อรรถกถาเล่มที่ ๒ ภาษาบาลีอักษรไทย
 วินย.อ. (สมนฺต.๒)

     {๓๙๑} เตน สมเยน พุทฺโธ ภควาติ ทุติยทุฏฺโทสสิกฺขาปทํ ฯ ตตฺถ
หนฺท มยํ อาวุโส อิมํ ฉกลกํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ นาม กโรมาติ
เต กิร ปมวตฺถุสฺมึ อตฺตโน มโนรถํ สมฺปาเทตุํ อสกฺโกนฺตา
ลทฺธนิคฺคหา วิฆาตปฺปตฺตา อิทานิ ชานิสฺสามาติ ตาทิสํ วตฺถุํ
ปริเยสมานา วิจรนฺติ ฯ อเถกทิวสํ ทิสฺวา ตุฏฺา อญฺมญฺ
โอโลเกตฺวา เอวมาหํสุ หนฺท มยํ อาวุโส อิมํ ฉกลกํ ทพฺพํ
มลฺลปุตฺตํ นาม กโรมาติ ฯ ทพฺโพ มลฺลปุตฺโต นาม อยนฺติ
เอวมสฺส นามํ กโรมาติ วุตฺตํ โหติ ฯ เอส นโย เมตฺติยนฺนาม
ภิกฺขุนินฺติ เอตฺถาปิ ฯ เต ภิกฺขู เมตฺติยภุมฺมชเก ภิกฺขู
อนุยุญฺชึสูติ เอวํ อนุยุญฺชึสุ อาวุโส กุหึ ตุมฺเหหิ ทพฺโพ
มลฺลปุตฺโต นาม เมตฺติยาย ภิกฺขุนิยา สทฺธึ ทิฏฺโติ ฯ
คิชฺฌกูฏปพฺพตปาเท ฯ กาย เวลาย ฯ ภิกฺขาจารคมนเวลาย ฯ
อาวุโส ทพฺพ อิเม เอวํ วเทนฺติ ตฺวํ ตทา กุหินฺติ ฯ เวฬุวเน
ภตฺตานิ อุทฺทิสามีติ ฯ ตว ตาย เวลาย เวฬุวเน อตฺถิภาวํ
โก ชานาตีติ ฯ ภิกฺขุสงฺโฆ ภนฺเตติ ฯ เต สงฺฆํ ปุจฺฉึสุ ชานาถ
ตุมฺเห ตาย เวลาย อิมสฺส เวฬุวเน อตฺถิภาวนฺติ ฯ อาม อาวุโส
ชานาม เถโร สมฺมติลทฺธทิวสโต ปฏฺาย เวฬุวเนเยวาติ ฯ
ตโต เมตฺติยภุมฺมชเก อาหํสุ อาวุโส ตุมฺหากํ กถา น สเมติ
กจฺจิ โน เลสํ อุฑฺเฑตฺวา วเทถาติ ฯ เอวํ เต เตหิ ภิกฺขูหิ
อนุยุญฺชิยมานา อาม อาวุโสติ วตฺวา เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ ฯ กิมฺปน
ตุมฺเห อาวุโส อายสฺมนฺตํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ อญฺาภาคิยสฺส
อธิกรณสฺสาติ เอตฺถ อญฺภาคสฺส อิทํ อญฺภาโค วา อสฺส อตฺถีติ
อญฺภาคิยํ ฯ อธิกรณนฺติ อาธาโร เวทิตพฺโพ ฯ วตฺถุอธิฏฺานนฺติ
วุตฺตํ โหติ ฯ โย หิ โส ทพฺโพ มลฺลปุตฺโต นามาติ ฉกลโก
วุตฺโต โส ยฺวายํ อายสฺมโต ทพฺพสฺส มลฺลปุตฺตสฺส ภาโค
โกฏฺาโส ปกฺโข มนุสฺสชาติ เจว ภิกฺขุภาโว จ ตโต อญฺสฺส
ภาคสฺส โกฏฺาสสฺส ปกฺขสฺส โหติ ติรจฺฉานชาติยา เจว
ฉกลกภาวสฺส จ โส วา อญฺภาโค อสฺส อตฺถีติ ตสฺมา อญฺภาคิสงฺขํ
ลภติ ฯ ยสฺมา จ เตสํ อิมํ มยํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ นาม กโรมาติ
วทนฺตานํ ตสฺส นามกรณสญฺาย อาธาโร วตฺถุอธิฏฺานํ ตสฺมา
อธิกรณนฺติ เวทิตพฺโพ ฯ ตํ หิ สนฺธาย เต ภิกฺขู อญฺภาคิยสฺส
อธิกรณสฺสาติ อาหํสุ ฯ น วิวาทาธิกรณาทีสุ อญฺตรํ ฯ กสฺมา ฯ
อสมฺภวโต ฯ น หิ เต จตุนฺนํ อธิกรณานํ กสฺสจิ อญฺภาคิยสฺส
อธิกรณสฺส กิญฺจิ เทสํ เลสมตฺตํ อุปฺปาทยึสุ ฯ น จ จตุนฺนํ
อธิกรณานํ เลโส นาม อตฺถิ ฯ ชาติเลสาทโย หิ ปุคฺคลานํเยว
เลสา วุตฺตา น วิวาทาธิกรณาทีนํ ฯ อิทญฺจ ทพฺโพ มลฺลปุตฺโตติ
นามํ ตสฺส อญฺภาคิยาธิกรณภาเว ิตสฺส ฉกลกสฺส โกจิ เทโส
โหติ เถรํ อมูลเกน ปาราชิเกน อนุทฺธํเสตุํ เลสมตฺโต ฯ เอตฺถ
จ ทิสฺสติ อปทิสฺสติ อสฺส อยนฺติ โวหริยตีติ เทโส ฯ ชาติอาทีสุ
อญฺตรโกฏฺาสสฺเสตํ อธิวจนํ ฯ อญฺมฺปิ วตฺถุํ ลิสฺสติ สิลิสฺสติ
โวหารมตฺเตเนว อีสกํ อลฺลิยตีติ เลโส ฯ ชาติอาทีนญฺเว
อญฺตรโกฏฺาสสฺเสตํ อธิวจนํ ฯ ตโต ปรํ อุตฺตานตฺถเมว ฯ
สิกฺขาปทปฺปญฺตฺติยมฺปิ อยเมวตฺโถ ฯ
     ปทภาชเน ปน ยสฺส อญฺภาคิยสฺส อธิกรณสฺส กิญฺจิ เทสํ
เลสมตฺตํ อุปาทาย ปาราชิเกน ธมฺเมน อนุทฺธํเสยฺย ตํ ยสฺมา
อตฺถุปฺปตฺติวเสเนว อาวิภูตํ ตสฺมา ปทภาชเน ตํ น วิภตฺตนฺติ
เวทิตพฺพํ ฯ {๓๙๓} ยานิ ปน อธิกรณนฺติ วจนสามญฺโต อตฺถุทฺธารวเสน จ
วุตฺตานิ จตฺตาริ อธิกรณานิ เตสํ อญฺภาคิยตา จ ตพฺภาคิยตา จ
ยสฺมา อปากฏา ชานิตพฺพา จ วินยธเรหิ ตสฺมา วจนสามญฺโต
ลทฺธํ อธิกรณํ นิสฺสาย ตํ อาวิกโรนฺโต อญฺภาคิยสฺส อธิกรณสฺสาติ
อาปตฺตญฺภาคิยํ วา โหติ อธิกรณญฺภาคิยํ วาติ อาทิมาห ฯ
ยา จ สา อวสาเน อาปตฺตญฺภาคิยสฺส อธิกรณสฺส วเสเนว โจทนา
วุตฺตา ตมฺปิ ทสฺเสตุํ อยํ สพฺพาธิกรณานํ ตพฺภาคิยอญฺภาคิยตา
สมาหฏาติ เวทิตพฺพา ฯ ตตฺถ จ อาปตฺตญฺภาคิยํ วาติ ปมํ
อุทฺทิฏฺตฺตา กถญฺจ อาปตฺติ อาปตฺติยา อญฺภาคิยา โหตีติ
นิทฺเทเส อารพฺภิตพฺเพ ยสฺมา อาปตฺตาธิกรณสฺส
ตพฺภาคิยวิจารณาเยว อยมตฺโถ อาคมิสฺสติ ตสฺมา เอวํ อนารภิตฺวา
กถญฺจ อธิกรณํ อธิกรณสฺส อญฺภาคิยนฺติ ปจฺฉิมํ ปทํเยว คเหตฺวา
นิทฺเทโส อารทฺโธติ เวทิตพฺโพ ฯ ตตฺถ อญฺภาคิยวาโร
อุตฺตานตฺโถเยว ฯ เอกเมกํ หิ อธิกรณํ อิตเรสํ ติณฺณํ
อญฺภาคิยํ อญฺปกฺขิยํ อญฺโกฏฺาสิยํ โหติ วตฺถุวิสภาคตฺตา ฯ
ตพฺภาคิยวาเร ปน วิวาทาธิกรณํ วิวาทาธิกรณสฺส ตพฺภาคิยํ ตํปกฺขิยํ
ตํโกฏฺาสิยํ วตฺถุสภาคตฺตา ฯ ตถา อนุวาทาธิกรณํ อนุวาทาธิกรณสฺส ฯ
กถํ ฯ พุทฺธกาลโต ปฏฺาย หิ อฏฺารส เภทกรวตฺถูนิ
นิสฺสาย อุปฺปนฺนวิวาโท จ อิทานิ อุปฺปชฺชนกวิวาโท จ วตฺถุสภาคตาย
เอกํ วิวาทาธิกรณเมว โหติ ตถา พุทฺธกาลโต ปฏฺาย จตสฺโส
วิปตฺติโย นิสฺสาย อุปฺปนฺนอนุวาโท จ อิทานิ อุปฺปชฺชนกอนุวาโท จ
วตฺถุสภาคตาย เอกํ อนุวาทาธิกรณเมว โหติ ฯ ยสฺมา ปน
อาปตฺตาธิกรณํ อาปตฺตาธิกรณสฺส สภาควิสภาควตฺถุโต
สภาวสริกฺขโต จ เอกํเสน ตพฺภาคิยํ น โหติ ตสฺมา อาปตฺตาธิกรณํ
อาปตฺตาธิกรณสฺส สิยา ตพฺภาคิยํ สิยา อญฺภาคิยนฺติ วุตฺตํ ฯ
ตตฺถ อาทิโต ปฏฺาย อญฺภาคิยสฺส ปมํ นิทฺทิฏฺตฺตา อิธาปิ
อญฺภาคิยเมว ปมํ นิทฺทิฏฺ ฯ ตตฺถ อญฺภาคิยตฺตญฺจ ปรโต
ตพฺภาคิยตฺตญฺจ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ ฯ กิจฺจาธิกรณํ
กิจฺจาธิกรณสฺส ตพฺภาคิยนฺติ เอตฺถ ปน พุทฺธกาลโต ปฏฺาย จตฺตาริ
สงฺฆกมฺมานิ นิสฺสาย อุปฺปนฺนอธิกรณญฺจ อิทานิ จตฺตาริ สงฺฆกมฺมานิ
นิสฺสาย อุปฺปชฺชนกอธิกรณญฺจ สภาคตาย สริกฺขตาย จ เอกํ
กิจฺจาธิกรณเมว โหติ ฯ กึ ปน สงฺฆกมฺมานิ นิสฺสาย อุปฺปนฺนอธิกรณํ
กิจฺจาธิกรณํ อุทาหุ สงฺฆกมฺมานเมว ตํ อธิวจนนฺติ ฯ สงฺฆกมฺมานเมเวตํ
อธิวจนํ ฯ เอวํ สนฺเตปิ สงฺฆกมฺมนฺนาม อิทญฺจีทญฺจ เอวํ
อิติ ยํ กมฺมลกฺขณํ มนสิกโรติ ตํ นิสฺสาย อุปฺปชฺชนโต ปุริมํ
ปุริมํ สงฺฆกมฺมํ นิสฺสาย อุปฺปชฺชนโต จ สงฺฆกมฺมานิ นิสฺสาย
อุปฺปนฺนํ อธิกรณํ กิจฺจาธิกรณนฺติ วุตฺตํ ฯ {๓๙๔} กิญฺจิ เทสํ เลสมตฺตํ
อุปาทายาติ เอตฺถ ปน ยสฺมา เทโสติ วา เลสมตฺโตติ วา
ปุพฺเพ วุตฺตนเยเนว พฺยญฺชนโต นานํ อตฺถโต เอกํ ตสฺมา
เลโสติ ทส เลสา ชาติเลโส นามเลโสติ อาทิมาห ฯ ตตฺถ
ชาติเยว ชาติเลโส ฯ เอส นโย เสเสสุ ฯ {๓๙๕} อิทานิ ตเมว เลสํ
วิตฺถารโต ทสฺเสตุํ ยถา ตํ อุปาทาย อนุทฺธํสนา โหติ ตถา
สวตฺถุกํ กตฺวา ทสฺเสนฺโต ชาติเลโส นาม ขตฺติโย ทิฏฺโ
โหตีติ อาทิมาห ฯ ตตฺถ ขตฺติโย ทิฏฺโ โหตีติ อญฺโ โกจิ
ขตฺติยชาติโย อิมินา โจทเกน ทิฏฺโ โหติ ฯ ปาราชิกํ ธมฺมํ
อชฺฌาปชฺชนฺโตติ เมถุนธมฺมาทีสุ อญฺตรํ อาปชฺชนฺโต ฯ อญฺ
ขตฺติยํ ปสฺสิตฺวา โจเทตีติ อถ โส อญฺ อตฺตโน เวรึ ขตฺติยชาติยํ
ภิกฺขุํ ปสฺสิตฺวา ตํ ขตฺติยชาติเลสํ คเหตฺวา เอวํ โจเทติ ขตฺติโย
มยา ทิฏฺโ ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปชฺชนฺโต ตฺวํ ขตฺติโย ปาราชิกํ
ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโนสิ ฯ อถวา ตฺวํ โส ขตฺติโย น อญฺโ
ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโนสิ อสฺสมโณสิ อสกฺยปุตฺติโยสิ นตฺถิ
ตยา สทฺธึ อุโปสโถ วา ปวารณา วา สงฺฆกมฺมํ วาติ อาปตฺติ
วาจาย วาจาย สงฺฆาทิเสสสฺส ฯ เอตฺถ จ เตสํ ขตฺติยานํ
อญฺมญฺ อสทิสสฺส ตสฺส ตสฺส ทีฆาทิโน วา ทิฏฺาทิโน วา
วเสน อญฺภาคิยตา ขตฺติยชาติปฺปญฺตฺติยา อาธารวเสน
อธิกรณตา จ เวทิตพฺพา ฯ เอเตเนว อุปาเยน สพฺพปเทสุ โยชนา
เวทิตพฺพา ฯ {๔๐๐} ปตฺตเลสนิทฺเทเส ฯ สาฏกปตฺโตติ โลหปตฺตสทิโส
สุสณฺาโน สุจฺฉวิ สินิทฺโธ ภมรวณฺโณ มตฺติกาปตฺโต วุจฺจติ ฯ
สุมฺภกปตฺโตติ ปกติมตฺติกาปตฺโต ฯ {๔๐๖} ยสฺมา ปน อาปตฺติเลสสฺส
เอกปเทเนว สงฺเขปโต นิทฺเทโส วุตฺโต ตสฺมา วิตฺถารโต ตํปิ
ทสฺเสตุํ ภิกฺขุ สงฺฆาทิเสสํ อชฺฌาปชฺชนโต ทิฏฺโ โหตีติ อาทิ
วุตฺตํ ฯ กสฺมา ปนสฺส ตตฺเถว นิทฺเทสํ อวตฺวา อิธ วิสุํ
วุตฺโตติ ฯ เลสนิทฺเทเส หิ อสภาคตฺตา ฯ เลสนิทฺเทสา หิ
อญฺ ทิสฺวา อญฺสฺส โจทนาวเสน วุตฺตา ฯ อยํ ปน เอกเมว
อญฺ อาปตฺตึ อาปชฺชนฺตํ ทิสฺวา อญฺาย อาปตฺติยา โจทนาวเสน
วุตฺโต ฯ ยทิ เอวํ กถํ อญฺภาคิยํ อธิกรณํ โหตีติ ฯ อาปตฺติยา ฯ
เตเนตํ วุตฺตํ เอวมฺปิ อาปตฺตญฺภาคิยญฺจ โหติ เลโส จ
อุปาทินฺโนติ ฯ ยํ หิ โส สงฺฆาทิเสสํ อาปนฺโน ตํ ปาราชิกสฺส
อญฺภาคิยํ อธิกรณํ ฯ ตสฺส ปน อญฺภาคิยสฺส อธิกรณสฺส
เลโส นาม โย โส สพฺพขตฺติยานํ สาธารโณ ขตฺติยภาโว วิย
สพฺพาปตฺตีนํ สาธารโณ อาปตฺติภาโว ฯ เอเตน อุปาเยน
เสสาปตฺติมูลกา นยา โจทาปกวาโร จ เวทิตพฺโพ ฯ {๔๐๘} อนาปตฺติ
ตถาสญฺี โจเทติ วา โจทาเปติ วาติ ปาราชิกํเยว อยํ อาปนฺโนติ
โย เอวํ ตถาสญฺี โจเทติ วา โจทาเปติ วา ตสฺส อนาปตฺติ ฯ
เสสํ สพฺพํ อุตฺตานเมว ฯ
            สมุฏฺานาทีนิปิ ปมทุฏฺโทสสทิสาเนวาติ ฯ
            ทุติยทุฏฺโทสสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺิตา ฯ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒ หน้า ๑๐๗-๑๑๓.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=2&A=2248&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=2&A=2248&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=1&i=564
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=1&A=17841
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=1&A=7641
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=1&A=7641
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑
http://84000.org/tipitaka/read/?index_1