimittam ganhantassapi thinamiddham pahiyati. Yasmim iriyapathe thinamiddham okkamati, tato annam parivattentassapi, rattim candalokam dipalokam ukkalokam diva suriyalokam manasikarontassapi, abbhokase vasantassapi mahakassapattherasadise pahinathinamiddhe kalyanamitte sevantassapi thinamiddham pahiyati, thananisajjadisu dhutanganissitasappayakathayapi pahiyati. Tena vuttam "../../bdpicture/cha dhamma thinamiddhassa pahanaya samvattanti"ti. Atthamam. [19] Navame vupasantacittassati jhanena va vipassanaya va vupasamitacittassa. Apica cha dhamma uddhaccakukkuccassa pahanaya samvattanti:- bahussutata paripucchakata vinaye pakatannuta vuddhasevita kalyanamittata sappayakathati. Bahusaccenapi hi ekam va dve va tayo va cattaro va panca va nikaye palivasena ca atthavasena ca ugganhantassapi uddhaccakukkuccam pahiyati, thananisajjadisu 2- kappiyakappiyaparipucchabahulassapi, vinayapakatiya 3- cinnavasibhavataya pakatannunopi, vuddhe mahallakatthere upasankamantassapi, upalittherasadise vinayadhare kalyanamitte sevantassapi uddhaccakukkuccam pahiyati, thananisajjadisu kappiyakappiyanissitasappayakathayapi pahiyati. Tena vuttam "../../bdpicture/cha dhamma uddhaccakukkuccassa pahanaya samvattanti"ti. Navamam. @Footnote: 1 cha.Ma. iriyapathasamparivattanata 2 cha.Ma.,i. ayam patho na dissati @3 cha.Ma.,i. vinayapannattiyam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page45.

[20] Dasame yoniso bhikkhave manasikarototi vuttanayeneva upayato manasikarontassa. Apica cha dhamma vicikicchaya pahanaya samvattanti:- bahussutata paripucchakata vinaye pakatannuta adhimokkhabahulata kalyanamittata sappayakathati. Bahusaccenapi hi ekam .pe. Panca va nikaye palivasena ca atthavasena ca ugganhantassapi vicikiccha pahiyati, tini ratanani arabbha paripucchabahulassapi, vinaye cinnavasibhavassapi, tisu thanesu okappaniyasaddhasankhataadhimokkhabahulassapi, saddhadhimutte vakkalittherasadise kalyanamitte sevantassapi vicikiccha pahiyati, thananisajjadisu tinnam ratananam gunanissitasappayakathayapi pahiyati, thananisajjadisu tinnam ratananam gunanissitasappayakathayapi pahiyati, tena vuttam "../../bdpicture/cha dhamma vicikicchaya pahanaya samvattanti"ti. Dasamam. Imasmim nivaranappahanavagge vattavivattam kathitanti. Nivaranappahanavaggavannana nitthita. Dutiyo vaggo. --------------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 14 page 26-45. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=14&A=608&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=14&A=608&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=20&i=12              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=20&A=42              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=20&A=43              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=20&A=43              Contents of The Tipitaka Volume 20 http://84000.org/tipitaka/read/?index_20

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]