ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 27 : PALI ROMAN Iti.A. (paramatthadi.)

page320.

5. Pancamavagga 1. Aggappasadasuttavannana [90] Pancamavaggassa pathame aggappasadati ettha ayam aggasaddo adikotikotthasasetthesu dissati. Tatha hesa "ajjatagge samma dovarika avarami dvaram niganthanam niganthinam. 1- Ajjatagge panupetam saranam gatan"ti 2- ca adisu adimhi dissati. "teneva angulaggena tam angulaggam paramaseyyam. 3- Ucchuggam veluggan"ti 4- ca adisu kotiyam. "imbilaggam va madhuraggam tittakaggam va. 5- Anujanami bhikkhave viharaggena va parivenaggena va bhajetun"ti 6- ca adisu kotthase. "ayam imesam catunnam puggalanam aggo ca settho ca uttamo ca pavaro ca. 7- Aggohamasmi lokassa"ti 8- ca adisu setthe. Svayamidhapi settheyeva datthabbo. Tasma aggesu setthesu pasada, aggabhuta setthabhuta va pasada aggappasadati attho. Purimasmim ca atathe aggasaddena buddhadiratanattayam vuccati. Tesu bhagava tava asadisatthena gunavisitthatthena asamasamatthena ca aggo. So hi mahabhiniharam dasannam paraminam pavicayanca adim katva tehi bodhisambharagunehi ceva buddhagunehi ca sesajanehi asadisoti asadisatthena aggo. Ye cassa guna mahakarunadayo, te sesasattanam gunehi visitthati gunavisitthatthenapi sabbasattuttamataya aggo. Ye pana purimaka sammasambuddha sabbasattehi asama, tehi saddhim ayameva rupakayagunehi ceva dhammakayagunehi ca @Footnote: 1 Ma.Ma. 13/70/47 2 vi.mahavi. 1/15/7, di.Si. 9/250/85 @3 abhi.ka. 37/441/267 4 cha.Ma. ucchaggam velaggam @5 sam.maha. 19/374/131 6 vi.cula. 7/318/89 @7 an.catukka. 21/95/108 8 di.maha. 10/31/13, Ma.u. 14/207/173

--------------------------------------------------------------------------------------------- page321.

Asamasamatthenapi aggo. Tatha dullabhapatubhavato acchariyamanussabhavato bahujanahitasukhavahato adutiyaasahayadibhavato ca bhagava loke aggoti vuccati. Yathaha:- "ekapuggalassa bhikkhave patubhavo dullabho lokasmim, katamassa ekapuggalassa, tathagatassa arahato sammasambuddhassa". "ekapuggalo bhikkhave loke uppajjamano uppajjati acchariyamanusso". "ekapuggalo bhikkhave loke uppajjamano uppajjati bahujana .pe. Sammasambuddho". "ekapuggalo bhikkhave loke uppajjamano uppajjati adutiyo asahayo appatisamo appatibhago appatipuggalo asamo asamasamo dipadanam aggo, katamo ekapuggalo, tathagato araham sammasambuddho"ti. 1- Dhammasamghapi annadhammasamghehi asadisatthena visitthagunataya dullabhapatubhavadina ca agga. Tatha hi tesam svakkhatatadisupatipannatadigunavisesehi annadhammasamgha sadisa appataranihina va natthi, kuto settha. Sayameva ca pana tehi visitthagunataya settha. Tatha dullabhuppadaacchariyabhavabahujanahitasukhavaha adutiyaasahayadisabhava ca te. Yadaggena hi bhagava dullabhapatubhavo, tadaggena dhammasamghapiti. Acchariyadibhavepi eseva nayo. Evam aggesu setthesu uttamesu pavaresu gunavisitthesu pasadati aggappasada. Dutiyasmim pana atthe yathavuttesu aggesu buddhadisu uppattiya aggabhuta pasada aggappasada. Ye pana ariyamaggena agata aveccappasada, te ekanteneva @Footnote: 1 an. ekaka. 20/174/22

--------------------------------------------------------------------------------------------- page322.

Aggabhuta pasadati aggappasada. Yathaha "idha bhikkhave ariyasavako buddhe aveccappasadena samannagato hoti"tiadi. 1- Aggavipakattapi cete aggappasada. Vuttanhi "agge kho pana pasannanam aggo vipako"ti. Yavatati yattaka. Sattati panino. Apadati apadaka. Dvipadati dvipadaka. Sesapadvayepi eseva nayo. Vasaddo samuccayattho, na vikappattho. Yatha "anuppanno va kamasavo uppajjati, uppanno va kamasavo pavaddhati"ti 2- ettha anuppanno ca uppanno cati attho, yatha ca "bhutanam va sattanam thitiya sambhavesinam va anuggahaya"ti 3- ettha bhutananca sambhavesinancati attho. Yatha ca "aggito va udakato va mithubhedato va"ti 4- ettha aggito ca udakato ca mithubhedato cati attho, evam "apada va .pe. Aggamakkhayati"ti etthapi apada ca dvipada cati sampindanavasena attho datthabbo. Tena vuttam "vasaddo samuccayattho, na vikappattho"ti. Rupinoti rupavanto. Na rupinoti arupino. Sanninoti sannavanto. Na sanninoti asannino. Nevasanninasannino nama bhavaggapariyapanna. Ettavata ca kamabhavo rupabhavo arupabhavo ekavokarabhavo catuvokarabhavo pancavokarabhavo sannibhavo asannibhavo nevasanninasannibhavoti navavidhepi bhave satte anavasesato pariyadiyitva dassesi dhammaraja. Ettha hi rupiggahanena kamabhavo rupabhavo pancavokarabhavo ekavokarabhavo ca dassito, arupiggahanena arupabhavo catuvokarabhavo ca dassito. Sannibhavadayo pana sarupeneva dassita. Apadadiggahanena kamabhavapancavokarabhavasannibhavanam ekadeso dassitoti. @Footnote: 1 sam.maha. 19/1027/339 2 Ma.mu. 12/17/11 @3 Ma.mu. 12/402/359,sam.ni. 16/12/13 4 di.maha. 10/152/80

--------------------------------------------------------------------------------------------- page323.

Kasma panettha yatha adutiyasutte "dvipadanam aggo"ti dvipadanam gahanameva akatva apadadiggahanam katanti? vuccate:- adutiyasutte tava setthataravasena dvipadaggahanameva katam. Imasmim hi loke settho nama uppajjamano apadacatuppadabahuppadesu na uppajjati, dvipadesuyeva uppajjati. Kataresu dvipadesu? manussesu ceva devesu ca. Manussesu uppajjamano Sakalalokam vase vattetum samattho buddho hutva uppajjati. Anguttaratthakathayam pana tisahassilokadhatum 1- vase pavattetum samattho"ti vuttam. Devesu uppajjamano dasasahassilokadhatum vase vattanako mahabrahma hutva uppajjati, so tassa kappiyakarako va aramiko va sampajjati. Iti tatopi setthataravasenesa "dvipadanam aggo"ti tattha vutto, idha pana anavasesapariyadanavasena evam vuttam yavattaka hi satta attabhavapariyapanna apada va .pe. Nevasanninasannino va, tathagato tesam aggamakkhayatiti. Niddharane cetam samivacanam, makaro padasandhikaro. Aggo akkhayatiti padavibhago. Aggo vipako hotiti agge sammasambuddhe pasannanam yo pasado, so aggo settho uttamo kotibhuto va, tasma tassa vipakopi aggo settho uttamo kotibhuto ularatamo panitatamo hoti. So pana pasado duvidho lokiyalokuttarabhedato. Tesu lokiyassa tava:- "ye keci buddham saranam gatase na te gamissanti apayabhumim pahaya manusam deham devakayam paripuressanti. 2- @Footnote: 1 cha.Ma. tisahassimahasahassilokadhatum 2 di.maha. 10/332/217, sam.sa. 15/37/30

--------------------------------------------------------------------------------------------- page324.

Buddhoti kittayantassa kaye bhavati ya piti 1- varameva hi sa piti kasinenapi jambudipassa. Satam hatthi satam assa satam assatari ratha satam kannasahassani amuttamanikundala ekassa padavitiharassa kalam nagghanti solasim. 2- Sadhu kho devanaminda buddham saranagamanam hoti, buddham saranagamanahetu kho devanaminda evamidhekacce satta kayassa bheda param marana sugatim saggam lokam upapajjanti, te anne deve dasahi thanehi adhiganhanti dibbena ayuna dibbena vannena dibbena sukhena dibbena yasena dibbena adhipateyyena dibbehi rupehi dibbehi saddhehi dibbehi gandhehi dibbehi rasehi dibbehi photthabbehi"ti 3- evamadinam suttapadanam vasena pasadassa phalavisesayogo veditabbo. Tasma so apayadukkhavinivattanena saddhim sampattibhavesu sukhavipakadayakoti datthabbo. Lokuttaro pana samannaphalavipakadayako vattadukkhavinivattako ca. Sabbopi cayam pasado paramparaya vattadukkham vinivattetiyeva. Vuttanhetam:- "yasmim bhikkhave samaye ariyasavako attano saddham anussarati, nevassa tasmim samaye ragapariyutthitam cittam hoti, na dosapariyutthitam, na mohapariyutthitam cittam hoti, ujugatamevassa tasmim samaye cittam hoti. Ujugatacittassa pamojjam jayati, pamuditassa piti jayati .pe. Naparam itthattayati pajanati"ti. 4- Dhammati sabhavadhamma. Sankhatati samecca sambhuyya paccayehi katati sankhata, sappaccayadhamma. Hetuhi paccayehi ca na kehici katati. Asankhata, @Footnote: 1 Si.,ka. yassa kaye bhavati piti 2 vi.cula. 7/305/74, sam.sa. 15/241/154-5 @3 sam.sala. 18/530/337 (sya) 4 an.chakka. 26/281/320

--------------------------------------------------------------------------------------------- page325.

Appaccayanibbanam. Sankhatanam patiyogibhavena "asankhata"ti puthuvacanam. Virago tesam aggamakkhayatiti tesam sankhatasankhatadhammanam yo viragasankhato asankhatadhammo, so sabhaveneva sanhasukhumabhavato santatarapanitatarabhavato gambhiradibhavato madanimmadanadibhavato ca aggam settham uttamam pavaranti vuccati. Yadidanti nipato, yo ayanti attho. Madanimmadanotiadini sabbani nibbanavevacananiyeva. Tatha hi tam agamma manamadapurisamadadiko sabbo mado nimmadiyati pamaddiyati, 1- kamapipasadika sabba pipasa viniyati, kamalayadika sabbepi alaya samugghatiyanti, sabbepi kammavattakilesavattavipakavatta upacchijjanti, atthasatapabheda sabbapi tanha khiyati, sabbepi kilesa virajjanti. Sabbam dukkham nirujjhati, tasma madanimmadano .pe. Nirodhoti vuccati. Ya panesa tanha bhavena bhavam, phalena kammam vinati samsibbatiti katva vananti vuccati, tam vanam ettha natthi, etasmim va adhigate ariyapuggalassa na hotiti nibbanam. Aggo vipako hotiti etthapi:- "ye keci dhammam saranam gatase .pe. 2- Dhammoti kittayantassa kaye bhavatiya piti .pe. Sadhu kho devanaminda dhammam saranagamanam hoti, dhammam saranagamanahetu kho devanaminda evamidhekacce .pe. Dibbehi photthabbehi"ti 3- evamadinam suttapadanam vasena dhamme pasadassa phalavisesayogo veditabbo. Evamettha asankhatadhammavaseneva aggabhavo agato, sabbasankhatanissaranadassanattham ariyamaggavasenapi ayamattho labbhateva. Vuttanhetam:- @Footnote: 1 Ma. sammaddiyati 2 di.maha. 10/332/217, sam.sa. 15/37/30 @3 sam.sala. 18/530/337 (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page326.

"yavata bhikkhave dhamma sankhata ariyo atthangiko maggo tesam aggamakkhayati"ti. 1- "magganatthangiko settho"ti 2- ca. Samgha va gana vati janasamuhasankhata yavata loke samgha va gana va. Tathagatasavakasamghoti atthaariyapuggalasamuhasankhato ditthisilasamannena samhato tathagatassa savakasamgho. Tesam aggamakkhayatiti attano silasamadhipannavimutti- adigunavisesena tesam samghanam aggo settho uttamo pavaroti vuccati. Yadidanti yani imani. Cattari purisayuganiti yugalavasena pathamamaggattho pathamaphalatthoti idamekam yugalam, yava catutthamaggattho catutthaphalatthoti idamekam yugalanti evam cattari purisayugani. Attha purisapuggalati purisapuggalavasena eko pathamamaggattho eko pathamaphalatthoti imina nayena attha purisapuggala. Ettha ca purisoti va puggaloti va ekatthani etani padani, veneyyavasena panevam vuttam. Esa bhagavato savakasamghoti yanimani yugavasena cattari purisayugani, patekkato attha purisapuggala, esa bhagavato savakasamgho. Ahuneyyotiadisu anetva hunitabbanti ahunam, duratopi agantva silavantesu databbanti attho. Catunnam paccayanam etam adhivacanam. Mahapphalabhavakaranato tam ahunam patiggahetum yuttoti ahuneyyo. Atha va duratopi agantva sabbam sapateyyampi ettha ahunitabbam, 3- sakkaradinampi 4- ahavanam arahatiti va ahavaniyo. Yo cayam brahmananam ahavaniyo nama aggi, yattha hutam mahapphalanti tesam laddhi, so ce hutassa mahapphalataya ahavaniyo, samghova ahavaniyo. Samghe hutanhi mahapphalam hoti. Yathaha:- @Footnote: 1 an.catukka. 21/34/39 2 khu.dha. 25/273/64 @3 cha.Ma. hunitabbam 4 cha.Ma. sakkadinampi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page327.

Yo ca vassasatam jantu aggim paricare vane ekanca bhavitattanam muhuttamapi pujaye sa eva pujana seyyo yance vassasatam hutan"ti. 1- Tayidam nikayantare "ahavaniyo"ti padam idha "ahuneyyo"ti imina padena atthato ekam, byanjanato pana kincimattameva nanam, tasma evamatthavannana kata. Pahuneyyoti ettha pana pahunam vuccati disavidisato agatanam piyamanapanam natimittanam atthaya sakkarena patiyattam agantukadanam, tampi thapetva te tatharupe pahunake samghasseva datum yuttam. Tatha esa ekabuddhantarepi dissati abbokinnanca. Ayam panettha padattho:- "piyamanapattakarehi dhammehi samannagato"ti evam pahunamassa datum yuttam, pahunanca patiggahetum yuttoti pahuneyyo. Yesam pana pahavaniyoti pali, tesam yasma samgho pubbakaram arahati, tasma samgho sabbapathamam anetva ettha hunitabbanti pahavaniyo, sabbappakarena va ahavanam arahatiti pahavaniyo. Svayamidha teneva atthena pahuneyyoti vuccati. "dakkhina"ti paralokam saddahitva databbadanam, tam dakkhinam arahati, dakkhinaya va hito mahapphalabhavakaranena visodhanatoti dakkhineyyo. Ubho hatthe sirasi patitthapetva sabbalokena kariyamanam anjalikammam arahatiti anjalikaraniyo. Anuttaram punnakkhettam lokassati sabbalokassa asadisam punnaviruhanatthanam. Yatha hi rattasalinam va yavanam va viruhanatthanam "rattasalikkhettam yavakkhettan"ti 2- vuccati, evam samgho sadevakassa lokassa punnaviruhanatthanam. Samgham nissaya hi lokassa nanappakarahitasukhanibbattakani punnani viruhanti, tasma samgho anuttaram punnakkhettam lokassa. Idhapi:- @Footnote: 1 khu.dha. 25/107/36 2 visuddha. 2/282 ranno salikkhettam ranno @yavakkhettanti (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page328.

"ye keci samgham saranam gatase .pe. 1- Samghoti kittayantassa kaye bhavati ya piti .pe. Sadhu kho devanaminda samgham saranagamanam hoti, samgham saranagamanahetu kho devanaminda .pe. Dibbehi photthabbehi"tiadinam 2- suttapadanam vasena samghe pasadassa phalavisesayogo, tenassa aggata aggavipakata ca veditabba. Tatha anuttariyapatilabho sattamabhavadito patthaya vattadukkhasamucchedo anuttarasukhadhigamoti evamadiularaphalanipphadanavasena aggavipakata veditabba. Gathasu aggatoti agge ratanattaye, aggabhavato va pasannanam. Aggam dhammanti aggasabhavam buddhasubuddhatam dhammasudhammatam samghasupatipattim, ratanattayassa anannasadharanam uttamasabhavam, dasabaladisvakkhatatadisupatipannatadigunasabhavam va vijanatam vijanantanam. Evam sadharanato aggappasadavatthum dassetva idani asadharanato tam vibhagena dassetum "agge buddhe"tiadi vuttam. Tattha pasannananti aveccappasadena itarappasadena ca pasannanam adhimuttanam. Viragupasameti virage upasame ca, sabbassa ragassa sabbesam kilesanam accantaviragahetubhute accantaupasamahetubhute cati attho. Sukheti vattadukkhakkhayabhavena sankharupasamasukhabhavena ca sukhe. Aggasmim danam dadatanti agge ratanattaye danam dadantanam 3- deyyadhammam pariccajantanam. Tattha dharamanam bhagavantam catuhi paccayehi upatthahanta pujenta sakkaronta parinibbutanca bhagavantam uddissa dhatucetiyadike upatthahanta pujenta sakkaronta buddhe danam dadanti nama. "dhammam @Footnote: 1 di.maha. 10/331/217 2 sam.sala. 18/532/339 (sya) 3 cha.Ma. dentanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page329.

Pujessama"ti dhammadhare puggale catuhi paccayehi upatthahanta pujenta sakkaronta dhammanca ciratthitikam karonta dhamme danam dadanti nama. Tatha ariyasamgham catuhi paccayehi upatthahanta pujenta sakkaronta tam uddissa itarasmimpi tatha patipajjanta samghe danam dadanti nama. Aggam punnam pavaddhatiti evam ratanattaye pasannena cetasa ularam pariccagam ularanca pujasakkaram pavattentanam divase divase aggam ularam kusalam upaciyati. Idani tassa punnassa aggavipakataya aggabhavam dassetum "aggam ayu"tiadi vuttam. Tattha aggam ayuti dibbam va manusam va aggam ularatamam aYu. Pavaddhatiti uparupari bruhati. Vannoti rupasampada. Yasoti parivarasampada. Kittiti thutighoso. Sukhanti kayikam cetasikanca sukham. Balanti kayabalam nanabalanca. Aggassa datati aggassa ratanattayassa data, atha va aggassa deyyadhammassa danam ularam katva tattha punnam pavatteta. Aggadhammasamahitoti aggena pasadadhammena danadidhammena ca samahito acalappasadayutto, tassa va vipakabhutehi bahujanassa piyamanapatadidhammehi yutto. Aggappatto pamodatiti yattha yattha sattanikaye uppanno, tattha tattha aggabhavam visitthabhavam adhigato, aggabhavam va lokuttaramaggaphalam adhigato pamodati abhiramati paritussatiti. Pathamasuttavannana nitthita. --------------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 27 page 320-329. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=27&A=7070&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=27&A=7070&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=270              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=6267              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=6162              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=6162              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]