บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๓๒

                    ๑๓๕. ๙. ยโสชตฺเถรคาถาวณฺณนา
      กาลาปพฺพงฺคสงฺกาโสติ อายสฺมโต ยโสชตฺเถรสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ?
@เชิงอรรถ: ^๑ สี.,อิ. โอวาทธมฺเมน โลกุตฺตรธมฺเม   ^๒ ม. าตี   ^๓ สี.,อิ. อายตึ ทุคฺคตึ
@^๔ อิ. โจทิตา โอวทิตา                ^๕ สี.,อิ. โมทนฺติ อภิรมนฺตีติ
      อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว ปุญฺานิ อุปจินนฺโต
วิปสฺสิสฺส ภควโต กาเล อารามโคปกกุเล นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺุตํ ปตฺโต เอกทิวสํ
วิปสฺสึ ภควนฺตํ อากาเสน คจฺฉนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส ลพุชผลํ อทาสิ. โส
เตน ปุญฺกมฺเมน เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถินครทฺวาเร
เกวฏฺฏคาเม ปญฺจกุลสตเชฏฺกสฺส เกวฏฺฏสฺส ปุตฺโต หุตฺวา นิพฺพตฺติ, ยโสโชติสฺส
นามํ อกํสุ. โส วยปฺปตฺโต อตฺตโน สหาเยหิ เกวฏฺฏปุตฺเตหิ สทฺธึ มิจฺฉคหณตฺถํ
อจิรวติยํ นทิยํ ชาลํ ขิปิ. ตตฺเถโก สุวณฺณวณฺโณ มหามจฺโฉ อนฺโตชาลํ ปาวิสิ.
ตํ เต ^๑- รญฺโ ปเสนทิสฺส ทสฺเสสุํ. ราชา "อิมสฺส สุวณฺณวณฺณสฺส มจฺฉสฺส
วณฺณการณํ ภควา ชานาตี"ติ มจฺฉํ คาหาเปตฺวา ภควโต ทสฺเสสิ. ภควา
"อยํ กสฺสปสฺส สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส สาสเน โอสกฺกมาเน ปพฺพชิตฺวา มิจฺฉา ^๒-
ปฏิปชฺชนฺโต สาสนํ โอสกฺกาเปตฺวา นิรเย นิพฺพตฺโต เอกํ พุทฺธนฺตรํ นิรเย
ปจฺจิตฺวา ตโต จุโต อจิรวติยํ มจฺโฉ หุตฺวา นิพฺพตฺโต"ติ วตฺวา ตสฺส ภคินีนญฺจ
นิรเย นิพฺพตฺตภาวํ, ตสฺส ภาติกตฺเถรสฺส ปรินิพฺพุตภาวญฺจ เตเนว กถาเปตฺวา
อิมิสฺสา อตฺถุปฺปตฺติยา กปิลสุตฺตํ ^๓- เทเสสิ.
      สตฺถุ เทสนํ สุตฺวา ยโสโช สํเวคชาโต สทฺธึ อตฺตโน สหาเยหิ ภควโต
สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา ปฏิรูเป าเน วสนฺโต เอกทิวสํ สปริโส ภควนฺตํ วนฺทิตุํ
เชตวนํ อคมาสิ. ตสฺส อาคมเน เสนาสนปญฺาปนาทินา วิหาเร อุจฺจาสทฺทมหา-
สทฺโท อโหสิ. ตํ สุตฺวา "ภควา สปริสํ ยโสชํ ปณาเมสี"ติ สพฺพํ ^๔- อุทาเน ^๕-
อาคตนเยน เวทิตพฺพํ. ปณามิโต ปน ^๖- อายสฺมา ยโสโช กสาภิหโต ภทฺโท อสฺสาชานีโย
วิย สํวิคฺคมานโส สทฺธึ ปริสาย วคฺคุมุทาย นทิยา ตีเร วสนฺโต ฆเฏนฺโต
วายมนฺโต วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา อนฺโตวสฺเสเยว ฉฬภิญฺโ อโหสิ. เตน วุตฺตํ
@เชิงอรรถ: ^๑ สี.,อิ. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ  ^๒ สี.,อิ. มิจฺฉาปฏิปตฺตึ    ^๓ ขุ.สุตฺต. ๒๕/๒๗๗
@อาทิ/ธมฺมจริยสุตฺต (มหาจุฬ.)  ^๔ อิ. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ  ^๕ ขุ.อุ. ๒๕/๒๓/๑๒๕
@อตฺถโต สมานํ              ^๖ อิ. เทสนํ สุตฺวา ปน
อปทาเน ^๑- :-
          "นคเร พนฺธุมติยา           อารามิโก อหํ ตทา
           อทฺทสํ วิรชํ พุทฺธํ           คจฺฉนฺตํ อนิลญฺชเส.
           ลพุชํ ผลมาทาย            พุทฺธเสฏฺสฺสทาสหํ
           อากาเสว ิโต สนฺโต       ปฏิคฺคณฺหิ มหายโส.
           วิตฺติสญฺชานโน มยฺหํ         ทิฏฺธมฺมสุขาวโห
           ผลํ พุทฺธสฺส ทตฺวาน         วิปฺปสนฺเนน เจตสา.
           อธิคจฺฉึ ตทา ปีตึ           วิปุลํ สุขมุตฺตมํ
           อุปฺปชฺชเต เม ^๒- รตนํ      นิพฺพตฺตสฺส ตหึ ตหึ.
           เอกนวุเต อิโต ^๓- กปฺเป    ยํ ผลํ อททึ ตทา
           ทุคฺคตึ นาภิชานามิ          ผลทานสฺสิทํ ผลํ.
           กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ   กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
      ฉฬภิญฺ ปน สมานํ สปริสํ อายสฺมนฺตํ ยโสชํ สตฺถา ปกฺโกสิตฺวา อาเนญฺช-
สมาปตฺตินา ปฏิสนฺถารมกาสิ. โส สพฺเพปิ ธูตงฺคธมฺเม สมาทาย วตฺตติ. เตนสฺส
สรีรํ กิสํ อโหสิ ลูขํ ทุพฺพณฺณํ, ตํ ภควา ปรมปฺปิจฺฉตาย ปสํสนฺโต:-
    [๒๔๓] "กาลาปพฺพงฺคสงฺกาโส        กิโส ธมนิสนฺถโต ^๔-
           มตฺตญฺู อนฺนปานมฺหิ         อลีนมนโส ^๕- นโร"ติ
ปมํ คาถมาห.
      ตตฺถ กาลาปพฺพงฺคสงฺกาโสติ มํสูปจยวิคเมน กิสทุสณฺิตสรีราวยวตาย ทนฺติลตา-
ปพฺพสทิสงฺโค, ^๖- เตนาห "กิโส ธมนิสนฺถโต"ติ. กิโสติ ^๗- โมเนยฺยปฏิปทาปูรเณน
@เชิงอรรถ: ^๑ ขุ.อป. ๓๓/๕๗/๘๑ ลพุชผลทายกตฺเถราปทาน (สฺยา)   ^๒ ฉ.ม. อุปฺปชฺชเตว
@^๓ ฉ.ม. เอกนวุติโต       ^๔ ปาลิ. ธมนิสณฺิโต       ^๕ ฉ.ม. อทีนมานโส
@^๖ ม. ทนฺติลตาปพฺพสรีรสงฺกาโส                     ^๗ สี.,อิ. เตนาห กิโสติ
กิสสรีโร. ธมนิสนฺถโตติ ธมนีหิ สนฺถตคตฺโต อปฺปมํสโลหิตตาย ปากฏีหิ ^๑-
กณฺฑรสิราหิ วิตตสรีโร. มตฺตญฺูติ ปริเยสนปฏิคฺคหณปริโภควิสฺสชฺชเนสุ ปมาณญฺู.
อลีนมานโสติ โกสชฺชาทีหิ อนภิภูตตฺตา อลีนจิตฺโต อกุสีตวุตฺติ. นโรติ ปุริโส,
โปริสสฺส ธุรสฺส วหนโต โปริสลกฺขณสมฺปนฺโน ปุริสโธรโยฺหติ อธิปฺปาโย.
      เอวํ เถโร สตฺถารา ปสฏฺโ ปสฏฺภาวานุรูปํ อตฺตโน อธิวาสนขนฺติ-
วิริยารมฺภวิเวกาภิรติกิตฺตนมุเขน ภิกฺขูนํ ธมฺมํ กเถนฺโต:-
    [๒๔๔] "ผุฏฺโ ฑํเสหิ มกเสหิ        อรญฺสฺมึ พฺรหาวเน
           นาโค สงฺคามสีเสว         สโต ตตฺราธิวาสเย.
   [๒๔๕]   ยถา พฺรหฺมา ตถา เอโก     ยถา เทโว ตถา ทุเว
           ยถา คาโม ตถา ตโย       โกลาหลํ ตตุตฺตรินฺ"ติ
อิมา เทฺว คาถา อภาสิ.
      ตตฺถ นาโค สงฺคามสีเสวาติ ยถา นาม อาชาเนยฺโย หตฺถินาโค ยุทฺธ-
มณฺฑเล อสิสตฺติโตมราทิปฺปหาเร อธิวาเสตฺวา ปรเสนํ วิทฺธํเสติ, เอวํ ภิกฺขุ
อรญฺสฺมึ พฺรหาวเน อรญฺานิยํ ^๒- ฑํสาทิปริสฺสเย สโต สมฺปชาโน อธิวาเสยฺย,
อธิวาเสตฺวา จ ภาวนาพเลน มารพลํ วิธเมยฺย.
      ยถา พฺรหฺมาติ ยถา พฺรหฺมา เอกโก จิตฺตปฺปโกปรหิโต ฌานสุเขน นิจฺจเมว
สุขิโต วิหรติ, ตถา เอโกติ ภิกฺขุปิ เอโก อทุติโย วิเวกสุขมนุพฺรูเหนฺโต สุขํ
วิหรติ. เอกสฺส สามญฺสุขํ ปณีตนฺติ หิ วุตฺตํ. เอเตน เอกวิหารี ภิกฺขุ "พฺรหฺม-
สโม"ติ โอวาทํ เทติ. ยถา เทโว ตถา ทุเวติ ยถา เทวานํ ^๓- อนฺตรนฺตรา
จิตฺตปฺปโกโปปิ สิยา, ตถา ทฺวินฺนํ ภิกฺขูนํ สหวาเส ฆฏฺฏนาปิ ภเวยฺยาติ
สทุติยวาเสน ^๔- ภิกฺขุ "เทวสโม"ติ วุตฺโต. ยถา คาโม ตถา ตโยติ อสฺมิเมว ปาเ ^๕-
ติณฺณํ
@เชิงอรรถ: ^๑ สี.,อิ. ปากฏคตีหิ      ^๒ ม. อรญฺกานิ       ^๓ ม. ทุติยฏฺาเน
@^๔ สี.,อิ. ทุติยวาเสน     ^๕ สี.,อิ. อยเมว วา ปาโ
ภิกฺขูนํ สหวาโส คามวาสสทิโส วิเวกวาโส น โหตีติ อธิปฺปาโย. โกลาหลํ
ตตุตฺตรินฺติ ตโต ตยโต ^๑- อุปริ จ พหูนํ สํวาโส โกลาหลํ อุจฺจาสทฺทมหาสทฺทมหา- ^๒-
ชนสนฺนิปาตสทิโส, ตสฺมา เอกวิหารินา ภวิตพฺพนฺติ อธิปฺปาโยติ.
                    ยโสชตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
                        ----------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๕๔๙-๕๕๓.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=12306&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=12306&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=315
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=6119
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=6238
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=6238
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26