อรรถกถาเล่มที่ ๓๒ ภาษาบาลีอักษรไทย
 เถร.อ.๑ (ปรมตฺถที.๑)

                  ๑๗๒. ๕. สามญฺกานิตฺเถรคาถาวณฺณนา
      สุขํ สุขตฺโถติ อายสฺมโต สามญฺกานิตฺเถรสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ?
      โส กิร ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร หุตฺวา ตตฺถ ตตฺถ ภเว กุสลํ อุปจินนฺโต
อิโต เอกนวุเต กปฺเป วิปสฺสิสฺส ภควโต กาเล มนุสฺสโยนิยํ นิพฺพตฺโต วิปสฺสึ
ภควนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส เอกํ มญฺจํ อทาสิ. โส เตน ปุญฺกมฺเมน เทว-
มนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท อญฺตรสฺส ปริพฺพาชกสฺส ปุตฺโต หุตฺวา
นิพฺพตฺติ. สามญฺกานีติสฺส นามํ อโหสิ. โส วิญฺุตํ ปตฺโต สตฺถุ ยมกปาฏิหาริยํ
ทิสฺวา ปสนฺนมานโส สาสเน ปพฺพชิตฺวา จริยานุกูลํ กมฺมฏฺานํ คเหตฺวา ฌานํ
นิพฺพตฺเตตฺวา ฌานํ ปาทกํ กตฺวา วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิ. เตน
วุตฺตํ อปทาเน ๓- :-
@เชิงอรรถ: ๑ สี. อวตฺวาว   ๒ สี. ยถาวุตฺตวเสเนว   ๓ ขุ.อป. ๓๒/๓๐/๓๙๔ มญฺจทายกตฺเถราปทาน
         "วิปสฺสิโน ภควโต        โลกเชฏฺสฺส ตาทิโน
           เอกมญฺโจ มยา ทินฺโน ๑- ปสนฺเนน สปาณินา.
           หตฺถิยานํ อสฺสยานํ       ทิพฺพยานํ สมชฺฌคํ ๒-
           เตน มญฺจกทาเนน ๓-    ปตฺโตมฺหิ อาสวกฺขยํ.
           เอกนวุเต อิโต ๔- กปฺเป ยํ มญฺจมททึ ตทา
           ทุคฺคตึ นาภิชานามิ       มญฺจทานสฺสิทํ ผลํ.
           กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
      เถรสฺส ปน คิหิสหายโก กาติยาโน ๕- นาม ปริพฺพาชโก พุทฺธุปฺปาทโต
ปฏฺาย ติตฺถิยานํ หตลาภสกฺการตาย ฆาสจฺฉาทนมตฺตมฺปิ อลภนฺโต อาชีวกาปกโต
เถรํ อุปสงฺกมิตฺวา "ตุเมฺห สากิยปุตฺติยา นาม มหาลาภคฺคยสคฺคปฺปตฺตา สุเขน
ชีวถ, มยํ ปน ทุกฺขิตา กิจฺฉชีวิกา, กถํ นุ โข ปฏิปชฺชมานสฺส ทิฏฺธมฺมิกญฺเจว
สมฺปรายิกญฺจ สุขํ สมฺปชฺชตี"ติ ปุจฺฉิ. อถสฺส เถโร "นิปฺปริยายโต สุขํ นาม
โลกุตฺตรสุขเมว, ตญฺจ ตทนุรูปํ ปฏิปตฺตึ ปฏิปชฺชนฺตสฺเสวา"ติ อตฺตนา ตสฺส
อธิคตภาวํ ปริยาเยน วิภาเวนฺโต:-
            ๖- "สุขํ สุขตฺโถ ลภเต ตทาจรํ
                กิตฺติญฺจ ปปฺโปติ ยสสฺส วฑฺฒติ
                โย อริยมฏฺงฺคิกมญฺชสํ อุชุํ
                ภาเวติ มคฺคํ อมตสฺส ปตฺติยา"ติ
คาถํ อภาสิ ๖-.
      [๓๕] ตตฺถ สุขนฺติ นิรามิสํ สุขํ อิธาธิปฺเปตํ. ตญฺจ ผลสมาปตฺติ เจว
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. เอกํ มญฺจํ มยา ทินฺนํ   ๒ สี. รถยานํ ลภามหํ   ๓ สี. มญฺจสฺส ทาเนน
@๔ ฉ.ม. เอกนวุติโต    ๕ ม. กาฏิยาโน    ๖-๖ ฉ.ม. "สุขํ สุขตฺโถ ลภเต
@  ตทาจรนฺ"ติ คาถํ อภาสิ
นิพฺพานญฺจ. ตถา หิ "อยํ สมาธิ ปจฺจุปฺปนฺนสุโข เจว อายตึ จ สุขวิปาโก " ๑-
"นิพฺพานํ ปรมํ สุขนฺ"ติ ๒- จ วุตฺตํ. สุขตฺโถติ สุขปฺปโยชโน, ยถาวุตฺเตน สุเขน
อตฺถิโก. ลภเตติ ปาปุณาติ, อตฺถิกสฺเสเวทํ สุขํ, น อิตรสฺส. โก ปน อตฺถิโกติ
อาห "ตทาจรนฺ"ติ ตทตฺถํ อาจรนฺโต, ยาย ปฏิปตฺติยา ตํ ปฏิปตฺตึ ปฏิปชฺชนฺโตติ
อตฺโถ. น เกวลํ ตทาจรํ สุขเมว ลภเต, อถ โข กิตฺติญฺจ ปปฺโปติ "อิติปิ
สีลวา สุปริสุทฺธกายวจีกมฺมนฺโต สุปริสุทฺธาชีโว ฌายี ฌานยุตฺโต"ติอาทินา กิตฺตึ
ปรมฺมุขา ปตฺถฏยสตํ ปาปุณาติ. ยสสฺส วฑฺฒตีติ สมฺมุเข คุณาภิตฺถวสงฺขาโต
ปริวารสมฺปทาสงฺขาโต จ ยโส อสฺส ปริพฺรูหติ. อิทานิ "ตทาจรนฺ"ติ สามญฺโต
วุตฺตมตฺถํ สรูปโต ทสฺเสนฺโต "โย อริยมฏฺงฺคิกมญฺชสํ อุชุํ, ภาเวติ มคฺคํ อมตสฺส
ปตฺติยา"ติ อาห. ตสฺสตฺโถ:- โย ปุคฺคโล กิเลเสหิ อารกตฺตา ปริสุทฺธฏฺเน
ปฏิปชฺชนฺตานํ อริยภาวกรณฏฺเน จ อริยํ, สมฺมาทิฏฺิอาทิอฏฺงฺคสมุทายตาย
อฏฺงฺคิกํ, อนฺตทฺวยรหิตมชฺฌิมปฏิปตฺติภาวโต อกุฏิลฏฺเน อญฺชสํ, กายวงฺกาทิปฺ-
ปหานโต อุชุํ, นิพฺพานตฺถิเกหิ มคฺคนิยฏฺเน กิเลเส มาเรนฺโต คมนฏฺเน จ
"มคฺคนฺ"ติ ลทฺธนามํ ทุกฺขนิโรธคามินีปฏิปทํ อมตสฺส อสงฺขตาย ธาตุยา ปตฺติยา
อธิคมาย ภาเวติ อตฺตโน สนฺตาเน อุปฺปาเทติ วฑฺเฒติ จ, โส นิปฺปริยาเยน
"สุขตฺโถ ตทาจรนฺ"ติ วุจฺจติ, ตสฺมา ยถาวุตฺตํ สุขํ ลภติ. ตํ สุตฺวา ปริพฺพาชโก
ปสนฺนมานโส ปพฺพชิตฺวา สมฺมา ปฏิปชฺชนฺโต น จิรสฺเสว วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา
อรหตฺตํ ปาปุณิ. อิทเมว เถรสฺส อญฺาพฺยากรณํ อโหสิ.
                  สามญฺกานิตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
                        -----------------
@เชิงอรรถ: ๑ ที.ปาฏิ. ๑๑/๓๕๕/๒๔๙ ทสุตฺตรสุตฺต, องฺ.ปญฺจก. ๒๒/๒๗/๒๕ สมาธิสุตฺต (สฺยา),
@  อภิ.วิภงฺค. ๓๕/๘๐๔/๔๐๗ ฌาณวิภงฺค: ปญฺจกนิทฺเทส
@๒ ขุ.ธมฺม. ๒๕/๒๐๓-๔/๕๒ อญฺตรอุปาสกวตฺถุ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๑๕๒-๑๕๔.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=3418&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=3418&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=172
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=5183
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=5453
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=5453
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26