อรรถกถาเล่มที่ ๑ ภาษาบาลีอักษรไทย
 วินย.อ. (สมนฺต.๑)

     มกฺกฏี วชฺชิปุตฺตา จ ฯเปฯ วุฑฺฒปพฺพชิโต มิโคติ อิทํ
กึ ฯ อิมา วินีตวตฺถูนํ ภควตา สยํ วินิจฺฉิตานํ เตสํ เตสํ วตฺถูนํ
อุทานคาถา นาม ตานิ วตฺถูนิ สุขํ วินยธรา อุคฺคณฺหิสฺสนฺตีติ
ธมฺมสงฺคาหกตฺเถเรหิ ปิตา ฯ วตฺถุคาถา ปน ธรมาเนเยว ภควติ
อุปาลิตฺเถเรน ปิตา อิมินา ลกฺขเณน อายตึ วินยธรา วินยํ
วินิจฺฉินิสฺสนฺตีติ ฯ ตสฺมา เอตฺถ วุตฺตลกฺขณํ สาธุกํ สลฺลกฺเขตฺวา
ปมสิกฺขาปทํ วินิจฺฉินิตพฺพํ ฯ ทุติยาทีนญฺจ วินีตวตฺถูสุ
วุตฺตลกฺขเณน ทุติยาทีนิ ฯ วินีตวตฺถูนิ หิ สิปฺปิกานํ ปฏิจฺฉนฺนกรูปานิ วิย
วินยธรานํ ปฏิจฺฉนฺนกวตฺถูนิ โหนฺตีติ ฯ {๖๗} ตตฺถ ปุริมานิ เทฺว วตฺถูนิ
อนุปฺปญฺตฺติยํเยว วุตฺตตฺถานิ ฯ ตติเย วตฺถุมฺหิ ฯ คิหิลิงฺเคนาติ
คิหิวเสน โอทาตวตฺโถ หุตฺวา ฯ จตุตฺเถ นตฺถิ กิญฺจิ วตฺตพฺพํ ฯ
ตโต ปเรสุ สตฺตสุ ฯ กุสจิรนฺติ กุเส คณฺิตฺวา กตจิรํ ฯ
วากจิรนฺติ ตาปสานํ วกฺกลํ ฯ ผลกจิรนฺนาม ผลกสณฺานานิ
ผลกานิ สิพฺเพตฺวา กตจิรํ ฯ เกสกมฺพโลติ เกเสหิ ตนฺเต
วายิตฺวา กตกมฺพโล ฯ วาลกมฺพโลติ จามริวาเลหิ วายิตฺวา
กตกมฺพโล ฯ อุลกปกฺขนฺติ อลกสกุณสฺส ปกฺเขหิ กตนิวาสนํ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๒๗.
อชินกฺขิปนฺติ สโลมํ สขุรํ อชินมิคจมฺมํ ฯ ทฺวาทสเม วตฺถุมฺหิ ฯ
สารตฺโตติ กายสํสคฺคราเคน สารตฺโต ฯ ตํ ราคํ ตฺวา ภควา
อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺสาติ อาห ฯ {๖๘} เตรสเม วตฺถุมฺหิ ฯ
อุปฺปลวณฺณาติ สา เถรี สาวตฺถิยํ เสฏฺิธีตา สตสหสฺสกปฺเป
อภินีหารสมฺปนฺนา ฯ ตสฺสา ปกติยาปิ อติทสฺสนียา นีลุปฺปลวณฺณา
กายจฺฉวิ ฯ อพฺภนฺตเร ปน กิเลสสนฺตาปสฺส อภาเวน อติวิย
วิโรจติ ฯ สา ตาเยว วณฺณโปกฺขรตาย อุปฺปลวณฺณาติ นามํ
ลภติ ฯ ปฏิพทฺธจิตฺโตติ คิหิกาลโต ปฏฺาย รตฺตจิตฺโต ฯ โส
กิร ตสฺสา าติทารโก โหติ ฯ อถโขติ อนนฺตรตฺเถ นิปาโต ฯ
มญฺจเก นิสินฺนานนฺตรเมวาติ วุตฺตํ โหติ ฯ ทิวา พาหิรโต อาคนฺตฺวา
ทฺวารํ ปิธาย นิสินฺนานํ หิ อนฺธการํ โหติ ฯ โส ยาวสฺสา ตํ
อนฺธการํ น นสฺสติ ตาวเทว เอวมกาสีติ อตฺโถ ฯ ทูเสสีติ
ปทฺธํเสสิ ฯ เถรี ปน อนวชฺชา อตฺตโน สมณสญฺ ปจฺจุปฏฺเปตฺวา
อสาทิยนฺตี นิสีทิ อสทฺธมฺมาธิปฺปาเยน ปรามฏฺา
อคฺคิกฺขนฺธสิลาถมฺภขทิรสารขาณุกา วิย ฯ โสปิ อตฺตโน มโนรถํ ปูเรตฺวา
คโต ฯ ตสฺสา เถริยา ทสฺสนปถํ วิชหนฺตสฺเสว อยํ มหาปวี
สิเนรุปพฺพตํ ธาเรตุํ สมตฺถาปิ ตํ ปาปปุริสํ พฺยามมตฺตกเลวรํ
ธาเรตุํ อสกฺโกนฺตี วิย ภิชฺชิตฺวา วิวรมทาสิ ฯ โส ตํขณํเยว
อวีจิชาลานํ อินฺทนภาวํ อคมาสิ ฯ ภควา ตํ สุตฺวา อนาปตฺติ
ภิกฺขเว อสาทิยนฺติยาติ วตฺวา เถรึ สนฺธาย ธมฺมปเท อิมํ
คาถมภาสิ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๒๘.
          วาริ โปกฺขรปตฺเตว       อารคฺเคริว สาสโป
          โย น ลิปฺปติ กาเมสุ      ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณนฺติ ฯ
     {๖๙} จุทฺทสเม วตฺถุมฺหิ ฯ อิตฺถีลิงฺคํ ปาตุภูตนฺติ รตฺติภาเค นิทฺทํ
โอกฺกมนฺตสฺส ปุริสสณฺานํ มสฺสุทาฒิกาทิ สพฺพํ อนฺตรหิตํ
อิตฺถีสณฺานํ อุปฺปนฺนํ ฯ ตญฺเว อุปชฺฌํ ตํ อุปสมฺปทนฺติ
ปุพฺเพ คหิตอุปชฺฌเมว ปุพฺเพ กตอุปสมฺปทเมว อนุชานามิ ฯ
ปุน อุปชฺฌา น คเหตพฺพา อุปสมฺปทา น ทาตพฺพาติ อตฺโถ ฯ
ตานิ วสฺสานีติ ภิกฺขูปสมฺปทโต ปภูติ ยา วสฺสคณนา ตํเยว
วสฺสคณนํ อนุชานามิ ฯ น อิโต ปฏฺาย วสฺสคณนา กาตพฺพาติ
อตฺโถ ฯ ภิกฺขุนีหิ สงฺกมิตุนฺติ ภิกฺขุนีหิ จสฺสา สทฺธึ สงฺกมิตุํ
สงฺคนฺตุํ สมงฺคิภวิตุํ อนุชานามีติ อตฺโถ ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ
อปฏิรูปํ ทานิสฺสา ภิกฺขูนํ มชฺเฌ วสิตุํ ภิกฺขุนีอุปสฺสยํ คนฺตฺวา
ภิกฺขุนีหิ สทฺธึ วสตูติ ฯ ยา อาปตฺติโย ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีหิ
สาธารณาติ ยา เทสนาคามินิโย วา วุฏฺานคามินิโย วา อาปตฺติโย
ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีหิ สทฺธึ สาธารณา ฯ ตา อาปตฺติโย ภิกฺขุนีนํ
สนฺติเก วุฏฺาตุนฺติ ตา สพฺพาปิ ภิกฺขุนีหิ กาตพฺพํ วินยกมฺมํ
กตฺวา ภิกฺขุนีนํ สนฺติเก วุฏฺาตุํ อนุชานามีติ อตฺโถ ฯ ตาหิ
อาปตฺตีหิ อนาปตฺตีติ ยา ปน ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีหิ อสาธารณา
สุกฺกวิสฏฺิอาทิกา อาปตฺติโย ตาหิ อนาปตฺติ ลิงฺคปริวตฺเตน
ตา อาปตฺติโย วุฏฺิตาว โหนฺติ ฯ ปุน ปกติลิงฺเค อุปฺปนฺเนปิ
ตาหิ อาปตฺตีหิ ตสฺส อนาปตฺติเยวาติ ฯ อยนฺตาเวตฺถ ปาลิวินิจฺฉโย ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๒๙.
     อยมฺปน ปาลิมุตฺโต โอกฺกนฺติกวินิจฺฉโย ฯ อิเมสุ ตาว
ทฺวีสุ ลิงฺเคสุ ปุริสลิงฺคํ อุตฺตมํ อิตฺถีลิงฺคํ หีนํ ตสฺมา ปุริสลิงฺคํ
พลวอกุสเลน อนฺตรธายติ อิตฺถีลิงฺคํ ทุพฺพลกุสเลน ปติฏฺาติ ฯ
อิตฺถีลิงฺคํ ปน อนฺตรธายนฺตํ ทุพฺพลอกุสเลน อนฺตรธายติ ปุริสลิงฺคํ
พลวกุสเลน ปติฏฺาติ ฯ เอวํ อุภยมฺปิ อกุสเลน อนฺตรธายติ
กุสเลน ปฏิลพฺภติ ฯ ตตฺถ สเจ ทฺวินฺนํ ภิกฺขูนํ เอกโต สชฺฌายํ
วา ธมฺมสากจฺฉํ วา กตฺวา เอกาคาเร นิปชฺชิตฺวา นิทฺทํ โอกฺกนฺตานํ
เอกสฺส อิตฺถีลิงฺคํ ปาตุภวติ อุภินฺนมฺปิ สหเสยฺยาปตฺติ โหติ ฯ
โส เจ พุชฺฌิตฺวา อตฺตโน ตํ วิปฺปการํ ทิสฺวา ทุกฺขี ทุมฺมโน
รตฺติภาเคเยว อิตรสฺส อาโรเจยฺย เตน สมสฺสาเสตพฺโพ โหตุ
มา จินฺตยิตฺถ วฏฺฏสฺเสเวโส โทโส สมฺมาสมฺพุทฺเธน ทฺวารํ ทินฺนํ
ภิกฺขุ วา โหตุ ภิกฺขุนี วา อนาวโฏ ธมฺโม อวาริโต
สคฺคมคฺโคติ ฯ สมสฺสาเสตฺวา จ เอวํ วตฺตพฺพํ ตุมฺเหหิ ภิกฺขุนีอุปสฺสยํ
คนฺตุํ วฏฺฏติ อตฺถิ โว กาจิ สนฺทิฏฺา ภิกฺขุนิโยติ ฯ สจสฺสา
โหนฺติ ตาทิสา ภิกฺขุนิโย อตฺถีติ โน เจ โหนฺติ นตฺถีติ
วตฺวา โส ภิกฺขุ วตฺตพฺโพ มม สงฺคหํ กโรถ อิทานิเยว
มํ ภิกฺขุนีอุปสฺสยํ เนถาติ ฯ เตน ภิกฺขุนา ตํ คเหตฺวา ตสฺสา
วา สนฺทิฏฺานํ อตฺตโน วา สนฺทิฏฺานํ ภิกฺขุนีนํ สนฺติกํ คนฺตพฺพํ ฯ
คจฺฉนฺเตน จ เอเกน น คนฺตพฺพํ จตูหิ ปญฺจหิ ภิกฺขูหิ สทฺธึ
โชตกญฺจ กตฺตรยฏฺิญฺจ คเหตฺวา สํวิทหนํ ปริโมเจตฺวา มยํ
อมุกนฺนามฏฺานํ คจฺฉามาติ คนฺตพฺพํ ฯ สเจ พหิคาเม ทูเร วิหาโร
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๓๐.
โหติ อนฺตรามคฺเค คามนฺตรนทีปารรตฺติวิปฺปวาสคณโอหียนาปตฺตีหิ
อนาปตฺติ ฯ ภิกฺขุนีอุปสฺสยํ คนฺตฺวา ตา ภิกฺขุนิโย วตฺตพฺพา
อสุกนฺนาม ภิกฺขุํ อาชานถาติ ฯ อาม อยฺยาติ ฯ ตสฺส อิตฺถีลิงฺคํ
ปาตุภูตํ สงฺคหํ ทานิสฺส กโรถาติ ฯ ตา เจ สาธุ อยฺยา
อิทานิ มยมฺปิ สชฺฌายิสฺสาม ธมฺมํ โสสฺสาม คจฺฉถ ตุมฺเหติ
วตฺวา สงฺคหํ กโรนฺติ อาราธิกา จ โหนฺติ สงฺคาหิกา
ลชฺชินิโย ตา โกเปตฺวา อญฺตฺถ น คนฺตพฺพํ ฯ คจฺฉติ เจ
คามนฺตรนทีปารรตฺติวิปฺปวาสคณโอหียนาปตฺตีหิ น มุจฺจติ ฯ สเจ ปน
ลชฺชินิโย โหนฺติ น สงฺคาหิกาโย อญฺตฺถ คนฺตุํ ลพฺภติ ฯ
สเจปิ อลชฺชินิโย โหนฺติ สงฺคหํ ปน กโรนฺติ ตาปิ ปริจฺจชิตฺวา
อญฺตฺถ คนฺตุํ ลพฺภติ ฯ สเจ ลชฺชินิโย จ สงฺคาหิกา จ
าติกา น โหนฺติ อาสนฺนคาเม ปน อญฺา าติกา โหนฺติ
ปฏิชคฺคินิกา ตาสมฺปิ สนฺติกํ คนฺตุํ วฏฺฏตีติ วทนฺติ ฯ คนฺตฺวา
สเจ ภิกฺขุภาเวปิ นิสฺสยปฏิปนฺโน ปฏิรูปาย ภิกขุนิยา สนฺติเก
นิสฺสโย คเหตพฺโพ ฯ มาติกา วา วินโย วา อุคฺคหิโต สุคฺคหิโต
ปุน อุคฺคหณการณํ นตฺถิ ฯ สเจ ภิกฺขุภาเว ปริสาวจโร ตสฺส
สนฺติเกเยว อุปสมฺปนฺนา สูปสมฺปนฺนา อญฺสฺส สนฺติเก นิสฺสโย
คเหตพฺโพ ฯ ปุพฺเพ ตํ นิสฺสาย วสนฺเตหิปิ อญฺสฺส สนฺติเก
นิสฺสโย คเหตพฺโพ ฯ ปริปุณฺณวสฺสสามเณเรนาปิ อญฺสฺส สนฺติเก
อุปชฺฌา คเหตพฺพา ฯ ยํ ปนสฺส ภิกฺขุภาเว อธิฏฺิตํ ติจีวรญฺจ
ปตฺโต จ ตํ อธิฏฺานํ วิชหติ ปุน อธิฏฺาตพฺพํ ฯ สงฺกจฺจิกา จ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๓๑.
อุทกสาฏิกา จ คเหตพฺพา ฯ ยํ อติเรกจีวรํ วา อติเรกปตฺโต วา
วินยกมฺมํ กตฺวา ปิโต โหติ ตํ สพฺพมฺปิ วินยกมฺมํ วิชหติ
ปุน กาตพฺพํ ฯ ปฏิคฺคหิตเตลมธุผาณิตาทีนิปิ ปฏิคฺคหณํ วิชหนฺติ ฯ
สเจ ปฏิคฺคหณโต สตฺตเม ทิวเส ลิงฺคํ ปริวตฺตติ ปุน ปฏิคฺคเหตฺวา
สตฺตาหํ วตฺตติ ฯ ยํ ปน ภิกฺขุกาเล อญฺสฺส ภิกฺขุโน สนฺตกํ
ปฏิคฺคหิตํ ตํ ปฏิคฺคหณํ น วิชหติ ฯ ยมฺปิ อุภินฺนํ สาธารณํ
อวิภชิตฺวา ปิตํ ตํ ปกตตฺโต รกฺขติ ฯ ยํ ปน วิภตฺตํ
เอตสฺเสว สนฺตกํ ตํ ปฏิคฺคหณํ วิชหติ ฯ วุตฺตมฺปิ เจตํ
ปริวาเร
              เตลมธุผาณิตํ วาปิ สปฺปึ
              สามํ คเหตฺวาน นิกฺขิเปยฺย อวีติวตฺเต
              สตฺตาเห สติ ปจฺจเย ปริภุญฺชนฺตสฺส อาปตฺติ
              ปญฺหาเมสา กุสเลหิ จินฺติตาติ ฯ
อิทํ หิ ลิงฺคปริวตฺตํ สนฺธาย วุตฺตํ ฯ ปฏิคฺคหณํ นาม
ลิงฺคปริวตฺเตน กาลกิริยาย สิกฺขาปจฺจกฺขาเนน หีนายาวตฺตเนน
อนุปสมฺปนฺนสฺส ทาเนน อนเปกฺขวิสฺสชฺชเนน อจฺฉินฺทิตฺวา คาเหน จ
วิชหติ ฯ ตสฺมา สเจปิ หรีตกขณฺฑมฺปิ ปฏิคฺคเหตฺวา ปิตมตฺถิ
สพฺพมสฺส ปฏิคฺคหณํ วิชหติ ฯ ภิกฺขุวิหาเร ปน ยงฺกิญฺจิสฺสา
สนฺตกํ ปฏิคฺคเหตฺวา วา อปฏิคฺคเหตฺวา วา ปิตํ สพฺพสฺส
สาว อิสฺสรา อาหราเปตฺวา คเหตพฺพํ ฯ ยํ ปเนตฺถ ถาวรํ ตสฺสา
สนฺตกํ เสนาสนํ วา อุปโรปกา วา เต ยสฺสิจฺฉติ ตสฺส
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๓๒.
ทาตพฺพา ฯ เตรสสุ สมฺมตีสุ ยา ภิกฺขุกาเล ลทฺธา สมฺมติ สพฺพา
ปฏิปฺปสฺสมฺภติ ฯ ปุริมิกาย เสนาสนคฺคาโห ปฏิปฺปสฺสมฺภติ ฯ
สเจ ปจฺฉิมิกาย เสนาสเน คหิเต ลิงฺคํ ปริวตฺตติ ภิกฺขุสงฺโฆ
จสฺสา อุปฺปนฺนํ ลาภํ ทาตุกาโม โหติ อปโลเกตฺวา ทาตพฺโพ ฯ
สเจ ภิกฺขุนีหิ สาธารณาย ปฏิจฺฉนฺนาย อาปตฺติยา ปริวสนฺตสฺส
ลิงฺคํ ปริวตฺตติ ปกฺขมานตฺตเมว ทาตพฺพํ ฯ สเจ มานตฺตํ
จรนฺตสฺส ปริวตฺตติ ปุน ปกฺขมานตฺตเมว ทาตพฺพํ ฯ สเจ
จิณฺณมานตฺตสฺส ปริวตฺตติ ภิกฺขุนีหิ อพฺภานกมฺมํ กาตพฺพํ ฯ
สเจ อกุสลวิปาเก ปริกฺขีเณ ปกฺขมานตฺตกาเล ปุนเรว ลิงฺคํ
ปริวตฺตติ ฉารตฺตํ มานตฺตเมว ทาตพฺพํ ฯ สเจ จิณฺเณ
ปกฺขมานตฺเต ปริวตฺตติ ภิกฺขูหิ อพฺภานกมฺมํ กาตพฺพนฺติ ฯ
     อนนฺตเร ภิกฺขุนิยา ลิงฺคปริวตฺตนวตฺถุมฺหิ อิธ วุตฺตนเยเนว
สพฺโพ วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพ ฯ อยํ ปน วิเสโส ฯ สเจปิ
ภิกฺขุนีกาเล อาปนฺนา สญฺจริตฺตาปตฺติ ปฏิจฺฉนฺนา โหติ ปริวาสทานํ
นตฺถิ ฉารตฺตํ มานตฺตเมว ทาตพฺพํ ฯ สเจ ปกฺขมานตฺตํ จรนฺติยา
ลิงฺคํ ปริวตฺตติ น เตนตฺโถ ฉารตฺตํ มานตฺตเมว ทาตพฺพํ ฯ
สเจ จิณฺณมานตฺตาย ปริวตฺตติ ปุน มานตฺตํ อทตฺวา ภิกฺขูหิ
อพฺเภตพฺโพ ฯ อถ ภิกฺขูหิ มานตฺเต อทินฺเน ปุน ลิงฺคํ ปริวตฺตติ
ภิกฺขุนีหิ ปกฺขมานตฺตเมว ทาตพฺพํ ฯ อถ ฉารตฺตํ มานตฺตํ จรนฺตสฺส
ปุน ปริวตฺตติ ปกฺขมานตฺตเมว ทาตพฺพํ ฯ จิณฺณมานตฺตสฺส
ปน ลิงฺคปริวตฺเต ชาเต ภิกฺขุนีหิ อพฺภานกมฺมํ กาตพฺพํ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๓๓.
ปุน ปริวตฺเต จ ลิงฺเค ภิกฺขุนีภาเว ิตายปิ ยา อาปตฺติโย
ปุพฺเพ ปฏิปฺปสฺสทฺธา ตา สุปฏิปฺปสฺสทฺธาเอวาติ ฯ {๗๐} อิโต ปรานิ
มาตุยา เมถุนํ ธมฺมนฺติอาทีนิ จตฺตาริ วตฺถูนิ อุตฺตานตฺถานิเยว ฯ
     {๗๑} มุทุปิฏฺิวตฺถุมฺหิ ฯ โส กิร ภิกฺขุ นฏปุพฺพโก ตสฺส สิปฺปโกสลฺลตฺถํ
ปริกมฺมกตา ปิฏฺิ มุทุกา อโหสิ ฯ ตสฺมา เอวํ กาตุํ อสกฺกิ ฯ
ลมฺพิวตฺถุมฺหิ ฯ ตสฺส ภิกฺขุสฺส องฺคชาตํ ทีฆํ โหติ ตสฺมา
ลมฺพีติ วุตฺโต ฯ อิโต ปรานิ เทฺว วณวตฺถูนิ อุตฺตานตฺถาเนว ฯ
เลปจิตฺตวตฺถุมฺหิ เลปจิตฺตนฺนาม จิตฺตกมฺมรูปํ ฯ ทารุธิตลิกวตฺถุมฺหิ
ทารุธิตลิกา นาม กฏฺรูปํ ฯ ยถา จ อิเมสุ ทฺวีสุ เอวํ อญฺเสุปิ
ทนฺตรูปโปตฺถกรูปโลหรูปาทีสุ อนุปาทินฺนเกสุ อิตฺถีรูเปสุ นิมิตฺเต
เมถุนราเคน อุปกฺกมนฺตสฺส อสุจิ มุจฺจตุ วา มา วา ทุกฺกฏเมว ฯ
กายสํสคฺคราเคน อุปกฺกมนฺตสฺสาปิ ตเถว ทุกฺกฏํ ฯ โมจนราเคน
ปน อุปกฺกมนฺตสฺส มุตฺเต สงฺฆาทิเสโส อมุตฺเต ถุลฺลจฺจยนฺติ ฯ
     {๗๒} สุนฺทรวตฺถุมฺหิ ฯ อยํ สุนฺทโร นาม ราชคเห กุลทารโก สทฺธาย
ปพฺพชิโต อตฺตภาวสฺส อภิรูปตาย สุนฺทโรติ นามํ ลภิ ฯ ตํ
รถิยา คจฺฉนฺตํ ทิสฺวา สมุปฺปนฺนจฺฉนฺทราคา สา อิตฺถี อิมํ วิปฺปการํ
อกาสิ ฯ เถโร ปน อนาคามี ตสฺมา โส น สาทิยิ ฯ อญฺเสํ
ปน อวิสโย เอโส ฯ อิโต ปเรสุ จตูสุ วตฺถูสุ เต ภิกฺขู
ชฬา ทุมฺเมธา มาตุคามสฺส วจนํ คเหตฺวา ตถา กตฺวา ปจฺฉา
กุกฺกุจฺจายึสุ ฯ {๗๓} อกฺขยิตาทีนิ ตีณิ วตฺถูนิ อุตฺตานตฺถาเนว ฯ ทฺวีสุ
ฉินฺนสีสวตฺถูสุ อยํ วินิจฺฉโย ฯ วฏฺฏกเต มุเขติ วิวเฏ ฯ องฺคชาตํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๓๔.
ปเวเสนฺโต สเจ เหฏฺา วา อุปริ วา อุภยปสฺเสหิ วา ฉุปนฺตํ
ปเวเสติ ปาราชิกํ ฯ จตูหิ ปสฺเสหิ อจฺฉุปนฺตํ ปเวเสตฺวา
อพฺภนฺตเร ตาลุกํ ฉุปติ ปาราชิกเมว ฯ จตฺตาริ ปสฺสานิ ตาลุกญฺจ
อจฺฉุปนฺโต อากาสคตเมว กตฺวา ปเวเสติ จ นีหรติ จ ทุกฺกฏํ ฯ
ยทิ ปน ทนฺตา สุผุสฺสิตา อนฺโตมุเข โอกาโส นตฺถิ ทนฺตา จ
พหิ โอฏฺมํเสน ปฏิจฺฉนฺนา ตตฺถ วาเตน อสมฺผุฏฺ อลฺโลกาสํ
ติลผลมตฺตมฺปิ ปเวเสนฺตสฺส ปาราชิกเมว ฯ อุปฺปาฏิเต ปน โอฏฺมํเส
ทนฺเตเยว อุปกฺกมนฺตสฺส ถุลฺลจฺจยํ ฯ โยปิ ทนฺโต พหิ นิกฺขมิตฺวา
ติฏฺติ น สกฺกา โอฏฺเหิ ปิทหิตุํ ตตฺถ อุปกฺกมนฺเตปิ
พหินิกฺขนฺตชิวฺหาย อุปกฺกมนฺเตปิ ถุลฺลจฺจยเมว ฯ ชีวมานสรีเรปิ
พหินิกฺขนฺตชิวฺหาย ถุลฺลจฺจยเมว ฯ ยทิ ปน พหิชิวฺหาย ปลิเวเตฺวา
อนฺโตมุขํ ปเวสยติ ปาราชิกเมว ฯ อุปริคีวาย ฉินฺนสีสสฺสาปิ
อโธภาเคน องฺคชาตํ ปเวเสตฺวา ตาลุกํ ฉุปนฺตสฺส ปาราชิกเมว ฯ
อฏฺิกวตฺถุมฺหิ ฯ สุสานํ คจฺฉนฺตสฺสาปิ ทุกฺกฏํ ฯ อฏฺิกานิ
สงฺกฑฺฒนฺตสฺสาปิ สณฺเปนฺตสฺสาปิ นิมิตฺเต เมถุนราเคน
อุปกฺกมนฺตสฺสาปิ กายสํสคฺคราเคน อุปกฺกมนฺตสฺสาปิ อสุจิ มุจฺจตุ วา
มา วา ทุกฺกฏเมว ฯ โมจนราเคน ปน อุปกฺกมนฺตสฺส มุจฺจนฺเต
สงฺฆาทิเสโส อมุจฺจนฺเต ถุลฺลจฺจยํ ฯ นาคีวตฺถุมฺหิ ฯ นาคมาณวิกา วา
โหตุ กินฺนรีอาทีนํ วา อญฺตรา สพฺพตฺถ ปาราชิกํ ฯ ยกฺขีวตฺถุมฺหิ
สพฺพาปิ เทวตา ยกฺขีเอว ฯ เปตีวตฺถุมฺหิ ฯ นิชฺฌามตณฺหิกาทิเปติโย
อลฺลิยิตุมฺปิ น สกฺกา ฯ วิมานเปติโย ปน อตฺถิ ยาสํ กาฬปกฺเข อกุสลํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๓๕.
วิปจฺจติ ชุณฺหปกฺเข เทวตา วิย สมฺปตฺตึ อนุโภนฺติ ฯ เอวรูปาย
เปติยา วา ยกฺขิยา วา สเจ ทสฺสนคฺคหณอามสนผุสนฆฏฺฏนานิ
ปญฺายนฺติ ปาราชิกํ ฯ อถาปิ ทสฺสนํ นตฺถิ อิตรานิ
ปญฺายนฺติ ปาราชิกเมว ฯ อถ วา ทสฺสนคฺคหณานิ น ปญฺายนฺติ
อามสนผุสนฆฏฺฏเนหิ ปญฺายมาเนหิ ตํ ปุคฺคลํ วิสญฺ กตฺวา
อตฺตโน มโนรถํ ปูเรตฺวา คจฺฉติ อยํ อวิสโย นาม ตสฺมา
เอตฺถ อวิสยตฺตา อนาปตฺติ ฯ ปณฺฑกวตฺถุ ปากฏเมว ฯ
อุปหตินฺทฺริยวตฺถุมฺหิ ฯ อุปหตินฺทฺริโยติ อุปหตกายปฺปสาโท
ขาณุขณฺฑมิว สุขํ วา ทุกฺขํ วา น เวทิยติ ฯ อเวทิยนฺตสฺสาปิ
เสวนจิตฺตวเสน อาปตฺติ ฯ ฉุปิตมตฺตวตฺถุสฺมึ ฯ โย เมถุนธมฺมํ
ปฏิเสวิสฺสามีติ มาตุคามํ คณฺหิตฺวา เมถุเน วิรชฺชิตฺวา วิปฏิสารี
โหติ ทุกฺกฏเมวสฺส โหติ ฯ เมถุนธมฺมสฺส หิ ปุพฺพปฺปโยคา
หตฺถคฺคาหาทโย ยาว สีสํ น ปาปุณาติ ตาว ทุกฺกเฏ ติฏฺนฺติ
สีเส สมฺปตฺเต ปาราชิกํ โหติ ฯ ปมปาราชิกสฺส หิ ทุกฺกฏเมว
สามนฺตํ ฯ อิตเรสํ ติณฺณํ ถุลฺลจฺจยํ ฯ อยํ ปน ภิกฺขุ เมถุนธมฺเม
วิรชฺชิตฺวา กายสํสคฺคํ สาทิยีติ เวทิตพฺโพ ฯ เตนาห ภควา อาปตฺติ
สงฺฆาทิเสสสฺสาติ ฯ {๗๔} ภทฺทิยวตฺถุมฺหิ ฯ ภทฺทิยํ นาม นครํ ฯ ชาติยา
วนํ นาม ชาติปุปฺผคุมฺพานํ อุสฺสนฺนตาย เอวํ ลทฺธนามํ ฯ ตํ ตสฺส
นครสฺส อุปจาเร วนํ ฯ โส ตตฺถ นิปนฺโน เตน วาตูปตฺถมฺเภน
มหานิทฺทํ โอกฺกมิ ฯ เอกรสํ ภวงฺคเมว วตฺตติ ฯ กิลินฺนํ
ปสฺสิตฺวาติ อสุจิกิลิฏฺ ปสฺสิตฺวา ฯ {๗๕} อิโต ปรานิ สาทิยนปฏิสํยุตฺตานิ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๓๖.
จตฺตาริ วตฺถูนิ อชานนวตฺถุ จาติ ปญฺจ อุตฺตานตฺถาเนว ฯ {๗๖} ทฺวีสุ
อสาทิยนวตฺถูสุ ฯ สหสา วุฏฺาสีติ อาสิวิเสน ทฏฺโ วิย
อคฺคินา ทฑฺโฒ วิย จ ตุริตํ วุฏฺาสิ ฯ อกฺกมิตฺวา ปวฏฺเฏสีติ
อปฺปมตฺโต ภิกฺขุ อารทฺธวิปสฺสโก อุปฏฺิตสฺสติ ขิปฺปํ วุฏฺหนฺโตว
อกฺกมิตฺวา ภูมิยํ ปวฏฺเฏนฺโต โลเลนฺโต ปาเตสิ ฯ
ปุถุชฺชนกลฺยาณเกหิ เอวรูเปสุ าเนสุ จิตฺตํ รกฺขิตพฺพํ ฯ อยญฺจ
เตสํ อญฺตโร สงฺคามสีสโยโธ ภิกฺขุ ฯ {๗๗} ทฺวารํ วิวริตฺวา
นิปนฺนวตฺถุมฺหิ ฯ ทิวา ปฏิสลฺลิยนฺเตนาติ ทิวา นิปชฺชนฺเตน ฯ ทฺวารํ
สํวริตฺวา ปฏิสลฺลิยิตุนฺติ ทฺวารํ ปิทหิตฺวา นิปชฺชิตุํ ฯ เอตฺถ
จ กิญฺจาปิ ปาลิยํ อยนฺนาม อาปตฺตีติ น วุตฺตา วิวริตฺวา
นิปฺปนฺนโทเสน ปน อุปฺปนฺเน วตฺถุสฺมึ อนุชานามิ ภิกฺขเว ทิวา
ฯเปฯ ปฏิสลฺลิยิตุนฺติ วุตฺตตฺตา ทฺวารํ อสํวริตฺวา ปฏิสลฺลิยนฺตสฺส
ทุกฺกฏํ วุตฺตํ ฯ ภควโต หิ อธิปฺปายํ ตฺวา อุปาลิตฺเถราทีหิ
อฏฺกถา ปิตา ฯ อตฺถาปตฺติ ทิวา อาปชฺชติ โน รตฺตินฺติ
อิมินาปิ เจตํ สิทฺธํ ฯ
     กีทิสํ ปน ทฺวารํ สํวริตพฺพํ กีทิสํ น สํวริตพฺพํ ฯ
รุกฺขปทรเวฬุปทรกิลญฺชปณฺณาทีนํ เยน เกนจิ กวาฏํ กตฺวา เหฏฺา
อุทุกฺขเล อุปริ อุตฺตรปาสเก จ ปเวเสตฺวา กตํ ปริวตฺตกทฺวารเมว
สํวริตพฺพํ ฯ อญฺ โครูปานํ วชฺเชสุ รุกฺขสูจิกณฺฏกทฺวารํ คาเม
คามตฺถกนกํ จกฺกลกยุตฺตทฺวารํ ผลเกสุ วา กิฏิกาสุ วา เทฺว ตีณิ
จกฺกลกานิ โยเชตฺวา กตํ สํสรณกิฏิกทฺวารํ อาปเณสุ วิย กตํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๓๗.
อุคฺฆาฏนกิฏิกทฺวารํ ทฺวีสุ ตีสุ าเนสุ เวณุสลากา โคเปตฺวา
ปณฺณกุฏีสุ กตํ สลากหตฺถกทฺวารํ ทุสฺสสาณิทฺวารนฺติ เอวรูปํ ทฺวารํ
น สํวริตพฺพํ ฯ ปตฺตหตฺถสฺส กวาฏปฺปณามเน ปน เอกํ
ทุสฺสสาณิทฺวารเมว อนาปตฺติกรํ ฯ อวเสสานิ ปณาเมนฺตสฺส อาปตฺติ ฯ
ทิวา ปฏิสลฺลิยนฺตสฺส ปน ปริวตฺตกทฺวารเมว อาปตฺติกรํ ฯ เสสานิ
สํวริตฺวา วา อสํวริตฺวา วา นิปชฺชนฺตสฺส อาปตฺติ นตฺถิ ฯ
สํวริตฺวา ปน นิปชฺชิตพฺพํ ฯ เอตํ วตฺตํ ฯ ปริวตฺตกทฺวารํ ปน
กิตฺตเกน สํวุตํ โหติ ฯ สูจิฆฏิกาสุ ทินฺนาสุ สุสํวุตเมว โหติ ฯ
อปิจ โข สูจิมตฺเตปิ ทินฺเน วฏฺฏติ ฆฏิกามตฺเตปิ ทินฺเน วฏฺฏติ
ทฺวารพาหํ ผุเสตฺวา ปิทหิตมตฺเตปิ วฏฺฏติ อีสกํ อผุสิเตปิ วฏฺฏติ
สพฺพนฺติเมน วิธินา ยาวตา สีสํ นปฺปวิสติ ตาวตา อผุสิเตปิ
วฏฺฏตีติ ฯ สเจ พหูนํ วลญฺชนฏฺานํ โหติ ภิกฺขุํ วา สามเณรํ วา
ทฺวารํ อาวุโส ชคฺคาหีติ วตฺวาปิ นิปฺปชฺชิตุํ วฏฺฏติ ฯ อถ ภิกฺขู
จีวรกมฺมํ วา อญฺ วา กิญฺจิ กโรนฺตา นิสินฺนา โหนฺติ เอตํ ทฺวารํ
ชคฺคิสฺสนฺตีติ อาโภคํ กตฺวาปิ นิปชฺชิตุํ วฏฺฏติ ฯ กุรุนฺทฏฺกถายํ
ปน อุปาสกมฺปิ อาปุจฺฉิตฺวา เอส ชคฺคิสฺสตีติ อาโภคํ กตฺวา วา
นิปชฺชิตุํ วฏฺฏติ เกวลํ ภิกฺขุนึ วา มาตุคามํ วา อาปุจฺฉิตุํ น
วฏฺฏตีติ วุตฺตํ ฯ อถ ทฺวารสฺส อุทุกฺขลํ วา อุตฺตรปาสโก วา
ภินฺโน โหติ อฏฺปิโต วา สํวริตุํ น สกฺโกติ นวกมฺมตฺถํ
วา ปน อิฏฺกปุญฺโช วา มตฺติกาทีนํ วา ราสิ อนฺโตทฺวาเร กโต
โหติ อฏฺฏํ วา พนฺธนฺติ ยถา สํวริตุํ น สกฺกติ ๑- เอวรูเป
@เชิงอรรถ: ๑. สกฺโกตีติปิ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๓๘.
อนฺตราเย อสํวริตฺวาปิ นิปชฺชิตุํ วฏฺฏติ ฯ ยทิ ปน กวาฏํ นตฺถิ
ลทฺธกปฺปเมว ฯ อุปริ สยนฺเตน นิสฺเสณึ อาโรเปตฺวา นิปชฺชิตพฺพํ ฯ
สเจ นิสฺเสณีมตฺถเก ถกนกํ โหติ ถเกตฺวา นิปชฺชิตพฺพํ ฯ คพฺเภ
นิปชฺชนฺเตน คพฺภทฺวารํ วา ปมุขทฺวารํ วา ยํกิญฺจิ สํวริตฺวา
นิปชฺชิตุํ วฏฺฏติ ฯ สเจ เอกกุฑฺฑเก เคเห ทฺวีสุ ปสฺเสสุ ทฺวารานิ
กตฺวา วลญฺเชนฺติ เทฺวปิ ทฺวารานิ ชคฺคิตพฺพานิ ฯ ติภูมิเกปิ
ปาสาเท ทฺวารํ ชคฺคิตพฺพเมว ฯ สเจ ภิกฺขาจารา ปฏิกฺกมฺม
โลหปาสาทสทิสํ ปาสาทํ พหู ภิกฺขู ทิวาวิหารตฺถํ ปวิสนฺติ
สงฺฆตฺเถเรน ทฺวารปาลสฺส ทฺวารํ ชคฺคาหีติ วตฺวา วา ทฺวารชคฺคนํ
เอตสฺส ภาโรติ อาโภคํ กตฺวา วา ปวิสิตฺวา นิปชฺชิตพฺพํ ฯ
ยาว สงฺฆนวเกน เอวเมว กาตพฺพํ ฯ ปุเร ปวิสนฺตานํ ทฺวารชคฺคนํ
นาม ปจฺฉิมานํ ภาโรติ เอวํ อาโภคํ กาตุมฺปิ วฏฺฏติ ฯ
อนาปุจฺฉา วา อาโภคํ วา อกตฺวา อนฺโตคพฺเภ วา อสํวุตทฺวาเร
พหิ วา นิปชฺชนฺตานํ อาปตฺติ ฯ คพฺเภ วา พหิ วา นิปชฺชนกาเลปิ
ทฺวารชคฺคนํ นาม มหาทฺวาเร ทฺวารปาลสฺส ภาโรติ อาโภคํ กตฺวา
นิปชฺชิตุํ วฏฺฏติเยว ฯ โลหปาสาทาทีสุ อากาสตเล นิปชฺชนฺเตนาปิ
ทฺวารํ สํวริตพฺพเมว ฯ อยํ เหตฺถ สงฺเขโป ฯ อิทํ ทิวา
ปฏิสลฺลิยนํ เยน เกนจิ ปริกฺขิตฺเต สทฺวารพนฺธฏฺาเน กถิตํ ฯ
ตสฺมา อพฺโภกาเส วา รุกฺขมูเล วา มณฺฑเป วา ยตฺถกตฺถจิ
สทฺวารพนฺเธ นิปชฺชนฺเตน ทฺวารํ สํวริตฺวาว นิปชฺชิตพฺพํ ฯ สเจ
มหาปริเวณํ โหติ มหาโพธิองฺคณโลหปาสาทองฺคณสทิสํ พหูนํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๓๙.
โอตรณฏฺานํ ยตฺถ ทฺวารํ สํวุตมฺปิ สํวุตฏฺาเน น ติฏฺติ
ทฺวารํ อลภนฺตา ปาการํ อภิรุหิตฺวาปิ วิจรนฺติ ตตฺถ  สํวรณกิจฺจํ
นตฺถิ ฯ รตฺตึ ทฺวารํ วิวริตฺวา นิปนฺโน อรุเณ อุคฺคเต อุฏฺหติ
อนาปตฺติ ฯ สเจ ปน ปพุชฺฌิตฺวา ปุน สุปติ อาปตฺติ ฯ โย
ปน อรุเณ อุคฺคเต วุฏฺหิสฺสามีติ ปริจฺฉินฺทิตฺวาว ทฺวารํ
อสํวริตฺวา รตฺตึ นิปชฺชติ ยถาปริจฺเฉทเมว วุฏฺาติ ตสฺส
อาปตฺติเยว ฯ มหาปจฺจริยํ ปน เอวํ นิปชฺชนฺโต อนาทริยทุกฺกฏา
น มุจฺจตีติ วุตฺตํ ฯ โย ปน พหุเมว รตฺตึ ชคฺคิตฺวา อทฺธานํ
วา คนฺตฺวา ทิวา กิลนฺตรูโป มญฺเจ นิสินฺโน ปาเท ภูมิโต
อโมเจตฺวาว นิทฺทาวเสน นิปชฺชติ ตสฺส อนาปตฺติ ฯ สเจ
โอกฺกนฺตนิทฺโท อชานนฺโตปิ ปาเท มญฺจกํ อาโรเปติ อาปตฺติเยว ฯ
นิสีทิตฺวา อปสฺสาย สุปนฺตสฺส อนาปตฺติ ฯ โยปิจ นิทฺทํ
วิโนเทสฺสามีติ จงฺกมนฺโต ปติตฺวา สหสา วุฏฺาติ ตสฺสาปิ อนาปตฺติ ฯ
โย ปน ปติตฺวา ตตฺเถว สยติ น วุฏฺาติ ตสฺส อาปตฺติ ฯ
โก มุจฺจติ โก น มุจฺจตีติ ฯ มหาปจฺจริยํ ตาว เอกภงฺเคน
นิปนฺนโกเอว มุจฺจติ ปาเท ปน ภูมิโต โมเจตฺวา นิปนฺโน
ยกฺขคหิตโกปิ วิสญฺิภูโตปิ น มุจฺจตีติ วุตฺตํ ฯ กุรุนฺทฏฺกถายํ
พนฺธิตฺวา นิปชฺชาปิโตว มุจฺจตีติ วุตฺตํ ฯ มหาอฏฺกถายํ ปน
โย จงฺกมนฺโต มุจฺฉิตฺวา ปติโต ตตฺเถว สุปติ ตสฺสาปิ อวสตฺตา
อาปตฺติ น ทิสฺสติ อาจริยา ปน น กถยนฺติ ตสฺมา อาปตฺติเยวาติ
มหาปทุมตฺเถเรน วุตฺตํ ฯ เทฺว ปน ชนา อาปตฺติโต
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๔๐.
มุจฺจนฺติเยว โย จ ยกฺขคหิตโก โย จ พนฺธิตฺวา นิปชฺชาปิโตติ ฯ
     {๗๘} ภารุกจฺฉวตฺถุมฺหิ ฯ อนาปตฺติ สุปินนฺเตนาติ ยสฺมา สุปินนฺเต
อวิสยตฺตา เอวํ โหติ ตสฺมา อุปาลิตฺเถโร ภควตา อวินิจฺฉิตปุพฺพมฺปิ
อิมํ วตฺถุํ นยคฺคาเหน วินิจฺฉินิ ฯ ภควาปิ จ สุตฺวา
สุกถิตํ ภิกฺขเว อุปาลินา อปเท ปทํ กโรนฺโต วิย อากาเส
ปทํ ทสฺเสนฺโต วิย อุปาลิ อิมํ ปญฺหํ กเถสีติ วตฺวา เถรํ เอตทคฺเค
เปสิ เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม สาวกานํ ภิกฺขูนํ วินยธรานํ
ยทิทํ อุปาลีติ ฯ อิโต ปรานิ สุปวาสาทีนิ ๑- อุตฺตานตฺถาเนว ฯ
     {๘๐} ภิกฺขุนีสมฺปโยชนาทีสุ ฯ เต ลิจฺฉวิกุมารกา ขิฑฺฑาปสุตา อตฺตโน
อนาจาเรน เอวํ อกํสุ ฯ ตโต ปฏฺาย ลิจฺฉวีนํ วินาโส เอวํ
อุทปาทิ ฯ {๘๒} วุฑฺฒปพฺพชิตวตฺถุมฺหิ ฯ ทสฺสนํ อคมาสีติ อนุกมฺปาย
ตํ ทกฺขิสฺสามีติ เคหํ อคมาสีติ ฯ อถสฺส สา อตฺตโน จ
ทารกานญฺจ นานปฺปกาเรหิ อนาถภาวํ สํวณฺเณสิ อนเปกฺขญฺจ
นํ ตฺวา กุปิตา เอหิ วิพฺภมาหีติ พลกฺกาเรน อคฺคเหสิ ฯ โส
อตฺตานํ โมเจตุํ ปฏิกฺกมนฺโต ชราทุพฺพลตาย อตฺตโน ปริปติ ฯ
ตโต สา อตฺตโน มนํ อกาสิ ฯ โส ปน ภิกฺขุ อนาคามี
สมุจฺฉินฺนกามราโค ตสฺมา น สาทิยีติ ฯ {๘๓} มิคโปตกวตฺถุ
อุตฺตานตฺถเมวาติ ฯ
     สมนฺตปาสาทิกาย วินยสํวณฺณนาย ปมปาราชิกวณฺณนา
นิฏฺิตา ฯ
@เชิงอรรถ: ๑. สุปพฺพาทีนีติ ภเวยฺย เตน โข ปน สมเยน ราชคเห สุปพฺพา นาม อุปาสิกาติ
@วุตฺตตฺตา ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๔๑.
        ตตฺรีทํ สมนฺตปาสาทิกาย สมนฺตปาสาทิกตสฺมึ
        อาจริยปรมฺปรโต นิทานวตฺถุปฺปเภททีปนโต
        ปรสมยวิสชฺชนโต สกสมยวิสุทฺธิโต เจว
        พฺยญฺชนปริโสธนโต ปทตฺถโต ปาลิโยชนกฺกมโต
        สิกฺขาปทวินิจฺฉยโต วิภงฺคนยเภททสฺสนโต
        สมฺปสฺสตํ น ทิสฺสติ กิญฺจิ อปาสาทิกํ ยโต เอตฺถ
        วิญฺูนมยํ ตสฺมา สมนฺตปาสาทิกาเตฺวว
        สํวณฺณนา ปวตฺตา วินยสฺส วินยทมนกุสเลน
        วุตฺตสฺส โลกนาเถน โลกานุกมฺปมาเนนาติ ฯ
                      -----------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑ หน้า ๓๒๖-๓๔๑.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=1&A=6863&modeTY=1&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=1&A=6863&modeTY=1&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=1&i=48
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=1&A=5569
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=1&A=1192
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=1&A=1192
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑
http://84000.org/tipitaka/read/?index_1