อรรถกถาเล่มที่ ๑๒ ภาษาบาลีอักษรไทย
 สํ.อ. (สารตฺถ.๒)

                        ๒. เทวทหสุตฺตวณฺณนา
    [๒] ทุติเย เทวทหนฺติ เทวา วุจฺจนฺติ ราชาโน, เตสํ มงฺคลทโห, สยํ
ชาโต วา โส ทโหติ, ตสฺมา "เทวทโห"ติ วุตฺโต. ตสฺส อวิทูเร นิคโม
เทวทหนฺเตฺวว นปุํสกลิงฺควเสน สงฺขฺยํ คโต. ปจฺฉาภูมคมิกาติ ปจฺฉาภูมํ
นิวิฏฺชนปทํ คนฺตุกามา. นิวาสนฺติ เตมาสํ วสฺสาวาสํ. อปโลกิโตติ อาปุจฺฉิโต.
อปโลเกถาติ อาปุจฺฉถ. กสฺมา เถรํ อาปุจฺฉาเปติ? เต สภาเร กาตุกามตาย.
โย หิ เอกวิหาเร วสนฺโตปิ สนฺติกํ น คจฺฉติ ปกฺกมนฺโต อนาปุจฺฉา
ปกฺกมติ, อยํ นิพฺภาโร นาม โย เอกวิหาเร วสนฺโตปิ อาคนฺตฺวา ปสฺสติ.
ปกฺกมนฺโต อาปุจฺฉติ, อยํ สภาโร นาม. อิเมปิ ภิกฺขู ภควา "เอวมิเม สีลาทีหิ
วฑฺฒิสฺสนฺตี"ติ สภาเร กาตุกาโม อาปจฺฉาเปติ.
@เชิงอรรถ: ๑ สี. อาตุรจิตฺตตํเยว
    ปณฺฑิโตติ ธาตุโกสลฺลาทินา จตุพฺพิเธน ปณฺฑิจฺเจน สมนฺนาคโต.
อนุคฺคาหโกติ อามิสานุคฺคเหน จ ธมฺมานุคฺคเหน จาติ ทวีหิปิ อนุคฺคเหหิ
อนุคฺคาหโก. เถโร กิร อญฺเ ภิกฺขู วิย ปาโตว ปิณฺฑาย อคนฺตฺวา สพฺพภิกฺขูสุ
คเตสุ สกลํ สํฆารามํ อนุวิจรนฺโต อสมฺมฏฺฏฺานํ สมฺมชฺชติ, อฉฑฺฑิตํ
กจวรํ ฉฑฺเฑติ, สํฆาราเม ทุนฺนิกฺขิตฺตานิ มญฺจปีทารุภณฺฑมตฺติกาภณฺฑานิ
ปฏิสาเมติ. กึการณา? "มา อญฺติตฺถิยา วิหารํ ปวิฏฺา ทิสฺวา ปริภวํ
อกํสู"ติ. ตโต คิลานสาลํ คนฺตฺวา คิลาเน อสฺสาเสตฺวา "เกน อตฺโถ"ติ
ปุจฺฉิตฺวา เยน อตฺโถ โหติ, ตทตฺถํ เตสํ ทหรสามเณเร อาทาย ภิกฺขาจารวตฺเตน
วา สภาคฏฺาเน วา เภสชฺชํ ปริเยสิตฺวา เตสํ ทตฺวา "คิลานุปฏฺานํ นาม
พุทฺธปจฺเจกพุทฺเธหิ วณฺณิตํ, คจฺฉถ สปฺปุริสา อปฺปมตฺตา โหถา"ติ เต เปเสตฺวา
สยํ ปิณฺฑาย จริตฺวา อุปฏฺากกุเล วา ภตฺตกิจฺจํ กตฺวา วิหารํ คจฺฉติ. อิทํ
ตาวสฺส นิพทฺธวาสฏฺาเน อาจิณฺณํ.
    ภควติ ปน จาริกํ จรมาเน "อหํ อคฺคสาวโก"ติ อุปาหนํ อารุยฺห ฉตฺตํ
คเหตฺวา ปุรโต ปุริโต น คจฺฉติ. เย ปน ตตฺถ มหลฺลกา วา อาพาธิกา
วา อติทหรา วา, เตสํ รุชฺชนฏฺานานิ เตเลน มกฺขาเปตฺวา ปตฺตจีวรํ อตฺตโน
ทหรสามเณเรหิ คาหาเปตฺวา ตํทิวสํ วา ทุติยทิวสํ วา เต คณฺหิตฺวาว
คจฺฉติ, เอกทิวสํ หิ ตญฺเว อายสฺมนฺตํ อติวิกาเล สมฺปตฺตตฺตา เสนาสนํ
อลภิตฺวา จีวรกุฏิยํ นิสินฺนํ ทิสฺวา สตฺถา ปุนทิวเส ภิกฺขุสํฆํ สนฺนิปาเตตฺวา
หตฺถิวานรติตฺติรวตฺถุํ ๑- กเถตฺวา "ยถาวุฑฺฒํ เสนาสนํ ทาตพฺพนฺ"ติ สิกฺขาปทํ ๒-
ปญฺาเปสิ. เอวํ ตาเวส อามิสานุคฺคเหน อนุคฺคณฺหาติ. โอวทนฺโต ปเนส
สตวารมฺปิ สหสฺสวารมฺปิ ตาว โอวทติ, ยาว โส ปุคฺคโล โสตาปตฺติผเล ปติฏฺาติ,
@เชิงอรรถ: ๑ วิ. จูฬ. ๗/๓๑๑/๘๑, ขุ. อป. ๒๗/๓๗/๑๒ (สฺยา)   ๒ วิ. จูฬ. ๗/๓๑๓/๘๓/๘๕
อถ นํ วิสฺสชฺเชตฺวา อญฺ โอวทติ. อิมินา นเยน โอวทโต จสฺส โอวาเท ตฺวา
อรหตฺตํ ปตฺตา คณนปถํ อติกฺกนฺตา. เอวํ ธมฺมานุคฺคเหน อนุคฺคณฺหาติ.
    ปจฺจสฺโสสุนฺติ เต ภิกฺขู "อมฺหากํ เนว อุปชฺฌาโย, น อาจริโย, น
สนฺทิฏฺสมฺภตฺโต, กึ ตสฺส สนฺติเก กริสฺสามา"ติ ตุณฺหีภาวํ อนาปชฺชิตฺวา
"เอวํ ภนฺเต"ติ สตฺถุ วจนํ สมฺปฏิจฺฉึสุ. เอลคลาคุมฺเพติ ๑- ชิคุจฺฉมณฺฑปเก. ๒-
โส กิร เอลคลาคุมฺโพ ธุวสลิลฏฺาเน ชาโต. อเถตฺถ จตูหิ ปาเทหิ มณฺฑปํ
กตฺวา ตสฺส อุปริ ตํ คุมฺพํ อาโรเปสุํ, โส ตํ มณฺฑปํ ฉาเทสิ. อถสฺส
เหฏฺา อิฏฺกาหิ ปริจินิตฺวา พาลิกํ โอกิริตฺวา อาสนํ ปญฺาปยึสุ.
สีตลํ ทิวาฏฺานํ อุทกวาโต วายติ. เถโร ตสฺมึ นิสีทิ. ตํ สนฺธาย วุตฺตํ
"เอลคลาคุมฺเพ"ติ.
    นานาเวรชฺชคตนฺติ เอกสฺส รญฺโ รชฺชโต นานาวิธํ รชฺชคตํ. วิรชฺชนฺติ
อญฺ รชฺชํ. ยถา หิ สเทสโต อญฺโ วิเทโส, เอวํ นิวุตฺถรชฺชโต อญฺ
รชฺชํ วิรชฺชํ นาม, ตํ เวรชฺชนฺติ วุตฺตํ. ขตฺติยปณฺฑิตาติ พิมฺพิสารโกสลราชาทโย
ปณฺฑิตราชาโน. พฺราหฺมณปณฺฑิตาติ จงฺกีตารุกฺขาทโย ปณฺฑิตพฺราหฺมณา.
คหปติปณฺฑิตาติ จิตฺตสุทตฺตาทโย ปณฺฑิตคหปตโย. สมณปณฺฑิตาติ สภิยปิโลติกาทโย
ปณฺฑิตปริพฺพาชกา. วีมํสกาติ อตฺถคเวสิโน. กึวาทีติ กึ อตฺตโน ทสฺสนํ
วทติ, กึ ลทฺธิโกติ อตฺโถ. กิมกฺขายตีติ กึ สาวกานํ โอวาทานุสาสนึ
อาจิกฺขติ. ธมฺมสฺส จานุธมฺมนฺติ ภควตา วุตฺตพฺยากรณสฺส อนุพฺยากรณํ.
สหธมฺมิโกติ สการโณ. วาทานุวาโทติ ภควตา วุตฺตวาทสฺส อนุวาโท.
"วาทานุปาโต"ติปิ ปาโ, สตฺถุ วาทสฺส อนุปาโต อนุปตนํ, อนุคมนนฺติ
อตฺโถ. อิมินาปิ วาทํ อนุคโต วาโทเยว ทีปิโต โหติ.
    อวีตราคสฺสาติอาทีสุ ตณฺหาวเสเนว อตฺโถ เวทิตพฺโพ. ตณฺหา หิ
รชฺชนโต ราโค, ฉนฺทิยนโต ฉนฺโท, ปิยายนฏฺเน เปมํ, ปิวิตุกามฏฺเน
@เชิงอรรถ: ๑ ฏีกา. เอฬกาฬคุมฺเพ      ๒ สี. คจฺฉมณฺฑเป, ก. คุเธ ชิคุจฺฉมณฺฑปเก
ปิปาสา, อนุทหฏฺเน ปริฬาโหติ วุจฺจติ. อกุสเล จาวุโส ธมฺเมติอาทิ
กสฺมา อารทฺธํ? ปญฺจสุ ขนฺเธสุ อวีตราคสฺส อาทีนวํ, วีตราคสฺส จ อานิสํสํ
ทสฺเสตุํ. ตตฺร อวิฆาโตติ นิทฺทุกฺโข. อนุปายาโสติ นิรุปตาโป. อปริฬาโหติ
นิทฺทาโหติ. เอวํ สพฺพตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพ. ทุติยํ.

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๒ หน้า ๒๘๑-๒๘๔.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=12&A=6204&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=12&A=6204&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=17&i=6
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=17&A=106
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=17&A=132
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=17&A=132
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_17