อรรถกถาเล่มที่ ๑๖ ภาษาบาลีอักษรไทย
 องฺ.อ. (มโนรถ.๓)

                        ๙. นิพฺเพธิกสุตฺตวณฺณนา
     [๖๓] นวเม อนิพฺพิทฺธปุพฺเพ อปฺปทาลิตปุพฺเพ โลภกฺขนฺธาทโย นิพฺพิชฺฌติ
ปทาเลตีติ นิพฺเพธิกปริยาโย, นิพฺพิชฺฌนการณนฺติ อตฺโถ. นิทานสมฺภโวติ กาเม
นิเทติ อุปฺปาทนสมตฺถตาย นิยฺยาเทตีติ นิทานํ. สมฺภวติ ตโตติ สมฺภโว, นิทานเมว
สมฺภโว นิทานสมฺภโว. เวมตฺตตาติ นานากรณํ.
     กามคุณาติ กามยิตพฺพฏฺเน กามา, พนฺธนฏฺเน คุณา "อนฺตคุณนฺ"ติอาทีสุ
วิย. จกฺขุวิญฺเยฺยาติ จกฺขุวิญฺาเณน ปสฺสิตพฺพา. อิฏฺาติ ปริยิฏฺา วา โหนฺตุ
มา วา, อิฏฺารมฺมณภูตาติ อตฺโถ. กนฺตาติ กมนียา. มนาปาติ มนวฑฺฒนกา.
ปิยรูปาติ ปิยชาติกา. กามูปสํหิตาติ อารมฺมณํ กตฺวา อุปฺปชฺชมาเนน กาเมน
อุปสญฺหิตา. รชนิยาติ ราคุปฺปตฺติการณภูตา. เนเต กามาติ น เอเต กมนฏฺเน
กามา นาม โหนฺติ. สงฺกปฺปราโคติ สงฺกปฺปวเสน อุปฺปนฺนราโค. กาโมติ อยํ
กามปฺปหานาย ปฏิปนฺเนหิ ปหาตพฺโพ. กมนฏฺเน กามา นาม. จิตฺรานีติ
จิตฺรวิจิตฺรารมฺมณานิ.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. สุขสนฺนิจิตา  ๒ ฉ.ม. อภิโท อทฺธรตฺตนฺติ
     ผสฺโสติ สหชาตผสฺโส. กามยมาโนติ กามํ กามยมาโน. ตชฺชํ ตชฺชนฺติ
ตชฺชาติกํ ตชฺชาติกํ. ปุญฺภาคิยนฺติ ทิพฺเพ กาเม ปตฺเถตฺวา สุจริตปาริปูริยา
เทวโลเก นิพฺพตฺตสฺส อตฺตภาโว ปุญฺภาคิโย นาม, ทุจฺจริตปาริปูริยา อปาเย
นิพฺพตฺตสฺส อตฺตภาโว อปุญฺภาคิโย นาม. อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว กามานํ
วิปาโกติ อยํ ทุวิโธปิ กามปตฺถนํ นิสฺสาย อุปฺปนฺนตฺตา กามานํ วิปาโกติ
วุจฺจติ. โส อิมํ นิพฺเพธิกนฺติ โส ภิกฺขุ อิมํ ฉตฺตึสาย าเนสุ ๑- นิพฺพิชฺฌนกํ
เสฏฺจริยํ ชานาติ. กามนิโรธนฺติ กามานํ นิโรเธน เอวํ ลทฺธนามํ. อิมสฺมิญฺหิ
าเน พฺรหฺมจริยสงฺขาโต มคฺโคว กามนิโรโธติ วุตฺโต.
     สามิสาติ กิเลสามิสสมฺปยุตฺตา. อิมินา นเยน สพฺพฏฺาเนสุ ๒- อตฺโถ เวทิตพฺโพ.
อปิเจตฺถ โวหารเวปกฺกนฺติ โวหารวิปากํ. กถาสงฺขาโต หิ โวหาโร สญฺาย
วิปาโก นาม. ยถา ยถา นนฺติ เอตฺถ นํอิติ นิปาตมตฺตเมว. อิติ ยสฺมา ยถา
ยถา สญฺชานาติ, ตถา ตถา เอวํสญฺี อโหสินฺติ กเถติ, ตสฺมา โวหารเวปกฺกาติ
อตฺโถ.
     อวิชฺชาติ อฏฺสุ าเนสุ อญฺาณภูตา พหลา อวิชฺชา. ๓- นิรยํ คเมนฺตีติ
นิรยคมนียา, นิรเย นิพฺพตฺติปจฺจยาติ อตฺโถ. เสเสสุปิ เอเสว นโย. เจตนาหนฺติ
เจตนํ อหํ. อิธ สพฺพสงฺคาหิกา วิทหนเจตนา ๔- คหิตา. เจตยิตฺวาติ ทฺวารปฺปวตฺต-
เจตนา. มนสาติ เจตนาสมฺปยุตฺเตน จิตฺเตน. นิรยเวทนิยนฺติ นิรเย วิปากทายกํ.
เสเสสุปิ เอเสว นโย. อธิมตฺตนฺติ พลวทุกฺขํ. ทนฺธวิราคีติ ครุกํ น ขิปฺปํ
สณิกํ วิคจฺฉนกทุกฺขํ. อุรตฺตาฬึ กนฺทตีติ อุรํ ตาเฬตฺวา โรทติ. ปริเยฏฺินฺติ
ปริเยสนํ. เอกปทํ ทฺวิปทนฺติ เอกปทมนฺตํ วา ทฺวิปทมนฺตํ  วา, โก มนฺตํ ชานาตีติ
อตฺโถ. สมฺโมหเวปกฺกนฺติ สมฺโมหวิปากํ. ทุกฺขสฺส หิ สมฺโมโห นิสฺสนฺทวิปาโก นาม.
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ฉตฺตึสายตเนสุ  ๒ สี. สพฺพวาเรสุ
@๓ สี. พลวอวิชฺชา  ๔ ฉ.ม. สํวิทหนเจตนา
ทุติยปเทปิ เอเสว นโย. ปริเยสนาปิ หิ ตสฺส นิสฺสนฺทวิปาโกติ. อิมสฺมึ สุตฺเต
วฏฺฏวิวฏฺฏํ กถิตํ.

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๖ หน้า ๑๔๘-๑๕๐.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=16&A=3347&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=16&A=3347&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=22&i=334
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=22&A=9611
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=22&A=9676
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=22&A=9676
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๒
http://84000.org/tipitaka/read/?index_22