อรรถกถาเล่มที่ ๓ ภาษาบาลีอักษรไทย
 วินย.อ. (สมนฺต.๓)

                     จมฺมกฺขนฺธกวณฺณนา
                     -------------
     {๒๔๒} อิสฺสราธิปจฺจนฺติ อิสฺสรภาเวน จ อธิปติภาเวน จ สมนฺนาคตํ ฯ
รชฺชนฺติ ราชภาวํ รญฺา กตฺตพฺพกิจฺจํ วา ฯ โสโณ นาม
โกฬิวิโสติ เอตฺถ โสโณติ ตสฺส นามํ โกฬิวิโสติ โคตฺตํ ฯ
ปาทตเลสุ โลมานีติ อุโภสุ รตฺเตสุ ปาทตเลสุ สุขุมานิ
อญฺชนวณฺณานิ กมฺมจิตฺตกตานิ โลมานิ ชาตานิ โหนฺติ ฯ โส
กิร ปุพฺเพ อสีติสหสฺสานํ ปุริสานํ เชฏฺปุริโส หุตฺวา เตหิ สทฺธึ
ปจฺเจกพุทฺธสฺส วสนฏฺาเน ปณฺณสาลํ กตฺวา อตฺตโน สสฺสิรีกํ
อุณฺณปาวารกํ ปจฺเจกพุทฺธสฺส ปาเทหิ อกฺกมนฏฺาเน ปาทปุญฺฉนิกํ
กตฺวา เปสิ ฯ เตมาสมฺปน สพฺเพว ปจฺเจกพุทฺธํ อุปฏฺหึสุ ฯ
อยํ ตสฺส จ เตสญฺจ อสีติคามิกสหสฺสานํ ปุพฺพปโยโค ฯ
     คามิกสหสฺสานีติ เตสุ คาเมสุ วสนฺตานํ กุลปุตฺตานํ อสีติสหสฺสานิ ฯ
เกนจิเทว กรณีเยนาติ เกนจิ กรณีเยน วิย ฯ น ปนสฺส กิญฺจิ
กรณียํ อตฺถิ อญฺตฺร ตสฺส ทสฺสนตฺถาย ฯ ราชา กิร ตานิปิ
อสีติกุลปุตฺตสหสฺสานิ สนฺนิปาเตนฺโต เอวํ อปริสงฺกนฺโต โสโณ
อาคมิสฺสตีติ สนฺนิปาตาเปสิ ฯ ทิฏฺธมฺมิเก อตฺเถติ กสิวณิชฺชาทีนิ
ธมฺเมน กตฺตพฺพานิ มาตาปิตโร ธมฺเมน โปสิตพฺพาติเอวมาทินา
นเยน อิธโลกหิเต อตฺเถ อนุสาสิตฺวา ฯ โส โน ภควาติ โส
อมฺหากํ ภควา ตุมฺเห สมฺปรายิเก อตฺเถ อนุสาสิสฺสตีติ อตฺโถ ฯ
     ภควนฺตํ ปฏิเวเทมีติ ภควนฺตํ ชานาเปมิ ฯ ปาฏิกาย นิมฺมุชฺชิตฺวาติ
โสปาณสฺส เหฏฺา อฑฺฒจนฺทปาสาเณ นิมฺมุชฺชิตฺวา ฯ ยสฺสทานิ
ภนฺเต ภควา กาลํ มญฺตีติ ยสฺส เตสํ หิตกิริยตฺถสฺส ภควา
กาลํ ชานาติ ฯ วิหารปฺปจฺฉายายนฺติ วิหารปฺปจฺจนฺเต ฉายายํ ฯ
สมนฺนาหรนฺตีติ ปสาทวเสน ปุนปฺปุนํ มนสิกโรนฺติ ฯ ภิยฺโยโส
มตฺตายาติ ภิยฺโยโส มตฺตาย ปุน วิสิฏฺตรํ ทสฺเสหีติ อตฺโถ ฯ
อนฺตรธายตีติ อทสฺสนํ โหติ ฯ {๒๔๓} โลหิเตน ผุฏฺโติ โลหิเตน มกฺขิโต
โหติ ฯ ควาฆาตนนฺติ ยตฺถ คาโว หญฺนฺติ ตาทิโสติ อตฺโถ ฯ
กุสโลติ วีณาย วาทนกุสโล ฯ วีณาย ตนฺติสฺสเรติ วีณาย
ตนฺติยา สเร ฯ อจฺจายิกาติ อติอายตา ขรมุจฺฉิตา ฯ สรวตีติ
สรสมฺปนฺนา ฯ กมฺมญฺาติ กมฺมกฺขมา ฯ อติสิถิลาติ มนฺทมุจฺฉิตา ฯ
สเม คุเณ ปติฏฺิตาติ มชฺฌิเม สเร เปตฺวา มุจฺฉิตา ฯ
วิริยสมถํ อธิฏฺาหีติ วิริยสมฺปยุตฺตํ สมถํ อธิฏฺาหิ วิริยสมเถน
โยเชหีติ อตฺโถ ฯ อินฺทฺริยานญฺจ สมตํ ปฏิวิชฺฌาติ สทฺธาทีนํ
อินฺทฺริยานํ สมตํ สมภาวํ ตตฺถ สทฺธํ ปญฺาย ปญฺญฺจ
สทฺธาย วิริยํ สมาธินา สมาธิญฺจ วิริเยน โยชิยมานานํ อินฺทฺริยานํ
สมตํ ปฏิวิชฺฌ ฯ ตตฺถ จ นิมิตฺตํ คณฺหาหีติ ตสฺมึ สมเถ สติ
เยน อาทาเส มุขนิมิตฺเตน อุปฺปชฺชิตพฺพํ ตํ สมถนิมิตฺตํ วิปสฺสนา-
นิมิตฺตํ มคฺคนิมิตฺตํ ผลนิมิตฺตํ คณฺหาหิ นิพฺพตฺเตหีติ อตฺโถ ฯ
     {๒๔๔} อญฺ พฺยากเรยฺยนฺติ อรหา อหนฺติ ชานาเปยฺยํ ฯ ฉฏฺานานีติ
ฉ การณานิ ฯ อธิมุตฺโต โหตีติ ปฏิวิชฺฌิตฺวา ปจฺจกฺขํ กตฺวา
ิโต โหติ ฯ เนกฺขมฺมาธิมุตฺโตติ สพฺพํ อรหตฺตวเสน วุตฺตํ ฯ
อรหตฺตํ หิ สพฺพกิเลเสหิ นิกฺขนฺตตฺตา เนกฺขมฺมํ ฯ เตเหว ปวิวิตฺตตฺตา
ปวิเวโก พฺยาปชฺฌาภาวโต อพฺยาปชฺฌํ ตณฺหาย ขยนฺเต
อุปฺปนฺนตฺตา ตณฺหกฺขโย อุปาทานสฺส ขยนฺเต อุปฺปนฺนตฺตา
อุปาทานกฺขโย สมฺโมหาภาวโต อสมฺโมโหติ วุจฺจติ ฯ เกวลํ
สทฺธามตฺตกนฺติ ปฏิเวธรหิตํ เกวลํ ปฏิเวธปฺปญฺาย อสมฺมิสฺสํ
สทฺธามตฺตกํ ฯ ปฏิจยนฺติ ปุนปฺปุนํ กรเณน วุฑฺฒึ ฯ วีตราคตฺตาติ
มคฺคปฏิเวเธน ราคสฺส วิคตตฺตาเยว เนกฺขมฺมสงฺขาตํ อรหตฺตํ
ปฏิวิชฺฌิตฺวา ิโต โหติ ฯ ผลสมาปตฺติวิหาเรน วิหรติ ตนฺนินฺนมานโสเยว
โหตีติ อตฺโถ ฯ เสสปเทสุปิ เอเสว นโย ฯ ลาภสกฺการสิโลกนฺติ
จตุปจฺจยลาภญฺจ เตสํเยว สุกตภาวญฺจ วณฺณภณนญฺจ ฯ
นิกามยมาโนติ อิจฺฉยมาโน ปตฺถยมาโน ฯ ปวิเวกาธิมุตฺโตติ
ปวิเวเก อธิมุตฺโต อหนฺติ เอวํ อรหตฺตํ พฺยากโรตีติ อตฺโถ ฯ
     สีลพฺพตปรามาสนฺติ สีลญฺจ วตญฺจ ปรามสิตฺวา คหิตํ
คหณมตฺตํ ฯ สารโต ปจฺจาคจฺฉนฺโตติ สารภาเวน ชานนฺโต ฯ
อพฺยาปชฺฌาธิมุตฺโตติ อพฺยาปชฺฌํ อรหตฺตํ พฺยากโรตีติ อตฺโถ ฯ
อิมินา นเยน สพฺพวาเรสุ อตฺโถ เวทิตพฺโพ ฯ ภุสาติ พลวนฺโต ฯ
เนวสฺส จิตฺตํ ปริยาทิยนฺตีติ เอตสฺส ขีณาสวสฺส จิตฺตํ คเหตฺวา
าตุํ น สกฺโกนฺติ ฯ อมิสฺสีกตนฺติ อมิสฺสีกตํ กิเลเสหิ อารมฺมณานิ ๑-
สทฺธึ จิตฺตํ มิสฺสํ กโรนฺติ เตสํ อภาวา อมิสฺสีกตํ ฯ ิตนฺติ
@เชิงอรรถ: ๑. สารตฺถทีปนิยมฺปน กิเลสา หิ อารมฺมเณนาติ ทิสฺสติ. ฯ
ปติฏฺิตํ ฯ อาเนญฺชปฺปตฺตนฺติ อจลนปฺปตฺตํ ฯ วยญฺจสฺสานุปสฺสตีติ
ตสฺส จิตฺตสฺส อุปฺปาทมฺปิ วยมฺปิ ปสฺสติ ฯ เนกฺขมฺมํ อธิมุตฺตสฺสาติ
อรหตฺตํ ปฏิวิชฺฌิตฺวา ิตสฺส ฯ เสสปเทหิปิ อรหตฺตเมว กถิตํ ฯ
อุปาทานกฺขยสฺสาติ อุปโยคตฺเถ สามิวจนํ ฯ อสมฺโมหญฺจ เจตโสติ
จิตฺตสฺส จ อสมฺโมโห อธิมุตฺโต ฯ ทิสฺวา อายตนุปฺปาทนฺติ
อายตนานํ อุปฺปาทญฺจ วยญฺจ ทิสฺวา ฯ สมฺมา จิตฺตํ วิมุจฺจตีติ
สมฺมา เหตุนา นเยน อิมาย วิปสฺสนาย ปฏิปตฺติยา ผลสมาปตฺติวเสน
จิตฺตํ วิมุจฺจติ นิพฺพานารมฺมเณ อธิมุจฺจติ ฯ สนฺตจิตฺตสฺสาติ
นิพฺพุตจิตฺตสฺส ฯ ตาทิโนติ อิฏฺานิฏฺเสุ อนุนยปฏิเฆหิ อกมฺปิตตฺตา
ตาทิโน ฯ {๒๔๕} อญฺ พฺยากโรนฺตีติ อรหตฺตํ พฺยากโรนฺติ ฯ อตฺโถ จ
วุตฺโตติ เยน อรหาติ ายติ โส อตฺโถ จ วุตฺโต ฯ
สุตฺตตฺโถ ปน สุตฺตนฺตวณฺณนาโตเยว คเหตพฺโพ ฯ อตฺตา จ
อนุปนีโตติ อรหํ อรหาติ เอวํ พฺยญฺชนวเสน อตฺตา จ น
อุปนีโต ฯ อถ จ ปนิเธกจฺเจ โมฆปุริสาติ อญฺเ ปน ตุจฺฉปุริสา
หสมานา วิย อสนฺตเมว อญฺ วจนมตฺเตน สนฺตํ กตฺวา
พฺยากโรนฺติ ฯ เอกปลาสิกนฺติ เอกปฏลํ ฯ อสีติสกฏวาเหติ เอตฺถ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓ หน้า ๑๗๗-๑๘๐.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=3&A=3641&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=3&A=3641&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=5&i=1
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=5&A=1
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=5&A=1
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=5&A=1
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๔
http://84000.org/tipitaka/read/?index_5