อรรถกถาเล่มที่ ๒๗ ภาษาบาลีอักษรไทย
 อิติ.อ. (ปรมตฺถที.)

                        ๑๐. ปริหานสุตฺตวณฺณนา
      [๗๙] ทสเม ปริหานาย สํวตฺตนฺตี อวุฑฺฒิยา ภวนฺติ, มคฺคาธิคมสฺส
ปริปนฺถาย โหนฺติ. อธิคตสฺส ปน มคฺคสฺส ปริหานิ นาม นตฺถิ. "ตโย
ธมฺมา"ติ ธมฺมาธิฏฺฐานวเสน อุทฺทิฏฺฐธมฺเม ปุคฺคลาธิฏฺฐานาย เทสนาย
วิภชนฺโต "อิธ ภิกฺขเว เสโข ภิกฺขู"ติอาทิมาห.
      ตตฺถ กมฺมํ อารมิตพฺพโต อาราโม เอตสฺสาติ กมฺมาราโม. กมฺเม รโตติ
กมฺมรโต. กมฺมารามตํ กมฺมาภิรตึ อนุยุตฺโต ปยุตฺโตติ กมฺมารามตมนุยุตฺโต.
ตตฺถ กมฺมํ นาม อิติกตฺตพฺพํ กมฺมํ, เสยฺยถิทํ? จีวรวิจารณํ จีวรกรณํ
อุปตฺถมฺภนํ ปตฺตตฺถวิกํ อํสพนฺธนํ กายพนฺธนํ ธมกรณํ อาธารกํ ปาทกถลิกํ
สมฺมชฺชนีติ เอวมาทีนํ อุปกรณานํ กรณํ, ยญฺจ วิหาเร ขณฺฑผุลฺลาทิปฏิสงฺขรณํ.
เอกจฺโจ หิ เอตานิ กโรนฺโต สกลทิวสํ เอตาเนว กโรติ. ตํ
สนฺธาเยตํ วุตฺตํ. โย ปน เอเตสํ กรณเวลายเมว เอตานิ กโรติ, อุทฺเทสเวลายํ
อุทฺเทสํ คณฺหาติ, สชฺฌายเวลายํ สชฺฌายติ, เจติยงฺคณวตฺตาทิกรณเวลายํ
เจติยงฺคณวตฺตาทีนิ กโรติ, มนสิการเวลายํ มนสิการํ กโรติ
สพฺพตฺถกกมฺมฏฺฐาเน วา ปาริหาริยกมฺมฏฺฐาเน วา, น โส กมฺมาราโม นาม. ตสฺส ตํ:-
             "ยานิ โข ปน ตานิ สพฺรหฺมจารีนํ อุจฺจาวจานิ กึกรณียานิ,
         ตตฺถ ทกฺโข โหติ อนลโส ตตฺรุปายาย วีมํสาย สมนฺนาคโต, อลํ
         กาตุํ อลํ สํวิธาตุนฺ"ติอาทินา ๑- สตฺถารา อนุญฺญาตกรณเมว โหติ.
      ภสฺสาราโมติ โย ภควตา ปฏิกฺขิตฺตราชกถาทิวเสน รตฺตินฺทิวํ วีตินาเมติ,
อยํ ภสฺเส ปริยนฺตการี น โหตีติ ภสฺสาราโม นาม. โย ปน รตฺติมฺปิ ทิวาปิ
ธมฺมํ กเถติ, ปญฺหํ วิสฺสชฺเชติ, อยํ อปฺปภสฺโส ภสฺเส ปริยนฺตการีเยว.
@เชิงอรรถ: ๑ ที.ปา. ๑๑/๓๔๕/๒๓๖, องฺ.ทสก. ๒๓/๑๗/๒๐
กสฺมา? "สนฺนิปติตานํ โว ภิกฺขเว ทฺวยํ กรณียํ ธมฺมี วา กถา, อริโย วา
ตุณฺหีภาโว"ติ ๑- วุตฺตวิธึเยว ปฏิปนฺโนติ.
      นิทฺทาราโมติ โย ยาวทตฺถํ อุทราวเทหกํ ภุญฺชิตฺวา เสยฺยสุขํ ปสฺสสุขํ
มิทฺธสุขํ อนุยุญฺชติ, โย จ คจฺฉนฺโตปิ นิสินฺโนปิ ฐิโตปิ ถินมิทฺธาภิภูโต
นิทฺทายติ, อยํ นิทฺทาราโม นาม. ยสฺส ปน กรชกายเคลญฺเญน จิตฺตํ ภวงฺคํ
โอตรติ. นายํ นิทฺทาราโม. เตเนวาห:-
             "อภิชานามิ โข ปนาหํ อคฺคิเวสฺสน คิมฺหานํ ปจฺฉิเม มาเส
         ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฺปฏิกฺกนฺโต จตุคฺคุณํ สงฺฆาฏึ ปญฺญาเปตฺวา
         ทกฺขิเณน ปสฺเสน สโต สมฺปชาโน นิทฺทํ โอกฺกมิตา"ติ. ๒-
      เอตฺถ จ ปุถุชฺชนกลฺยาณโกปิ เสโขเตฺวว เวทิตพฺโพ, ตสฺมา ตสฺส
สพฺพสฺสปิ วิเสสาธิคมสฺส อิตเรสํ อุปริ วิเสสาธิคมสฺส ปริหานาย วตฺตนฺตีติ
เวทิตพฺพํ. สุกฺกปกฺขสฺส วุตฺตวิปริยาเยน อตฺถวิภาวนา เวทิตพฺพา.
      คาถาสุ อุทฺธโตติ จิตฺตวิกฺเขปกเรน อุทฺธจฺเจน อุทฺธโต อวูปสนฺโต.
อปฺปกิจฺจสฺสาติ อนุญฺญาตสฺสปิ วุตฺตปฺปการสฺส กิจฺจสฺส ยุตฺตปฺปยุตฺตกาเลเยว
กรณโต อปฺปกิจฺโจ อสฺส ภเวยฺย. อปฺปมิทฺโธติ "ทิวสํ จงฺกเมน นิสชฺชายา"ติอาทินา
วุตฺตชาคริยานุโยเคน นิทฺทารหิโต อสฺส. อนุทฺธโตติ ภสฺสารามตาย
อุปฺปชฺชนกจิตฺตวิกฺเขปสฺส อภสฺสาราโม หุตฺวา ปริวชฺชเนน น อุทฺธโต
วูปสนฺตจิตฺโต, สมาหิโตติ อตฺโถ, เสสํ ปุพฺเพ วุตฺตนยตฺตา สุวิญฺเญยฺยเมว.
อิติ อิมสฺมึ วคฺเค ปฐมทุติยปญฺจมฉฏฺฐสตฺตมอฏฺฐมนวเมสุ สุตฺเตสุ วฏฺฏํ กถิตํ,
อิตเรสุ วฏฺฏวิวฏฺฏํ.
                       ทสมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                       ตติยวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                         -------------
@เชิงอรรถ: ๑ ม.มู. ๑๒/๒๗๓/๒๓๕      ๒ ม.มู. ๑๒/๓๘๗/๓๔๕

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๗ หน้า ๒๘๑-๒๘๒.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=27&A=6188&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=27&A=6188&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=257
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=5973
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=5896
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=5896
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕
http://84000.org/tipitaka/read/?index_25