อรรถกถาเล่มที่ ๓๓ ภาษาบาลีอักษรไทย
 เถร.อ.๒ (ปรมตฺถที.๒)

                ๓๘๙. ๕. มาลุงฺกฺยปุตฺตตฺเถรคาถาวณฺณนา ๒-
      รูปํ ทิสฺวา สติ มุฏฺาติอาทิกา อายสฺมโต มาลุงฺกฺยปุตฺตสฺส คาถา. อิมสฺส
อายสฺมโต วตฺถุ เหฏฺา ฉกฺกนิปาเต ๓- วุตฺตเมว. ตา ปน คาถา เถเรน อรหตฺเต
ปติฏฺิเตน าตีนํ ธมฺมเทสนาวเสน ภาสิตา.
      อิธ ปน ปุถุชฺชนกาเล "สาธุ เม ภนฺเต ภควา สงฺขิตฺเตน ธมฺมํ เทเสตู"ติ
ยาจิเตน สตฺถารา "ตํ กึ มญฺสิ มาลุงฺกฺยปุตฺต, เย เต จกฺขุวิญฺเยฺยา รูปา
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. เปสีติ  ๒ ฉ.ม. มาลุกฺย.... เอวมุปริปิ
@๓ ขุ.เถร. ๒๖/๓๙๗-๔๐๔/๓๓๑-๒ มาลุงฺกฺยปุตฺตเถรคาถา
อทิฏฺา อทิฏฺปุพฺพา, น จ ปสฺสสิ, น จ เต โหติ ปสฺเสยฺยนฺติ, อตฺถิ เต
ตตฺถ ฉนฺโท วา ราโค วา เปมํ วาติ. โน เหตํ ภนฺเต. เย เต โสตวิญฺเยฺยา
สทฺทา ฯเปฯ ฆานชิวฺหากายมโนวิญฺเยฺยา ธมฺมา อวิญฺาตา อวิญฺาตปุพฺพา,
น จ วิชานาสิ, น จ เต โหติ วิชาเนยฺยนฺติ, อตฺถิ เต ตตฺถ ฉนฺโท วา ราโค วา
เปมํ วาติ. โน เหตํ ภนฺเต. เอตฺถ จ เต มาลุงฺกฺยปุตฺต ทิฏฺสุตมุตวิญฺาตพฺเพสุ
ธมฺเมสุ ทิฏฺเ ทิฏฺมตฺตํ ภวิสฺสติ, สุเต สุตมตฺต, มุเต มุตมตฺตํ, วิญฺาเต
วิญฺาตมตฺตํ ภวิสฺสติ. ยโต โข เต มาลุงฺกฺยปุตฺต ทิฏฺสุตมุตวิญฺาตพฺเพสุ
ธมฺเมสุ ทิฏฺเ ทิฏฺมตฺตํ, สุเต สุตมตฺตํ, มุเต มุตมตฺตํ, วิญฺาเต วิญฺาตมตฺตํ
ภวิสฺสติ, ตโต ตฺวํ มาลุงฺกฺยปุตฺต น เตน. ยโต ตฺวํ มาลุงฺกฺยปุตฺต น เตน, ตโต
ตฺวํ มาลุงฺกฺยปุตฺต น ตตฺถ. ยโต ตฺวํ มาลุงฺกฺยปุตฺต น ตตฺถ, ตโต ตฺวํ
มาลุงฺกฺยปุตฺต เนวิธ น หุรํ น อุภยมนฺตเรน, เอเสวนฺโต ทุกฺขสฺสา"ติ ๑-
สงฺขิตฺเตน ธมฺเม เทสิเต ตสฺส ธมฺมสฺส สาธุกํ อุคฺคหิตภาวํ ปกาเสนฺเตน:-
         [๗๙๔] "รูปํ ทิสฺวา สติ มุฏฺา    ปิยํ นิมิตฺตํ มนสิกโรโต
               สารตฺตจิตฺโต เวเทติ     ตญฺจ อชฺโฌส ติฏฺติ.
         [๗๙๕] ตสฺส วฑฺฒนฺติ เวทนา     อเนกา รูปสมฺภวา
               อภิชฺฌา จ วิเหสา จ     จิตฺตมสฺสูปหญฺติ
               เอวมาจินโต ทุกฺขํ       อารา นิพฺพาน วุจฺจติ.
         [๗๙๖] สทฺทํ สุตฺวา สติ มุฏฺา    ปิยํ นิมิตฺตํ มนสิกโรโต
               สารตฺตจิตฺโต เวเทติ     ตญฺจ อชฺโฌส ติฏฺติ.
         [๗๙๗] ตสฺส วฑฺฒนฺติ เวทนา     อเนกา สทฺทสมฺภวา
               อภิชฺฌา จ วิเหสา จ     จิตฺตมสฺสูปหญฺติ
               เอวมาจินโต ทุกฺขํ       อารา นิพฺพาน วุจฺจติ.
@เชิงอรรถ: ๑ สํ.สฬา. ๑๘/๑๓๒-๓/๙๐-๑/มาลุงฺกฺยปุตฺตสุตฺต
         [๗๙๘] คนฺธํ ฆตฺวา สติ มุฏฺา    ปิยํ นิมิตฺตํ มนสิกโรโต
               สารตฺตจิตฺโต เวเทติ     ตญฺจ อชฺโฌส ติฏฺติ.
         [๗๙๙] ตสฺส วฑฺฒนฺติ เวทนา     อเนกา คนฺธสมฺภวา
               อภิชฺฌา จ วิเหสา จ     จิตฺตมสฺสูปหญฺติ
               เอวมาจินโต ทุกฺขํ       อารา นิพฺพาน วุจฺจติ.
         [๘๐๐] รสํ โภตฺวา สติ มุฏฺา    ปิยํ นิมิตฺตํ มนสิกโรโต
               สารตฺตจิตฺโต เวเทติ     ตญฺจ อชฺโฌส ติฏฺติ.
         [๘๐๑] ตสฺส วฑฺฒนฺติ เวทนา     อเนกา รสสมฺภวา
               อภิชฺฌา จ วิเหสา จ     จิตฺตมสฺสูปหญฺติ
               เอวมาจินโต ทุกฺขํ       อารา นิพฺพาน วุจฺจติ.
         [๘๐๒] ผสฺสํ ผุสฺส สติ มุฏฺา     ปิยํ นิมิตฺตํ มนสิกโรโต
               สารตฺตจิตฺโต เวเทติ     ตญฺจ อชฺโฌส ติฏฺติ.
         [๘๐๓] ตสฺส วฑฺฒนฺติ เวทนา     อเนกา ผสฺสสมฺภวา
               อภิชฺฌา จ วิเหสา จ     จิตฺตมสฺสูปหญฺติ
               เอวมาจินโต ทุกฺขํ       อารา นิพฺพาน วุจฺจติ.
         [๘๐๔] ธมฺมํ ตฺวา สติ มุฏฺา    ปิยํ นิมิตฺตํ มนสิกโรโต
               สารตฺตจิตฺโต เวเทติ     ตญฺจ อชฺโฌส ติฏฺติ.
         [๘๐๕] ตสฺส วฑฺฒนฺติ เวทนา     อเนกา ธมฺมสมฺภวา
               อภิชฺฌา จ วิเหสา จ     จิตฺตมสฺสูปหญฺติ
               เอวมาจินโต ทุกฺขํ       อารา นิพฺพาน วุจฺจติ.
         [๘๐๖] น โส รชฺชติ รูเปสุ      รูปํ ทิสฺวา ปฏิสฺสโต
               วิรตฺตจิตฺโต เวเทติ      ตญฺจ นาชฺโฌส ติฏฺติ.
         [๘๐๗] ยถาสฺส ปสฺสโต รูปํ      เสวโต จาปิ ๑- เวทนํ
               ขิยฺยติ โนปจิยฺยติ        เอวํ โส จรตี สโต
               เอวํ อปจินโต ทุกฺขํ      สนฺติเก นิพฺพาน วุจฺจติ.
@เชิงอรรถ: ๑ ปาลิ. วาปิ. เอวมุปริปิ
         [๘๐๘] น โส รชฺชติ สทฺเทสุ     สทฺทํ สุตฺวา ปฏิสฺสโต
               วิรตฺตจิตฺโต เวเทติ      ตญฺจ นาชฺโฌส ติฏฺติ.
         [๘๐๙] ยถาสฺส สุณโต สทฺทํ      เสวโต จาปิ เวทนํ
               ขิยฺยติ โนปจิยฺยติ        เอวํ โส จรตี สโต
               เอวํ อปจินโต ทุกฺขํ      สนฺติเก นิพฺพาน วุจฺจติ.
         [๘๑๐] น โส รชฺชติ คนฺเธสุ     คนฺธํ ฆตฺวา ปฏิสฺสโต
               วิรตฺตจิตฺโต เวเทติ      ตญฺจ นาชฺโฌส ติฏฺติ.
         [๘๑๑] ยถาสฺส ฆายโต คนฺธํ     เสวโต จาปิ เวทนํ
               ขิยฺยติ โนปจิยฺยติ        เอวํ โส จรตี สโต
               เอวํ อปจินโต ทุกฺขํ      สนฺติเก นิพฺพาน วุจฺจติ.
         [๘๑๒] น โส รชฺชติ รเสสุ      สรํ โภตฺวา ปฏิสฺสโต
               วิรตฺตจิตฺโต เวเทติ      ตญฺจ นาชฺโฌส ติฏฺติ.
         [๘๑๓] ยถาสฺส สายโต รสํ      เสวโต จาปิ เวทนํ
               ขิยฺยติ โนปจิยฺยติ         เอวํ โส จรตี สโต
               เอวํ อปจินโต ทุกฺขํ      สนฺติเก นิพฺพาน วุจฺจติ.
         [๘๑๔] น โส รชฺชติ ผสฺเสสุ     ผสฺสํ ผุสฺส ปฏิสฺสโต
               วิรตฺตจิตฺโต เวเทติ      ตญฺจ นาชฺโฌส ติฏฺติ.
         [๘๑๕] ยถาสฺส ผุสโต ผสฺสํ      เสวโต จาปิ เวทนํ
               ขิยฺยติ โนปจิยฺยติ        เอวํ โส จรตี สโต
               เอวํ อปจินโต ทุกฺขํ      สนฺติเก นิพฺพาน วุจฺจติ.
         [๘๑๖] น โส รชฺชติ ธมฺเมสุ     ธมฺมํ ตฺวา ปฏิสฺสโต
               วิรตฺตจิตฺโต เวเทติ      ตญฺจ นาชฺโฌส ติฏฺติ.
         [๘๑๗] ยถาสฺส วิชานโต ธมฺมํ    เสวโต จาปิ เวทนํ
               ขิยฺยติ โนปจิยฺยติ        เอวํ โส จรตี สโต
               เอวํ อปจินโต ทุกฺขํ      สนฺติเก นิพฺพาน วุจฺจตี"ติ
อิมา คาถา อภาสิ.
      ตตฺถ รูปํ ทิสฺวาติ จกฺขุวิญฺเยฺยํ รูปํ จกฺขุทฺวาเรน อุปลภิตฺวา. สติ
มุฏฺา, ปิยํ นิมิตฺตํ มนสิกโรโตติ ตสฺมึ รูเป ทิฏฺมตฺเต เอว อฏฺตฺวา
สุภนิมิตฺตํ มนสิกโรโต สุภาการคฺคหณวเสน อโยนิโส มนสิกโรโต สติ มุฏฺา โหติ. ตถา
จ สติ สารตฺตจิตฺโต เวเทติ ตํ รูปารมฺมณํ รตฺโต คิทฺโธ คธิโต หุตฺวา อนุภวติ
อสฺสาเทติ อภินนฺทติ. ตถาภูโต จ ตญฺจ อชฺโฌส ติฏฺตีติ ตญฺจ รูปารมฺมณํ
อชฺโฌสาย "สุขํ สุขนฺ"ติ อภินิวิสฺส คิลิตฺวา ปรินิฏฺาเปตฺวา ติฏฺติ.
      ตสฺส วฑฺฒนฺติ เวทนา, อเนกา รูปสมฺภวาติ ตสฺส เอวรูปสฺส ปุคฺคลสฺส
รูปสมฺภวา รูปารมฺมณา สุขาทิเภเทน อเนกา เวทนา กิเลสุปฺปติเหตุภูตา วฑฺฒนฺติ.
อภิชฺฌา จ วิเหสา จ, จิตฺตมสฺสูปหญฺตีติ ปิยรูเป สารชฺชนวเสน อุปฺปชฺชมานาย
อภิชฺฌาย อปิยรูเป พฺยาปชฺชนวเสน ปิยรูปสฺเสว วิปริณามญฺถาภาวาย ๑-
อุปฺปชฺชมานาย โสกาทิลกฺขณาย วิเหสาย จ อสฺส ปุคฺคลสฺส จิตฺตํ อุปหญฺติ พาธิยติ.
เอวมาจินโต ทุกฺขนฺติ วุตฺตากาเรน ๒- ตํ ตํ เวทนสฺสาทวเสน ภวาภิสงฺขารํ อาจินโต
วฏฺฏทุกฺขํ ปวตฺตติ. เตนาห ภควา "เวทนาปจฺจยา ตณฺหา ฯเปฯ ทุกฺขกฺขนฺธสฺส
สมุทโย โหตี"ติ. ๓- ตถาภูตสฺส อารา อารกา ทูเร นิพฺพานํ วุจฺจติ, ตสฺส ตํ
ทุลฺลภนฺติ อตฺโถ. สทฺทํ สุตฺวาติอาทิคาถาสุปิ วุตฺตนเยเนว อตฺโถ เวทิตพฺโพ. ตตฺถ
ฆตฺวาติ ฆายิตฺวา. โภตฺวาติ สายิตฺวา. ผุสฺสาติ ผุสิตฺวา. ธมฺมํ ตฺวาติ
ธมฺมารมฺมณํ วิชานิตฺวา.
      เอวํ ฉทฺวารโคจเร สารชฺชนฺตสฺส วฏฺฏํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ ตตฺถ วิรชฺชนฺตสฺส
วิวฏฺฏํ ทสฺเสนฺโต "น โส รชฺชติ รูเปสู"ติอาทิมาห. ตตฺถ น โส รชฺชติ
รูเปสุ, รูปํ ทิสฺวา ปฏิสฺสโตติ โย ปุคฺคโล รูปํ ทิสฺวา อาปาถคตํ รูปารมฺมณํ
จกฺขุทฺวาริเกน วิญฺาณสนฺตาเนน คเหตฺวา จตุสมฺปชญฺวเสน สมฺปชานการิตาย
ปฏิสฺสโต โหติ, โส รูปารมฺมเณสุ น รชฺชติ ราคํ น ชเนติ, อญฺทตฺถุ วิรตฺตจิตฺโต
@เชิงอรรถ: ๑ สี. วิปริณามญฺถาภาวา, วิปริณามญฺถาภาเวน?  ๒ สี. วุตฺตปฺปกาเรน
@๓ อภิ.วิ. ๓๕/๒๓๒,๒๔๒/๑๖๓,๑๖๕ สุตฺตนฺตภาชนีย,
@สํ.นิทาน.๑๖/๑/๒ ปฏิจฺจสมุปฺปาทสุตฺต
เวเทติ, รูปารมฺมณมฺหิ สมุทยาทิโต ยถาภูตํ ปชานนฺโต นิพฺพินฺทติ, นิพฺพินฺทนฺโต
ตํ ตตฺถุปฺปนฺนเวทนญฺจ วิรตฺตจิตฺโต เวเทติ, ตถาภูโต จ ตญฺจ นาชฺโฌส ติฏฺตีติ
ตํ รูปารมฺมณํ สมฺมเทว วิรตฺตจิตฺตตาย อชฺโฌสาย น ติฏฺติ "เอตํ มม, เอโสหมสฺมิ,
เอโส เม อตฺตา"ติ ตณฺหามานทิฏฺิวเสน นาภินิวิสติ.
      ยถาสฺส ปสฺสโต รูปนฺติ อสฺส โยคิโน ยถา ตตฺถ อภิชฺฌาทโย นปฺปวตฺตนฺติ,
เอวํ อนิจฺจาทิโต รูปํ ปสฺสนฺตสฺส. เสวโต จาปิ เวทนนฺติ ตํ อารพฺภ อุปฺปนฺนํ
เวทนํ ตํสมฺปยุตฺตธมฺเม จ โคจรเสวนาย เสวโต จาปิ. ขิยฺยตีติ สพฺพํ กิเลสวฏฺฏํ
ปริกฺขยํ ปริยาทานํ คจฺฉติ. โนปจิยฺยตีติ น อุปจิยติ น อาจยํ คจฺฉติ. เอวํ
โส จรตี สโตติ เอวํ กิเลสาปนยนปฏิปตฺติยา สโต สมฺปชาโน หุตฺวา จรติ
วิหรติ. เอวํ อปจินโต ทุกฺขนฺติ วุตฺตนเยน อปจยคามินิยา มคฺคปญฺาย สกลํ
วฏฺฏทุกฺขํ อปจินนฺตสฺส. สนฺติเก นิพฺพาน วุจฺจตีติ สอุปาทิเสสอนุปาทิเสสนิพฺพาน-
ธาตุสมีเป เอวาติ วุจฺจติ อสงฺขตาย ธาตุยา สจฺฉิกตตฺตา. น โส รชฺชติ สทฺเทสูติ-
อาทีสุปิ อิมินาว นเยน อตฺโถ เวทิตพฺโพ.
      เอวํ เถโร อิมาหิ คาถาหิ สตฺถุ โอวาทสฺส อตฺตนา อุปธาริตภาวํ ปเวเทตฺวา
อุฏฺายาสนา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา คโต น จิรสฺเสว วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา อรหตฺตํ
ปาปุณีติ.
                  มาลุงฺกฺยปุตฺตตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
                      --------------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๓ หน้า ๓๓๑-๓๓๖.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=33&A=7618&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=33&A=7618&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=389
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=7569
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=7732
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=7732
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26