บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๓๒

                           ๔. จตุตฺถวคฺค
                 ๑๖๘. ๑. คหุรตีริยตฺเถรคาถาวณฺณนา ^๑-
      ผุฏฺโ ฑํเสหีติ อายสฺมโต คหุรตีริยตฺเถรสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ?
      โส กิร ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร อิโต เอกตึเส กปฺเป สิขิสฺส ภควโต
กาเล มิคลุทฺโท หุตฺวา อรญฺเ วิจรนฺโต อทฺทส สิขึ ภควนฺตํ อญฺตรสฺมึ
รุกฺขมูเล เทวนาคยกฺขานํ ธมฺมํ เทเสนฺตํ, ทิสฺวา ปน ปสนฺนมานโส "ธมฺโม
เอส วุจฺจตี"ติ สเร นิมิตฺตํ อคฺคเหสิ. โส เตน จิตฺตปฺปสาเทน เทวโลเก อุปฺปนฺโน
ปุน อปราปรํ สุคตีสุเยว สํสรนฺโต อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถิยํ พฺราหฺมณกุเล
นิพฺพตฺติตฺวา "อคฺคิทตฺโต"ติ ลทฺธนาโม วยปฺปตฺโต ภควโต ยมกปาฏิหาริยํ ทิสฺวา
สญฺชาตปฺปสาโท สาสเน ปพฺพชิตฺวา กมฺมฏฺานํ คเหตฺวา คหุรตีเร นาม
อรญฺฏฺาเน ^๒- วสติ. เตนสฺส คหุรตีริโยติ สมญฺา อโหสิ. โส วิปสฺสนํ
วฑฺเฒตฺวา น จิรสฺเสว อรหตฺตํ ปาปุณิ. เตน  วุตฺตํ อปทาเน ๓-:-
           "มิคลุทฺโท ปุเร อาสึ        อรญฺเ วิปิเน ^๔- อหํ
           อทฺทสํ วิรชํ พุทฺธํ          เทวสงฺฆปุรกฺขตํ.
           จตุสจฺจํ ปกาเสนฺตํ         เทเสนฺตํ อมตํ ปทํ
           อสฺโสสึ มธุรํ ธมฺมํ         สิขิโน โลกพนฺธุโน.
           โฆเส จิตฺตํ ปสาเทสึ       อสมปฺปฏิปุคฺคเล
           ตตฺถ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา      อุตฺตรึ ทุตฺตรํ ^๕- ภวํ.
           เอกตึเส อิโต กปฺเป       ยํ สญฺมลภึ ^๖- ตทา
           ทุคฺคตึ นาภิชานามิ         โฆสสญฺายิทํ ผลํ.
@เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. คหฺวรตีริย...เอวมุปริปิ  ^๒ สี. อญฺตรฏฺาเน  ^๓ ขุ.อป. ๓๓/๑๐๘/๑๕๘
@  โฆสสญฺกตฺเถราปทาน (สฺยา)  ^๔ ปาลิ. วิวเน  ^๕ ก. ทุกฺกรํ, สี. อตรึ อุตฺตรึ
@^๖ สี. ยํ ปุญฺมลภึ
           กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
      อรหตฺตํ ปน ปตฺวา ภควนฺตํ วนฺทิตฺวา สาวตฺถึ ^๑- อคมาสิ. ตสฺส อาคตภาวํ
สุตฺวา าตกา อุปคนฺตฺวา มหาทานํ ปวตฺเตสุํ. โส กติปยทิวเส วสิตฺวา อรญฺเมว
คนฺตุกาโม อโหสิ. ตํ าตกา "ภนฺเต อรญฺ นาม ฑํสมกสาทิวเสน พหุปริสฺสยํ,
อิเธว วสถา"ติ อาหํสุ. ตํ สุตฺวา เถโร "อรญฺวาโสเยว มยฺหํ รุจฺจตี"ติ
วิเวกาภิรติกิตฺตนมุเขน อญฺ พฺยากโรนฺโต:-
       ^๒- "ผุฏฺโ ฑํเสหิ มกเสหิ     อรญฺสฺมึ พฺรหาวเน
           นาโค สงฺคามสีเสว      สโต ตตฺราธิวาสเย"ติ
คาถํ อภาสิ. ^๒-
      [๓๑] ตตฺถ ผุฏฺโ ฑํเสหิ มกเสหีติ ฑํสนสีลตาย "ฑํสา"ติ ลทฺธนามาหิ
อนฺธกมกฺขิกาหิ, มกสสญฺิเตหิ จ สูจิมุขปาเณหิ ผุสฺสิโต ทฏฺโติ อตฺโถ.
อรญฺสฺมินฺติ "ปญฺจธนุสติกํ ปจฺฉิมนฺ"ติ ^๓- วุตฺตอรญฺลกฺขณโยคโต อรญฺเ.
พฺรหาวเนติ มหารุกฺขคจฺฉคหนตาย มหาวเน อรญฺานิยํ. นาโค สงฺคามสีเสวาติ
สงฺคามาวจโร หตฺถินาโค วิย สงฺคามุทฺธนิ ปรเสนาสมฺปหารํ. ^๔- "อรญฺวาโส นาม
พุทฺธาทีหิ วณฺณิโต โถมิโต"ติ อุสฺสาหชาโต สโต สติมา หุตฺวา ตตฺร ตสฺมึ
อรญฺเ, ตสฺมึ วา ฑํสาทิสมฺผสฺเส อุปฏฺิเต อธิวาสเย อธิวาเสยฺย สเหยฺย,
"ฑํสาทโย มํ อาพาเธนฺตี"ติ อรญฺวาสํ น ชเหยฺยาติ อตฺโถ.
                   คหุรตีริยตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
                        ----------------
@เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. สาวตฺถิยํ  ^๒-๒ ฉ.ม. "ผุฏฺโ ฑํเสหี"ติ คาถํ อภาสิ
@^๓ วินย.มหาวิ. ๒/๖๕๔/๙๗ นิสฺสคฺคิยกณฺฑ  ^๔ สี. ปรเสนาสุปฺปหารํ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๑๔๐-๑๔๑.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=3143&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=3143&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=168
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=5162
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=5438
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=5438
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26