อรรถกถาเล่มที่ ๓๐ ภาษาบาลีอักษรไทย
 วิมาน.อ. (ปรมตฺถที.)

                       ๔๑. ๓. นาควิมานวณฺณนา
     อลงฺกตา มณิกญฺจนาจิตนฺติ นาควิมานํ. ตสฺส กา อุปฺปตฺติ? ภควา
พาราณสิยํ วิหรติ อิสิปตเน มิคทาเย. เตน สมเยน พาราณสิวาสินี เอกา อุปาสิกา
สทฺธา ปสนฺนา สีลาจารสมฺปนฺนา ภควนฺตํ อุทฺทิสฺส วตฺถยุคํ วายาเปตฺวา
สุปริโธตํ การาเปตฺวา อุปสงฺกมิตฺวา ภควโต ปาทมูเล เปตฺวา เอวมาห
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ปสนฺนา  ๒-๒ ก. อภิปฺปสนฺนาเยว เทวปุตฺตา มํ อติกฺกมิตฺวา โรจนฺติ
@ปตาเปนฺติ ทสฺเสติ
"ปฏิคฺคณฺหาตุ ภนฺเต ภควา อิมํ วตฺถยุคํ อนุกมฺปํ อุปาทาย ยํ มม อสฺส
ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขายา"ติ. ภควา ตํ ปฏิคฺคเหตฺวา ตสฺสา อุปนิสฺสยสมฺปตฺตึ
ทิสฺวา ธมฺมํ เทเสสิ, สา เทสนาปริโยสาเน ๑- โสตาปตฺติผเล ปติฏฺหิตฺวา ภควนฺตํ
วนฺทิตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา เคหํ อคมาสิ. สา น จิรสฺเสว กาลํ กตฺวา ตาวตึเสสุ
อุปฺปนฺนา สกฺกสฺส เทวราชสฺส ปิยา อโหสิ วลฺลภา ยสุตฺตรา นาม นาเมน.
ตสฺสา ปุญฺานุภาเวน เหมชาลสญฺฉนฺโน กุญฺชรวโร นิพฺพตฺติ, ตสฺส จ ขนฺเธ
มณิมโย มณฺฑโป, มชฺเฌ สุปญฺตฺตรตนปลฺลงฺโก นิพฺพตฺติ, ทฺวีสุ ทนฺเตสุ จสฺส
กมลกุวลยุชฺชลา รมณียา เทฺว โปกฺขรณิโย ปาตุรเหสุํ. ตตฺถ ปทุมกณฺณิกาสุ
ิตา เทวธีตา ปคฺคหิตปญฺจงฺคิกตูริยา นจฺจนฺติ เจว คายนฺติ จ.
     สตฺถา พาราณสิยํ ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา เยน สาวตฺถิ เตน จาริกํ ปกฺกามิ.
อนุปุพฺเพน สาวตฺถึ ปตฺวา ตตฺร สุทํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน
อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. อถ สา เทวตา อตฺตนา อนุภุยฺยมานํ ทิพฺพสมฺปตฺตึ
โอโลเกตฺวา ตสฺสา การณํ อุปธาเรนฺตี "สตฺถุ วตฺถยุคทานการณนฺ"ติ ตฺวา
สญฺชาตโสมนสฺสา ภควติ ปสาทพหุมานา วนฺทิตุกามา อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา
หตฺถิกฺขนฺธวรคตา อากาเสน อาคนฺตฺวา ตโต โอตริตฺวา ภควนฺตํ วนฺทิตฺวา อญฺชลึ
ปคฺคยฺห เอกมนฺตํ อฏฺาสิ. ตํ อายสฺมา วงฺคีโส ภควโต อนุญฺาย อิมาหิ คาถาหิ
ปุจฺฉิ:-
     [๗๐๕]           "อลงฺกตา มณิกญฺจนาจิตํ
                      โสวณฺณชาลจิตํ ๒- มหนฺตํ
                      อภิรุยฺห คชวรํ สุกปฺปิตํ
                      อิธาคมา เวหายสํ อนฺตลิกฺเข.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. เทสนาวสาเน  ๒ สี. สุวณฺณชาลจิตฺตํ
     [๗๐๖]            นาคสฺส ทนฺเตสุ ทุเวสุ นิมฺมิตา
                      อจฺโฉทกา ปทุมินิโย สุผุลฺลา
                      ปทุเมสุ จ ตูริยคณา ปภิชฺชเร
                      อิมา จ นจฺจนฺติ มโนหราโย.
     [๗๐๗]            เทวิทฺธิปตฺตาสิ มหานุภาเว
                      มนุสฺสภูตา กิมกาสิ ปุญฺ
                      เกนาสิ เอวญฺชลิตานุภาวา
                      วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี"ติ.
    #[๗๐๕]  ตตฺถ อลงฺกตาติ สพฺพาภรณวิภูสิตา. มณิกญฺจนาจิตนฺติ เตหิ
ทิพฺพมาเนหิ มณิสุวณฺเณหิ อาจิตํ. โสวณฺณชาลจิตนฺติ เหมชาลสญฺฉนฺนํ. ๑- มหนฺตนฺติ
วิปุลํ. สุกปฺปิตนฺติ คมนสนฺนาหวเสน สุฏฺุ สนฺนทฺธํ. เวหายสนฺติ เวหายสภูเต ๒-
หตฺถิปิฏฺเ. อนฺตลิกฺเขติ อากาเส, "อลงฺกตมณิกญฺจนาจิตนฺ"ติปิ ปาโ. อยํ เหตฺถ
สงฺเขปตฺโถ:- เทวเต ตฺวํ สพฺพาลงฺกาเรหิ อลงฺกตา อลงฺกตมณิกญฺจนาจิตํ, อติวิย
ทิพฺพมาเนหิ มณีหิ กญฺจเนหิ จ อลงฺกรณวเสน ๓- ขจิตํ, เหมชาเลหิ กุมฺภาลงฺการาทิ-
เภเทหิ หตฺถาลงฺกาเรหิ จิตํ ๔- อามุตฺตํ มหนฺตํ อติวิย พฺรหนฺตํ ๕- อุตฺตมํ คชํ
อารุยฺห หตฺถิปิฏฺิยา นิสินฺนา อากาเสเนว อิธ อมฺหากํ สนฺติกํ อาคตาติ.
    #[๗๐๖]  นาคสฺส ทนฺเตสุ ทุเวสุ นิมฺมิตาติ เอราวณสฺส วิย นาคราชสฺส
อิมสฺส ทฺวีสุ ทนฺเตสุ เทฺว โปกฺขรณิโย สุจริตสิปฺปินา สุฏฺุ วิรจิตา. ตูริยคณา-
ติ ปญฺจงฺคิกตูริยสมูหา. ปภิชฺชเรติ ทฺวาทสนฺนํ ลยเภทานํ วเสน ปเภทํ คจฺฉนฺติ.
@เชิงอรรถ: ๑ ก. เหมชาลปฏิจฺฉนฺนํ  ๒ สี. เวหาสคเต
@๓ ก. อลงฺกตกรณวเสน  ๔ สี. จิตฺตํ  ๕ สี.,อิ. พฺรหนฺตํ สชฺชํ
"ปวชฺชเร"ติ จ ปนฺติ, ปกาเรหิ วาทียนฺตีติ อตฺโถ. เอวํ เถเรน ปุฏฺา เทวตา
อิมาหิ คาถาหิ วิสฺสชฺเชสิ:-
     [๗๐๘]            "พาราณสิยํ อุปสงฺกมิตฺวา
                       พุทฺธสฺส'หํ วตฺถยุคํ อทาสึ
                       ปาทานิ วนฺทิตฺวา ๑- ฉมา นิสีทึ
                       วิตฺตา จ'หํ อญฺชลิกํ อกาสึ. ๒-
     [๗๐๙]             พุทฺโธ จ เม กญฺจนสนฺนิภตฺตโจ
                       อเทสยิ สมุทยทุกฺขนิจฺจตํ
                       อสงฺขตํ ทุกฺขนิโรธสสฺสตํ
                       มคฺคํ อเทสยิ ๓- ยโต วิชานิสํ.
     [๗๑๐]             อปฺปายุกี กาลกตา ตโต จุตา
                       อุปปนฺนา ติทสคณํ ยสสฺสินี
                       สกฺกสฺส'หํ อญฺตรา ปชาปติ
                       ยสุตฺตรา นาม ทิสาสุ วิสฺสุตา"ติ.
    #[๗๐๘-๙]  ตตฺถ ฉมาติ ภูมิยํ. ภุมฺมตฺเถ หิ อิทํ ปจฺจตฺตวจนํ. วิตฺตาติ
ตุฏฺา. ยโตติ  ยโต สตฺถุ สามุกฺกํสิกธมฺมเทสนโต. วิชานิสนฺติ จตฺตาริ
อริยสจฺจานิ ปฏิวิชฺฌึ.
    #[๗๑๐]   อปฺปายุกีติ "อีทิสํ นาม อุฬารํ ปุญฺ กตฺวา น ตยา เอตสฺมึ
ทุกฺขพหุเล มนุสฺสตฺตภาเว เอวํ าตพฺพนฺ"ติ สญฺชาตาภิสนฺธินา วิย ปริกฺขยํ
คเตน กมฺมุนา อปฺปายุกา สมานา. อญฺตรา ปชาปตีติ โสฬสสหสฺสานํ มเหสีนํ
@เชิงอรรถ: ๑ สี. วนฺทิตฺว  ๒ อิ.,ม. อทาสึ  ๓ สี. อเทเสสิ
อญฺตรา. ทิสาสุ วิสฺสุตาติ ทฺวีสุ เทวโลเกสุ สพฺพทิสาสุ ปากฏา ปญฺาตา.
เสสํ วุตฺตนยเมว.
                      นาควิมานวณฺณนา  นิฏฺิตา.
                       ------------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๐ หน้า ๒๐๔-๒๐๘.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=30&A=4314&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=30&A=4314&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=41
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=1443
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=1431
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=1431
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26