ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 18 : PALI ROMAN Dha.A.1 yamakavagga.

Nissarabhavam kathetva idhagamane anisamsam kathayimha, so `idani
mayham antevasivaso nama catiya udakacalanabhavappattisadiso,
na sakkhissami antevasivasam vasitunti vatva; `acariya idani
mahajano gandhamaladihattho gantva sattharamyeva pujessati,
tumhe katham bhavissathati vutte, `kim pana imasmim loke pandita
bahu udahu dandhati, `dandhati kathite, `tenahi pandita pandita
samanassa gotamassa santikam gamissanti, dandha dandha mama santikam
agamissanti, gacchatha tumheti vatva agantum na icchi bhanteti.
Tam sutva sattha "bhikkhave sanjayo attano micchaditthitaya
asaram `saroti saranca `asaroti ganhi, tumhe pana
attano panditataya saram sarato asaranca asarato
natva asaram pahaya sarameva ganhitthati vatva ima gatha
abhasi
       "asare saramatino         sare casaradassino
        te saram nadhigacchanti       micchasankappagocara
        saranca sarato natva      asaranca asarato
        te saram adhigacchanti        sammasankappagocarati.
     Tattha "asare saramatinoti: cattaro paccaya, dasavatthuka
micchaditthi, tassa upanissayabhuta dhammadesanati ayam asaro
nama, tasmim saraditthinoti attho. Sare casaradassinoti:
dasavatthuka sammaditthi, tassa upanissayabhuta dhammadesanati ayam
Saro nama, tasmim "nayam saroti asaradassino. Te saranti:
te tam micchaditthigahanam gahetva thita  kamavitakkadinam vasena
micchasankappagocara hutva silasaram samadhisaram pannasaram
vimuttisaram vimuttinanadassanasaram paramatthasaram nibbananca
nadhigacchanti.
     Sarancati: tameva silasaradisaram "saro nama ayanti
vuttappakaranca asaram "asaro ayanti natva. Te saranti: te
pandita evam sammadassanam gahetva thita nekkhammasankappadinam
vasena sammasankappagocara hutva tam vuttappakaram saram adhigacchantiti.
     Gathapariyosane bahu sotapattiphaladini papunimsu. Sannipatitanam
satthika desana ahositi.
                       Sanjayavatthu.
                     -------------
                  9. Nandattheravatthu. (9)
     "yatha agaram ducchannanti imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto ayasmantam nandam arabbha kathesi.
     Sattha hi pavattitapavaradhammacakko rajagaham gantva veluvane
viharanto, "puttam me anetva dassethati suddhodanamaharajena
pesitanam sahassasahassaparivaranam dasannam dutanam sabbapacchato gantva
arahattam pattena kaludayittherena agamanakalam natva satthimattaya
Gathaya maggavannam vannetva visatisahassakhinasavaparivuto
kapilavatthupuram nito, natisamagame pokkharavassam atthuppattim
katva mahavessantarajatakam 1- kathetva, punadivase pindaya pavittho
"uttitthe nappamajjeyyati 2- gathaya pitaram sotapattiphale
patitthapetva "dhammancare sucaritanti 3- gathaya mahapajapatim
gotamim sotapattiphale rajananca sakadagamiphale patitthapesi.
Bhattakiccapariyosane pana rahulamatugunakatham nissaya candakinnarijatakam 4-
kathetva, tato tatiyadivase nandakumarassa abhisekagehappavesana-
vivahamangalesu vattamanesu, pindaya pavisitva nandakumarassa
hatthe pattam datva mangalam vatva utthayasana pakkamanto
nandakumarassa hatthato pattam na ganhi. Sopi tathagatagaravena
"pattam vo bhante ganhathati vattum nasakkhi. Evam pana cintesi
"sopanasise pattam ganhissatiti. Sattha tasmimpi thane na
ganhi. Itaro "sopanapadamule ganhissatiti cintesi. Sattha
tatthapi na ganhi. Itaro "rajangane ganhissatiti cintesi.
Sattha tatthapi na ganhi. Kumaro nivattitukamo aruciya gacchanto
tathagatagaravena "pattam ganhathati vattum na sakkoti, "idha
ganhissati, ettha ganhissatiti cintento gacchati. Tasmim khane
anna itthiyo tam disva janapadakalyaniya acikkhimsu "ayye
@Footnote: 1. khu. ja. maha. 28/365. tadatthakatha. 10/315. 2. khu. dha.
@25/38. 4. khu. ja.  pakin. 27/368. tadatthakatha. 6/257.
Bhagava nandakumaram gahetva gato, tumhehi tam vina karissatiti. 1-
Sapi tam sutva udakabinduhi paggharanteheva addhullikhitehi kesehi
vegena gantva "tuvatam kho ayyaputta agaccheyyasiti aha. Tam
tassa vacanam tassa hadaye tiriyam patitva viya thitam. Satthapissa
hatthato pattam agganhitvava tam viharam netva "pabbajissasi
nandati aha. So buddhagaravena "na pabbajissamiti avatva
"ama bhante pabbajissamiti aha. Sattha "tenahi bhikkhave
nandam  pabbajethati aha. Sattha kapilavatthupuram gantva tatiyadivase
nandam pabbajesi. Sattame divase rahulamata kumaram alankaritva
bhagavato santikam pesesi "passa tata etam visatisahassasamanaparivutam
suvannavannam brahmarupavannam samanam, ayante pita, etassa
tava pituno jatakale mahanta nidhikumbhiyo ahesum, tassa
nikkhamanakalato patthaya na passami, gaccha nam dayajjam yacahi
`aham tata kumaro, abhisekam patva cakkavatti bhavissami, dhanena
me attho, dhanam me dehi, samiko hi putto pitu santakassati.
Kumaro bhagavato santikam gantva vanditva pitusineham patilabhitva
hatthatuttho "sukha te samana chayati vatva annampi
bahum attano anurupam vadanto atthasi. Bhagava katabhattakicco
anumodanam katva utthayasana pakkami. Kumaropi "dayajjam
me samana dehi, dayajjam me samana dehiti bhagavantam anubandhi.
@Footnote: 1. Ma. kim tumhe hi tam vina karissathati.
Bhagavapi kumaram na nivattapesi. Parijanopi bhagavata saddhim
gacchantam nivattetum nasakkhi. Iti so bhagavata saddhim aramameva
agamasi. Tato bhagava cintesi "yam ayam pitu santakam dhanam
icchati, tam vattanugatam savighatam; handassa bodhimule maya
patiladdham sattavidham ariyadhanam demi, lokuttaradayajjassa nam samikam
karomiti.
     Athakho bhagava ayasmantam sariputtam amantesi "tenahi
tvam sariputta rahulakumaram pabbajehiti. Thero tam pabbajesi.
Pabbajite pana kumare, ranno tam sutva adhimattam dukkham
uppajji. Tam adhivasetum asakkonto bhagavato santikam gantva
patinivedetva "sadhu bhante ayya matapituhi ananunnatam
puttam na pabbajeyyunti varam yaci. Bhagava tassa tam varam
datva, punekadivasam rajanivesane katapataraso, ekamantam nisinnena
ranna "bhante tumhakam dukkarakarikakale eka devata mam
upasankamitva `putto te kalakatoti aha, aham tassa vacanam
asaddahanto `na mayham putto bodhim appatva kalam karotiti
tam patikkhipinti vutte, "idani maharaja kim saddahissatha;
pubbepi, atthikani tuyham dassetva `putto te matoti
vutte, na saddahitthati, imissa atthuppattiya mahadhammapalajatakam 1-
kathesi. Kathapariyosane raja anagamiphale patitthahi. Iti
@Footnote: 1. khu. ja. dasaka. 27/288.  tadatthakatha. 5/486.
Bhagava pitaram tisu phalesu patitthapetva bhikkhusanghaparivuto punadeva
rajagaham gantva tato anathapindikena savatthim agamanatthaya
gahitapatinno, nitthite jetavanamahavihare, tattha gantva vasam
kappesi.
     Evam satthari jetavane viharanteyeva, ayasma nando 1-
ukkanthitva bhikkhunam etamattham arocesi "anabhirato aham
avuso brahmacariyam carami, na sakkomi brahmacariyam sandharetum, 2-
sikkham paccakkhaya hinayavattissamiti. Bhagava tam pavattim sutva
ayasmantam nandam pakkosapetva etadavoca "saccam kira tvam
nanda sambahulanam bhikkhunam evamarocesi `anabhirato aham avuso
brahmacariyam carami, na sakkomi brahmacariyam sandharetum, sikkham
paccakkhaya hinayavattissamiti. "evam bhanteti. "kissa pana
tvam nanda anabhirato brahmacariyam carasi, na sakkosi brahmacariyam
sandharetum, sikkham paccakkhaya  hinayavattissasiti. "sakiyani
me bhante janapadakalyani ghara nikkhamantassa addhullikhitehi 3-
kesehi apaloketva mam etadavoca "tuvatam kho ayyaputta
agaccheyyasiti; so kho aham bhante tam anussaramano anabhirato
brahmacariyam carami, na sakkomi brahmacariyam sandharetum, sikkham
paccakkhaya hinayavattissamiti. Athakho bhagava ayasmantam nandam
@Footnote: 1. khu. u. 25/103. 2. Si.  santanetum. paliyampana "sandharetunti dissati.
@3. "upaddhullikhitehitipi patho.
Bahaya gahetva iddhibalena tavatimsadevalokam nento, antaramagge
ekasmim jhamakkhette jhamakhanumatthake nisinnam chinnakannanasananguttham
ekam palutthamakkatim dassetva, tavatimsabhavane sakkassa devaranno
upatthanam agatani kakutapadani 1- panca accharasatani dassesi.
Dassetva ca pana evamaha "tam kim mannasi nanda, katama nukho
abhirupatara ca 2- dassaniyatara ca 2- pasadikatara ca, 2-
sakiyani va janapadakalyani imani va panca accharasatani
kakutapadaniti. Tam sutva aha "seyyathapi sa bhante chinnakannanasa-
nanguttha palutthamakkati; evameva kho bhante sakiyani janapadakalyani,
imesam pancannam accharasatanam upanidhaya sankhyampi na upeti,
kalampi na upeti bhagampi na upeti; athakho imaneva panca
accharasatani abhirupatarani ceva dassaniyatarani ca pasadikatarani
cati. "abhirama nanda, abhirama nanda, ahante patibhogo
pancannam accharasatanam patilabhaya kakutapadananti. "sace me
bhante bhagava patibhogo pancannam accharasatanam patilabhaya
kakutapadanam. Abhiramissamaham bhante bhagava brahmacariyeti. Athakho
bhagava ayasmantam nandam gahetva tattha antarahito jetavaneyeva
paturahosi.
     Assosum kho bhikkhu "ayasma kira nando bhagavato bhata
@Footnote: 1. kakutapadaniti: rattavannataya paravatapadasadisapadani.  paliyampana
@"kukkutapadaniti dissati.    2. Ma. Yu. va. paliyampi "vati dissati.
Matucchaputto accharanam hetu brahmacariyam carati, bhagava kirassa
patibhogo pancannam accharasatanam patilabhaya kakutapadananti.
Athakho ayasmato nandassa sahayaka bhikkhu ayasmantam nandam
bhatakavadena ca upakkitakavadena ca samudacaranti "bhatako
kirayasma nando, upakkitako kirayasma nando, pancannam
accharasatanam hetu brahmacariyam carati, bhagava kirassa patibhogo
pancannam accharasatanam patilabhaya kakutapadananti. Athakho ayasma
nando sahayakanam bhikkhunam bhatakavadena ca upakkitakavadena ca
attiyamano harayamano jigucchamano eko vupakattho appamatto
atapi pahitatto viharanto, nacirasseva yassatthaya kulaputta
sammadeva agarasma anagariyam pabbajanti, tadanuttaram
brahmacariyapariyosanam dittheva dhamme sayam abhinna sacchikatva
upasampajja vihasi, "khina jati, vusitam brahmacariyam, katam karaniyam
naparam itthattayati abbhannasi,  annataro ca panayasma
nando arahatam ahosi.
     Atheka devata rattibhage sakalam jetavanam obhasetva
sattharam upasankamitva vanditva arocesi "ayasma bhante
nando bhagavato bhata matucchaputto asavanam khaya anasavam
cetovimuttim pannavimuttim dittheva dhamme sayam abhinna
sacchikatva upasampajja  viharatiti. Bhagavatopi kho nanam udapadi
"nando asavanam khaya anasavam cetovimuttim pannavimuttim
Dittheva dhamme sayam abhinna sacchikatva upasampajja viharatiti.
Sopayasma tassa rattiya accayena bhagavantam upasankamitva
vanditva etadavoca "yam me bhante bhagava patibhogo pancannam
accharasatanam patilabhaya kakutapadanam, muncamaham bhante bhagavantam
etasma patissavati. "mayapi kho te nanda cetasa ceto paricca
vidito `nando asavanam khaya anasavam cetovimuttim pannavimuttim
dittheva dhamme sayam abhinna sacchikatva upasampajja viharatiti,
devatapi me etamattham arocesi `ayasma bhante nando asavanam
khaya anasavam cetovimuttim pannavimutim dittheva dhamme sayam
abhinna sacchikatva upasampajja viharatiti, yadeva kho te nanda
anupadaya asavehi cittam muttam, athaham mutto etasma
patissavati. Athakho bhagava etamattham viditva tayam velayam imam
udanam udanesi
        "yassa tinno kamapanko    maddito kamakantako
         mohakkhayamanuppatto       sukhadukkhe na vedhatiti. 1-
      Athekadivasam bhikkhu ayasmantam nandam pucchimsu "avuso nanda
pubbe tvam `ukkanthitomhiti vadesi, idani te kathanti. "natthi
me avuso gihibhavaya alayoti. Tam sutva bhikkhu "abhutam ayasma
nando katheti, annam byakaroti, atitadivasesu `ukkanthitomhiti vatva,
idani `natthi me gihibhavaya alayoti kathetiti vatva gantva
@Footnote: 1. khu. u. 25/107.
Bhagavato etamattham arocesum. Bhagava "bhikkhave atitadivasesu nandassa
attabhavo ducchannagehasadiso ahosi, idani succhannagehasadiso jato,
ayam hi dibbaccharanam ditthakalato patthaya pabbajitakiccassa matthakam
papetum vayamanto tam kiccam pattoti vatva ima gatha abhasi
       "yatha agaram ducchannam      vutthi samativijjhati;
        evam abhavitam cittam       rago samativijjhati.
        Yatha agaram succhannam      vutthi na samativijjhati;
        evam subhavitam cittam       rago na samativijjhatiti.
     Tattha "agaranti: yankinci geham. Ducchannanti: viralacchannam
chiddavachiddam. Samativijjhatiti:  vassavutthi  vinivijjhati. Abhavitanti: tam
agaram vutthi viya bhavanarahitatta abhavitam cittam rago samativijjhati,
na kevalam ragova, dosamohamanadayo sabbakkilesa tatharupam
cittam ativijjhantiyeva.
     Subhavitanti: samathavipassanabhavanahi subhavitam, evarupam cittam
succhannam geham vutthi viya ragadayo kilesa ativijjhitum na sakkontiti.
     Gathapariyosane bahu sotapattiphaladini papunimsu, mahajanassa
satthika desana ahosi.
     Atha bhikkhu dhammasabhayam katham samutthapesum "avuso buddha
ca nama acchariya, janapadakalyanim nissaya ukkanthito namayasma
nando satthara devacchara amisam katva vinitoti. Sattha agantva,
"kaya nuttha bhikkhave etarahi kathaya sannisinnati pucchitva,
"imaya namati vutte, "na bhikkhave idaneva, pubbepesa maya
matugamena palobhetva vinitoyevati vatva, tehi yacito atitam ahari:
     atite baranasiyam brahmadatte rajjam karente,  baranasivasi
kappako nama vanijo ahosi. Tasseko gadrabho kumbhabharam
vahati. Divase divase satta yojanani gacchati. So ekasmim samaye
gadrabhabharakehi takkasilam gantva yava bhandassa vissajjana
gadrabham vicaritum vissajjesi. Athassa so gadrabho parikhapitthe
caramano ekam gadrabhim disva upasankami. Sa tena saddhim patisantharam
karonti aha "kuto agatositi. "baranasitoti.  "kena
kammenati. "vanijakammenati. "kittakam bharam vahasiti. "kumbhabharanti.
"ettakam bharam vahanto katiyojanani gacchasiti. "sattayojananiti.
"gatatthane te kaci padaparikammam va pitthiparikammam va karonti
atthiti. "natthi bhaddeti. "evam sante mahadukkham anubhositi.
Kincapi hi tiracchanagatanam padaparikammadikarako nama natthi,
kamasannojanaghattanattham evarupam kathesi. So tassa kathaya
ukkanthito. Kappakopi bhandam vissajjetva tassa santikam gantva
"ehi tata, gamissamati aha. "gacchatha tumhe, naham gamissamiti.
Atha nam punappunam yacitva "anicchantam nam bhayetva nessamiti
cintetva imam gathamaha
         "patodante karissami       solasangulikantakam,
          sanchindissami te kayam;    evam janahi gadrabhati.
Tam sutva gadrabho "evam sante, ahampi te kattabbam janissamiti
vatva imam gathamaha
         "patodamme karissasi        solasangulikantakam,
          purato patitthahitvana       uddharitvana pacchato
     bhandam 1- te patayissami; 2- evam janahi kappakati. 3-
Tam sutva vanijo "kena nu kho karanenesa mam evam vadatiti
cintetva ito cito ca olokento tam gadrabhim disva
"imaya esa evam sikkhapito bhavissati, `evarupim nama te
gadrabhim anessamiti matugamena tam palobhetva nessamiti
cintetva imam gathamaha
         "catuppadim sankhamukhim          narim sabbangasobhinim
          bhariyam te anayissami,     evam janahi gadrabhati.
Tam sutva tutthacitto gadrabho imam gathamaha
         "catuppadim sankhamukhim          narim sabbangasobhinim
          bhariyam me anayissasi,      evam janahi kappaka
          kappaka bhiyyo gamissami     yojanani catuddasati.
Atha nam kappako "tenahi ehiti gahetva sakatthanam agamasi.
So katipahaccayena tam aha "nanu mam tumhe  `bhariyante
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. dantam. 2. Si. savayissami. 3. Si. Ma. Yu. kappata.
Anayissamiti avocutthati. "ama vuttam, naham attano katham
bhindissami, bhariyante anayissami; vattam pana tuyham ekakasseva
dassami, tuyham attano 1- dutiyassa tam pahotu va ma va, tvameva
janeyyasi; ubhinnam vo samvasamanvaya puttapi jayissanti, tehipi
bahuhi saddhim tuyham tam pahotu va ma va, tvameva janeyyasiti.
Gadrabho, tasmim kathenteyeva, anapekkho ahosi.
     Sattha imam dhammadesanam aharitva "tada bhikkhave gadrabhi
janapadakalyani ahosi, gadrabho nando, vanijo ahameva,
evam pubbepesa maya matugamena palobhetva vinitoti jatakam
nitthapesiti.
                      Nandattheravatthu.
                      -----------
                 10. Cundasukarikavatthu. (10)
     "idha socati pecca socatiti imam dhammadesanam sattha veluvane
viharanto cundasukarikam nama arabbha kathesi.
     So kira pancapannasa vassani sukare vadhitva khadanto
ca vikkinanto ca jivitam kappesi. Chatakakale sakatena vihi
adaya janapadam gantva ekanalidvinalimattena gamasukarapotake
@Footnote: 1. Ma.  tuyham vettanam dutiyassa pahotu va ma va, Si. tuyham pana attadutiyassa.
Kinitva sakatam puretva agantva pacchanivesane vajam viya
ekatthanam parikkhipitva tattheva tesam nivapam ropetva, tesu
nanagacche ca sariravalanjanca khaditva vaddhitesu, yam yam
maretukamo hoti, tam tam alahane niccalam bandhitva sariramamsassa
uddhumayitva bahalabhavattham caturassamuggarena pothetva "bahalamamso
jatoti natva mukham vivaritva dantantare dandakam datva lohanaliya
pakkutthitam unhodakam mukhe asincati. Tam kucchiyam pavisitva pakkutthitam
karisam adaya adhobhagena nikkhamitva, yava thokam karisam
atthi, tava avilam hutva nikkhamati, suddhe udare, accham
anavilam nikkhamati. Athassa avasesam udakam pitthiyam asincati. Tam
kalacammam uppatetva gacchati. Tato tinukkaya lomani
jhapetva tinhena asina sisam chindati. Paggharantam lohitam
bhajanena patiggahetva mamsam lohitena madditva pacitva
puttadaramajjhe nisinno khaditva sesam vikkinati. Tassa imina
niyameneva jivitam kappentassa pancapannasa vassani atikkantani.
Tathagate dhuravihare vasante, ekadivasampi pupphamutthimattena puja va
katacchumattabhikkhadanam va annam va kinci punnam nama nahosi.
Athassa sarire rogo uppajji. Jivantasseva avicimahanirayasantapo
upatthahi. Avicisantapo nama yojanasate thatva olokentassa
akkhini bhindanasamattho parilaho hoti. Vuttampi cetam
     "samanta yojanasatam  pharitva titthati sabbadati. 1-
     Nagasenattherena panassa pakatikaaggisantapato adhimattataya
ayamupama vutta "yatha maharaja kutagaramatto pasanopi
nirayaaggimhi pakkhitto khanena vilayam gacchati, nibbattasatta
panettha kammabalena matukucchigata viya na viliyantiti. 2- Tassa
tasmim santape upatthite, kammasarikkhako akaro uppajji.
Gehamajjheyeva sukararavam ravitva jannukehi vicaranto puratthimavatthumpi
pacchimavatthumpi gacchati. Athassa gehamanusaka tam dalham gahetva
mukham pidahanti. Kammavipako nama na sakka kenaci patibahitum. So
viravanto ito cito ca vicarati. Samanta sattasu gharesu manussa
niddam na labhanti. Maranabhayena tajjitassa panassa bahi nikkhamanam
nivaretum asakkonto sabbo gehajano, yatha anto thito bahi
vicaritum na sakkoti; tatha gehadvarani pidahitva bahigeham
parivaretva rakkhanto acchati. Itaropi antogeheyeva
nirayasantapena viravanto ito cito ca vicarati. Evam satta
divasani vicaritva atthame divase kalam katva avicimahaniraye
nibbatti. Avicimahanirayo devadutasuttantena vannetabbo. Bhikkhu
tassa gharadvarena gacchanta tam saddam sutva "sukarasaddoti
sannino hutva viharam gantva satthu santike nisinna evamahamsu
@Footnote: 1. Ma. upa. 14/341. "tassa ayomaya bhumi jalita tejasa yutta, samanta...sabbadati
@devadutasutte agata. 2. milinda. 92.
"bhante cundasukarikassa gehadvaram pidahitva sukaranam mariyamananam,
ajja sattamo divaso; gehe kaci mangalakiriya bhavissati manne,
ettake nama bhante sukare marentassa ekampi mettacittam va
karunnam va natthi, na ca vata no evarupo kakkhalo pharuso
satto ditthapubboti. Sattha "na bhikkhave so ime satta divase
sukare mareti, kammasarikkhakam panassa udapadi, jivantasseva
avicimahanirayasantapo upatthasi, so tena santapena satta divasani
sukararavam ravanto antonivesane vicaritva ajja kalam katva
avicimhi nibbattoti vatva, "bhante idha loke evam socitva
puna gantva socanatthaneyeva nibbattoti vutte, "ama bhikkhave,
pamatto nama gahattho va hotu pabbajito va, ubhayattha
socatiyevati vatva imam gathamaha
                "idha socati pecca socati
                 papakari ubhayattha socati,
                 so socati so vihannati
                 disva kammakilitthamattanoti.
     Tattha "papakariti; nanappakarassa papakammassa karako
puggalo "akatam vata me kalyanam, katam me papanti ekamseneva
maranasamaye idha socati, idamassa kammasocanam; vipakam anubhavanto pana
pecca socati, idamassa paraloke vipakasocanam; evam so ubhayattha
socatiyeva. Teneva karanena jivamanoyeva so cundasukarikopi
Socati. Disva kammakilitthamattanoti: attano kilitthakammam
passitva socati, nanappakaram vilapanto vihannati kilamatiti.
     Gathapariyosane bahu sotapannadayo ahesum, mahajanassa
satthika desana jatati.
                      Cundasukarikavatthu.
                      -----------
                11. Dhammikaupasakavatthu. (11)
     "idha modati pecca modatiti imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto dhammikaupasakam arabbha kathesi.
     Savatthiyam kira pancasata dhammikaupasaka nama ahesum. Tesu
ekekassa panca panca upasakasatani parivaro. Yo tesam jetthako,
tassa satta putta satta dhitaro. Tesu ekekassa ekeka
salakayagu salakabhattam pakkhikabhattam sanghabhattam uposathikabhattam
agantukabhattam vassavasikam ahosi. Tepi sabbeva anujataputta
nama ahesum. Iti cuddasannam puttanam bhariyaya  upasakassati
solasa salakayaguadini pavattanti. Iti so saputtadaro silava
kalyanadhammo danasamvibhagarato ahosi. Athassa aparabhage
rogo uppajji. Ayusankharo parihayi. So dhammam sotukamo
"attha va me solasa va bhikkhu pesethati satthu santikam
Pahini. Sattha bhikkhu pesesi. Te gantva tassa mancam parivaretva
pannattesu asanesu nisinna, "bhante ayyanam me dassanam
dullabham bhavissati, dubbalomhi, ekam me suttam sajjhayathati
vutta, "kataram suttam sotukamo upasakati, "sabbabuddhanam
avijahitam satipatthanasuttanti 1- vutte, "ekayano ayam bhikkhave
maggo sattanam visuddhiyati suttantam patthapesum. Tasmim khane
chahi devalokehi sabbalankarapatimandita sahassasindhavayutta
diyaddhayojanasatika cha ratha agamimsu. Tesu thita devata
"amhakam devalokam nessama, amhakam devalokam nessama,
ambho mattikabhajanam bhinditva suvannabhajanam ganhanto viya
amhakam devaloke abhiramitum idha nibbattatuti 2- vadimsu. Upasako
dhammassavanantarayam anicchanto "agametha agamethati aha.
Bhikkhu "amhe vadatiti sannaya tunhi ahesum. Athassa puttadhitaro
"amhakam pita pubbe dhammassavanena atitto ahosi, idani
pana bhikkhu pakkosapetva sajjhayam karetva sayameva vareti,
maranassa abhayanakasatto nama natthiti viravimsu. Bhikkhu "idani
anokasoti utthayasana pakkamimsu. Upasako thokam vitinametva
satim patilabhitva putte pucchi "kasma kandathati. "tata
tumhe bhikkhu pakkosapetva dhammam sunanta sayameva varayittha,
atha mayam `maranassa abhayanakasatto nama natthiti kandimhati.
@Footnote: 1. di. maha. 10/325. 2. Ma. nibbattahiti.
"ayya pana kuhinti. "anokasoti utthayasana pakkanta
tatati. "naham ayyehi saddhim kathemiti. "atha kena saddhim
kathethati. "../../bdpicture/chahi devalokehi devata cha rathe alankaritva
adaya akase thatva `amhakam devaloke abhiramahi,
amhakam devaloke abhiramahiti saddam karonti, tahi saddhim
kathemiti. "kuhim tata ratha, na mayam passamati. "atthi
pana mayham ganthitani pupphaniti. "atthi  tatati. "kataro
devaloko ramaniyoti. "sabbabodhisattanam buddhamatapitunanca
vasanatthanam tusitabhavanam ramaniyam tatati. "tenahi `tusitabhavanato
agatarathe pupphadamam laggatuti pupphadamam khipathati. Te khipimsu.
Tam rathadhure laggitva akase olambi. Mahajano tadeva passati,
ratham na passati. Upasako "passathetam pupphadamanti vatva,
"ama passamati vutte, "etam tusitabhavanato agatarathe olambati,
aham tusitabhavanam gacchami, tumhe ma cintayittha, mama santike
nibbattitukama hutva maya kataniyameneva punnani karothati
vatva kalam katva tusitabhavanato agatarathe patitthasi. Tavadevassa
tigavutappamano satthisakatabharalankarapatimandito attabhavo
nibbatti, accharasahassam parivaresi, pancavisatiyojanikam ratanavimanam
paturahosi. Tepi bhikkhu viharam anuppatte sattha pucchi "suta
bhikkhave upasakena dhammadesanati. "ama bhante, antarayeva
pana `agamethati varesi, athassa puttadhitaro kandimsu, mayam
`idani Anokasoti utthayasana nikkhantati. "na so bhikkhave
tumhehi saddhim kathesi; chahi pana devalokehi devata cha rathe
alankaritva aharitva tam upasakam pakkosimsu, so dhammadesanaya
antarayam anicchanto tahi saddhim kathesiti. "evam bhanteti. "evam
bhikkhaveti. "idani kuhim nibbattoti. "tusitabhavane bhikkhaveti. "bhante
idha natimajjhe modamano caritva puna modanatthaneyeva
nibbattoti. "ama bhikkhave, appamatta hi gahattha va
pabbajita va sabbattha modantiyevati vatva imam gathamaha
                "idha modati pecca modati
                 katapunno ubhayattha modati,
                 so modati so pamodati
                 disva kammavisuddhimattanoti.
     Tattha katapunnoti: nanappakarassa kusalassa karako
puggalo "akatam vata me papam, katam vata me kalyananti idha
kammamodanena modati, pecca vipakamodanena modati, evam ubhayattha
modati nama. Kammavisuddhinti: dhammikaupasakopi attano kammavisuddhim
punnakammasampattim disva kalakiriyato pubbe idha lokepi modati,
kalam katva idani paralokepi pamodati atimodatiyevati.
     Gathapariyosane bahu sotapannadayo ahesum, mahajanassa
satthika dhammadesana jatati.
                     Dhammikaupasakavatthu.
                    --------------
                  12. Devadattavatthu. (12)
     "idha tappati pecca tappatiti imam dhammadesanam sattha
jetavane viharanto devadattam arabbha kathesi.
     Devadattassa vatthum pabbajitakalato patthaya yava pathavippavesana
devadattam arabbha bhasitani sabbani jatakani vittharetva kathitam.
Ayam panettha sankhepo:
     satthari, anupiyam nama mallanam nigamo, tam nissaya anupiyambavane
viharanteyeva, tathagatassa lakkhanapatiggahanadivaseyeva asitisahassehi
natikulehi "raja va hotu buddho va, khattiyaparivaro
vicarissatiti asitisahassaputta patinnata, tesu yebhuyyena
pabbajitesu, "bhaddiyarajanam anuruddham anandam bhagum kimbilam devadattanti
ime cha sakke apabbajante disva "mayam attano putte
pabbajema, ime cha sakka na nataka manne; tasma na
pabbajantiti katham samutthapesum. Atha mahanamo sakko anuruddham
upasankamitva "tata amhakam kula pabbajito natthi, tvam va
pabbaja, aham va pabbajissamiti aha. So pana sukhumalo hoti
sampannabhogo, "natthiti vacanampi tena na sutapubbam. Ekadivasam hi
tesu chasu khattiyesu  gulakilaya kilantesu, anuruddho puvena parajito
puvatthaya pahini. Athassa mata puve sajjetva pahini. Te
khaditva pana kilimsu. Punappunam tasseva parajayo hoti. Mata
panassa pahite  pahite tikkhattum puve pahinitva catutthavare
"puva  natthiti pahini. So "natthiti vacanassa assutapubbatta
"esapeka puvavikati bhavissatiti mannamano "natthipuvameva
aharathati pesesi. Mata panassa, "natthipuvam kira ayye dethati
vutte, "mama puttena `natthiti padam na sutapubbam, imina pana
upayena etamattham janapessamiti tuccham suvannapatim annaya
suvannapatiya patikujjitva pesesi. Nagarapariggahika devata
cintesum "anuruddhasakkena annabharakale attano bhagabhattam
uparitthapaccekabuddhassa datva `natthiti me vacanassa savanam ma
hotu, bhojanuppattitthanajananam ma hotuti patthana kata, sacayam
tucchapatim passissati; devasamagamam pavisitum na labhissama, sisampi
no sattadha phaleyyati. Atha nam patim dibbapuvehi punnam akamsu.
Tassa gulamandale thapetva ugghatitamattaya puvagandho sakalanagaram
chadetva thito. Puvakhandam mukhe thapitamattameva sattarasaharanisahassani
anuphari. So cintesi "naham matu piyo, ettakam me kalam imam
natthipuvannama na paci, ito patthaya annam puvam na khadissamiti
geham gantva mataram pucchi "amma tumhakam aham piyo, appiyoti.
"tata ekakkhino akkhi viya hadayam viya ca atipiyo meti. "atha
kasma ettakam kalam mayham natthipuvam na pacittha ammati. Sa
cullupatthakam pucchi "atthi kinci patiyam tatati. "paripunna
ayye pati puvehi, evarupa puva nama me na ditthapubbati.
Sa cintesi "mayham putto punnava katabhiniharo bhavissati,
Devatahi patim puretva pahita bhavissantiti. Atha nam putto
"amma ito patthayaham annam puvannama na khadissami, natthipuvameva
paceyyasiti. Sapissa tato patthaya, "puvam khaditukamomhiti
vutte, tucchapatimeva annaya patiya patikujjitva pesesi.
Yava agaramajjhe vasi, tavassa devata dibbapuve pahinimsu. So
ettakampi ajananto pabbajjannama kim janissati, tasma "ka
esa pabbajja namati bhataram pucchitva, "oharitakesamassuna
kasayanivatthena katthatthare va vidalamancake va nipajjitva
pindaya carantena viharitabbam, esa pabbajja namati vutte,
"bhatika aham sukhumalo, naham sakkhissami pabbajitunti aha.
"tenahi tata kammantam uggahetva gharavasam vasa, na hi sakka
amhesu ekena apabbajitunti aha. Atha nam "ko eso kammanto
namati pucchi. Bhattutthanatthanampi ajananto kulaputto kammantam
nama kim janissati. Ekadivasam hi tinnam khattiyanam katha udapadi
"bhattam nama kuhim utthahatiti. Kimbilo aha "kotthe utthahatiti.
Atha nam bhaddiyo "tvam bhattassa utthanatthanam na janasi,
bhattannama ukkhaliyam utthahatiti aha. Anuruddho "tumhe dvepi
na janatha, bhattannama ratanamakulaya suvannapatiyam utthahatiti
aha. Tesu kira ekadivasam kimbilo kotthato vihi otariyamane
disva "ete kotthakeyeva jatati sanni ahosi. Bhaddiyopi
ekadivasam ukkhalito bhattam vaddhiyamanam disva "ukkhaliyanneva
Uppannanti sanni ahosi. Anuruddhena pana neva vihi kottenta
na bhattam pacenta va vaddhenta va ditthapubba, vaddhetva
pana purato thapitameva passati. So "bhunjitukamakale bhattam patiyam
utthahatiti sannamakasi. Evam tayopi te bhattutthanatthanampi na
jananti. Tenayam "ko esa kammanto namati pucchitva
"pathamam khettam kasapetabbantiadikam samvacchare samvacchare kattabbam
kiccam sutva "kada kammantanam anto pannayissati, kada mayam
appossukka bhoge bhunjissamati vatva, kammantanam apariyantataya
akkhataya, "tenahi tvanneva gharavasam vasa, na mayham etena
atthoti vatva mataram upasankamitva "anujanahi mam amma,
aham pabbajissamiti vatva, taya tikkhattum  patikkhipitva "sace
te sahayako bhaddiyaraja pabbajissati, tena saddhim pabbajahiti
vutte, tam upasankamitva "mama kho samma pabbajja tava
patibaddhati vatva tam nanappakarehi sannapetva sattame
divase attana saddhim pabbajatthaya patinnam ganhi. Tato "bhaddiyo
sakyaraja anuruddho anando bhagu kimbilo devadatto cati
ime cha khattiya upalikappakasattama, deva viya dibbasampattim
sattaham mahasampattim anubhavitva uyyanam gacchanta viya caturanginiya
senaya nikkhamitva paravisayam patva rajanaya sabbasenam
nivattapetva paravisayam okkamimsu. Tattha cha khattiya attano
abharanani omuncitva bhandikam katva "handa bhane upali
Nivattassu, alam te ettakam jivikayati tassa adamsu. So tesam
padamule pavattitva paridevitva tesam anam atikkamitum asakkonto
utthaya tam gahetva nivatti. Tesam dvidha jatakale vanam
rodanappattam viya pathavi kampanakarappatta viya ahosi. Upalikappakopi
thokam gantva nivattitva evam cintesi "canda kho sakiya
`imina kumara nipatitati ghateyyumpi mam, ime hi nama
sakyakumara evarupam sampattim pahaya imani anagghani abharanani
khelapindam viya chaddetva pabbajissanti, kimangam panahanti
cintetva bhandikam omuncitva tani abharanani rukkhe laggitva
"atthika ganhantuti vatva tesam santikam gantva tehi "kasma
nivattositi puttho tamattham arocesi. Atha nam te adaya satthu
santikam gantva bhagavantam vanditva "mayam bhante sakiya nama
mananissita, ayam amhakam digharattam paricarako, imam pathamataram
pabbajetha, mayamassa abhivadanadini karissama, evam no mano
nimmadayissatiti vatva tam pathamataram pabbajetva paccha sayam pabbajimsu.
Tesu ayasma bhaddiyo teneva antaravassena tevijjo ahosi.
Ayasma anuruddho dibbacakkhuko hutva paccha mahapurisavitakkasuttam 1-
sutva arahattam papuni. Ayasma anando sotapattiphale patitthahi.
Bhagutthero ca kimbilatthero ca aparabhage vipassanam vaddhetva
arahattam papunimsu. Devadatto pothujjanikam iddhim patto.
@Footnote: 1. an. atthaka. 23/233.
Aparabhage satthari kosambiyam viharante, sasavakasanghassa tathagatassa
mahanto labhasakkaro nibbatti. Tattha vatthabhesajjadihattha
manussa viharam pavisitva "kuhim sattha, kuhim sariputtatthero, kuhim
mahamoggallanatthero, kuhim mahakassapatthero, kuhim bhaddiyatthero,
kuhim anuruddhatthero, kuhim anandatthero, kuhim bhagutthero, kuhim
kimbilattheroti asitimahasavakanam nisinnatthanam olokenta vicaranti.
"devadattatthero kuhim nisinno va thito vati pucchanto nama
natthi. So cintesi "aham etehi saddhimyeva pabbajito, etepi
khattiyapabbajita, ahampi khattiyapabbajito; labhasakkarahattha manussa
ete pariyesanti, mama namam gahetapi natthi, kena nu kho
saddhim ekato hutva kam pasadetva mama labhasakkaram nibbatteyyanti.
Athassa etadahosi "ayam raja bimbisaro pathamadassaneneva
ekadasanahutehi saddhim sotapattiphale patitthito, na sakka
etena saddhim ekato bhavitum, kosalarannapi saddhim na sakka
ekato bhavitum, ayam kho pana ranno putto ajatasattukumaro
kassaci gunadosam na janati, etena saddhim ekato bhavissamiti.
So kosambito rajagaham gantva kumarakavannam abhinimminitva
cattaro asivise catusu hatthapadesu ekam givaya bandhitva
ekam sise cumbatakam katva ekam ekamsam karitva imaya ahimekhalaya
akasato oruyha ajatasattussa ucchange nisiditva, tena
bhitena "kosi tvanti vutte, "aham devadattoti vatva tassa
Bhayavinodanattham tam attabhavam patisamharitva sanghatipattacivaradharo
purato thatva tam pasadetva labhasakkaram nibbattesi. So
labhasakkarabhibhuto "aham bhikkhusangham pariharissamiti papakam cittam
uppadetva saha cittuppadena iddhito parihayitva sattharam
veluvanavihare sarajikaya parisaya dhammam desentam vanditva
utthayasana anjalimpaggayha "bhagava bhante etarahi jinno
vuddho mahallako, appossukko ditthadhammasukhaviharam anuyunjatu;
aham bhikkhusangham pariharissami, niyyadetha me bhikkhusanghanti vatva
satthara khelasikavadena apasadetva patikkhitto, anattamano
imam pathamam tathagate aghatam bandhitva apakkami. Athassa bhagava
rajagahe pakasaniyakammam karesi. So "pariccattodani aham
samanena gotamena, idanissa anattham karissamiti ajatasattum
upasankamitva "pubbe kho kumara manussa didayuka, etarahi
appayuka, thanam kho panetam vijjati, yam tvam kumarova samano
kalam kareyyasi, tenahi tvam kumara pitaram hantva raja hohi,
aham bhagavantam hantva buddho  bhavissamiti vatva, tasmim rajje
patitthite, tathagatassa vadhaya purise payojetva, tesu sotapattiphalam
patva nivattesu, sayam gijjhakutam abhiruhitva "ahameva samanam
gotamam jivita voropessamiti silam pavijjhitva ruhiruppadakammam
katva iminapi upayena maretum asakkonto puna nalagirim
vissajjapesi. Tasmim agacchante, anandatthero attano jivitam satthu
Pariccajitva purato atthasi. Sattha nagam dametva nagara nikkhamitva
viharam agantva anekasahassehi upasakehi abhihatam mahadanam
paribhunjitva, tasmim divase sannipatitanam attharasakotisankhatanam
rajagahavasinam anupubbikatham kathesi. Caturasitiya panasahassanam
dhammabhisamayo jato. "aho mahaguno ayasma anando;
tatharupe nama hatthinage agacchante, attano jivitam pariccajitva
satthu purato atthasiti therassa gunakatham sutva "na bhikkhave
idaneva, pubbepesa mamatthaya jivitam pariccajiyevati vatva bhikkhuhi
yacito cullahamsamahahamsakakkatakajatakani 1- 2- 3- kathesi.
     Devadattassapi kammam neva tatha ranno marapitatta,
na vadhakanam payojitatta, na silaya paviddhatta, pakatam ahosi;
yatha nalagirihatthino vissajjitatta. Tada hi mahajano "rajapi
devadatteneva marapito, vadhakapi payojita, silapi paviddha;
idani pana tena nalagiri vissajjapito, evarupam nama papam
gahetva raja vicaratiti kolahalamakasi. Raja mahajanassa katham
sutva panca thalipakasatani harapetva na puna tassupatthanam
agamasi. Nagarapissa kulam upagatassa bhikkhamattampi nadamsu. So
parihinalabhasakkaro kohannena jivitukamo sattharam upasankamitva
@Footnote: 1. khu. ja. asiti. 28/68. tadatthakatha. 8/211. 2. khu. ja. asiti. 28/77.
@tadatthakatha. 8/242.  3. khu. ja. catu. 27/145. tadatthakatha. 4/335. tattha pana
@"kakkarujatakanti khayati.
Panca vatthuni yacitva bhagavata "alam devadatta, yo icchati,
arannako hotuti patikkhitto, "kassavuso vacanam sobhanam: kim
tathagatassa udahu mama? aham hi ukkatthavasena evam vadami `sadhu
bhante bhikkhu yavajivam arannika assu, pindapatika, pamsukulika,
rukkhamulika, macchamamsam na khadeyyunti, yo dukkha muccitukamo,
so maya saddhim agacchatuti vatva pakkami. Tassa vacanam sutva
ekacce navapabbajita mandabuddhino "kalyanam devadatto aha,
etena saddhim vicarissamati tena saddhim ekatova ahesum. Iti so
pancasatehi bhikkhuhi saddhim tehi pancahi vatthuhi lukhappasannam janam
sannapento kulesu vinnapetva bhunjanto sanghabhedaya parakkami.
So bhagavata "saccam kira tvam devadatta sanghabhedaya parakkamasi
cakkabhedayati puttho "saccam bhagavati vatva "garuko kho
devadatta sanghabhedotiadihi ovaditopi satthu vacanam anadayitva
pakkanto, ayasmantam anandam rajagahe pindaya carantam disva
"ajjataggedanaham avuso ananda annatreva bhagavata annatra
bhikkhusangha uposatham karissami, sanghakammam karissamiti aha. Thero
tamattham bhagavato arocesi. Tam viditva sattha uppannadhammasamvego
hutva "devadatto sadevakassa lokassa anatthanissitam attano
avicimhi pacanakammam karotiti parivitakketva
          "sukarani asadhuni        attano ahitani ca;
           yam ve hitanca sadhunca    tam ve paramadukkaranti
Imam gatham vatva puna imam udanam udanesi
          "sukaram sadhuna sadhu,     sadhu papena dukkaram;
           papam papena sukaram,     papamariyehi dukkaranti. 1-
     Athakho devadatto uposathadivase attano parisaya saddhim
ekamantam nisiditva "yassimani panca vatthuni khamanti, so
salakam ganhatuti vatva, pancasatehi vajjiputtakehi navakehi
appakatannuhi salakaya gahitaya, sangham bhinditva te bhikkhu
adaya gayasisam agamasi. Tassa tattha gatabhavam sutva sattha tesam
bhikkhunam anayatthaya dve aggasavake pesesi. Te tattha gantva
adesanapatihariyanusasaniya ca iddhipatihariyanusasaniya ca
anusasanta te amatam payetva adaya akasenagamimsu.
Kokalikopi kho "utthehi avuso devadatta, nita te bhikkhu
sariputtamoggallanehi, nanu tvam maya vutto `ma avuso
sariputtamoggallanehi vissasi; papiccha sariputtamoggallana,
papikanam icchanam vasangatati vatva jannukena hadayamajjhe pahari.
Tassa tattheva unham lohitam mukhato ugganchi.
     Ayasmantam pana sariputtam bhikkhusanghaparivutam akasenagacchantam
disva bhikkhu ahamsu "bhante ayasma sariputto gamanakale
attadutiyova gato, idani mahaparivaro agacchanto sobhatiti.
Sattha "na  bhikkhave idaneva, tiracchanayoniyam nibbattakalepi
@Footnote: 1. cullavagga. 7/194. khu. u. 25/167.
Mama putto mama santikam agacchanto sobhatiyevati vatva
        "hoti silavatam attho       patisantharavuttinam.
         Lakkhanam passa ayantam      natisanghapurakkhitam,
         atha passasimam kalam        suvihinamva natibhiti 1-
idam jatakam 2- kathesi. Puna bhikkhuhi "bhante devadatto kira
dve aggasavake ubhosu passesu nisidapetva `buddhalilhaya
dhammam desessamiti tumhakam anukiriyam kariti vutte, "na bhikkhave
idaneva; pubbepesa mama anukiriyam katum vayami, na pana sakkhiti
vatva
        "api viraka passesi       sakunam manjubhanakam
         mayuragivasankasam         patim mayham savitthakam?
                udakathalacarassa pakkhino
                niccam amakamacchabhojino
                tassanukaram savitthako
                sevalehi paligunthito matoti 3-
nadicarakakajatakam 4- kathetva, aparesupi divasesu tatharupimeva katham
arabbha
               "acari vatayam vitudam vanani
                katthangarukkhesu asarakesu,
@Footnote: 1. khu. ja. eka. 27/4. tadatthakatha. 1/220. 2. lakkhanajatakam. 3. khu. ja.
@duka. 27/75. tadatthakatha. 3/199. 4. jatake "virakajatakanti khayati.
                  Athasada khadiram jatasaram,
                  yatthabhida garulo uttamanganti 1- ca
         lasi ca te nipphalita,        matthako ca vidalito,
         sabba te phasuka bhagga,    dani samma virocasiti 2- ca
evamadini jatakani 3- kathesi. Puna "akatannu devadattoti katham
arabbha
           "akaramha va te kiccam,    yam balam ahuvamha se;
            migaraja namo tyatthu;     api kinci labhamha se.
            Mama lohitabhakkhassa        niccam luddani kubbato
            dantantaragato santo      tam bhum, yampi jivasiti 4-
adini jatakani 5- kathesi. Puna vadhaya parisakkanamassa arabbha
           "natametam kurungassa       yam tvam sepanni seyyasi;
            annam sepannim gacchami,    na me te ruccate phalanti 6-
adini jatakani 7-  kathesi. Puna "ubhato parihino devadatto
labhasakkarato ca samannato cati kathasu pavattamanasu,
"na bhikkhave idaneva, pubbepi parihinoyevati vatva
@Footnote: 1. khu. ja. duka. 27/77. tadatthakatha. 3/216. 2. khu. ja. eka. 27/46. tadatthakatha.
@2/387.  3. kandagalajatakanceva virocanajatakanca.   4. khu. ja. catu. 27/133.
@tadatthakatha. 4/258.  5. javasakunajatakam.  6. khu. ja. eka. 27/7. tadatthakatha. 1/262.
@7. kurungamigajatakam.
           "akkhi bhinna, pato nattho,  sakhigehe ca bhandanam,
            ubhato padutthakammanta      udakamhi thalamhi cati 1-
adini jatakani 2- kathesi. Evam rajagahe viharanto devadattam
arabbha bahuni jatakani kathetva, rajagahato savatthim gantva
jetavanamahavihare vasam kappesi.
     Devadattopi kho nava mase gilano, pacchime kale sattharam
datthukamo hutva attano savake "aham sattharam datthukamo,
tam me dassethati vatva, tehi "tvam samatthakale satthara
saddhim veri hutva acari, na mayam tam tattha nessamati vutte,
"ma mam nasetha, maya satthari aghato kato, satthu pana mayi
kesaggamattopi aghato natthiti. So hi bhagava
            vadhake devadattamhi        core angulimalake
            dhanapale rahule ca       sabbattha samamanasoti
"dassetha me bhagavantanti punappunam yaci. Atha nam te mancakenadaya
nikkhamimsu. Tassagamanam sutva bhikkhu satthu arocesum "bhante devadatto
kira tumhakam dassanatthaya agacchatiti. "na bhikkhave so
tenattabhavena mam passitum labhissatiti. Bhikkhu kira pancannam vatthunam
ayacitakalato patthaya puna buddhe datthum na labhanti, ayam
dhammata. "asukatthananca asukatthananca agato bhanteti ahamsu.
"yam icchati, tam karotu; na so mam passitum labhissatiti. "bhante
@Footnote: 1. khu. ja. eka. 27/45. tadatthakatha. 2/372. 2. ubhatobhatthajatakam.
Ito yojanamattam agato, addhayojanam, gavutam, pokkharanisamipam
agato bhanteti. "sacepi antojetavanam pavisati, neva mam
passitum labhissatiti. Devadattam gahetva agata jetavanapokkharanitire
mancam otaretva pokkharaniyam nahayitum otarimsu. Devadattopi
kho mancato utthaya ubho pade bhumiyam thapetva nisidi. Te
pathavim pavisimsu. So anukkamena yava gopphaka yava jannuka
yava katito yava thanato yava givato pavisitva hanukatthikassa
bhumiyam patitthitakale gathamaha
              "imehi atthihi tamaggapuggalam
               devatidevam naradammasarathim
               samantacakkhum satapunnalakkhanam
               panehi buddham saranam gatosmiti.
Idam kira thanam disva tathagato devadattam pabbajesi. Sace hi
so na pabbajissa; gihi hutva kammam bhariyam akarissa, ayatim
bhavassa paccayam katum nasakkhissa; pabbajitva ca pana, kincapi
kammam bhariyam karissati, ayatim bhavassa paccayam katum sakkhissatiti nam
sattha pabbajesi. So hi ito satasahassakappamatthake atthissaro
nama paccekabuddho bhavissati. So pathavim pavisitva avicimhi
nibbatti. Niccale buddhe aparaddhabhavena pana niccalova hutva
paccati. Tiyojanasatike antoavicimhi yojanasatubbedhamevassa sariram
nibbatti, sisam yava kannasakkhalito upari ayakapallam pavisi, pada
Yava gopphaka hettha ayapathavim pavittha, mahatalakkhandhaparimanam
ayasulam pacchimabhittito nikkhamitva pitthimajjham bhinditva urena
nikkhamitva puratthimabhittim pavisi, aparam dakkhinabhittito nikkhamitva
dakkhinapassam bhinditva vamapassena nikkhamitva uttarabhittim
pavisi, aparam upari kapallato nikkhamitva matthakam bhinditva
adhobhagena nikkhamitva ayapathavim pavisi. Evam so tattha niccalo
hutva paccati.
     Bhikkhu "ettakam thanam gantva devadatto sattharam datthum
alabhitvava pathavim pavitthoti katham samutthapesum. Sattha "na
bhikkhave devadatto idaneva mayi aparajjhitva pathavim pavisi,
pubbepi pavitthoyevati vatva, hatthirajakale maggamulham purisam
samassasetva attano pitthim aropetva khemantam papitassa
tena puna tikkhattum agantva `aggatthane majjhimatthane muleti
evam dante chinditva tatiyavare mahapurisassa cakkhupatham atikkamantassa
tassa pathavim pavitthabhavam dipetum
     "akatannussa posassa       niccam vivaradassino
      sabbance pathavim dajja     neva nam abhiradhayeti 1-
imam jatakam 2- kathetva, punapi tatheva kathaya samutthitaya, khantivadibhute
attani aparajjhitva kalaburajabhutassa tassa pathavim pavitthabhavam
dipetum khantivadijatakam, 3- culladhammapalabhute attani aparajjhitva
@Footnote: 1. khu. ja. eka. 27/23. tadatthakatha. 2/128. 2. silavanagajatakam. 3. khu. ja. catu.
@27/137. tadatthakatha. 4/275.
Mahapataparajabhutassa tassa pathavim pavitthabhavam dipetum culladhamma-
palajatakanca 1- kathesi.
     Pathavim pavitthe pana devadatte, mahajano hatthatuttho
dhajapatakakadaliyo ussapetva punnaghate thapetva "labha vata
noti mahantam chanam anubhoti. Tamattham bhagavato arocesum. Bhagava
"na bhikkhave idaneva devadatte mate mahajano tussati, pubbepi
tussiyevati vatva, sabbajanassa appiye cande pharuse baranasiyam
pingalaraje nama mate mahajanassa tutthabhavam dipetum
              "sabbo jano himsito pingalena,
               tasmim mate, paccayam vedayanti,
               piyo nu te asi akanhanetto.
               Kasma tuvam rodasi dvarapala?
               Na me piyo asi akanhanetto,
               bhayami paccagamanaya tassa,
               ito gato himseyya maccurajam,
               so himsito aneyya nam puna idhati
imam pingalajatakam 2- kathesi.
     Bhikkhu sattharam pucchimsu "idani bhante devadatto kuhim
nibbattoti. "avicimahaniraye bhikkhaveti. "bhante idha tappanto
@Footnote: 1. khu. ja. panca. 27/171. tadatthakatha. 4/450. 2. khu. ja. duka. 27/92. tadatthakatha.
@3/321.
Vicaritva puna gantva tappanatthaneyeva nibbattoti. "ama
bhikkhave, pabbajita va hontu gahattha va pamadaviharino
ubhayattha tappantiyevati vatva imam gathamaha
              "idha tappati, pecca tappati,
               papakari ubhayattha tappati;
              `papam me katanti tappati,
               bhiyyo tappati duggatim gatoti.
     Tattha "idha tappatiti: idha kammatappanena domanassamattena
tappati. Peccati: paraloke pana vipakatappanena atidarunena
apayadukkhena tappati. Papakariti: nanappakarassa papassa katta.
Ubhayatthati: imina vuttappakarena tappanena ubhayattha tappati nama.
Papam meti: so hi kammatappanena tappanto "papam me katanti
tappati, tam appamattakam tappanam; vipakatappanena pana tappanto
bhiyyo tappati duggatim gato, atipharusena tappanena ativiya tappatiti.
     Gathapariyosane bahu sotapannadayo ahesum. Desana
mahajanassa satthika jatati.
                      Devadattavatthu.
                      ----------
                 13. Sumanadevivatthu. (13)
     "idha nandati, pecca nandatiti imam dhammadesanam sattha
jetavane viharanto sumanadevim arabbha kathesi.
     Savatthiyam hi devasikam anathapindikassa gehe dve bhikkhusahassani
bhunjanti, tatha visakhaya mahaupasikaya. Savatthiyanca yo yo
danam datukamo hoti; so so tesam ubhinnam okasam labhitvava
karoti. "kimkaranati. "tumhakam danaggam anathapindiko va
visakha va agatati pucchitva, "nagatati vutte, satasahassam
vissajjetva katadanampi "kim danam nametanti garahanti. Ubhopi
hi te bhikkhusanghassa rucinca anucchavikakiccani ca jananti. Tesu
viharantesu, bhikkhu cittanurupameva bhunjanti. Tasma sabbe danam
datukama te gahetva gacchanti. Iti te attano ghare bhikkhu
parivisitum na labhanti. Tato visakha "ko nu kho mama thane thatva
bhikkhusangham parivisissatiti upadharenti puttassa dhitaram disva tam
attano thane thapesi. Sa tassa nivesane bhikkhusangham parivisati.
Anathapindikopi mahasubhaddam nama jetthadhitaram thapesi. Sa hi
bhikkhunam veyyavaccam karonti dhammam sunanti sotapanna hutva
patikulam agamasi. Tato cullasubhaddam thapesi. Sapi tatheva karonti
sotapanna hutva patikulam gata. Atha sumanadevim nama kanitthadhitaram
thapesi. Sa pana dhammam sutva sakadagamiphalam patva, kumarikava
hutva tatharupena aphasukena atura aharupacchedam katva pitaram
Datthukama hutva pakkosapesi. So ekasmim danagge tassa
sasanam sutvava agantva "kim amma sumaneti aha. Sa pitaram
aha "kim kanitthabhatikati. "vippalapasi ammati. "na vippalapami
kanitthabhatikati. "bhayasi ammati. "na bhayami kanitthabhatikati.
Ettakam vatvayeva pana sa kalamakasi. So sotapannopi samano
setthi dhitari uppannasokam adhivasetum asakkonto dhitu sarirakiccam
karetva rodanto satthu santikam gantva, "kim gahapati dukkhi dummano
assumukho rudamano agatositi vutte, "dhita me bhante sumanadevi
kalakatati aha. "atha kasma socasi, nanu sabbesam ekamsikam
marananti. "janametam bhante, evarupa pana me hirottappasampanna
dhita, sa maranakale satim paccupatthapetum asakkonti vippalapamana
mata: tena me anappakam domanassam uppajjatiti. "kim pana taya
kathitam mahasetthiti. "aham tam bhante `kim amma sumaneti amantesim,
atha mam aha `kim kanitthabhatikati; tato `vippalapasi ammati vutte,
`na vippalapami kanitthabhatikati; `bhayasi ammati, `na bhayami
kanitthabhatikati; ettakam vatva kalamakasiti. Atha nam bhagava aha
"na hi te mahasetthi dhita vippalapatiti. "atha kasma evamahati.
"kanitthattayeva; dhita hi te gahapati maggaphalehi taya mahallika;
tvam hi sotapanno, dhita pana te sakadagamini; sa maggaphalehi
mahallikatta tam evamahati. "evam bhanteti. "evam gahapatiti.
"idani kuhim nibbatta bhanteti. "tusitabhavane gahapatiti vutte,
"bhante mama dhita idha natakanam antare nandamana vicaritva
ito gantvapi nandanatthaneyeva nibbattati. Atha nam sattha
"ama gahapati appamatta nama gahattha va pabbajita va
idhaloke ca paraloke ca nandantiyevati vatva imam gathamaha
              "idha nandati, pecca nandati,
               katapunno ubhayattha nandati,
              `punnam me katanti nandati,
               bhiyyo nandati suggatim gatoti.
     Tattha "idhati: idhaloke kammanandanena nandati. Peccati:
paraloke vipakanandanena nandati. Katapunnoti: nanappakarassa
punnassa katta. Ubhayatthati: idha "katam me kusalam, akatam me
papanti nandati, parattha vipakam anubhavanto nandati. Punnam meti:
idha nandanto pana "punnam me katanti somanassamattakeneva
kammanandanam upadaya nandati. Bhiyyoti: vipakanandanena pana
sugatim gato, sattapannasavassakotiyo satthinca vassasatasahassani
dibbasampattim anubhavanto tusitapure ativiya nandatiti.
     Gathapariyosane bahu sotapannadayo ahesum. Mahajanassa
dhammadesana satthika jatati.
                      Sumanadevivatthu.
                      -----------
               14. Dvesahayakabhikkhuvatthu. (14)
     "bahumpi ce sahitam bhasamanoti imam dhammadesanam sattha
jetavane viharanto dve sahayake bhikkhu arabbha kathesi.
     Savatthivasino hi dve kulaputta sahayaka viharam gantva
satthu dhammadesanam sutva kame pahaya satthu sasane uram datva
pabbajitva panca vassani acariyupajjhayanam santike vasitva
sattharam upasankamitva sasane dhuram pucchitva vipassanadhuranca
ganthadhuranca vittharato sutva, eko tava "aham bhante mahallakakale
pabbajito na sakkhissami ganthadhuram puretum, vipassanadhuram pana
puressamiti yava arahatta vipassanam kathapetva ghatento vayamanto
saha patisambhidahi arahattam papuni. Itaro pana "aham ganthadhuram
puressamiti anukkamena tepitakam buddhavacanam ugganhitva gatagatatthane
dhammam katheti, sarabhannam bhanati pancannam bhikkhusatanam dhammam vacento
vicarati, attharasannam mahagananam acariyo ahosi. Bhikkhu satthu
santike kammatthanam gahetva itarassa therassa vasanatthanam gantva
tassovade thatva arahattam patva theram vanditva "sattharam
datthukamamhati vadanti. Thero "gacchatha avuso, mama vacanena
sattharam vanditva asitimahathere vandatha, sahayakattherampi me `amhakam
acariyo tumhe vandatiti vadethati pesesi. Te viharam gantva
sattharanceva asitimahathere ca vanditva ganthikattherassa santikam
gantva "bhante amhakam acariyo tumhe vandatiti vadanti. Itarena ca
`ko Namesoti vutte, "tumhakam sahayakabhikkhu bhanteti vadanti. Evam
there punappunam sasanam pahinante, so bhikkhu thokam kalam sahitva
aparabhage sahitum asakkonto, "amhakam acariyo tumhe vandatiti
vutte, "ko esoti vatva, "tumhakam sahayakabhikkhu bhanteti vutte,
"kim pana tumhehi tassa santike uggahitam: kim dighanikayadisu annataro
nikayo, kim tisu pitakesu ekam pitakanti vatva, "catuppadikampi gatham
na janati, pamsukulam gahetva pabbajitakaleyeva arannam pavittho,
bahu vata antevasike labhi, tassa agatakale maya panham
pucchitum vattatiti cintesi. Aparabhage thero sattharam datthum agato,
sahayakattherassa santike pattacivaram thapetva gantva sattharanceva
asitimahathere ca vanditva sahayakattherassa vasanatthanam paccagami.
Athassa so vattam karetva samappamanam asanam gahetva "panham
pucchissamiti nisidi. Tasmim khane sattha "esa evarupam mama puttam
vihethetva niraye nibbatteyyati tasmim anukampaya viharacarikam
caranto viya tesam nisinnatthanam gantva pannatte buddhasane
nisidi. Tattha tattha nisidanta hi bhikkhu buddhasanam pannapetva
va nisidanti. Tena sattha pakatipannatteyeva asane nisidi.
Nisajja kho pana ganthikabhikkhum pathamajjhane panham pucchitva, tasmim
akathite, dutiyajjhanam adim katva atthasupi samapattisu ruparupesu
panham pucchi. Ganthikatthero ekampi kathetum nasakkhi. Itaro tam
sabbam kathesi. Atha nam sotapattimagge panham pucchi. Ganthikatthero
Kathetum nasakkhi. Tato khinasavattheram pucchi. Thero kathesi. Sattha
"sadhu sadhuti abhinanditva sesamaggesupi patipatiya panham pucchi.
Ganthikatthero ekampi kathetum nasakkhi. Khinasavo pana pucchitapucchitam
kathesi. Sattha catusupi thanesu tassa sadhukaram adasi. Tam sutva
bhummadeve adim katva yava brahmaloka sabba devata ceva
nagasupanna ca sadhukaram adamsu. Tam sadhukaram sutva tassa
antevasika ceva saddhiviharino ca sattharam ujjhayimsu "kim
nametam satthara katam: kinci ajanantassa mahallakattherassa catusu
thanesu sadhukaram adasi, amhakam panacariyassa sabbapariyattidharassa
pancannam bhikkhusatanam pamokkhassa pasamsamattampi na kariti. Atha
ne sattha "kinnametam bhikkhave kathethati pucchitva, tasmim atthe
arocite, "bhikkhave tumhakam acariyo mama sasane bhatiya
gavo rakkhanasadiso, mayham pana putto yatharuciya pancagorase
paribhunjanakasamisadisoti vatva ima gatha abhasi
              "bahumpi ce sahitam 1- bhasamano
               na takkaro hoti naro pamatto,
               gopova gavo ganayam paresam
               na bhagava samannassa hoti.
               Appampi ce sahitam bhasamano
               dhammassa hoti anudhammacari
@Footnote: 1. Ma. samhita. ayanhi gatha upendavajiro nama hoti, so ca ja ta ja ganehi ceva
@garudvayena ca niyamito, tasma "samhita iti yujjati.
               Raganca dosanca pahaya moham
               sammappajano suvimuttacitto
               anupadiyano idha va huram va,
               sa bhagava samannassa hotiti.
     Tattha "sahitanti tepitakassa buddhavacanassetam namam, tam
acariye upasankamitva ugganhitva bahumpi paresam bhasamano
vacento kathento, tam dhammam sutva yam karakena puggalena
kattabbam, takkaro na hoti, kukkutassa pakkhapaharanamattampi
aniccadivasena manasikaram nappavattesi; eso, yatha nama divase
bhatiya gavo rakkhanto gopo patova sampaticchitva sayam
ganetva samikanam niyyadetva divasabhatimattam ganhati, yatharuciya
pana pancagorase paribhunjitum na labhati; evameva kevalam antevasikanam
santika vattapativattakaranamattassa bhagi hoti, samannassa pana
bhagi na hoti. Yatha pana gopalakena niyyaditanam gunnam pancagorasam
gosamikava paribhunjanti; tatha tena kathitam dhammam sutva
karakapuggala yathanusittham patipajjitva, keci pathamajjhanadini
papunanti, keci vipassanam vaddhetva maggaphalani papunanti,
gosamika gorasasseva, samannassa bhagino honti. Iti
sattha silasampannassa bahussutassa pamadaviharino aniccadivasena
yonisomanasikare appavattassa bhikkhuno vasena pathamam gatham
kathesi, na dussilassa.
     Dutiyagatha pana appassutassapi yonisomanasikare kammam
karontassa karakapuggalassa vasena kathita. Tattha "appampi ceti:
thokam ekavaggadvivaggamattampi. Dhammassa hoti anudhammacariti:
atthamannaya dhammamannaya navalokuttaradhammassa anurupam dhammam
pubbabhagapatipadasankhatam catuparisuddhisiladhutangaasubhakammatthanadibhedam
caranto anudhammacari hoti "ajja ajjevati pativedham akankhanto
vicarati; so imaya sammapatipattiya raganca dosanca pahaya
moham, samma hetuna nayena parijanitabbadhamme parijananto,
tadangavikkhambhanasamucchedapatipassaddhinissaranavimuttinam vasena suvimuttacitto,
anupadiyano idha va huram va, idhalokaparaloke pariyapanna va
ajjhattikabahira va khandhayatanadhatuyo catuhi upadanehi
anupadiyanto mahakhinasavo, maggasankhatassa samannassa vasena
agatassa phalasamannassa ceva pancaasekhadhammakkhandhasamannassa
ca bhagava hotiti. Ratanakutena viya agarassa, arahattena desanaya
kutam ganhiti.
     Gathapariyosane bahu sotapannadayo ahesum. Desana
mahajanassa satthika jatati.
                    Dvesahayakabhikkhuvatthu.
                  Yamakavaggavannana nitthita.
                      Pathamo vaggo.


             The Pali Atthakatha in Roman Book 18 page 104-148. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=18&A=2135&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=18&A=2135&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=11              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=268              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=269              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=269              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]