ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๒๖ ภาษาบาลีอักษรไทย อุ.อ. (ปรมตฺถที.)

                       ๖. มหากสฺสปสุตฺตวณฺณนา
      [๖] ฉฏฺเฐ ราชคเหติ เอวํนามเก นคเร. ตํ หิ มหามนฺธาตุมหาโควินฺทาทีหิ
ปริคฺคหิตตฺตา "ราชคหนฺ"ติ วุจฺจติ. "ทุรภิภวนียตฺตา ๔-
@เชิงอรรถ:  สี.,ก. ฉสติวิหารวเสน, ม. ฉสตตวิหารีวเสน   ฉ.ม. ปริกฺขีณสํโยชนา
@ สี.,ม. พฺราหฺมณสงฺขาตธมฺเมน   สี. ทุรภิพาธนียตฺตา นํ
ปฏิราชูนํ คหภูตนฺติ ราชคหนฺ"ติอาทินา อญฺเญเนตฺถ ปกาเรน วณฺณยนฺติ,
กินฺเตหิ, นามเมตํ ตสฺส นครสฺส. ตํ ปเนตํ พุทฺธกาเล จกฺกวตฺติกาเล จ
นครํ โหติ, เสสกาเล สุญฺญํ ยกฺขปริคฺคหิตํ เตสํ วสนวนํ ๑- หุตฺวา ติฏฺฐติ.
เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเปติ เวฬุวนนฺติ ตสฺส วิหารสฺส นามํ. ตํ กิร อฏฺฐารส-
หตฺถุพฺเพเธน ปากาเรน ปริกฺขิตฺตํ พุทฺธสฺส ภควโต วสนานุจฺฉวิกาย มหติยา
คนฺธกุฏิยา อญฺเญหิ จ ปาสาทกุฏิเลณมณฺฑปจงฺกมวารโกฏฺฐกาทีหิ ปฏิมณฺฑิตํ
พหิ เวฬูหิ ปริกฺขิตฺตํ อโหสิ นีโลภาสํ มโนรมํ, เตน "เวฬุวนนฺ"ติ วุจฺจติ.
กลนฺทกานํ เจตฺถ นิวาปํ อทํสุ, ตสฺมา "กลนฺทกนิวาโป"ติ วุจฺจติ. ปุพฺเพ
กิร อญฺญตโร ราชา ตํ อุยฺยานํ กีฬนตฺถํ ปวิฏฺโฐ สุรามทมตฺโต ทิวาเสยฺยํ
อุปคโต สุปิ, ปริชโนปิสฺส "สุตฺโต ราชา"ติ ปุปฺผผลาทีหิ ปโลภิยมาโน อิโต
จิโต จ ปกฺกามิ. อถ สุราคนฺเธน อญฺญตรสฺมา รุกฺขสุสิรา กณฺหสปฺโป
นิกฺขมิตฺวา รญฺโญ อภิมุโข อาคจฺฉติ, ตํ ทิสฺวา รุกฺขเทวตา "รญฺโญ ชีวิตํ
ทสฺสามี"ติ กลนฺทกเวเสน คนฺตฺวา กณฺณมูเล สทฺทมกาสิ. ราชา ปฏิพุชฺฌิ,
กณฺหสปฺโป นิวตฺโต. โส ตํ ทิสฺวา "อิมาย กาฬกาย มม ชีวิตํ ทินฺนนฺ"ติ
กาฬกานํ นิวาปํ ตตฺถ ปฏฺฐเปสิ, อภยโฆสญฺจ โฆสาเปสิ. ตสฺมา ตโต ปฏฺฐาย
ตํ "กลนฺทกนิวาปนฺ"ติ สงฺขํ คตํ. กลนฺทกาติ หิ กาฬกานํ นามํ, ตสฺมึ
เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเป.
      มหากสฺสโปติ มหนฺเตหิ สีลกฺขนฺธาทีหิ สมนฺนาคตตฺตา มหนฺโต กสฺสโปติ
มหากสฺสโป, อปิจ กุมารกสฺสปตฺเถรํ อุปาทาย อยํ มหาเถโร "มหากสฺสโป"ติ
วุจฺจติ. ปิปฺผลิคุหายนฺติ ๒- ตสฺมา กิร คุหาย ทฺวารสมีเป เอโก ปิปฺผลิรุกฺโข
อโหสิ, เตน สา "ปิปฺผลิคุหา"ติ ปญฺญายิตฺถ. ตสฺสํ ปิปฺผลิคุหายํ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. วสนฏฺฐานํ   ฉ.ม. ปิปฺปลิคุหายํ, เอวมุปริปิ
อาพาธิโกติ อาพาโธ อสฺส อตฺถีติ อาพาธิโก, พฺยาธิโกติ อตฺโถ. ทุกฺขิโตติ
กายสนฺนิสฺสิตํ ทุกฺขํ สญฺชาตํ เอตสฺสาติ ทุกฺขิโต, ทุกฺขปฺปตฺโตติ อตฺโถ.
พาฬฺหคิลาโนติ อธิมตฺตเคลญฺโญ, ตํ ปน เคลญฺญํ สโต สมฺปชาโน หุตฺวา
อธิวาเสติ. อถสฺส ภควา ตํ ปวุตฺตึ ญตฺวา ตตฺถ คนฺตฺวา โพชฺฌงฺคปริตฺตํ
อภาสิ, เตเนว เถรสฺส โส อาพาโธ วูปสมิ. วุตฺตเญฺหตํ โพชฺฌงฺคสํยุตฺเต:-
           "เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา มหากสฺสโป
        ปิปฺผลิคุหายํ วิหรติ อาพาธิโก ทุกฺขิโต พาฬฺหคิลาโน. อถโข ภควา
        สายนฺหสมยํ ปฏิสลฺลานา วุฏฺฐิโต เยนายสฺมา มหากสฺสโป
        เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิ, นิสชฺช
        โข ภควา ฯเปฯ เอตทโวจ ๑- :- `กจฺจิ เต กสฺสป ขมนียํ,
        กจฺจิ ยาปนียํ, กจฺจิ ทุกฺขา เวทนา ปฏิกฺกมนฺติ โน อภิกฺกมนฺติ,
        ปฏิกฺกโมสานํ ปญฺญายติ โน อภิกฺกโม'ติ. น เม ภนฺเต ขมนียํ,
        น ยาปนียํ, พาฬฺหา เม ทุกฺขา เวทนา อภิกฺกมนฺติ โน
        ปฏิกฺกมนฺติ, อภิกฺกโมสานํ ปญฺญายติ โน ปฏิกฺกโมติ.
           สตฺติเม กสฺสป โพชฺฌงฺคา มยา สมฺมทกฺขาตา ภาวิตา
        พหุลีกตา อภิญฺญาย สมฺโพธาย นิพฺพานาย สํวตฺตนฺติ. กตเม
        สตฺต, สติสมฺโพชฺฌงฺโค โข กสฺสป มยา สมฺมทกฺขาโต ภาวิโต
        พหุลีกโต อภิญฺญาย สมฺโพธาย นิพฺพานาย สํวตฺตติ ฯเปฯ
        อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค โข กสฺสป มยา สมฺมทกฺขาโต ภาวิโต
        พหุลีกโต อภิญฺญาย สมฺโพธาย นิพฺพานาย สํวตฺตติ. อิเม โข
        กสฺสป สตฺต โพชฺฌงฺคา มยา สมฺมทกฺขาตา ภาวิตา พหุลีกตา
@เชิงอรรถ:  ก. อามนฺเตสิ, สํ.มหา. ๑๙/๑๙๕/๒๒
        อภิญฺญาย สมฺโพธาย นิพฺพานาย สํวตฺตนฺตีติ. ตคฺฆ ภควา
        โพชฺฌงฺคา, ตคฺฆ สุคต โพชฺฌงฺคาติ.
           อิทมโวจ ภควา. อตฺตมโน อายสฺมา มหากสฺสโป
        ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทิ. วุฏฺฐหิ จายสฺมา มหากสฺสโป ตมฺหา
        อาพาธา, ตถา ปหีโน จายสฺมโต มหากสฺสปสฺส โส อาพาโธ
        อโหสี"ติ. ๑-
      เตน วุตฺตํ "อถโข อายสฺมา มหากสฺสโป อปเรน สมเยน ตมฺหา
อาพาธา วุฏฺฐาสี"ติ.
      เอตทโหสีติ ปุพฺเพ เคลญฺญทเวเสสุ สทฺธิวิหาริเกหิ อุปนีตํ ปิณฺฑปาตํ
ปริภุญฺชิตฺวา วิหาเร เอว อโหสิ, อถสฺส ตมฺหา อาพาธา วุฏฺฐิตสฺส เอตํ
"ยนฺนูนาหํ ราชคหํ ปิณฺฑาย ปวิเสยฺยนฺ"ติ ปริวิตกฺโก อโหสิ. ปญฺจมตฺตานิ
เทวตาสตานีติ สกฺกสฺส เทวรญฺโญ ปริจาริกา ปญฺจสตา กกุฏปาทินิโย
อจฺฉราโย. อุสฺสุกฺกํ อาปนฺนานิ โหนฺตีติ เถรสฺส ปิณฺฑปาตํ ทสฺสามาติ
ปญฺจปิณฺฑปาตสตานิ สชฺเชตฺวา สุวณฺณภาชเนหิ อาทาย อนฺตรามคฺเค ฐตฺวา
"ภนฺเต อิมํ ปิณฺฑปาตํ คณฺหถ, สงฺคหํ โน กโรถา"ติ วทมานา
ปิณฺฑปาตทาเน ยุตฺตปฺปยุตฺตานิ โหนฺติ. เตน วุตฺตํ "อายสฺมโต มหากสฺสปสฺส
ปิณฺฑปาตปฏิลาภายา"ติ.
      สกฺโก กิร เทวราชา เถรสฺส จิตฺตปฺปวตฺตึ ญตฺวา ตา อจฺฉราโย
อุยฺโยเชสิ "คจฺฉถ ตุเมฺห อยฺยสฺส มหากสฺสปตฺเถรสฺส ปิณฺฑปาตํ ทตฺวา
อตฺตโน ปติฏฺฐํ กโรถา"ติ. เอวํ หิสฺส อโหสิ "อิมาสุ สพฺพาสุ คตาสุ กทาจิ
เอกิสฺสาปิ หตฺถโต ปิณฺฑปาตํ เถโร ปฏิคฺคเณฺหยฺย, ตํ ตสฺสา ภวิสฺสติ
@เชิงอรรถ:  สํ.มหา. ๑๙/๑๙๕/๗๑-๒
ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขายา"ติ. ปฏิกฺขิปิ เถโร "ภนฺเต มยฺหํ ปิณฺฑปาตํ คณฺหถ,
มยฺหํ ปิณฺฑปาตํ คณฺหถา"ติ วทนฺติโย "คจฺฉถ ตุเมฺห กตปุญฺญา มหาโภคา,
อหํ ทุคฺคตานํ สงฺคหํ กริสฺสามี"ติ วตฺวา "ภนฺเต มา โน นาเสถ, สงฺคหํ โน
กโรถา"ติ วทนฺติโย ปุนปิ ปฏิกฺขิปิตฺวา ปุนปิ อปคนฺตุํ อนิจฺฉมานา ยาจนฺติโย
"น อตฺตโน ปมาณํ ชานาถ, อปคจฺฉถา"ติ วตฺวา อจฺฉรํ ปหริ. ตา เถรสฺส
อจฺฉราสทฺทํ สุตฺวา สนฺตชฺชิตา ฐาตุํ อสกฺโกนฺติโย ปลายิตฺวา เทวโลกเมว
คตา. เตน วุตฺตํ "ปญฺจมตฺตานิ เทวตาสตานิ ปฏิกฺขิปิตฺวา"ติ.
      ปุพฺพณฺหสมยนฺติ ปุพฺพเณฺห เอกํ สมยํ, เอกสฺมึ กาเล. นิวาเสตฺวาติ
วิหารนิวาสนปริวตฺตนวเสน นิวาสนํ ทฬฺหํ นิวาเสตฺวา. ปตฺตจีวรมาทายาติ จีวรํ
ปารุปิตฺวา ปตฺตํ หตฺเถน คเหตฺวา. ปิณฺฑาย ปาวิสีติ ปิณฺฑปาตตฺถาย ปาวิสิ.
ทลิทฺทวิสิขาติ ทุคฺคตมนุสฺสานํ วสนาวาโส. ๑- กปณวิสิขาติ โภคปาริชุญฺญปฺปตฺติยา
ทีนมนุสฺสานํ วาโส. ๒- เปสการวิสิขาติ ตนฺตวายวาโส. ๓-  อทฺทสา โข
ภควาติ กถํ อทฺทส? "อาพาธา วุฏฺฐิโต มม ปุตฺโต กสฺสโป กึ นุ โข
กโรตี"ติ อาวชฺเชนฺโต เวฬุวเน นิสินฺโน เอว ภควา ทิพฺพจกฺขุนา อทฺทส.
      เอตมตฺถํ วิทิตฺวาติ ยายํ อายสฺมโต มหากสฺสปสฺส ปญฺจหิ อจฺฉราสเตหิ
อุปนีตํ อเนกสูปํ อเนกพฺยญฺชนํ ทิพฺพปิณฺฑปาตํ ปฏิกฺขิปิตฺวา
กปณชนานุคฺคหปฏิปตฺติ วุตฺตา, เอตมตฺถํ ชานิตฺวา. อิมํ อุทานนฺติ อิมํ
ปรมปฺปิจฺฉตาทสฺสนมุเขน ขีณาสวสฺส ตาทีภาวานุภาวทีปกํ ๔- อุทานํ อุทาเนสิ.
      ตตฺถ อนญฺญโปสินฺติ อญฺญํ โปเสตีติ อญฺญโปสี, น อญฺญโปสี อนญฺญโปสี,
อตฺตนา โปเสตพฺพสฺส อญฺญสฺส อภาเวน อทุติโย, เอกโกติ ๕- อตฺโถ.
@เชิงอรรถ:  สี. วสนวาโฏ ฉ.ม. วสโนกาโส   สี. วาโฏ   สี. ตนฺตวายวาโฏ
@ ก. ตาทิภาวานุภาวภาวนํ   สี.,ม. เอกโปสีติ
เตน เถรสฺส สุภรตํ ทสฺเสติ. เถโร หิ กายปริหาริเกน จีวเรน
กุจฺฉิปริหาริเกน จีวเรน กุจฺฉิปริหาริเกน จ ปิณฺฑปาเตน อตฺตานเมว โปเสนฺโต
ปรมปฺปิจฺโฉ หุตฺวา วิหรติ, อญฺญํ ญาติมิตฺตาทีสุ กญฺจิ น โปเสติ กตฺถจิ
อลคฺคภาวโต. อถวา อญฺเญน อญฺญตเรน โปเสตพฺพตาย อภาวโต อนญฺญโปสี.
โย หิ เอกสฺมึเยว ปจฺจยทายเก ปฏิพทฺธจตุปจฺจโย, โส อนญฺญโปสี นาม น
โหติ เอกายตฺตวุตฺติตาย. ๑- เถโร ปน "ยถาปิ ภมโร ปุปฺผนฺ"ติ ๒- คาถาย
วุตฺตนเยน ชงฺฆาพลํ นิสฺสาย ปิณฺฑาย จรนฺโต กุเลสุ นิจฺจนโว หุตฺวา
มิสฺสกภตฺเตน ยาเปติ. ตถา หิ นํ ภควา จนฺทูปมปฏิปทาย โถเมสิ. อญฺญาตนฺติ
อภิญฺญาตํ, ยถาภุจฺจคุเณหิ ปตฺถฏยสํ, เตเนว วา อนญฺญโปสิภาเวน
อปฺปิจฺฉตาสนฺตุฏฺฐิตาหิ ญาตํ. อถวา อญฺญาตนฺติ สพฺพโส ปหีนตณฺหตาย
ลาภสกฺการสิโลกนิกามนเหตุ อตฺตานํ ชานาปนวเสน น ญาตํ. อวีตตโณฺห หิ ปาปิจฺโฉ
กุหกตาย สมฺภาวนาธิปฺปาเยน อตฺตานํ ชานาเปติ. ทนฺตนฺติ ฉฬงฺคุเปกฺขาวเสน
อินฺทฺริเยสุ  อุตฺตมทมเนน ๓- ทนฺตํ. สาเร ปติฏฺฐิตนฺติ วิมุตฺติสาเร อวฏฺฐิตํ,
อเสกฺขสีลกฺขนฺธาทิเก วา สีลาทิสาเร ปติฏฺฐิตํ. ขีณาสวํ วนฺตโทสนฺติ
กามาสวาทีนํ จตุนฺนํ อาสวานํ อนวเสสํ ปหีนตฺตา ขีณาสวํ, ตโต เอว
ราคาทิโทสานํ สพฺพโส วนฺตตฺตา วนฺตโทสํ. ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณนฺติ ตํ
ยถาวุตฺตคุณํ ปรมตฺถพฺราหฺมณํ อหํ พฺราหฺมณนฺติ วทามีติ. อิธาปิ เหฏฺฐา
วุตฺตนเยเนว เทสนานานตฺตํ เวทิตพฺพํ.
                       ฉฏฺฐสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                          -------------
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. เอกายตฺตวุตฺติโต   ขุ.ธ. ๒๕/๔๙/๒๕
@ ก. อุตฺตมทมฏฺเฐน


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๖ หน้า ๖๑-๖๖. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=26&A=1377&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=26&A=1377&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=43              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=1531              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=1531              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=1531              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]