ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๔ ภาษาบาลีอักษรไทย เถรี.อ. (ปรมตฺถที.)

                  ๔๔๒. ๔. สุนฺทรีนนฺทาเถรีคาถาวณฺณนา
      อาตุรํ อสุจินฺติอาทิกา สุนฺทรีนนฺทาย เถริยา คาถา.
      อยมฺปิ กิร ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล หํสวตีนคเร กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา
วิญฺญุตํ ปตฺวา สตฺถุ สนฺติเก ธมฺมํ สุณนฺตี สตฺถารํ เอกํ ภิกฺขุนึ ฌายินีนํ
อคฺคฏฺฐาเน ฐเปนฺตํ ทิสฺวา อธิการํ ๑- กตฺวา ตํ ฐานนฺตรํ ปตฺเถตฺวา กุสลํ
อุปจินนฺตี กปฺปสตสหสฺสํ เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺตี อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท สกฺยราชกุเล
นิพฺพตฺติ, นนฺทาติสฺสา นามํ อกํสุ. อปรภาเค รูปสมฺปตฺติยา สุนฺทรีนนฺทา,
ชนปทกลฺยาณีติ จ ปญฺญายิตฺถ. ภทฺทกาปิลานี วิย ฆนนฺธกาเร ทฺวาทสหตฺเถ คพฺเภ
ปทีปกิจฺจํ นตฺถิ, สรีโรภาเสเนว โชเตติ, เอตาสํ สตคุเณน ยโสธรา โสภติ. สา อมฺหากํ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อธิการกมฺมํ
ภควติ สพฺพญฺญุตํ ปตฺวา อนุปุพฺเพน กปิลวตฺถุํ คนฺตฺวา นนฺทกุมารญฺจ ราหุล-
กุมารญฺจ ปพฺพาเชตฺวา คเต สุทฺโธทนมหาราเช จ ปรินิพฺพุเต มหาปชาปติยา
โคตมิยา ราหุลมาตาย จ ปพฺพชิตาย จินฺเตสิ "มยฺหํ เชฏฺฐภาตา จกฺกวตฺติรชฺชํ
ปหาย ปพฺพชิตฺวา โลเก อคฺคปุคฺคโล พุทฺโธ ชาโต, ปุตฺโตปิสฺส ราหุลกุมาโรปิ
ปพฺพชิ, ภตฺตาปิ ๑- เม นนฺทราชา, มาตาปิ มหาปชาปติโคตมี, ภคินีปิ ราหุลมาตา
ปพฺพชิตา, อิทานาหํ เคเห กึ กริสฺสามิ, ปพฺพชิสฺสามี"ติ สา ๒- ภิกฺขุนุปสฺสยํ
คนฺตฺวา ญาติสิเนเหน ปพฺพชิ, โน สทฺธาย. ตสฺมา ๓- ปพฺพชิตฺวาปิ รูปํ นิสฺสาย
อุปฺปนฺนมทา. "สตฺถา รูปํ วิวณฺเณติ ครหติ, อเนกปริยาเยน รูเป อาทีนวํ ทสฺเสตี"ติ
พุทฺธุปฏฺฐานํ น คจฺฉตีติอาทิ สพฺพํ เหฏฺฐา อภิรูปนนฺทาย วตฺถุสฺมึ วุตฺตนเยเนว
เวทิตพฺพํ. อยํ ปน วิเสโส:- สตฺถารา นิมฺมิตํ อิตฺถิรูปํ อนุกฺกเมน ชราภิภูตํ
ทิสฺวา อนิจฺจโต ทุกฺขโต อนตฺตโต มนสิกโรนฺติยา เถริยา กมฺมฏฺฐานาภิมุขํ จิตฺตํ
อโหสิ. ตํ ทิสฺวา สตฺถา ตสฺสา สปฺปายวเสน ธมฺมํ เทเสนฺโต:-
       [๘๒] "อาตุรํ อสุจึ ๔- ปูตึ         ปสฺส นนฺเท สมุสฺสยํ
             อสุภาย จิตฺตํ ภาเวหิ        เอกคฺคํ สุสมาหิตํ.
       [๘๓]  ยถา อิทํ ตถา เอตํ         ยถา เอตํ ตถา อิทํ
             ทุคฺคนฺธํ ปูติกํ วาติ          พาลานํ อภินนฺทิตํ.
       [๘๔]  เอวเมตํ อเวกฺขนฺตี         รตฺตินฺทิวมตนฺทิตา
             ตโต สกาย ปญฺญาย         อภินิพฺพิชฺฌ ทกฺขิสนฺ"ติ
อิมา ติสฺโส คาถา อภาสิ.
      สา เทสนานุสาเรน ญาณํ เปเสตฺวา โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐหิ. ตสฺสา อุปริ-
มคฺคตฺถาย กมฺมฏฺฐานํ อาจิกฺขนฺโต "นนฺเท อิมสฺมึ สรีเร อปฺปมตฺตโกปิ สาโร
นตฺถิ, มํสโลหิตเลปโน ชราทีนํ วาสภูโต, อฏฺฐิปุญฺชมตฺโต เอวายนฺ"ติ ทสฺเสตุํ:-
@เชิงอรรถ:  ม.,อิ. ภาตา   ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ   อิ. ยสฺมา   กุณปํ,
@ขุ.อป. ๓๓/๒๑๒/๓๗๖
           "อฏฺฐีนํ นครํ กตํ             มํสโลหิตเลปนํ
            ยตฺถ ชรา จ มจฺจุ จ         มาโน มกฺโข จ โอหิโต"ติ ๑-
ธมฺมปเท อิมํ คาถมาห.
      สา เทสนาวสาเน อรหตฺตํ ปาปุณิ. เตน วุตฺตํ อปทาเน ๒-:-
           "ปทุมุตฺตโร นาม ชิโน         สพฺพธมฺมาน ปารคู
            อิโต สตสหสฺสมฺหิ            กปฺเป อุปฺปชฺชิ นายโก.
            โอวาทโก วิญฺญาปโก         ตารโก สพฺพปาณินํ
            เทสนากุสโล พุทฺโธ          ตาเรสิ ชนตํ พหุํ.
            อนุกมฺปโก การุณิโก          หิเตสี สพฺพปาณินํ
            สมฺปตฺเต ติตฺถิเย สพฺเพ       ปญฺจสีเล ปติฏฺฐปิ.
            เอวํ นิรากุลํ อาสิ           สุญฺญตํ ติตฺถิเยหิ จ
            วิจิตฺตํ อรหนฺเตหิ            วสีภูเตหิ ตาทิภิ.
            รตนานฏฺฐปญฺญาสํ            อุคฺคโต โส ๓- มหามุนิ
            กญฺจนคฺฆิยสงฺกาโส           ทฺวตฺตึสวรลกฺขโณ.
            วสฺสสตสหสฺสานิ             อายุ วิชฺชติ ตาวเท
            ตาวตา ติฏฺฐมาโน โส        ตาเรสิ ชนตํ พหุํ.
            ตทาหํ หํสวติยํ              ชาตา เสฏฺฐิกุเล อหุํ
            นานารตนปชฺโชเต           มหาสุขสมปฺปิตา.
            อุเปตฺวา ตํ มหาวีรํ          อสฺโสสึ ธมฺมเทสนํ
            อมตํ ปรมสฺสาทํ             ปรมตฺถํ นิเวทกํ.
@เชิงอรรถ:  ขุ.ธ. ๒๕/๑๕๐/๔๓   ขุ.อป. ๓๓/๑๖๖/๓๗๑   ฉ.ม. อุคฺคโตว
            ตทา นิมนฺตยิตฺวาน           สสํฆํ โลกนายกํ
            ทตฺวา ตสฺส มหาทานํ         ปสนฺนา เสหิ ปาณิภิ.
            ฌายินีนํ ภิกฺขุนีนํ             อคฺคฏฺฐานํ อปตฺถยึ
            นิปจฺจ สิรสา วีรํ            สสํฆํ โลกนายกํ.
            ตทา อทนฺตทมโก            ติโลกสรโณ ปภู
            พฺยากาสิ นรสุนฺธโร ๑-       ลจฺฉเส ตํ สุปตฺถิตํ.
            สตสหสฺสิโต กปฺเป           โอกฺกากกุลสมฺภโว
            โคตโม นาม โคตฺเตน        สตฺถา โลเก ภวิสฺสติ.
            ตสฺส ธมฺเมสุ ทายาทา        โอรสา ธมฺมนิมฺมิตา
            นนฺทาติ นาม นาเมน         เหสฺสติ สตฺถุสาวิกา.
            ตํ สุตฺวา มุทิตา หุตฺวา        ยาวชีวํ ตทา ชินํ
            เมตฺตจิตฺตา ปริจรึ           ปจฺจเยหิ วินายกํ.
            เตน กมฺเมน สุกเตน         เจตนาปณิธีหิ จ
            ชหิตฺวา มานุสํ เทหํ          ตาวตึสํ อคญฺฉหํ.
            ตโต จุตา ยามมคํ           ตโตหํ ตุสิตํ คตา
            ตโต จ นิมฺมานรตึ           วสวตฺติปุรํ ตโต.
            ยตฺถ ยตฺถูปปชฺชามิ           ตสฺส กมฺมสฺส วาหสา
            ตตฺถ ตตฺเถว ราชูนํ          มเหสิตฺตมการยึ.
            ตโต จุตา มนุสฺสตฺเต         ราชานํ จกฺกวตฺตินํ
            มณฺฑลีนญฺจ ราชูนํ            มเหสิตฺตมการยึ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. นรสารถิ
            สมฺปตฺตึ อนุโภตฺวาน          เทเวสุ มนุเชสุ จ
            สพฺพตฺถ สุขิตา หุตฺวา         เนกกปฺเปสุ สํสรึ.
            ปจฺฉิเม ภเว สมฺปตฺเต        ปุรสฺมึ ๑- กปิลวฺหเย
            รญฺโญ สุทฺโธทนสฺสาหํ         ธีตา อาสึ อนินฺทิตา.
            รํสิริว ๒- รูปินึ ทิสฺวา        นนฺทิตํ อาสิ ตํ กุลํ
            เตน นนฺทาติ เม นามํ        สุนฺทรา ปวรา อหํ. ๓-
            ยุวตีนญฺจ สพฺพาสํ            กลฺยาณีติ จ วิสฺสุตา
            ตสฺมิมฺปิ นคเร รมฺเม         ฐเปตฺวา ตํ ยโสธรํ.
            เชฏฺโฐ ภาตา ติโลกคฺโค      ปจฺฉิโม อรหา ตถา
            เอกากินี คหฏฺฐาหํ           มาตุยา ปริโจทิตา.
            สากิยมฺหิ กุเล ชาตา         ปุตฺเต พุทฺธานุชา ตุวํ
            นนฺเทนปิ วินา ภูตา          อคาเร กึ นุ ลจฺฉสิ.
            ชราวสานํ โยพฺพญฺญํ          รูปํ อสุจิสมฺมตํ
            โรคนฺตมปิจาโรคฺยํ           ชีวิตํ มรณนฺติกํ.
            อิทมฺปิ เต สุภํ รูปํ           สสีกนฺตํ มโนหรํ
            ภูสนานํ อลงฺการํ            สิริสงฺเกตสนฺนิภํ. ๔-
            ปูชิตํ โลกสารํว             นยนานํ รสายนํ
            ปุญฺญานํ กิตฺติชนนํ            โอกฺกากกุลนนฺทนํ.
            นจิเรเนว กาเลน           ชรา สมภิโภสฺสติ ๕-
         ๖- ปหาย เคหํ คารยฺหํ ๖-       จร ธมฺมมนินฺทิเต.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. สุรมฺเม   ฉ.ม. สิริยา   ฉ.ม. สุนฺทรํ ปวรํ อหุ
@ ฉ.ม. สิริสงฺฆาฏสํนิภํ   ฉ.ม. สมธิเสสฺสติ  ๖-๖ ฉ.ม.,อิ. วิหาย เคหํ การุญฺเญ
            สุตฺวาหํ มาตุ วจนํ           ปพฺพชึ อนคาริยํ
            เทเหน น ตุ จิตฺเตน         รูปโยพฺพนโลลิตา. ๑-
            มหตา จ ปยตฺเตน           ฌานชฺเฌน สรํ มมํ ๒-
            กาตุญฺจ วทเต มาตา         น จาหํ ตตฺถ อุสฺสุกา.
            ตโต มหาการุณิโก           ทิสฺวา มํ กมลานนํ ๓-
            นิพฺพินฺทนตฺถํ รูปสฺมึ           มม จกฺขุปเถ ชิโน.
            สเกน อานุภาเวน           อิตฺถึ มาเปสิ โสภนํ ๔-
            ทสฺสนียํ สุรุจิรํ              มมโตปิ สุรูปินึ.
            ตมหํ วิมฺหิตา ทิสฺวา          อติวิมฺหิตเทหินึ
            จินฺตยึ สผลํ เมติ            เนตฺตลาภญฺจ มานุสํ.
            ตมหํ เอหิ สุภเน ๕-         เยนตฺโถ ตํ วเทหิ เม
            กุลนฺเต นามโคตฺตญฺจ         วท เม ยทิ เต ปิยํ.
            น ปญฺหกาโล ๖- สุภเน       อุจฺฉงฺเค มํ นิเวสย ๗-
            สีทนฺตีว มมงฺคานิ            ปสุปฺปย มุหุตฺตกํ.
            ตโต สีสํ มมงฺเก สา         กตฺวา สยิ สุโสภนา ๘-
            ตสฺสา ลลาเต ปติตา         ลุทฺธา ปรมทารุณา.
            สห ตสฺสา นิปาเตน          ปิฬกา อุปปชฺชถ
            ปคฺฆรึสุ ปภินฺนา จ           กุณปา ปุพฺพโลหิตา.
            สมฺภินฺนํ ๙- วทนญฺจาปิ        กุณปปูติคนฺธิกํ ๑๐-
            อุทฺธุมาตํ วินีลญฺจ            สพฺพญฺจาปิ ๑๑- สรีรกํ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม....ลาฬิตา  ฉ.ม. ปรํ มม  ฉ.ม. กามลาลสํ  ฉ.ม. โสภินึ  ฉ.ม. สุภเค
@ ฉ.ม. น วญฺจกาโล   ฉ.ม. นิวาสย  ฉ.ม. สุโลจนา  ฉ.ม. ปภินฺนํ ๑๐ ฉ.ม. กุณปํ
@ปูติคนฺธนํ ๑๑ ฉ.ม. ปุพฺพญฺจาปิ
            สา ปเวธิตสพฺพงฺคี           นิสฺสสนฺตี มุหุํ มุหุํ
            เวทยนฺตี สกํ ทุกฺขํ           กรุณํ ปริเทวยิ.
            ทุกฺเขน ทุกฺขิตา โหมิ         ผุสยนฺตี จ เวทนา
            มหาทุกฺเข นิมุคฺคมฺหิ          สรณํ โหหิ เม สขี.
            กุหึ วทนโสภนฺเต            กุหินฺเต ตุงฺคนาสิกา
            ตมฺพพิมฺพวโรฏฺฐนฺเต          วทนนฺเต กุหึ คตํ.
            กุหึ สสินิภํ ๑- วณฺณํ          กมฺพุคีวา กุหึ คตา
         ๒- ทามามาลญฺจ เต กณฺณํ        เววณฺณํ สมุปาคตํ. ๒-
            มกุลปทุมาการา ๓-          กลสาว ๔- ปโยธรา
            ปภินฺนา ปูติกุณปา            ทุฏฺฐคนฺธชมาคตา. ๕-
            เวทิมชฺฌา ปุถุสฺโสณิ          สุณาว ๖- นีตกิพฺพิสา
            ชาตา อมชฺฌภริตา           อโห รูปํ อสสฺสตํ.
            สพฺพํ สรีรสญฺชาตํ            ปูติคนฺธํ ภยานกํ
            สุสานมิว เชคุจฺฉํ ๗-         รมนฺเต ยตฺถ พาลิยา. ๘-
            ตทา มหาการุณิโก           ภาตา เม โลกนายโก
            ทิสฺวา สํวิคฺคจิตฺตํ มํ          อิมา คาถา อภาสถ.
            อาตุรํ กุณปํ ๙- ปูตึ          ปสฺส นนฺเท สมุสฺสยํ
            อสุภาย จิตฺตํ ภาเวหิ         เอกคฺคํ สุสมาหิตํ.
            ยถา อิทํ ตถา เอตํ          ยถา เอตํ ตถา อิทํ
            ทุคฺคนฺธํ ปูติกํ วาติ           พาลานํ อภินนฺทิตํ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. สสีนิภํ  ๒-๒ ฉ.ม. โทฬา โลลาว เต กณฺณา เววณฺณํ สมุปาคตา
@ ฉ.ม. มกุฬขารกาการา   ฉ.ม. กลิกาว   ฉ.ม. ทุฏฺฐคนฺธิตฺตมาคตา
@ ฉ.ม. เวทิมชฺฌาว สุสฺโสณี สูณาว   ฉ.ม. พีภจฺฉํ   ฉ.ม. พาลิสา   อสุจึ,
@ขุ.เถรี. ๒๖/๘๒/๔๔๔
            เอวเมตํ อเวกฺขนฺตี          รตฺตินฺทิวมตนฺทิตา
            ตโต สกาย ปญฺญาย          อภินิพฺพิชฺฌ ทกฺขิสํ.
            ตโตหํ อาสิ สํวิคฺคา ๑-       สุตฺวา คาถา สุภาสิตา
            ตตฺรฏฺฐิตาวหํ สนฺตี           อรหตฺตํ อปาปุณึ.
            ยตฺถ ยตฺถ นิสินฺนาหํ          ตทา ฌานปรายนา
            ชิโน ตสฺมึ คุเณ ตุฏฺโฐ        เอตทคฺเค ฐเปสิ มํ.
            กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ         ภวา สพฺเพ สมูหตา
            นาคีว พนฺธนํ เฉตฺวา         วิหรามิ อนาสวา.
            สฺวาคตํ วต เม อาสิ         พุทฺธเสฏฺฐสฺส สนฺติเก
            ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา       กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.
            ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส           วิโมกฺขาปิ จ อฏฺฐิเม
            ฉฬภิญฺญา สจฺฉิกตา           กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
      อรหตฺตํ ปน ปตฺวา อตฺตโน ปฏิปตฺตึ ปจฺจเวกฺขิตฺวา อุทานวเสน "อาตุรํ
อสุจึ ปูตินฺ"ติอาทินา สตฺถารา เทสิตาหิ ตีหิ คาถาหิ สทฺธึ:-
      [๘๕] "ตสฺสา เม อปฺปมตฺตาย        วิจินนฺติยา โยนิโส
            ยถาภูตํ อยํ กาโย           ทิฏฺโฐ สนฺตรพาหิโร.
      [๘๖]  อถ นิพฺพินฺทหํ กาเย          อชฺฌตฺตญฺจ วิรชฺชหํ
            อปฺปมตฺตา วิสํยุตฺตา          อุปสนฺตามฺหิ นิพฺพุตา"ติ
อิมา เทฺว คาถา อภาสิ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อติสํวิคฺคา
      ตตฺถ เอวเมตํ อเวกฺขนฺตี, รตฺตินฺทิวมตนฺทิตา, ตโต สกาย ปญฺญาย,
อภินิพฺพิชฺฌ ทกฺขิสนฺติ เอตํ อาตุราทิสภาวํ กายํ เอวํ "ยถา อิทํ ตถา เอตนฺ"ติ-
อาทินา วุตฺตปฺปกาเรน รตฺตินฺทิวํ สพฺพกาลํ อตนฺทิตา หุตฺวา ปรโตโฆสเหตุกํ
สุตฺตมยญาณํ มุญฺจิตฺวา ตโต ตํ นิมิตฺตํ อตฺตนิ สมฺภูตตฺตา สกาย ภาวนามยาย
ปญฺญาย ยาถาวโต ฆนวินิพฺโภคกรเณน อภินิพฺพิชฺฌ กถํ นุ โข ทกฺขิสํ ปสฺสิสฺสนฺตี
อาโภคปุเรจาริเกน ปุพฺพภาคญาณจกฺขุนา อเวกฺขนฺตี วิจินนฺตีติ อตฺโถ.
      เตนาห "ตสฺสา เม อปฺปมตฺตายา"ติอาทึ. ตสฺส อตฺโถ:- ตสฺสา เม สติ
อวิปฺปวาเสน อปฺปมตฺตาย โยนิโส อุปาเยน อนิจฺจาทิวเสน วิปสฺสนาปญฺญาย
วิจินนฺติยา วีมํสนฺติยา อยํ ขนฺธปญฺจกสงฺขาโต กาโย สสนฺตานปรสนฺตานวิภาคโต
สนฺตรพาหิโร ยถาภูตํ ทิฏฺโฐ.
      อถ ตถา ทสฺสนโต ปจฺฉา นิพฺพินฺทหํ กาเย วิปสฺสนาปญฺญาสหิตาย
อคฺคปญฺญาย อตฺตภาเว นิพฺพินฺทึ, วิเสสโตว อชฺฌตฺตสนฺตาเน วิรชฺชิ วิราคํ
อาปชฺชึ, อหํ ยถาภูตาย อปฺปมาทปฏิปตฺติยา มตฺถกปฺปตฺติยา อปฺปมตฺตา สพฺพโส
สํโยชนานํ สมุจฺฉินฺนตฺตา วิสํยุตฺตา อุปสนฺตา จ นิพฺพุตา จ อมฺหีติ.
                   สุนฺทรีนนฺทาเถรีคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                       -------------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๔ หน้า ๑๐๓-๑๑๑. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=34&A=2193&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=34&A=2193&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=442              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=9175              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=9220              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=9220              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]