อรรถกถาเล่มที่ ๓๒ ภาษาบาลีอักษรไทย
 เถร.อ.๑ (ปรมตฺถที.๑)

                   ๑๕๒. ๕. กุณฺฑธานตฺเถรคาถาวณฺณนา
      ปญฺจ ฉินฺเท ปญฺจ ชเหติ อายสฺมโต กุณฺฑธานตฺเถรสส คาถา. กา
อุปฺปตฺติ?
      โส กิร ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล หํสวตีนคเร กุลเคเห อุปฺปนฺโน วยปฺปตฺโต
เหฏฺา วุตฺตนเยเนว ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา ธมฺมํ สุณนฺโต สตฺถารา
เอกํ ภิกฺขุํ ปมํ สลากํ คณฺหนฺตานํ อคฺคฏฺาเน ปิยมานํ ทิสฺวา ตํ านนฺตรํ
ปตฺเถตฺวา ตทนุรูปํ ปุญฺ กโรนฺโต วิจริ. โส  เอกทิวสํ ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต
นิโรธสมาปตฺติโต วุฏฺาย นิสินฺนสฺส มโนสิลาจุณฺณปิญฺชรํ มหนฺตํ กทลิผลกณฺณิกํ
อุปเนสิ, ตํ ภควา ปฏิคฺคเหตฺวา ปริภุญฺชิ. โส เตน ปุญฺกมฺเมน เอกาทสกฺขตฺตุํ
เทเวสุ เทวรชฺชํ กาเรสิ. จตุวีสติวาเร ราชา อโหสิ จกฺกวตฺตี. เอวํ โส
ปุนปฺปุนํ ปุญฺานิ กตฺวา อปราปรํ เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต กสฺสปพุทฺธกาเล
ภุมฺมเทวตา หุตฺวา นิพฺพตฺติ. ทีฆายุกพุทฺธานํ จ นาม น อนฺวทฺธมาสิโก อุโปสโถ
โหติ. ตถา หิ วิปสฺสิสฺส ภควโต ฉพฺพสฺสนฺตเร ๑- อุโปสโถ อโหสิ. กสฺสปทสพโล
ปน ฉฏฺเ ฉฏฺเ มาเส ปาฏิโมกฺขํ โอสาเรสิ. ตสฺส ปาฏิโมกฺขสฺส โอสารณกาเล ๒-
ทิสาวาสิกา เทฺว สหายกา ๓- ภิกฺขู "อุโปสถํ กริสฺสามา"ติ คจฺฉนฺติ.
      อยํ ภุมฺมเทวตา จินฺเตสิ "อิเมสํ ทฺวินฺนํ  ภิกฺขูนํ เมตฺติ อติวิย ทฬฺหา,
กึ นุ โข เภทเก สติ ภิชฺเชยฺยุํ น ภิชฺเชยฺยุนฺ"ติ, ๔- สา ๕- เตสํ โอกาสํ
โอโลกยมานา เตสํ อวิทูเรเนว คจฺฉติ. อเถโก เถโร เอกสฺส หตฺเถ ปตฺตจีวรํ ทตฺวา
สรีรวลญฺชนตฺถํ อุทกผาสุกฏฺานํ คนฺตฺวา โธตหตฺถปาโท หุตฺวา คุมฺพสมีปโต
นิกฺขมติ.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ฉพฺพสฺสนฺตเร ฉพฺพสฺสนฺตเร  ๒ ม. ปาติโมกฺขํ โอสารเทสนากาเล  ๓ ม. สหายา
@๔ ฉ.ม. ภิชฺเชยฺย น ภิชฺเชยฺยาติ  ๕ ม. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ
ภุมฺมเทวตา ตสฺส เถรสฺส ปจฺฉโต ๑- คจฺฉนฺตี ๒- อุตฺตมรูปา อิตฺถี หุตฺวา เกเส
วิธุนิตฺวา สํวิธาย สมฺพนฺธนฺตี วิย ปิฏฺิยํ ปํสุํ ปุญฺฉมานา วิย สาฏกํ สํวิธาย
นิวาสยมานา วิย จ หุตฺวา เถรสฺส ปทานุปทิกา หุตฺวา คุมฺพโต นิกฺขนฺตา. เอกมนฺเต
ิโต สหายกตฺเถโร ตํ การณํ ทิสฺวาว โทมนสฺสชาโต "นฏฺโ ทานิ เม อิมินา ภิกฺขุนา
สทฺธึ ทีฆรตฺตานุคโต สิเนโห, สจาหํ เอวํ วิรุฬฺหภาวํ ๓- ชาเนยฺยํ, เอตฺตกํ
อทฺธานํ อิมินา สทฺธึ วิสฺสาสํ น กเรยฺยนฺ"ติ จินฺเตตฺวา อาคจฺฉนฺตสฺเสวสฺส
"หนฺทาวุโส ๔- ตุยฺหํ ปตฺตจีวรํ, ตาทิเสน ปาเปน สทฺธึ เอกมคฺคํ ๕- นาคจฺฉามี"ติ
อาห. ตํ กถํ สุตฺวา ตสฺส ลชฺชีภิกฺขุโน หทยํ ติขิณสตฺตึ คเหตฺวา วิทฺธํ วิย
อโหสิ. ตโต นํ อาห "อาวุโส กึ นาเมตํ วทสิ, อหํ เอตฺตกํ กาลํ ทุกฺกฏมตฺตํปิ
อาปตฺตึ น ชานามิ. ตฺวํ ปน มํ อชฺช' ปาโป'ติ วทสิ, กึ เต ทิฏฺนฺ"ติ.
กึ อญฺเน ทิฏฺเน, กึ ตฺวํ เอวํวิเธน อลงฺกตปฏิยตฺเตน มาตุคาเมน สทฺธึ
เอกฏฺาเน หุตฺวา นิกฺขนฺโตติ. ๖- นตฺเถตํ อาวุโส มยฺหํ, นาหํ เอวรูปํ มาตุคามํ
ปสฺสามีติ. ตสฺส ยาวตติยํ กเถนฺตสฺสาปิ อิตโร เถโร กถํ อสทฺทหิตฺวา ๗- อตฺตนา
ทิฏฺการณํเยว ภูตตฺถํ ๘- กตฺวา คณฺหนฺโต เตน สทฺธึ เอกมคฺเคน อคนฺตฺวา อญฺเน
มคฺเคน สตฺถุ สนฺติกํ คโต. อิตโรปิ ภิกฺขุ อญฺเน มคฺเคน สตฺถุ สนฺติกํเยว
คโต.
      ตโต ภิกฺขุสํฆสฺส อุโปสถาคารํ ปวิสนเวลาย โส ภิกฺขุ ตํ ภิกฺขุํ อุโปสถคฺเค
สญฺชานิตฺวา "อิมสฺมึ อุโปสถคฺเค เอวรูโป นาม ภิกฺขุ ๙- อตฺถิ, นาหํ เตน สทฺธึ
อุโปสถํ กริสฺสามี"ติ นิกฺขมิตฺวา พหิ อฏฺาสิ. อถ ภุมฺมเทวตา "ภาริยํ มยา
กมฺมํ กตนฺ"ติ มหลฺลกอุปาสกวณฺเณน ตสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา "กสฺมา ภนฺเต
อยฺโย อิมสฺมึ าเน ิโต"ติ อาห. "อุปาสก อิมํ อุโปสถคฺคํ เอโก ปาปภิกฺขุ
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ปจฺฉโต ปจฺฉโต คจฺฉนฺตี   ๒ ฉ.ม. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ  ๓ ฉ.ม. เอวํวิธภาวํ,
@  ม. เอวํ วิรทฺธภาวํ  ๔ สี. คณฺหาวุโส  ๕ สี. เอกมคฺเคน  ๖ สี. น นิกฺขนฺโตติ
@๗ สี. น ตสฺส กถํ สทฺทหิ  ๘ ฉ.ม. ภูตตฺตํ, สี. ภูตตฺถิกํ  ๙ ฉ.ม. ปาปภิกฺขุ
ปวิฏฺโ, อหํ เตน สทฺธึ อุโปสถํ น กโรมี"ติ พหิ ๑- ิโตมฺหีติ. ภนฺเต มา
เอวํ คณฺหถ, ปริสุทฺธสีโล เอส ภิกฺขุ. ตุเมฺหหิ ทิฏฺมาตุคาโม นาม อหํ, ๒- มยา
ตุมฺหากํ วีมํสนตฺถาย "ทฬฺหกา ๓- นุ โข อิเมสํ เถรานํ เมตฺติ, โน ทฬฺหกา"ติ
ลชฺชีภาวํ ๔- โอโลเกนฺเตน ตํ กมฺมํ กตนฺติ. โก ปน ตฺวํ สปฺปุริสาติ. อหํ เอกา
ภุมฺมเทวตา ภนฺเตติ. เทวปุตฺโต กเถนฺโต ๕- ทิพฺพานุภาเว น ตฺวา เถรสฺส ปาเทสุ
นิปติตฺวา ๖- "มยฺหํ ภนฺเต ขมถ, เอตํ โทสํ เถโร น ชานาติ, อุโปสถํ กโรถา"ติ
เถรํ ยาจิตฺวา อุโปสถคฺคํ ปเวเสสิ. โส เถโร อุโปสถํ ตาว เอกฏฺาเน อกาสิ,
มิตฺตสนฺถววเสน ปน ปุน เตน สทฺธึ น เอกฏฺาเน อโหสีติ. ๗- อิมสฺส เถรสฺส
กมฺมํ น กถิยติ, จุทิตกตฺเถโร ปน อปราปรํ วิปสฺสนาย กมฺมํ กโรนฺโต อรหตฺตํ
ปาปุณิ.
ภุมฺมเทวตา ตสฺส กมฺมสฺส นิสฺสนฺเทน เอกํ พุทฺธนฺตรํ อปายภยโต นิมุญฺจิตฺถ. ๘-
สเจ ปน กิสฺมิญฺจิ กาเล มนุสฺสตฺตํ อาคจฺฉติ, อญฺเน เยน เกนจิ กโต โทโส
ตสฺเสว อุปริ ปตติ. โส อมฺหากํ ภควโต กาเล สาวตฺถิยํ พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติ.
"ธานมาณโว"ติสฺส นามํ อกํสุ. โส วยปฺปตฺโต ตโย เวเท อุคฺคณฺหิตฺวา มหลฺลก-
กาเล สตฺถุ ธมฺมเทสนํ สุตฺวา ปฏิลทฺธสทฺโธ ปพฺพชิ, ตสฺส อุปสมฺปนฺนทิวสโต ๙-
ปฏฺาย เอกา อลงฺกตปฏิยตฺตา อิตฺถี ตสฺมึ คามํ ปวิสนฺเต สทฺธึเยว คามํ ปวิสติ,
นิกฺขมนฺเต นิกฺขมติ. วิหารํ ปวิสนฺเตปิ สทฺธึ ปวิสติ, ติฏฺนฺเตปิ ติฏฺตีติ
เอวํ นิจฺจานุพนฺธา ปญฺายติ. เถโร ตํ น ปสฺสติ. ตสฺส ปน ปุริมกมฺมนิสฺสนฺเทน
สา อญฺเสํ อุปฏฺาติ. คาเม ยาคุํ ภิกฺขญฺจ ททมานา อิตฺถิโย "ภนฺเต อยํ
เอโก ยาคุอุฬุงฺโก ตุมฺหากํ, เอโก อิมิสฺสา อมฺหากํ สหายิกายา"ติ ปริหาสํ
กโรนฺติ. เถรสฺส มหตี วิเหสา โหติ. วิหารคตํปิ นํ สามเณรา เจว ทหรา
@เชิงอรรถ: ๑ สี. กโรมีติ วตฺวา นิกฺขมิตฺวา พหิ   ๒ สี. นญฺโ อหเมว   ๓ ฉ.ม. ทฬฺหา
@๔ ฉ.ม. ภิชฺชนาภิชฺชนภาวํ, สี. อุทาหุ โน ทฬฺหาติ ลชฺชิอลชฺชิภาวํ
@๕ สี. กเถนฺโต กเถนฺโตว  ๖ ม. ปติตฺวา  ๗ สี. เอกฏฺาเน วสีติ
@๘ ฉ.ม. น มุจฺจิตฺถ  ๙ สี. ปฏิลทฺธสทฺโธ สาสเน ปพฺพชิตฺวา อุปสมฺปนฺโน อโหสิ
ภิกฺขู จ ปริวาเรตฺวา "ธาโน กุณฺโฑ ๑- ชาโต"ติ ปริหาสํ กโรนฺติ. อถสฺส
เตเนว การเณน กุณฺฑธานตฺเถโรติ นามํ ชาตํ. โส อุฏฺาย สมุฏฺาย เตหิ
กยิรมานํ เกฬึ สหิตุํ อสกฺโกนฺโต อุมฺมาทํ คเหตฺวา "ตุเมฺห โกณฺฑา, ตุมฺหากํ
อุปชฺฌาโย โกณฺโฑ, อาจริโย โกณฺโฑ"ติ วทติ. อถ นํ สตฺถุ อาโรเจสุํ
"โกณฺฑธาโน ภนฺเต ทหรสามเณเรหิ สทฺธึ เอวํ ผรุสวาจํ วทตี"ติ. สตฺถา ตํ
ปกฺโกสาเปตฺวา "สจฺจํ กิร ตฺวํ ธาน สามเณเรหิ สทฺธึ ผรุสวาจํ วทสี"ติ
วตฺวา เตน "สจฺจํ ภควา"ติ วุตฺเต "กสฺมา เอวํ วทสี"ติ ๒- อาห. ภนฺเต นิพทฺธํ
วิเหสํ อสหนฺโต ๓- เอวํ กเถมีติ. "ตฺวํ ปุพฺเพ กตกมฺมํ ยาวชฺชทิวสา ชีราเปตุํ
น สกฺโกสิ, ปุน เอวรูปํ ผรุสํ มาวทิ ๔- ภิกฺขู"ติ วตฺวา อาห:-
          "มาโวจ ผรุสํ กญฺจิ      วุตฺตา ปฏิวเทยฺยุ ตํ
           ทุกฺขา หิ สารมฺภกถา    ปฏิทณฺฑา ผุเสยฺยุ ตํ.
           สเจ เนเรสิ อตฺตานํ    กํโส อุปหโต ยถา
           เอส ปตฺโตสิ นิพฺพานํ    สารมฺโภ เต น วิชฺชตี"ติ. ๕-
      อิมญฺจ ปน ตสฺส เถรสฺส มาตุคาเมน สทฺธึ วิจรณภาวํ โกสลรญฺโปิ
กถยึสุ. ราชา "คจฺฉถ ภเณ วีมํสถา"ติ เปเสตฺวา สยํปิ มนฺเทเนว ปริวาเรน
เถรสฺส วสนฏฺานํ คนฺตฺวา เอกมนฺเต โอโลเกนฺโต อฏฺาสิ. ตสฺมึ ขเณ เถโร
สูจิกมฺมํ กโรนฺโต นิสินฺโน โหติ, สาปิ อิตฺถี อวิทูเร าเน ิตา วิย ปญฺายติ.
ราชา ทิสฺวา "อตฺถิทํ การณนฺ"ติ ตสฺสา ิตฏฺานํ อคมาสิ. สา ตสฺมึ
อาคจฺฉนฺเต ๖- เถรสฺส วสนปณฺณสาลํ ปวิฏฺา วิย อโหสิ. ราชาปิ ตาย สทฺธึ
ตเมว ปณฺณสาลํ ปวิสิตฺวา สพฺพตฺถ โอโลเกนฺโต อทิสฺวา "นายํ มาตุคาโม,
เถรสฺส เอโก ๗- กมฺมวิปาโก"ติ สญฺ กตฺวา ปมํ เถรสฺส สมีเปน คจฺฉนฺโตปิ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. โกณฺโฑ   ๒ ฉ.ม. วเทสีติ   ๓ สี. วิเหสํ สหิตุํ อสหนฺโต
@๔ ม. มา วทสิ   ๕ ขุ.ธมฺม. ๒๕/๑๓๓-๔/๔๐ โกณฺฑธานตฺเถรวตฺถุ
@๖ สี. อาคจฺฉนฺเต อาคจฺฉนฺเต   ๗ ม. เอโส
เถรํ อวนฺทิตฺวา ตสฺส การณสฺส อภูตภาวํ ตฺวา อาคมฺม เถรํ วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ
นิสินฺโน "กจฺจิ ภนฺเต ปิณฺฑเกน น กิลมถา"ติ ปุจฺฉิ. เถโร "วฏฺฏติ มหาราชา"ติ
อาห. "ชานามหํ ภนฺเต ๑- อยฺยสฺส กถํ, ๒- เอวรูเปน ปริกฺกิเลเสน สทฺธึ
จรนฺตานํ ตุมฺหากํ เก นาม ปสีทิสฺสนฺติ, อิโต ปฏฺาย โว ภิกฺขุ ๓- คมนกิจฺจํ
นตฺถิ, อหํ จตูหิ ปจฺจเยหิ ตุเมฺห อุปฏฺหิสฺสามิ, ตุเมฺห  โยนิโส มนสิกาเร มา
ปมชฺชถา"ติ ๔- นิพทฺธํ ภิกฺขํ ปฏฺเปสิ. เถโร ราชานํ อุปตฺถมฺถกํ ลภิตฺวา โภชน-
สปฺปาเยน เอกคฺคจิตฺโต หุตฺวา วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิ. ตโต
ปฏฺาย สา อิตฺถี อนฺตรธายิ.
      ตทา มหาสุภทฺทา อุคฺคนคเร มิจฺฉาทิฏฺิกกุเล วสมานา "สตฺถา มํ
อนุกมฺปตู"ติ อุโปสถํ อธิฏฺาย นิรามคนฺธา หุตฺวา อุปริปาสาทตเล ิตา "อิมานิ
ปุปฺผานิ อนฺตเร อตฺวา ทสพลสฺส มตฺถเก วิตานํ หุตฺวา ติฏฺนฺตุ, ทสพโล
อิมาย สญฺาย เสฺว ปญฺจหิ ภิกฺขุสเตหิ สทฺธึ มยฺหํ ภิกฺขํ คณฺหตู"ติ สจฺจกิริยํ
กตฺวา อฏฺ สุมนปุปฺผมุฏฺิโย วิสฺสชฺเชสิ. ปุปฺผานิ คนฺตฺวา ธมฺมเทสนาเวลาย
สตฺถุ มตฺถเก วิตานํ หุตฺวา อฏฺสุ. สตฺถา ตํ สุมนปุปฺผวิตานํ ทิสฺวา จิตฺเตเนว
สุภทฺทาย ภิกฺขํ อธิวาเสตฺวา  ปุนทิวเส อรุเณ อุฏฺิเต อานนฺทตฺเถรํ อาห
"อานนฺท มยํ อชฺช ทูรํ ภิกฺขาจารํ คมิสฺสาม, ปุถุชฺชนานํ อทตฺวา อริยานํเยว
สลากํ เทหี"ติ. เถโร ภิกฺขูนํ  อาโรเจสิ "อาวุโส สตฺถา อชฺช ทูรํ ภิกฺขาจารํ
คมิสฺสติ, ปุถุชฺชนา มา คณฺหนฺตุ, อริยาว สลากํ คณฺหนฺตู"ติ. กุณฺฑธานตฺเถโร
"อาหร ๕- อาวุโส สลากนฺ"ติ ปมํเยว หตฺถํ ปสาเรสิ. อานนฺโท ๖- "สตฺถา
ตาทิสานํ ภิกฺขูนํ สลากํ น ทาเปติ, อริยานํเยว ทาเปหี"ติ วิตกฺกํ อุปฺปาเทตฺวา
คนฺตฺวา สตฺถุ อาโรเจสิ. สตฺถา "อาหราเปนฺตสฺส สลากํ เทหี"ติ อาห. เถโร จินฺเตสิ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ชานาม ภนฺเต   ๒ สี. อยฺยกานํ  ๓ ฉ.ม. กตฺถจิ
@๔ ฉ.ม. ปมชฺชิตฺถาติ  ๕ สี. อาห อาหร   ๖ สี. อาวุโส
"สเจ กุณฺฑธานสฺส สลากา ทาตุํ น ยุตฺตา, ๑- อถ สตฺถา ปฏิพาเหยฺย, ภวิสฺสติ
เอตฺถ การณนฺ"ติ "กุณฺฑธานสฺส สลากํ ทสฺสามี"ติ คมนํ อภินีหริ. กุณฺฑธาโน
ตสฺส ปุเร อาคมนาเอว อภิญฺาปาทกํ จตุตฺถชฺฌานํ สมาปชฺชิตฺวา อิทฺธิยา
อากาเส ตฺวา "อาหราวุโส อานนฺท สตฺถา มํ ชานาติ, มาทิสํ ภิกฺขุํ ปมํ
สลากํ คณฺหนฺตํ น สตฺถา นิวาเรตี"ติ หตฺถํ ปสาเรตฺวา สลากํ คณฺหิ. สตฺถา
ตํ อตฺถุปฺปตฺตึ กตฺวา เถรํ อิมสฺมึ สาสเน ปมํ สลากํ คณฺหนฺตานํ อคฺคฏฺาเน
เปสิ. ยสฺมา อยํ เถโร ราชานํ อุปตฺถมฺภกํ ลภิตฺวา สปฺปายาหารลาเภน
สมาหิตจิตฺโต วิปสฺสนาย กมฺมํ กโรนฺโต อุปนิสฺสยสมฺปนฺนตาย ฉฬภิญฺโ
อโหสิ. เตน วุตฺตํ อปทาเน ๒-:-
          "สตฺตาหํ ปฏิสลฺลีนํ          สยมฺภุํ อคฺคปุคฺคลํ
           ปสนฺนจิตฺโต สุมโน         พุทฺธเสฏฺ อุปฏฺหึ.
           วุฏฺิตํ ๓- กาลมญฺาย      ปทุมุตฺตรํ มหามุนึ
           มหนฺตึ กทลีกณฺณึ           คเหตฺวา อุปคจฺฉหํ.
           ปฏิคฺคเหตฺวา ภควา        สพฺพญฺู โลกนายโก
           มม จิตฺตํ ปสาเทนฺโต       ปริภุญฺชิ มหามุนิ.
           ปริภุญฺชิตฺวา สมฺพุทฺโธ       สตฺถวาโห อนุตฺตโร
           สกาสเน นิสีทิตฺวา         อิมา คาถา อภาสถ.
           เย จ สนฺติ สมีตาโร ๔-    ยกฺขา อิมมฺหิ ปพฺพเต
           อรญฺเ ภูตคณา สพฺเพ ๕-   สุณนฺตุ วจนํ มม.
           โย โส พุทฺธํ อุปฏฺาสิ      มิคราชํว เกสรึ
           ตมหํ กิตฺตยิสฺสามิ          สุณาถ มม ภาสโต.
@เชิงอรรถ: ๑ น ยุตฺตา อสฺส, มโน.ปู. ๑/๒๑๑ กุณฺฑธานตฺเถรวตฺถุวณฺณนายํ สํสนฺเทตพฺพํ
@๒ ขุ.อป. ๓๒/๑/๑๑๖ กุณฺฑธานตฺเถราปทาน  ๓ สี. อุฏฺิตํ
@๔ อิ. เย วสนฺติ สเมตาโร   ๕ ฉ.ม., อิ. อรญฺเ ภูตภพฺยานิ
           เอกาทสญฺจกฺขตฺตุํ โส       เทวราชา ภวิสฺสติ
           จตุตฺตึสติกฺขตฺตุญฺจ ๑-       จกฺกวตฺตี ภวิสฺสติ.
           กปฺปสตสหสฺสมฺหิ           โอกฺกากกุลสมฺภโว
           โคตโม นาม โคตฺเตน      สตฺถา โลเก ภวิสฺสติ.
           อกฺโกสิตฺวาน สมเณ        สีลวนฺเต อนาสเว
           ปาปกมฺมวิปาเกน          นามเธยฺยํ ลภิสฺสติ. ๒-
           ตสฺส ธมฺเม สุทายาโท      โอรโส ธมฺมนิมฺมิโต
           กุณฺฑธาโนติ นาเมน        สาวโก โส ภวิสฺสติ.
           ปวิเวกํ อนุยุตฺโต          ฌายี ฌานรโต อหํ
           โตสยิตฺวาน สตฺถารํ        วิหรามิ อนาสโว.
           สาวเกหิ ๓- ปริวุโต       ภิกฺขุสํฆปุรกฺขโต
           ภิกฺขุสํเฆ นิสีทิตฺวา         สลากํ คาหยี ชิโน.
           เอกํสํ จีวรํ กตฺวา         วนฺทิตฺวา โลกนายกํ
           วทตํ วรสฺส ปุรโต         ปมํ อคฺคเหสหํ.
           เตน กมฺเมน ภควา        ทสสหสฺสิกมฺปโก
           ภิกฺขุสํเฆ นิสีทิตฺวา         อคฺคฏฺาเน เปสิ มํ.
           วีริยํ เม ธุรโธรยฺหํ        โยคกฺเขมาธิวาหนํ
           ธาเรมิ อนฺติมํ เทหํ        สมฺมาสมฺพุทฺธสาสเน.
           กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ  กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
      เอวํภูตสฺสปิ อิมสฺส เถรสฺส คุเณ ๔- อชานนฺตา เย ปุถุชฺชนา ภิกฺขู ตทา
ปมํ สลากคฺคหเณ "กึ นุ โข เอตนฺ"ติ สมจินฺเตสุํ. เตสํ วิมติวิธมนตฺถํ เถโร
อากาสํ อพฺภุคฺคนฺตฺวา อิทฺธิปาฏิหาริยํ ทสฺเสตฺวา อญฺาปเทเสน อญฺ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. จตุวีสติกฺขตฺตุญฺจ   ๒ ม. ภวิสฺสติ   ๓ สี., อิ. สาวกคฺเคหิ  ๔ สี. คุณํ
พฺยากโรนฺโต:-
       ๑- "ปญฺจ ฉินฺเท ปญฺจ ชเห      ปญฺจ จุตฺตริ ภาวเย
           ปญฺจสงฺคาติโค ภิกฺขุ        โอฆติณฺโณติ วุจฺจตี"ติ
คาถํ อภาสิ. ๑-
      [๑๕] ตตฺถ ปญฺจ ฉินฺเทติ อปายูปปตฺตินิพฺพตฺตนกานิ ๒- ปญฺโจรมฺภาคิยานิ
สญฺโยชนานิ ปาเท พนฺธนรชฺชุกํ ๓- วิย ปุริโส สตฺเถน เหฏฺิมมคฺคตฺตเยน ฉินฺเทยฺย
ปชเหยฺย. ปญฺจ ชเหติ อุปริเทวโลกูปปตฺติเหตุภูตานิ ๔- ปญฺจุทฺธมฺภาคิยสญฺโยชนานิ
ปุริโส คีวาย พนฺธนรชฺชุกํ วิย อรหตฺตมคฺเคน ชเหยฺย, ฉินฺเทยฺย วาติ อตฺโถ.
ปญฺจ จุตฺตริ ภาวเยติ เตสํเยว อุทฺธมฺภาคิยสญฺโยชนานํ ปหานาย สทฺธาทีนิ
ปญฺจินฺทฺริยานิ อุตฺตริ อนาคามิมคฺคาธิคมโต อุปริ ๕- ภาเวยฺย อคฺคมคฺคาธิคมวเสน
วฑฺเฒยฺย. ปญฺจสงฺคาติโคติ เอวํภูโต ปน ปญฺจนฺนํ ราคโทสโมหมานทิฏฺิสงฺคานํ
อติกฺกเมน ปหาเนน ปญฺจสงฺคาติโค หุตฺวา. ภิกฺขุ โอฆติณฺโณติ วุจฺจตีติ
สพฺพถา ภินฺนกิเลสตาย ภิกฺขูติ, กามภวทิฏฺิอวิชฺโชเฆ ตริตฺวา เตสํ ปารภูเต
นิพฺพาเน ิโตติ จ ๖- วุจฺจตีติ อตฺโถ.
                   กุณฺฑธานตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
                          -------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๙๓-๑๐๐.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=2097&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=2097&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=152
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=5068
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=5369
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=5369
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26