อรรถกถาเล่มที่ ๓๔ ภาษาบาลีอักษรไทย
 เถรี.อ. (ปรมตฺถที.)

                    ๔๗๐. ๔. สุนฺทรีเถรีคาถาวณฺณนา
      เปตานิ โภติ ปุตฺตานีติอาทิกา สุนฺทริยา เถริยา คาถา.
      อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิการา ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ กุสลํ
อุปจินนฺตี อิโต เอกตึสกปฺเป เวสฺสภุสฺส ภควโต กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา
วิญฺุตํ ปตฺวา เอกทิวสํ สตฺถารํ ปิณฺฑาย จรนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานสา ภิกฺขํ
ทตฺวา ปญฺจปติฏฺิเตน วนฺทิ. ๑- สตฺถา ตสฺสา จิตฺตปฺปสาทํ ตฺวา อนุโมทนํ กตฺวา
ปกฺกามิ. สา เตน ปุญฺกมฺเมน ตาวตึเส นิพฺพตฺติตฺวา ตตฺถ ยาวตายุกํ ตฺวา
ทิพฺพสมฺปตฺตึ อนุภวิตฺวา ตโต จุตา อปราปรํ สุคตีสุเยว สํสรนฺตี ปริปกฺกาณา
หุตฺวา อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท พาราณสิยํ สุชาตสฺส นาม พฺราหฺมณสฺส ธีตา หุตฺวา
นิพฺพตฺติ, ตสฺสา รูปสมฺปตฺติ สุนฺทรีติ นามํ อโหสิ, วยปฺปตฺตกาเล จสฺสา
กนิฏฺภาตา กาลมกาสิ. อถสฺสา ปิตา ปุตฺตโสเกน อภิภูโต ตตฺถ ตตฺถ วิจรนฺโต
วาสิฏฺิตฺเถริยา สมาคนฺตฺวา ตํ โสกวิโนทนการณํ ปุจฺฉนฺโต "เปตานิ โภติ
ปุตฺตานี"ติอาทิกา เทฺว คาถา อภาสิ. เถรี ตํ โสกาภิภูตํ ตฺวา โสกํ วิโนเทตุ-
กามา "พหูนิ ปุตฺตธีตานี"ติอาทิกา เทฺว คาถา วตฺวา อตฺตโน อโสกภาวํ กเถสิ.
ตํ สุตฺวา พฺราหฺมโณ ตํ "กถํ ตฺวํ อยฺเย เอวํ อโสกา ชาตา"ติ อาห. ตสฺส
เถรี รตนตฺตยสฺส คุเณ วณฺเณสิ. ๒-
      อถ พฺราหฺมโณ "กุหึ สตฺถา"ติ ปุจฺฉิตฺวา "อิทานิ มิถิลายํ วิหรตี"ติ ตํ
สุตฺวา ตาวเทว รถํ โยเชตฺวา รเถน มิถิลํ คนฺตฺวา สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา
วนฺทิตฺวา สมฺโมทนียํ กถํ กตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. ตสฺส สตฺถา ธมฺมํ เทเสสิ.
โส ธมฺมํ สุตฺวา ปฏิลทฺธสทฺโธ ปพฺพชิตฺวา วิปสฺสนํ ปฏฺเปตฺวา ฆเฏนฺโต วายมนฺโต
ตติยทิวเส อรหตฺตํ ปาปุณิ. อถ สารถิ รถํ อาทาย พาราณสึ คนฺตฺวา พฺราหฺมณิยา
@เชิงอรรถ: ๑ สี. วนฺทิตฺวา ิตา  ๒ ฉ.ม. เถรี รตนตฺตยคุณํ กเถสิ
ตํ ปวตฺตึ อาโรเจสิ. สุนฺทรีปิ ๑- อตฺตโน ปิตุ ปพฺพชิตภาวํ สุตฺวา "อมฺม อหมฺปิ
ปพฺพชิสฺสามี"ติ มาตรํ อาปุจฺฉิ. มาตา ๒- "ยํ อิมสฺมึ เคเห โภคชาตํ, สพฺพนฺตํ
ตุยฺหํ สนฺตกํ, ตฺวํ อิมสฺส กุลสฺส ทายาทิกา ปฏิปชฺช, อิมํ สพฺพโภคํ ปริภุญฺช,
มา ปพฺพชี"ติ อาห. สา "น มยฺหํ โภเคหิ อตฺโถ, ปพฺพชิสฺสาเมวาหํ อมฺมา"ติ
มาตรํ อนุชานาเปตฺวา มหตึ สมฺปตฺตึ เขฬปิณฺฑํ วิย ฉฑฺเฑตฺวา ปพฺพชิ.
ปพฺพชิตฺวา จ สิกฺขมานาเยว หุตฺวา วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา ฆเฏนฺตี วายมนฺตี
เหตุสมฺปนฺนตาย าณสฺส ปริปากํ คตตฺตา สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปาปุณิ.
เตน วุตฺตํ อปทาเน ๓-:-
            "ปิณฺฑปาตํ จรนฺตสฺส         เวสฺสภุสฺส มเหสิโน
             กฏจฺฉุภิกฺขมุคฺคยฺห          พุทฺธเสฏฺสฺสทาสหํ.
             ปฏิคฺคเหตฺวา สมฺพุทฺโธ      เวสฺสภู โลกนายโก
             วีถิยํ สณฺิโต สตฺถา        อกา เม อนุโมทนํ.
             กฏจฺฉุภิกฺขํ ทตฺวาน         ตาวตึสํ คมิสฺสสิ
             ฉตฺตึสเทวราชูนํ           มเหสิตฺตํ กริสฺสสิ.
             ปญฺาสํ จกฺกวตฺตีนํ         มเหสิตฺตํ กริสฺสสิ
             มนสา ปตฺถิตํ สพฺพํ         ปฏิลจฺฉสิ สพฺพทา.
             สมฺปตฺตึ อนุโภตฺวาน        ปพฺพชิสฺสสิ กิญฺจนา
             สพฺพาสเว ปริญฺาย        นิพฺพายิสฺสสินาสวา.
             อิทํ วตฺวาน สมฺพุทฺโธ       เวสฺสภู โลกนายโก
             นภํ อพฺภุคฺคมี ธีโร         หํสราชาว อมฺพเร.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. สุนฺทรี  ๒ สี. สา  ๓ อิมา คาถา ปาฬิยํ น ทิสฺสนฺติ
             สุทินฺนํ เม ทานํ วรํ        สุยิฏฺา ยาคสมฺปทา
             กฏจฺฉุภิกฺขํ ทตฺวาน         ปตฺตาหํ อจลํ ปทํ.
             เอกตึเส อิโต กปฺเป       ยํ ทานมททึ ตทา
             ทุคฺคตึ นาภิชานามิ         ภิกฺขาทานสฺสิทํ ผลํ.
             กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ  กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
      อรหตฺตํ ปน ปตฺวา ผลสุเขน นิพฺพานสุเขน จ วิหรนฺตี อปรภาเค "สตฺถุ ปุรโตปิ
สีหนาทํ นทิสฺสามี"ติ อุปชฺฌายํ อาปุจฺฉิตฺวา พาราณสิโต นิกฺขมิตฺวา สมฺพหุลาหิ
ภิกฺขุนีหิ สทฺธึ อนุกฺกเมน สาวตฺถึ คนฺตฺวา สตฺถุ สนฺติกํ อุปสงฺกมิตฺวา
สตฺถารํ วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ ิตา สตฺถารา กตปฏิสนฺถารา สตฺถุ โอรสธีตุภาวาทิ-
วิภาวเนน อญฺ พฺยากาสิ. อถสฺสา มาตรํ อาทึ กตฺวา สพฺโพ าติคโณ
ปริชโน จ ปพฺพชิ. สา อปรภาเค อตฺตโน ปฏิปตฺตึ ปจฺจเวกฺขิตฺวา ปิตรา
วุตฺตคาถํ อาทึ กตฺวา อุทานวเสน:-
      [๓๑๓] "เปตานิ โภติ ปุตฺตานิ       ขาทมานา ตุวํ ปุเร
             ตุวํ ทิวา จ รตฺโต จ       อตีว ปริตปฺปสิ.
      [๓๑๔]  สาชฺช สพฺพานิ ขาทิตฺวา     สตปุตฺตานิ พฺราหฺมณี
             วาสิฏฺิ เกน วณฺเณน       น พาฬฺหํ ปริตปฺปสิ.
      [๓๑๕]  พหูนิ ปุตฺตสตานิ           าติสงฺฆสตานิ จ
             ขาทิตานิ อตีตํเส          มม ตุยฺหญฺจ พฺราหฺมณ.
      [๓๑๖]  สาหํ นิสฺสรณํ ตฺวา        ชาติยา มรณสฺส จ
             น โสจามิ น โรทามิ       น จาปิ ปริตปฺปยึ.
      [๓๑๗]  อพฺภุตํ วต วาสิฏฺิ         วาจํ ภาสสิ เอทิสึ
             กสฺส ตฺวํ ธมฺมมญฺาย        คิรํ ภาสสิ เอทิสึ.
      [๓๑๘]  เอส พฺราหฺมณ สมฺพุทฺโธ     นครํ มิถิลํ ปติ
             สพฺพทุกฺขปฺปหานาย         ธมฺมํ เทเสสิ ปาณินํ.
      [๓๑๙]  ตสฺส พฺรหฺเม อรหโต       ธมฺมํ สุตฺวา นิรูปธึ
             ตตฺถ วิญฺาตสทฺธมฺมา       ปุตฺตโสกํ พฺยปานุทึ.
      [๓๒๐]  โส อหมฺปิ คมิสฺสามิ        นครํ มิถิลํ ปติ
             อปฺเปว มํ โส ภควา       สพฺพทุกฺขา ปโมจเย.
      [๓๒๑]  อทฺทส พฺราหฺมโณ พุทฺธํ      วิปฺปมุตฺตํ นิรูปธึ
             สฺวสฺส ธมฺมมเทเสสิ        มุนิ ทุกฺขสฺส ปารคู.
      [๓๒๒]  ทุกฺขํ ทุกฺขสมุปฺปาทํ         ทุกฺขสฺส จ อติกฺกมํ
             อริยฏฺงฺคิกํ มคฺคํ          ทุกฺขูปสมคามินํ.
      [๓๒๓]  ตตฺถ วิญฺาตสทฺธมฺโม       ปพฺพชฺชํ สมโรจยิ
             สุชาโต ตีหิ รตฺตีหิ         ติสฺโส วิชฺชา อผสฺสยิ.
      [๓๒๔]  เอหิ สารถิ คจฺฉาหิ        รถํ นิยฺยาทยาหิมํ
             อาโรคฺยํ พฺราหฺมณึ วชฺช    `ปพฺพชิ ทานิ พฺราหฺมโณ
             สุชาโต ตีหิ รตฺตีหิ         ติสฺโส วิชฺชา อผสฺสยิ.'
      [๓๒๕]  ตโต จ รถมาทาย         สหสฺสญฺจาปิ สารถิ
             อาโรคฺยํ พฺราหฺมณึโวจ     `ปพฺพชิ ทานิ พฺราหฺมโณ
             สุชาโต ตีหิ รตฺตีหิ         ติสฺโส วิชฺชา อผสฺสยิ.'
      [๓๒๖]  เอตญฺจาหํ อสฺสรถํ         สหสฺสญฺจาปิ สารถิ
             เตวิชฺชํ พฺราหฺมณํ สุตฺวา     ปุณฺณปตฺตํ ททามิ เต.
      [๓๒๗]  ตุเยฺหว โหตฺวสฺสรโถ       สหสฺสญฺจาปิ พฺราหฺมณิ
              อหมฺปิ ปพฺพชิสฺสามิ        วรปญฺสฺส สนฺติเก.
                   [๓๒๘] หตฺถี ควสฺสํ มณิกุณฺฑลญฺจ
                         ผีตญฺจิมํ คหวิภวํ ปหาย
              ปิตา ปพฺพชิโต ตุยฺหํ        ภุญฺช โภคานิ สุนฺทรี
              ตุวํ ทายาทิกา กุเล.
                   [๓๒๙] หตฺถี ควสฺสํ มณิกุณฺฑลญฺจ
                         รมฺมญฺจิมํ คหวิภวํ ปหาย
              ปิตา ปพฺพชิโต มยฺหํ        ปุตฺตโสเกน อฏฺฏิโต
              อหมฺปิ ปพฺพชิสฺสามิ         ภาตุโสเกน อฏฺฏิตา.
       [๓๓๐]  โส เต อิชฺฌตุ สงฺกปฺโป     ยํ ตฺวํ ปตฺเถสิ สุนฺทรี
              อุตฺติฏฺปิณฺโฑ อุญฺโฉ จ      ปํสุกูลญฺจ จีวรํ
              เอตานิ อภิสมฺโภนฺตี        ปรโลเก อนาสวา.
       [๓๓๑]  สิกฺขมานาย เม อยฺเย      ทิพฺพจกฺขุ วิโสธิตํ
              ปุพฺเพนิวาสํ ชานามิ        ยตฺถ เม วุสิตํ ปุเร.
       [๓๓๒]  ตุวํ นิสฺสาย กลฺยาณิ        เถริ สํฆสฺส โสภเน
              ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา     กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.
       [๓๓๓]  อนุชานาหิ เม อยฺเย       อิจฺเฉ สาวตฺถิ คนฺตเว
              สีหนาทํ นทิสฺสามิ          พุทฺธเสฏฺสฺส สนฺติเก.
       [๓๓๔]  ปสฺส สุนฺทริ สตฺถารํ        เหมวณฺณํ หริตฺตจํ
              อทนฺตานํ ทเมตารํ         สมฺพุทฺธมกุโตภยํ.
       [๓๓๕]  ปสฺส สุนฺทิรมายนฺตึ         วิปฺปมุตฺตํ นิรูปธึ
              วีตราคํ วิสํยุตฺตํ           กตกิจฺจํ อนาสวํ.
       [๓๓๖]  พาราณสิโต นิกฺขมฺม        ตว สนฺติกมาคตา
              สาวิกา เต มหาวีร        ปาเท วนฺทติ สุนฺทรี.
       [๓๓๗]  ตุวํ พุทฺโธ ตุวํ สตฺถา       ตุยฺหํ ธีตามฺหิ พฺราหฺมณ
              โอรสา มุขโต ชาตา       กตกิจฺจา อนาสวา.
       [๓๓๘]  ตสฺสา เต สฺวาคตํ ภทฺเท    ตโต เต อทุราคตํ
              เอวํ หิ ทนฺตา อายนฺติ      สตฺถุ ปาทานิ วนฺทิกา
              วีตราคา วิสํยุตฺตา         กตกิจฺจา อนาสวา"ติ
อิมา คาถา ปจฺจุทาหาสิ.
      ตตฺถ เปตานีติ มตานิ. โภตีติ ตํ อาลปติ. ปุตฺตานีติ ลิงฺควิปลฺลาเสน วุตฺตํ,
เปเต ปุตฺเตติ อตฺโถ. เอโก เอว จ ตสฺสา ปุตฺโต มโต, พฺราหฺมโณ ปน
"จิรกาลํ อยํ โสเกน อฏฺฏา หุตฺวา วิจริ, พหู มญฺเ อิมิสฺสา ปุตฺตา มตา"ติ
เอวํสญฺี หุตฺวา พหุวจเนนาห. ตถา จ "สาชฺช สพฺพานิ ขาทิตฺวา สตปุตฺตานี"ติ.
ขาทมานาติ โลกโวหารวเสน ขุํสนวจนเมตํ. โลเก หิ ยสฺสา อิตฺถิยา ชาตชาตา
ปุตฺตา มรนฺติ, ตํ ครหนฺตา "ปุตฺตขาทินี"ติอาทึ วทนฺติ. อตีวาติ อติวิย ภุสํ.
ปริตปฺปสีติ สนฺตปฺปสิ, ปุเรติ โยชนา. อยํ เหตฺถ สงฺเขปตฺโถ:- โภติ วาสิฏฺิ
ปุพฺเพ ตฺวํ มตปุตฺตา หุตฺวา โสจนฺตี ปริเทวนฺตี อติวิย โสกาย สมปฺปิตา ๑-
คามนิคมราชธานิโย อาหิณฺฑสิ.
@เชิงอรรถ: ๑ สี. โสกสมปฺปิตา
      สาชฺชาติ สา อชฺช, สา ตฺวํ เอตรหิ สพฺพานิ สตปุตฺตานิ ขาทิตฺวาติ
อตฺโถ. ๑- "สชฺชา"ติ วา ปาโ. เกน วณฺเณนาติ เกน การเณน.
      ขาทิตานีติ เถรีปิ พฺราหฺมเณน วุตฺตปริยาเยน ๒- วทติ. ขาทิตานิ วา พฺยคฺฆ-
ทีปิวิฬาราทิชาติโย สนฺธาเยวมาห. อตีตํเสติ อตีตโกฏฺาเส, อติกฺกนฺตภเวสูติ
อตฺโถ. มม ตุยฺหญฺจาติ มยา จ ตยา จ.
      นิสฺสรณํ ตฺวาติ ชาติยา มรณสฺส จ นิสฺสรณภูตํ นิพฺพานํ มคฺคาเณน
ปฏิวิชฺฌิตฺวา. น จาปิ ปริตปฺปยินฺติ น ปริตุปายาสึ, อหํ อุปายาสํ นาปชฺชินฺติ
อตฺโถ.
      อพฺภุตํ วตาติ อจฺฉริยํ วต. ตํ หิ อพฺภุตํ ปุพฺเพ อภูตํ อพฺภุตนฺติ วุจฺจติ.
เอทิสินฺติ เอวรูปึ, "น โสจามิ น โรทามิ, น จาปิ ปริตปฺปยินฺ"ติ เอวํ โสจนาทีนํ
อภาวทีปนิวาจํ. กสฺส ตฺวํ ธมฺมมญฺายาติ เกวลํ ยถา เอทิโส ธมฺโม ลทฺธุํ
น สกฺกา, ตสฺมา กสฺส นาม สตฺถุโน ธมฺมญฺาย คิรํ ๓- วาจํ ๔- ภาสสิ เอทิสนฺติ
สตฺถารํ สาสนญฺจ ปุจฺฉติ.
      นิรูปธินฺติ นิทฺทุกฺขํ. วิญฺาตสทฺธมฺมาติ ปฏิวิทฺธอริยสจฺจธมฺมา.
พฺยปานุทินฺติ นีหรึ ปชหึ.
      วิปฺปมุตฺตนฺติ สพฺพโส วิมุตฺตํ, สพฺพกิเลเสหิ สพฺพภเวหิ จ วิสํยุตฺตํ.
สฺวสฺสาติ โส สมฺมาสมฺพุทฺโธ อสฺส พฺราหฺมณสฺส.
      ตตฺถาติ ตสฺสํ จตุสจฺจธมฺมเทสนายํ. ๕-
      รถํ นิยฺยาทยาหิมนฺติ อิมํ รถํ พฺราหฺมณิยา นิยฺยาเทหิ.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. สา ตฺวํ เอตรหีติ อตฺโถ  ๒ ฉ.ม. วุตฺตปริยาเยเนว  ๓ ฉ.ม. ถิรํ
@๔ ฉ.ม. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ  ๕ สี. จตุสจฺจธมฺมเทสนํ
      สหสฺสญฺจาปีติ มคฺคปริพฺพยตฺถํ นีตํ กหาปณสหสฺสญฺจาปิ อาทาย
นิยฺยาเทหีติ โยชนา.
      อสฺสรถนฺติ อสฺสยุตฺตํ รถํ. ปุณฺณปตฺตนฺติ ตุฏฺิทานํ.
      เอวํ พฺราหฺมณิยา ตุฏฺิทาเน ทิยฺยมาเน ตํ อสมฺปฏิจฺฉนฺโต สารถิ "ตุเยฺหว
โหตู"ติ คาถํ วตฺวา สตฺถุ สนฺติเกเยว คนฺตฺวา ปพฺพชิ. ปพฺพชิเต ปน สารถิมฺหิ
พฺราหฺมณี อตฺตโน ธีตรํ สุนฺทรึ อามนฺเตตฺวา ฆราวาเส นิโยเชนฺตี "หตฺถี
ควสฺสนฺ"ติ คาถมาห. ตตฺถ หตฺถีติ หตฺถิโน. ควสฺสนฺติ คาโว จ อสฺสา จ.
มณิกุณฺฑลญฺจาติ มณิ จ กุณฺฑลานิ จ. ผีตญฺจิมํ คหวิภวํ ปหายาติ อิมํ หตฺถิ-
อาทิปฺปเภทํ ยถาวุตฺตํ อวุตฺตญฺจ เขตฺตวตฺถุหิรญฺสุวณฺณาทิเภทํ ผีตํ ปหูตญฺจ
คหวิภวํ เคหูปกรณํ อญฺญฺจ ทาสิทาสาทิกํ สพฺพํ ปหาย ตว ปิตา ปพฺพชิโต.
ภุญฺช โภคานิ สุนฺทรีติ สุนฺทริ ตฺวํ อิเม โภเค ภุญฺชสฺสุ. ตุวํ ทายาทิกา
กุเลติ ตุวํ หิ อิมสฺมึ กุเล ทายชฺชารหาติ.
      ตํ สุตฺวา สุนฺทรี อตฺตโน เนกฺขมฺมชฺฌาสยํ ปกาเสนฺตี "หตฺถี ควสฺสนฺ"ติ-
อาทิมาห.
      อถ นํ มาตา เนกฺขมฺเมเยว นิโยเชนฺตี "โส เต อิชฺฌตู"ติอาทินา ๑-
ทิยทฺฒคาถมาห. ตตฺถ ยํ ตฺวํ ปตฺเถสิ สุนฺทรีติ สุนฺทริ ตฺวํ อิทานิ ยํ ปตฺเถสิ
อากงฺขสิ. โส ตว ปพฺพชฺชาย สงฺกปฺโป ปพฺพชฺชาย ฉนฺโท อิชฺฌตุ อนนฺตราเยน สิชฺฌตุ.
อุตฺติฏฺปิณฺโฑติ ฆเร ฆเร ปติฏฺิตฺวา ลทฺธพฺพภิกฺขาปิณฺโฑ. อุญฺโฉติ ตทตฺถํ
ฆรปฏิปาฏิยา อาหิณฺฑนํ อุทฺทิสฺส านญฺจ. ๒- เอตานีติ อุตฺติฏฺปิณฺฑาทีนิ.
อภิสมฺโภนฺตีติ อนิพฺพินฺนรูปา ชงฺฆพลํ นิสฺสาย อภิสมฺภวนฺตี, สาเธนฺตีติ อตฺโถ.
@เชิงอรรถ: ๑ สี. อาทิกํ  ๒ อิ. อาหิณฺฑนฺตา อุตฺติฏฺานญฺจ
      อถ สุนฺทรี "สาธุ อมฺมา"ติ มาตุยา ปฏิสฺสุณิตฺวา นิกฺขมิตฺวา ภิกฺขุนุปสฺสยํ
คนฺตฺวา สิกฺขมานาเยว สมานา ติสฺโส วิชฺชา สจฺฉิกตฺวา "สตฺถุ สนฺติกํ
คมิสฺสามี"ติ อุปชฺฌายํ อาโรเจตฺวา ภิกฺขุนีหิ สทฺธึ สาวตฺถึ อคมาสิ. เตน วุตฺตํ
"สิกฺขมานาย เม อยฺเย"ติอาทิ. ตตฺถ สิกฺขมานาย เมติ สิกฺขมานาย สมานาย มยา.
อยฺเยติ อตฺตโน อุปชฺฌายํ อาลปติ.
      ตุวํ นิสฺสาย กลฺยาณิ, เถริ สํฆสฺส โสภเนติ ภิกฺขุนิสํเฆ วุฑฺฒตรภาเวน
ถิรคุณโยเคน จ สํฆตฺเถริ โสภเนหิ สีลาทีหิ สมนฺนาคตตฺตา โสภเน กลฺยาณิ
กลฺยาณมิตฺเต อยฺเย ตํ นิสฺสาย มยา ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา กตํ พุทฺธสฺส
สาสนนฺติ โยชนา.
      อิจฺเฉติ อิจฺฉามิ. สาวตฺถิ คนฺตเวติ สาวตฺถึ คนฺตุํ. สีหนาทํ นทิสฺสามีติ
อญฺพฺยากรณเมว สนฺธายาห.
      อถ สุนฺทรี อนุกฺกเมน สาวตฺถึ คนฺตฺวา วิหารํ ปวิสิตฺวา สตฺถารํ ธมฺมาสเน
นิสินฺนํ ทิสฺวา อุฬารปีติโสมนสฺสํ ปฏิสํเวทยมานา อตฺตานเมว อาลปนฺตี อาห
"ปสฺส สุนฺทรี"ติ. เหมวณฺณนฺติ สุวณฺณวณฺณํ. หริตฺตจนฺติ กาญฺจนสนฺนิภตฺตจํ.
เอตฺถ จ ภควา ปีตวณฺเณน "สุวณฺณวณฺโณ"ติ วุจฺจติ. อถโข สมฺมเทว ฆํสิตฺวา
ชาติหิงฺคุลเกน อนุลิมฺปิตฺวา สุปริมชฺชิตกาญฺจนาทาสสนฺนิโภติ ทสฺเสตุํ
"เหมวณฺณนฺ"ติ วตฺวา "หริตฺตจนฺ"ติ วุตฺตํ.
      ปสฺส สุนฺทริมายนฺตินฺติ ตํ สุนฺทรึ นามิกํ มํ ภควา อาคจฺฉนฺตึ ปสฺส.
"วิปฺปมุตฺตนฺ"ติอาทินา อญฺ พฺยากโรนฺตี ปีติวิปฺผารวเสน วทติ.
      กุโต ปน อาคตา, กตฺถ จ อาคตา, กีทิสา จายํ สุนฺทรีติ อาสงฺกนฺตานํ
อาสงฺกํ นิวตฺเตตุํ "พาราณสิโต"ติ คาถํ วตฺวา ตตฺถ "สาวิกา จา"ติ วุตฺตมตฺถํ
ปากฏตรํ กาตุํ "ตุวํ พุทฺโธ"ติ คาถมาห. ตสฺสตฺโถ:- อิมสฺมึ สเทวเก โลเก
ตุวเมเวโก สพฺพญฺุพุทฺโธ, ทิฏฺธมฺมิกสมฺปรายิกปรมตฺเถหิ ยถารหํ อนุสาสนโต
ตุวํ เม สตฺถา, อหญฺจ ขีณาสวพฺราหฺมณี ภควา ตุยฺหํ อุเร วายาม ๑- ชนิตาภิ-
ชาติตาย โอรสา, มุขโต ปวตฺตธมฺมโฆเสน สาสนสฺส จ ปมุขภูเตน อริยมคฺเคน
ชาตตฺตา มุขโต ชาตา, นิฏฺิตปริญฺาตาทิกรณียตาย กตกิจฺจา, สพฺพโส อาสวานํ
เขปิตตฺตา อนาสวาติ.
      อถสฺสา สตฺถา อาคมนํ อภินนฺทนฺโต "ตสฺสา เต สฺวาคตนฺ"ติ คาถมาห.
ตสฺสตฺโถ:- ยา ตฺวํ มยา อธิคตธมฺมํ ยาถาวโต อธิคจฺฉิ. ตสฺสา เต ภทฺเท
สุนฺทริ อิธ มม สนฺติเก อาคตํ อาคมนํ สุอาคตํ. ตโต เอว ตํ อทุราคตํ
น ทุราคตํ โหติ. กสฺมา? ยสฺมา เอวํ หิ ทนฺตา อายนฺตีติ, ยถา ตฺวํ สุนฺทริ,
เอวํ หิ อุตฺตเมน อริยมคฺคทมเถน ทนฺตา ตโต เอว สพฺพธิ วีตราคา สพฺเพสมฺปิ
สํโยชนานํ สมุจฺฉินฺนตฺตา วิสํยุตฺตา กตกิจฺจา อนาสวา สตฺถุ ปาทานํ วนฺทิกา
อาคจฺฉนฺติ, ตสฺมา ตสฺสา เต สฺวาคตํ อทุราคตนฺติ โยชนา.
                     สุนฺทรีเถรีคาถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
                      ---------------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๔ หน้า ๒๘๙-๒๙๘.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=34&A=6197&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=34&A=6197&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=470
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=9782
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=9821
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=9821
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26