อรรถกถาเล่มที่ ๑๑ ภาษาบาลีอักษรไทย
 สํ.อ. (สารตฺถ.๑)

                         ๔. สตุลฺลปกายิกวคฺค
                         ๑. สพฺภิสุตฺตวณฺณนา
       [๓๑] สตุลฺลปกายิกวคฺคสฺส ปเม สตุลฺลปกายิกาติ สตํ ธมฺมสมาทานวเสน
อุลฺลปิตฺวา สคฺเค นิพฺพตฺตาติ สตุลฺลปกายิกา. ตตฺริทํ วตฺถุํ:- สมฺพหุลา กิร
สมุทฺทวาณิชา นาวาย สมุทฺทํ ปกฺขนฺทึสุ. เตสํ ขิตฺตสรเวเคน คจฺฉนฺติยา นาวาย
สตฺตเม ทิวเส สมุทฺทมชฺเฌ มหนฺตํ อุปฺปาติกํ ๑- ปาตุภูตํ, มหาอุมฺมิโย ๒-
อุฏฺหิตฺวา นาวํ อุทกสฺส ปูเรนฺติ. นาวาย นิมฺมุชฺชมานาย มหาชโน อตฺตโน
อตฺตโน เทวตานํ นามานิ คเหตฺวา อายาจนาทีนิ กโรนฺโต ปริเทวิ. เตสํ มชฺเฌ
เอโก ปุริโส "อตฺถิ นุ โน เม เอวรูเป ภเย ปติฏฺา"ติ อาวชฺเชนฺโต อตฺตโน
ปริสุทฺธานิ สรณานิ เจว สีลานิ จ ทิสฺวา โยคี วิย ปลฺลงฺกํ อาภุชิตฺวา
นิสีทิ. ตเมตํ ๓- อิตเร อภยการณํ ปุจฺฉึสุ. โส เตสํ กเถสิ "อาม โภ ๔-  อหํ
นาวํ อภิรุหนทิวเสว ภิกฺขุสํฆสฺส ทานํ ทตฺวา สรณานิ เจว สีลานิ จ อคฺคเหสึ,
เตน เม ภยํ นตฺถี"ติ. กึ ปน สามิ เอตานิ อญฺเสํปิ วฏฺฏนฺตีติ. ๕- อาม
วฏฺฏนฺตีติ. เตนหิ อมฺหากํปิ เทถาติ. โส เต มนุสฺเส สตํ สตํ กตฺวา
สตฺต โกฏฺาเส อกาสิ, ตโต ปญฺจ สีลานิ อทาสิ.  เตสุ ปมํ ชนสตํ ๖-
โคปฺผกมตฺเต อุทเก ิตํ อคฺคเหสิ, ทุติยํ ชานุมตฺเต, ตติยํ กฏิมตฺเต, จตุตฺถํ
นาภิมตฺเต, ปญฺจมํ ถนมตฺเต, ฉฏฺ คลปฺปมาเณ, สตฺตมํ มุเขน โลโณทเก
ปวิสนฺเต อคฺคเหสิ. โส เตสํ สีลานิ ทตฺวา "อญฺ ตุมฺหากํ ปฏิสรณํ นตฺถิ,
สีลเมว อาวชฺเชถา"ติ อุคฺโฆเสสิ. ตานิ สตฺตปิ สตานิ ๗- ตตฺถ กาลํ กตฺวา
อาสนฺนกาเล คหิตสีลํ นิสฺสาย ตาวตึสภวเน นิพฺพตฺตึสุ, เตสํ ฆฏาวเสเนว วิมานิ
นิพฺพตฺตึสุ. สพฺพมชฺเฌ อาจริยสฺส โยชนสติกํ สุวณฺณวิมานํ นิพฺพตฺติ, อวเสสานิ
ตสฺส ปริวารานิ หุตฺวา สพฺพเหฏฺิมํ ทฺวาทสโยชนิกํ อโหสิ. เต นิพฺพตฺตกฺขเณเยว
กมฺมํ อาวชฺเชนฺตา อาจริยํ นิสฺสาย ตํ สมฺปตฺติลาภํ ตฺวา "คจฺฉาม ตาว,
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อุปฺปาติตํ, สี. อุคฺฆาฏิกํ  ๒ ฉ.ม. มหาอูมิโย  ๓ ฉ.ม. ตเมนํ, อิ. ตเมว
@๔ ฉ.ม., อิ. อมฺโภ     ๕ ฉ.ม., อิ. วตฺตนฺตีติ เอวมุปริปิ  ๖ ฉ.ม., อิ. ชงฺฆสตํ
@๗ ฉ.ม. ชงฺฆสตานิ
ทสพลสฺส สนฺติเก อมฺหากํ อาจริยสฺส วณฺณํ กเถสฺสามา"ติ ๑- มชฺฌิมยามสมนนฺตเร
ภควนฺตํ อุปสงฺกมึสุ, ตาสุ ฉ เทวตา ๒- อาจริยสฺส วณฺณภณนตฺถํ เอเกกํ คาถํ
อภาสึสุ.
       ตตฺถ สพฺภิเรวาติ ปณฺฑิเตหิ สปฺปุริเสหิ เอว. รกาโร ปทสนฺธิกโร.
สมาเสถาติ สห นิสีเทยฺย. เทสนาสีสเมว เจตํ, สพฺพอิริยาปเถ สพฺภิเรว สห
กปฺเปยฺยาติ ๓- อตฺโถ. กุพฺเพถาติ กเรยฺย. สนฺถวนฺติ มิตฺตสนฺถวํ. ตณฺหาสนฺถโว
ปน น เกนจิ สทฺธึ กาตพฺโพ, มิตฺตสนฺถโว พุทฺธปจฺเจกพุทธพุทฺธสาวเกหิ สห
กาตพฺโพ. อิทํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํ. สตนฺติ พุทฺธาทีนํ สปฺปุริสานํ. สทฺธมฺมนฺติ
ปญฺจสีลทสสีลจตุสติปฏฺานาทิเภทํ สทฺธมฺมํ, อิธ ปน ปญฺจสีลํ อธิปฺเปตํ. เสยฺโย
โหตีติ วุฑฺฒิ โหติ. น ปาปิโยติ ลามกํ กิญฺจิ น โหติ. นาญฺโตติ
วาลิกาทีหิ เตลาทีนิ วิย อญฺโต อนฺธพาลโต ปญฺา นาม น ลพฺภติ,
ติลาทีหิ ปน เตลาทีนิ วิย  สตํ ธมฺมํ ตฺวา ปณฺฑิตเมว เสวนฺโต ภชนฺโต
ลภตีติ. โสกมชฺเฌติ โสกวตฺถูนํ โสกานุคตานํ วา สตฺตานํ มชฺเฌ คโต น
โสจติ พนฺธุลเสนาปติสฺส ๔- อุปาสิกา วิย, ปญฺจนฺนํ โจรสตานํ มชฺเฌ
ธมฺมเสนาปติสฺส สทฺธิวิหาริโก สงฺกิจฺจสามเณโร วิย จ.
       าติมชฺเฌ วิโรจตีติ าติคณมชฺเฌ สงฺกิจฺจตฺเถรสฺส สทฺธิวิหาริโก
อธิมุตฺตกสามเณโร วิย โสภติ. โส กิรสฺส ๕- ภาคิเนยฺโย โหติ, อถ นํ เถโร อาห
"สามเณร มหลฺลโกสิ ชาโต, คจฺฉ, วสฺสานิ ปุจฺฉิตฺวา เอหิ, อุปสมฺปาเทสฺสามี"ติ.
โส "สาธู"ติ เถรํ วนฺทิตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย โจราฏวิยา โอรภาเค
ภคินิยา คามํ คนฺตฺวา ปิณฺฑาย จริ, ภคินี นํ ๖- ทิสฺวา วนฺทิตฺวา เคเห
นิสีทาเปตฺวา โภเชสิ. โส กตภตฺตกิจฺโจ วสฺสานิ ปุจฺฉิ. สา "อหํ น ชานามิ,
มาตา เม ชานาตี"ติ อาห. อถ โส "ติฏฺถ ตุเมฺห, อหํ มาตุ สนฺติกํ
คมิสฺสามี"ติ อฏวึ โอติณฺโณ. ตเมนํ ทูรโตว โจรปุริโส ๗- ทิสฺวา โจรานํ
อาณาเปสิ. ๘- โจรา "สามเณโร กิเรโก อฏวึ โอติณฺโณ, คจฺฉถ นํ อาเนถา"ติ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม., อิ. กเถยฺยามา"ติ        ๒ ฉ.ม. ตา เทวตา   ๓ ฉ.ม. กุพฺเพยฺยาติ
@๔ ฉ.ม., อิ. พนฺธุลมลฺลเสนาปติสฺส   ๕ ฉ.ม. กิร เถรสฺส   ๖ ฉ.ม., อิ. ตํ ภคินี
@๗ ฉ.ม. จรปุริโส            ๘ ฉ.ม.,อิ. อาโรเจสิ
อาณาเปตฺวา เอกจฺเจ "มาเรม ๑- นนฺ"ติ อาหํสุ, เอกจฺเจ วิสฺสชฺเชมาติ. ๒-
สามเณโรปิ จินฺเตสิ "อหํ เสกฺโข สกรณีโย, อิเมหิ สทฺธึ มนฺเตตฺวา
โสตฺถิมตฺตานํ กริสฺสามี"ติ โจรเชฏฺกํ อามนฺเตตฺวา "อุปมนฺเต อาวุโส
กริสฺสามี"ติ อิมา คาถา อภาสิ:-
            "อหุ อตีตมทฺธานํ            อรญฺสฺมึ พฺรหาวเน
             เฉโต ๓- กูฏานิ โอเฑตฺวา   จมฺปกํ ๔- อวธี ตทา.
             จมฺปกญฺจ มตํ ๕- ทิสฺวา      อุพฺพิคฺคา มิคปกฺขิโน
             เอกรตฺตึ อปกฺกามุํ         `อกิจฺจํ วตฺตเต อิธ'.
             ตเถว สมณํ หนฺตฺวา         อติมุตฺตํ อกิญฺจนํ
             อทฺธิยา ๖- นาคมิสฺสนฺติ      ธนาตีตา คมิสฺสถา"ติ. ๗-
             สจฺจํ โข สมโณ อาห        อติมุตฺโต อกิญฺจโน
             อทฺธิยา นาคมิสฺสนฺติ         ธนชานิ ภวิสฺสติ.
             สเจ ปฏิปเถ ทิสฺวา         นาโรเจสฺสสิ กสฺสจิ
             ตว สจฺจมนุรกฺขนฺโต         คจฺฉ ภนฺเต ยถาสุขนฺติ.
     โส เตหิ โจเรหิ วิสฺสชฺชิโต คจฺฉนฺโต าตโยปิ ทิสฺวา เตสมฺปิ น
อาโรเจสิ. อถ เน ๘- อนุปฺปตฺเต โจรา คเหตฺวา วิเหยึสุ, อุรํ ปหริตฺวา
ปริเทวมานํ จสฺส มาตรํ โจรา เอตทโวจุํ:-
            "กินฺเต โหติ อธิมุตฺโต        อุทเร วสิโตติ ภาสสิ ๙-
             ปุฏฺา เม อมฺม อกฺขาหิ      กถํ ชาเนมุ ตํ มยนฺ"ติ.
             อธิมุตฺตสฺส อหํ มาตา        อยญฺจ ชนโก ปิตา
             ภคินี ภาตโร จาปิ          สพฺเพว อิธ าตโย.
             อกิจฺจการี อธิมุตฺโต         ยํ ทิสฺวา น นิวารเย
             เอตํ โข วตฺตํ สมณานํ       อริยานํ ธมฺมชีวินํ.
@เชิงอรรถ: ๑ สี.,ม. มาเรถ     ๒ ม. วิสฺสชฺเชถ   ๓ ฉ.ม., อิ. เจโต    ๔ ฉ.ม., อิ. สสกํ
@๕ ม. วธํ    ๖ ฉ.ม., อิ. อทฺธิกา เอวมุปริปิ    ๗ ฉ.ม., อิ. ธนชานิ ภวิสฺสติ
@๘ ฉ.ม., อิ. เต       ๙ ฉ.ม. วสิโก อสิ, อิ. วสิโตติ จ
                สจฺจวาที อธิมุตฺโต              ยํ ทิสฺวา น นิวารเย
                อธิมุตฺตสฺส สุจิณฺเณน             สจฺจวาทิสฺส ภิกฺขุโน.
                สพฺเพว อภยํ ปตฺตา             โสตฺถึ คจฺฉนฺตุ าตโยติ.
       เอวํ เต โจเรหิ วิสฺสชฺชิตา คนฺตฺวา อธิมุตฺตํ อาหํสุ:-
               "ตว ตาต สุจิณฺเณน              สจฺจวาทิสฺส ภิกฺขุโน
                สพฺเพว อภยํ ปตฺตา             โสตฺถิปจฺจาคมามฺหเส"ติ. ๑-
          เต ๒- ปญฺจสตา โจรา ปสาทํ อาปชฺชิตฺวา อธิมุตฺตสฺส สามเณรสฺส
สนฺติเก ปพฺพชึสุ. โส เต อาทาย อุปชฺฌายสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา ปมํ อตฺตนา
อุปสมฺปนฺโน ปจฺฉา เต ปญฺจสเต อตฺตโน อนฺเตวาสิเก กตฺวา อุปสมฺปาเทสิ.
เต อธิมุตฺตตฺเถรสฺส โอวาเท ิตา สพฺเพ อคฺคผลํ อรหตฺตํ ปาปุณึสุ. อิมมตฺถํ
คเหตฺวา เทวตา "สตํ  สทฺธมฺมมญฺาย, าติมชฺเฌ วิโรจตี"ติ อาห.
          สาตตนฺติ สตตํ สุขํ วา จิรํ สุขํ วา ๓- ติฏฺนฺตีติ วทติ. สพฺพาสํ โวติ
สพฺพาสํ ตุมฺหากํ. ปริยาเยนาติ การเณน. สพฺพทุกฺขา ปมุจฺจตีติ น เกวลํ
เสยฺโยว โหติ, น จ เกวลํ ปญฺ ลภติ, โสกมชฺเฌ น โสจติ, าติมชฺเฌ
วิโรจติ, สุคติยํ นิพฺพตฺตติ, จิรํ สุขํ ติฏฺติ, สกลสฺมา ปน วฏฺฏทุกฺขาปิ
ปมุจฺจตีติ. ปมํ.

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๑ หน้า ๕๔-๕๗.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=11&A=1413&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=11&A=1413&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=15&i=78
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=15&A=480
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=15&A=424
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=15&A=424
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๕
http://84000.org/tipitaka/read/?index_15