อรรถกถาเล่มที่ ๓๕ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๑ เอกนิปาต(๑)

                    ๓ เสริววาณิชชาตกํ
     อิธ เจ หิ นํ วิราเธสีติ อิทํ ธมฺมเทสนํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรนฺโต
เอกํ โอสฺสฏฺฐวิริยเมว ภิกฺขุํ อารพฺภ กเถสิ ฯ ตญฺหิ ปุริมนเยเนว
ภิกฺขูหิ อานีตํ ทิสฺวา สตฺถา อาห ภิกฺขุ ตฺวํ เอวรูเป มคฺคผลทายเก
สาสเน ปพฺพชิตฺวา วิริยํ โอสฺสชฺชนฺโต สตสหสฺสคฺฆนิกาย
กาญฺจนปาติยา ปริหีโน เสริวพาณิโช วิย จิรํ โสจิสฺสสีติ ฯ
ภิกฺขู ตสฺสตฺถสฺส อาวิภาวนตฺถํ ภควนฺตํ ยาจึสุ ฯ ภควา ภวนฺตเรน
ปฏิจฺฉนฺนการณํ ปากฏํ อกาสิ ฯ
     อตีเต อิโต ปญฺจเม กปฺเป โพธิสตฺโต เสริวรฏฺเฐ เสริโว
นาม กจฺฉปุตฺตพาณิโช อโหสิ ฯ โส เสริวนามเกน เอเกน
โลลกจฺฉปุตฺตพาณิเชน สทฺธึ โวหารตฺถาย คจฺฉนฺโต นีลพาหํ นาม นทึ
อุตฺตริตฺวา อริฏฺฐปุรํ นาม นครํ ปวิสนฺโต นครวีถิโย ภาเชตฺวา
อตฺตโน ปตฺตวีถิยํ ภณฺฑํ วิกฺกิณนฺโต วิจริ ฯ อิตโรปิ อตฺตโน
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๗๒.
ปตฺตวีถึเยว คณฺหิ ฯ ตสฺมึ จ นคเร เอกเสฏฺฐิกุลํ ปริชิณฺณํ อโหสิ ฯ
สพฺเพ ปุตฺตภาติกา จ ธนํ จ ปริกฺขยํ อคมํสุ ฯ เอกา ทาริกา
อยฺยิกาย สทฺธึ อวเสสา อโหสิ ฯ ตา เทฺวปิ ปเรสํ ภตึ กตฺวา
ชีวนฺติ ฯ เคเห ปน ตาสํ มหาเสฏฺฐินา ปริภุตฺตปุพฺพา สุวณฺณปาติ
ภาชนนฺตเร นิกฺขิตฺตา ทีฆรตฺตํ อนวลญฺชิยมานา มลคฺคหิตา อโหสิ ฯ
ตา ตสฺสา สุวณฺณปาติภาวมฺปิ น ชานนฺติ ฯ โส โลลพาณิโช ตสฺมึ
สมเย มณฺฑิเก คณฺหถ มณฺฑิเก คณฺหถาติ วิจรนฺโต ตํ ฆรทฺวารํ
ปาปุณิ ฯ สา กุมาริกา ตํ ทิสฺวา อยฺยิกํ อาห อมฺม มยฺหํ เอกํ ปิลนฺธนํ
คณฺหาติ ฯ อมฺม มยํ ทุคฺคตา กึ ทตฺวา คณฺหิสฺสามาติ ฯ อยํ โน ปาติ
อตฺถิ โน จ อมฺหากํ อุปการา อิมํ ทตฺวา คณฺหาติ ฯ สา พาณิชํ
ปกฺโกสาเปตฺวา อาสเน นิสีทาเปตฺวา ตํ ปาตึ ทตฺวา อยฺย อิมํ
คเหตฺวา ตว ภคินิยา กิญฺจิเทว เทหีติ อาห ฯ พาณิโช ปาตึ หตฺเถน
คเหตฺวาว สุวณฺณปาติ ภวิสฺสตีติ ปริวตฺเตตฺวา ปาติปิฏฺฐิยํ สูจิยา
เลขํ กฑฺฒิตฺวา สุวณฺณภาวํ ญตฺวา อิเมสํ กิญฺจิ อทตฺวา อิมํ
ปาตึ หริสฺสามีติ อยํ กึ อคฺฆติ อฑฺฒมาสโกปิสฺสา มูลํ น
โหตีติ ภูมิยํ ขิปิตฺวา อุฏฺฐายาสนา ปกฺกามิ ฯ เตน
ปวิสิตฺวา นิกฺขนฺตวีถึ อิตโร ปวิสิตุํ ลภตีติ โพธิสตฺโต ตํ
วีถึ ปวิสิตฺวา มณฺฑิเก คณฺหถาติ ตเมว ฆรทฺวารํ ปาปุณิ ฯ
ปุน สา กุมาริกา ตเถว อยฺยิกํ อาห ฯ อถ นํ อยฺยิกา อมฺม
อิมํ อาคตพาณิโช ตํ ปาตึ ภูมิยํ ขิปิตฺวา คโต อิทานิ กึ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๗๓.
ทตฺวา คณฺหิสฺสามีติ อาห ฯ อมฺม โส พาณิโช ผรุสวาโจ อยํ
ปน ปิยทสฺสโน มุทุสลฺลาโป อปฺเปว นาม คณฺเหยฺยาติ ฯ เตนหิ
ปกฺโกสาหีติ ฯ สา ตํ ปกฺโกสิ ฯ อถสฺส เคหํ ปวิสิตฺวา นิสินฺนสฺส
ตํ ปาตึ อทํสุ ฯ โส ตสฺสา สุวณฺณปาติภาวํ ญตฺวา อมฺม
อยํ ปาติ สตสหสฺสํ อคฺฆติ ปาติอคฺฆนกํ ภณฺฑํ มยฺหํ หตฺเถ
นตฺถีติ อาห ฯ อยฺย ปฐมํ อาคตพาณิโช อยํ อฑฺฒมาสกํปิ น
อคฺฆตีติ ภูมิยํ ขิปิตฺวา คโต อยํ ปน ตว ปุญฺเญน สุวณฺณปาติ
ชาตา ภวิสฺสติ มยํ อิมํ ตุยฺหํ เทม กิญฺจิเทว โน ทตฺวา
อิมํ คเหตฺวา ยาหีติ ฯ โพธิสตฺโต ตสฺมึ ขเณ หตฺถคตานิ ปญฺจ
กหาปณสตานิ ปญฺจสตคฺฆนิกํ ภณฺฑํ จ สพฺพํ ทตฺวา มยฺหํ
อิมํ ตุลญฺจ ปสิพฺพกญฺจ อฏฺฐ จ กหาปเณ เทถาติ เอตฺตกํ
ยาจิตฺวา ตํ อาทาย ปกฺกามิ ฯ โส สีฆเมว นทีตีรํ คนฺตฺวา
นาวิกสฺส อฏฺฐ กหาปเณ ทตฺวา นาวํ อภิรุยฺหิ ฯ พาลพาณิโชปิ
ปุน เคหํ คนฺตฺวา อาหรถ ตํ ปาตึ ตุมฺหากํ กิญฺจิเทว ทสฺสามีติ
อาห ฯ สา ตํ ปริภาสิตฺวา ตฺวํ อมฺหากํ สตสหสฺสคฺฆนิกํ
สุวณฺณปาตึ อฑฺฒมาสกคฺฆนิกํปิ อกาสิ ตุยฺหํ ปน สามิกสทิโส
เอโก ธมฺมิกพาณิโช อมฺหากํ สหสฺสํ ทตฺวา ตํ อาทาย คโตติ
อาห ฯ ตํ สุตฺวา สตสหสฺสคฺฆนิกาย หิ สุวณฺณปาติยา
ปริหีโนมฺหิ มหาชานิกโร วต เม อยนฺติ สญฺชาตพลวโสโก สตึ
ปจฺจุปฏฺฐเปตุํ อสกฺโกนฺโต วิสญฺญี หุตฺวา อตฺตโน หตฺถคเต
กหาปเณ เจว ภณฺฑกญฺจ ฆรทฺวาเรเยว วิกิริตฺวา นิวาสนปารุปนํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๗๔.
ปหาย ตุลาทณฺฑํ มุคฺครํ กตฺวา อาทาย โพธิสตฺตสฺส อนุปทํ
ปกฺกนฺโต ตํ นทีตีรํ คนฺตฺวา โพธิสตฺตํ คจฺฉนฺตํ ทิสฺวา อมฺโภ
นาวิก นาวํ นิวตฺเตหีติ อาห ฯ โพธิสตฺโต มา นิวตฺตยีติ ปฏิเสเธติ ฯ
อิตรสฺสาปิ โพธิสตฺตํ คจฺฉนฺตํ ปสฺสนฺตสฺเสว พลวโสโก อุทปาทิ
หทยํ อุณฺหํ อโหสิ มุขโต โลหิตํ อุคฺคจฺฉิ ฯ วาปีกทฺทโม วิย
หทยํ ผลิ ฯ โส โพธิสตฺเต อาฆาตํ พนฺธิตฺวา ตตฺเถว ชีวิตกฺขยํ
ปาปุณิ ฯ อิทํ ปฐมํ เทวทตฺตสฺส โพธิสตฺเต อาฆาตพนฺธนํ ฯ
โพธิสตฺโต ทานาทีนิ ปุญฺญานิ กตฺวา ยถากมฺมํ อคมาสิ ฯ
     สมฺมาสมฺพุทฺโธ อิมํ ธมฺมเทสนํ กเถตฺวา อภิสมฺพุทฺโธว หุตฺวา
อิมํ คาถมาห
        อิธ เจ นํ วิราเธสิ        สทฺธมฺมสฺส นิยามกํ
        จิรํ ตฺวํ อนุตปฺเปสิ         เสริวายํว พาณิโชติ ฯ
     ตตฺถ อิธ เจ นํ วิราเธสิ สทฺธมฺมสฺส นิยามกนฺติ อิมสฺมึ
สาสเน เอวํ สทฺธมฺมสฺส นิยามกสงฺขาตํ โสตาปตฺติมคฺคํ วิราเธสิ
เจ ยทิ วิราเธสิ วิริยํ โอสฺสชฺชนฺโต นาธิคจฺฉสิ น ปฏิลภสีติ
อตฺโถ  ฯ จิรํ ตฺวํ อนุตปฺเปสีติ เอวํ สนฺเต ตฺวํ ทีฆมทฺธานํ โสจนฺโต
ปริเทวนฺโต สทา อนุตปฺเปสฺสสิ ฯ อถวา โอสฺสฏฺฐวิริยตาย
อริยมคฺคสฺส วิราธิตตฺตา ทีฆรตฺตํ นิรยาทีสุ อุปฺปนฺโน นานปฺปการานิ
ทุกฺขานิ อนุภวนฺโต อนุตปฺเปสฺสสิ กิลมิสฺสสีติ อยเมตฺถ อตฺโถ ฯ
กถํ ฯ เสริวายํว พาณิโชติ เสริวาติ เอวํนามโก อยํ วาณิโช
ยถา ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ ยถา ปุพฺเพ เสริวา นาม พาณิโช
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๗๕.
สตสหสฺสคฺฆนิกํ สุวณฺณปาตึ ลภิตฺวา ตสฺสา คหณตฺถาย วิริยํ
อกตฺวา ตโต ปริหีโน อนุตปฺปิ เอวเมว ตฺวํปิ อิมสฺมึ สาสเน
ปฏิยตฺตสุวณฺณปาติสทิสํ อริยมคฺคํ โอสฺสฏฺฐวิริยตาย อนธิคจฺฉนฺโต
ตโต ปริหีโน ทีฆรตฺตํ อนุตปฺเปสฺสสิ สเจ ปน วิริยํ น โอสฺสชฺชิสฺสสิ
ปณฺฑิตวาณิโช สุวณฺณปาตึ ปฏิลภติ วิย มม สาสเน นววิธํปิ
โลกุตฺตรธมฺมํ ปฏิลภิสฺสสีติ ฯ
     เอวมสฺส สตฺถา อรหตฺเตน กูฏํ คณฺหนฺโต อิมํ ธมฺมเทสนํ
ทสฺเสตฺวา จตฺตาริ สจฺจานิ ปกาเสสิ ฯ สจฺจปริโยสาเน โอสฺสฏฺฐวิริโย
ภิกฺขุ อคฺคผเล อรหตฺเต ปติฏฺฐาสิ ฯ สตฺถาปิ เทฺว วตฺถูนิ กเถตฺวา
อนุสนฺธึ ฆเฏตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ตทา พาลวาณิโช เทวทตฺโต
อโหสิ ปณฺฑิตวาณิโช อหเมว อโหสีติ เทสนํ นิฏฺฐาเปสิ ฯ
                  เสริววาณิชชาตกํ ตติยํ ฯ
                  ------------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๕ หน้า ๑๗๑-๑๗๕.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=35&A=3587&modeTY=2&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=35&A=3587&modeTY=2&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=3
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=19
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=19
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=19
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27