อรรถกถาเล่มที่ ๔๐ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๖ เอกาทสก-ปกิณฺณก

                      ๔ กามชาตกํ ฯ
     กามํ กามยมานสฺสาติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต อญฺตรํ
พฺราหฺมณํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     เอโก กิร สาวตฺถิวาสี พฺราหฺมโณ อจิรวติตีเร เขตฺตกรณตฺถาย
อรญฺ โกเฏสิ ฯ สตฺถา ตสฺส อุปนิสฺสยํ ทิสฺวา สาวตฺถิยํ ปิณฺฑาย
ปวิสนฺโต มคฺคา โอกฺกมฺม เตน สทฺธึ ปฏิสนฺถารํ กตฺวา กึ กโรสิ
พฺราหฺมณาติ วตฺวา เขตฺตฏฺานํ โกฏาเปสึ โภ โคตมาติ วุตฺเต
สาธุ พฺราหฺมณกมฺมํ กโรหีติ วตฺวา อคมาสิ ฯ เอเตเนวุปาเยน
ฉินฺนรุกฺเข หาเรตฺวา เขตฺตสฺส โสธนกาเล เกทารพนฺธนกาเล
วปนกาเลติ ปุนปฺปุนํ คนฺตฺวา เตน สทฺธึ ปฏิสนฺถารํ อกาสิ ฯ
ปุนทิวเส โส พฺราหฺมโณ อชฺช โภ โคตม มยฺหํ วปฺปมงฺคลํ
อหํ อิมสฺมึ สสฺเส นิปฺผนฺเน พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสงฺฆสฺส
มหาทานํ ทสฺสามีติ อาห ฯ สตฺถา ตุณฺหีภาเวน อธิวาเสตฺวา
ปกฺกามิ ฯ ปุเนกทิวสํ พฺราหฺมโณ สสฺสํ โอโลเกนฺโต
อฏฺาสิ ฯ สตฺถา ตตฺถ กึ กโรสิ พฺราหฺมณาติ ปุจฺฉิตฺวา
สสฺสํ โอโลเกมิ โภ โคตมาติ วุตฺเต สาธุ พฺราหฺมณาติ
วตฺวา ปกฺกามิ ฯ ตทา พฺราหฺมโณ จินฺเตสิ สมโณ โคตโม
อภิณฺหํ อาคจฺฉติ นิสฺสํสยํ ภตฺเตน อตฺถิโก ทสฺสามิสฺส
ภตฺตนฺติ ฯ ตสฺเสวํ จินฺเตตฺวา เคหํ คตทิวเส สตฺถาปิ ตตฺถ
อคมาสิ ฯ อถ พฺราหฺมณสฺส อติวิย วิสฺสาโส อุปฺปชฺชิ ฯ
อถาปรภาเค ปริณเต สสฺเส เสฺว เขตฺตํ ลายิสฺสามีติ สนฺนิฏฺานํ
กตฺวา นิปนฺเน พฺราหฺมเณ อจิรวติยา อุปริ สพฺพรตฺตึ ฆนกรวสฺสํ
วสฺสิ ฯ มโหโฆ อาคนฺตฺวา เอกนาลิมตฺตํปิ อเสเสตฺวา สพฺพํ
สสฺสํ สมุทฺทํ ปเวเสสิ ฯ พฺราหฺมโณ โอฆมฺหิ โอสริเต สสฺสวินาสํ
โอโลเกตฺวา สกภาเวน สณฺาเรตุํ นาสกฺขิ พลวโสกาภิภูโต
หตฺเถน อุรํ ปหริตฺวา ปริเทวมาโน เคหํ คนฺตฺวา วิลปนฺโต นิปชฺชิ ฯ
สตฺถา ปจฺจูสสมเย โสกาภิภูตํ พฺราหฺมณํ ทิสฺวา พฺราหฺมณสฺส
อวสฺสโย ภวิสฺสามีติ ปุนทิวเส สาวตฺถิยํ ปิณฺฑาย จริตฺวา
ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต ภิกฺขู วิหารํ เปเสตฺวา ปจฺฉาสมเณน
สทฺธึ ตสฺส เคหทฺวารํ อคมาสิ ฯ พฺราหฺมโณ สตฺถุ อาคตภาวํ
สุตฺวา ปฏิสนฺถารตฺถาย เม สหาโย อาคโต ภวิสฺสตีติ
ลทฺธสฺสาโส อาสนํ ปญฺาเปสิ ฯ สตฺถา ปวิสิตฺวา ปญฺตฺตาสเน
นิสีทิ พฺราหฺมณ กสฺมา ทุพฺพณฺโณสิ กินฺเต อผาสุกนฺติ ปุจฺฉิ ฯ
โภ โคตม อจิรวติตีเร มยา รุกฺขจฺเฉทโต ปฏฺาย กตํ กมฺมํ
ตุมฺเห ชานาถ อหํ อิมสฺมึ สสฺเส นิปฺผนฺเน ตุมฺหากํ ทานํ
ทสฺสามีติ วกฺขามิ อิทานิ เม สพฺพนฺตํ สสฺสํ มโหโฆ สมุทฺทเมว
ปเวเสสิ ตํ กิญฺจิ อวสิฏฺ  นตฺถิ สกฏสตมตฺตํ ธญฺ วินฏฺ
เตน เม มหาโสโก อุปฺปนฺโนติ ฯ กึ ปน พฺราหฺมณ โสจนฺตสฺส
นฏฺ ปุนาคจฺฉตีติ ฯ โนเหตํ โภ โคตมาติ ฯ เอวํ สนฺเตปิ
กสฺมา โสจสิ อิเมสํ สตฺตานํ ธนธญฺนาม อุปฺปชฺชนกาเล
อุปฺปชฺชติ นสฺสนกาเล นสฺสติ กิญฺจิ สงฺขารคตํ อนสฺสนธมฺมํนาม
นตฺถิ มา จินฺตยีติ ฯ อิติ นํ สตฺถา สมสฺสาเสตฺวา ตสฺส
สปฺปายธมฺมํ เทเสนฺโต กามสุตฺตํ กเถสิ ฯ สุตฺเต ปริโยสานํ
คจฺฉนฺเต พฺราหฺมโณ โสตาปตฺติผเล ปติฏฺหิ ฯ สตฺถา ตํ
นิสฺโสกํ กตฺวา อุฏฺายาสนา วิหารํ อคมาสิ ฯ สตฺถา อสุกํนาม
พฺราหฺมณํ โสกสลฺลสมปฺปิตํ นิสฺโสกํ กตฺวา โสตาปตฺติผเล
ปติฏฺาเปสีติ สกลนครํ อญฺาสิ ฯ ภิกฺขู ธมฺมสภายํ กถํ สมุฏฺาเปสุํ
อาวุโส ทสพโล พฺราหฺมเณน สทฺธึ เมตฺตึ กตฺวา วิสฺสาสิโก
หุตฺวา อุปาเยเนว ตสฺส โสกสมปฺปิตสฺส ธมฺมํ เทเสตฺวา ตํ
นิสฺโสกํ กตฺวา โสตาปตฺติผเล ปติฏฺาเปสีติ ฯ สตฺถา อาคนฺตฺวา
กายนุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนาติ ปุจฺฉิตฺวา อิมายนามาติ
วุตฺเต น ภิกฺขเว อิทาเนว ปุพฺเพปาหํ เอตํ นิสฺโสกมกาสินฺติ
วตฺวา อตีตํ อาหริ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺตสฺส รญฺโ เทฺว ปุตฺตา อเหสุํ ฯ
โส เชฏฺกสฺส อุปรชฺชํ อทาสิ กนิฏฺสฺส เสนาปติฏฺานํ ฯ
อปรภาเค พฺรหฺมทตฺเต กาลกเต อมจฺจา เชฏฺกสฺส
อภิเสกํ เปสุํ ฯ โส น มยฺหํ รชฺเชนตฺโถ กนิฏฺสฺส เม
เทถาติ วตฺวา ปุนปฺปุนํ ยาจิยมาโนปิ ปฏิกฺขิปิตฺวา กนิฏฺสฺส
อภิเสเก กเต น เม อิสฺสริเยน อตฺโถติ อุปรชฺชาทีนิปิ น อิจฺฉิ ฯ
เตนหิ สาธุรสโภชนานิ ภุญฺชนฺโต อิเธว วสาหีติ วุตฺเตปิ น เม
อิมสฺมึ นคเร กิจฺจํ อตฺถีติ พาราณสิโต นิกฺขมิตฺวา ปจฺจนฺตํ
คนฺตฺวา เอกํ เสฏฺิกุลํ นิสฺสาย สหตฺเถน กมฺมํ กโรนฺโต วสิ ฯ
เต อปรภาเค ตสฺส ราชกุมารภาวํ ตฺวา กมฺมํ กาตุํ น อทํสุ
กุมารปริหาเรเนว ตํ ปริกรึสุ ฯ อปรภาเค ราชกมฺมิกา ปจฺจนฺตํ
คนฺตฺวา เขตฺตปฺปมาณคหณตฺถาย ตํ คามํ อคมํสุ ฯ เสฏฺี
ราชกุมารํ อุปสงฺกมิตฺวา สามิ มยํ ตุมฺเห โปเสม กนิฏฺภาติกสฺส
ปณฺณํ เปเสตฺวา อมฺหากํ พลึ หาเรถาติ ฯ โส สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา
อหํ อสุกเสฏฺิกุลํนาม อุปนิสฺสาย วสามิ มํ นิสฺสาย เอเตสํ พลึ
วิสชฺเชหีติ ปณฺณํ เปเสสิ ฯ ราชา สาธูติ วตฺวา ตถา กาเรสิ ฯ
อถ นํ สกลคามวาสิโนปิ ชนปทวาสิโนปิ ปรคามวาสิโนปิ
อุปสงฺกมิตฺวา มยํ ตุมฺหากํเยว พลึ ทสฺสาม อมฺหากํ วิสชฺชาเปหีติ
อาหํสุ ฯ โส เตสํปิ อตฺถาย ปณฺณํ เปเสตฺวา วิสชฺชาเปสิ ฯ
ตโต ปฏฺาย เต ตสฺเสว พลึ อทํสุ ฯ อถสฺส มหาลาภสกฺกาโร
นิพฺพตฺติ ฯ เตน ตสฺส ตณฺหาปิ มหตี ชาตา ฯ โส อปรภาเค
สพฺพํปิ ตํ ชนปทํ ยาจิ อุปฑฺฒรชฺชํ ยาจิ ฯ กนิฏฺโปิ ตสฺส
อทาสิเยว ฯ โส ตณฺหาย วฑฺฒมานาย อุปฑฺฒรชฺเชนปิ
อสนฺตุฏฺโ รชฺชํ คณฺหิสฺสามีติ ชนปทปริวุโต ตํ นครํ
คนฺตฺวา พหินคเร ตฺวา รชฺชํ วา เม เทตุ ยุทฺธํ วาติ
กนิฏฺสฺส ปณฺณํ ปหิณิ ฯ กนิฏฺโ จินฺเตสิ อยํ พาโล ปุพฺเพ
รชฺชํปิ อุปรชฺชาทีนิปิ ปฏิกฺขิปิตฺวา อิทานิ ยุทฺเธน คณฺหามีติ
วทติ สเจ โข ปนาหํ อิมํ ยุทฺเธน มาเรสฺสามิ ครหา เม
ภวิสฺสติ กึ เม รชฺเชนาติ ฯ อถสฺส อลํ ยุทฺเธน รชฺชํ
คณฺหตูติ เปเสสิ ฯ โส รชฺชํ คเหตฺวา กนิฏฺสฺส อุปรชฺชํ ทตฺวา
ตโต ปฏฺาย รชฺชํ กาเรนฺโต ตณฺหาวสิโก หุตฺวา เอเกน รชฺเชน
อสนฺตุฏฺโ เทฺว ตีณิ รชฺชานิ ปฏฺเตฺวา ตณฺหาย โกฏึ นาทฺทส ฯ
ตทา สกฺโก เทวราชา เก นุโข โลเก มาตาปิตโร อุปฏฺหนฺติ
เก ทานาทีนิ ปุญฺานิ กโรนฺติ เก ตณฺหาวสิกาติ โอโลเกนฺโต
ตสฺส ตณฺหาวสิกภาวํ ตฺวา อยํ พาโล พาราณลิรชฺเชนปิ น
ตุสติ อหํ สิกฺขาเปสฺสามิ นนฺติ มาณวกเวเสน ราชทฺวาเร
ตฺวา เอโก อุปายกุสโล มาณโว ราชทฺวาเร ิโตติ
อาโรจาเปตฺวา ปวิสตูติ วุตฺเต ปวิสิตฺวา ราชานํ ชยาเปตฺวา
กึการณา อาคโตสีติ วุตฺเต มหาราช ตุมฺหากํ กิญฺจิ วตฺตพฺพํ
อตฺถิ รโห ปจฺจาสึสามีติ อาห ฯ สกฺกานุภาเวน ตาวเทว
มนุสฺสา ปกฺกามึสุ ฯ อถ นํ มาณโว อหํ มหาราช ผีตานิ
อากิณฺณมนุสฺสานิ สมฺปนฺนพลพาหนานิ ตีณิ นครานิ ปสฺสามิ
อหํ เต อตฺตโน อานุภาเวน ตีณิ รชฺชานิ คเหตฺวา ทสฺสามิ
ปปญฺจํ อกตฺวา สีฆํ คนฺตุํ วฏฺฏตีติ อาห ฯ โส โลภวสิโก
ราชา สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิ สกฺกานุภาเวน ปน นํ โก วา ตฺวํ
กุโต วา อาคโต กึ วา เต ลทฺธุํ วฏฺฏตีติ น ปุจฺฉิ ฯ โสปิ
เอตฺตกํ วตฺวา ตาวตึสภวนเมว อคมาสิ ฯ ราชา อมจฺเจ
ปกฺโกสาเปตฺวา เอโก มาณโว อมฺหากํ ตีณิ รชฺชานิ คเหตฺวา
ทมฺมีติ อาห ตํ ปกฺโกสถ นคเร เภริญฺจาราเปตฺวา พลกายํ
สนฺนิปาเตถ ปปญฺจํ อกตฺวา ตีณิ รชฺชานิ คณฺหิสฺสามาติ วตฺวา
กึ ปน เต มหาราช ตสฺส มาณวสฺส สกฺกาโร วา กโต นิวาสนฏฺานํ
วา ปุจฺฉิตนฺติ วุตฺเต เนว สกฺการํ อกาสึ น นิวาสนฏฺานํ ปุจฺฉึ
คจฺฉถ นํ อุปธาเรถาติ อาห ฯ อุปธาเรนฺตา นํ อทิสฺวา มหาราช
สกลนคเร ตํ มาณวํ น ปสฺสามาติ อาโรจยึสุ ฯ ตํ สุตฺวา ราชา
โทมนสฺสชาโต ตีสุ นคเรสุ รชฺชํ นฏฺ มหนฺเตนมฺหิ ยเสน
ปริหีโน น จ เม ปริพฺพยํ อทาสิ น นิวาสนฏฺานนฺติ
มยฺหํ กุชฺฌิตฺวา มาณโว อนาคโต ภวิสฺสตีติ ปุนปฺปุนํ จินฺเตสิ ฯ
อถสฺส ตณฺหาวสิกสฺส กาเย ฑาโห อุปฺปชฺชิ ฯ สกลสรีเร
ปริฑยฺหนฺเต อุทรํ โขเภตฺวา โลหิตปกฺขนฺทิกา อุทปาทิ ฯ
เอกํ ภาชนํ ปวิสติ เอกํ นิกฺขมติ ฯ เวชฺชา ติกิจฺฉิตุํ น สกฺโกนฺติ ฯ
ราชา กิลมติ ฯ อถสฺส พฺยาธิปีฬิตภาโว สกลนคเร ปากโฏ อโหสิ ฯ
ตทา โพธิสตฺโต ตกฺกสิลโต สพฺพสิปฺปานิ อุคฺคณฺหิตฺวา พาราณสินคเร
มาตาปิตูนํ สนฺติกํ อาคโต ตํ รญฺโ ปวุตฺตึ สุตฺวา อหํ
ติกิจฺฉิสฺสามีติ ราชทฺวารํ คนฺตฺวา เอโก กิร มาณโว ตุมฺเห
ติกิจฺฉิตุํ อาคโตติ อาโรจาเปสิ ฯ ราชา มหนฺตมหนฺตา
ทิสาปาโมกฺขเวชฺชาปิ มํ ติกิจฺฉิตุํ น สกฺโกนฺติ ตรุณมาณโว กึ
สกฺขิสฺสติ ปริพฺพยํ ทตฺวา วิสฺสชฺเชถ นนฺติ อาห ฯ ตํ สุตฺวา
มาณโว มยฺหํ เวชฺชเวตเนน กมฺมํ นตฺถิ อหํ ติกิจฺฉิสฺสามิ
เกวลํ เภสชฺชมูลมตฺตํ เทตูติ อาห ฯ ตํ สุตฺวา ราชา สาธูติ
ปกฺโกสาเปสิ ฯ มาณโว ราชานํ ทิสฺวา มา ภายิ มหาราช
อหํ ติกิจฺฉิสฺสามิ อปิจ โข ปน เม โรคสฺส สมุฏฺานํ อาจิกฺขถาติ ฯ
ราชา หรายมาโน กึ เต สมุฏฺาเนน เภสชฺชเมว กโรหีติ
อาห ฯ มหาราช เวชฺชานาม อยํ พฺยาธิ อิมํ นิสฺสาย สมุฏฺิโตติ
ตฺวา ตทนุจฺฉวิกํ เภสชฺชํ กโรนฺตีติ ฯ ราชา สาธุ ตาตาติ สมุฏฺานํ
กเถนฺโต เอเกน มาณเวน อาคนฺตฺวา ตีสุ นคเรสุ รชฺชํ คเหตฺวา
ทสฺสามีติ วุตฺตํ อาทึ กตฺวา สพฺพํ กเถตฺวา อิติ เม ตาต
ตณฺหํ นิสฺสาย พฺยาธิ อุปฺปนฺโน สเจ ติกิจฺฉิตุํ สกฺโกสิ ติกิจฺฉาหีติ
อาห ฯ กึ ปน มหาราช โสจนาย ตานิ นครานิ สกฺกา ลทฺธุนฺติ ฯ
น สกฺกา ตาตาติ ฯ เอวํ สนฺเต กสฺมา โสจสิ มหาราช สพฺพเมว
สวิญฺาณกํ อวิญฺาณกํ วตฺถุํ อตฺตโน สรีรํ อาทึ กตฺวา ปหาย
คมนียํ จตูสุ นคเรสุ รชฺชํ คเหตฺวาปิ น ตฺวํ เอกปฺปหาเรเนว
จตสฺโส ภตฺตปาติโย ภุญฺชิสฺสสิ น จตูสุ สยเนสุ สยิสฺสสิ น
จตฺตาริ วตฺถยุคานิ อจฺฉาทิสฺสสิ ตณฺหาวสิเกนนาม ภวิตุํ น
วฏฺฏติ อยํ หิ ตณฺหานาม วฑฺฒมานา จตูหิ อปาเยหิ มุจฺจิตุํ
น เทตีติ ฯ อิติ นํ มหาสตฺโต โอวทิตฺวา ตสฺส ธมฺมํ เทเสนฺโต อาห
        กามํ กามยมานสฺส        ตสฺส เจ ตํ สมิชฺฌติ
        อทฺธา ปีติมโน โหติ       ลทฺธา มจฺโจ ยทิจฺฉติ ฯ
        กามํ กามยมานสฺส        ตสฺส เจ ตํ สมิชฺฌติ
        ตโต นํ อปรํ กาเม       ฆมฺเม ตณฺหํว วินฺทติ ฯ
        ควํว สิงฺคิโน สิงฺคํ        วฑฺฒมานสฺส วฑฺฒติ
        เอวํ มนฺทสฺส โปสสฺส      พาลสฺส อวิชานโต
        ภิยฺโย ตณฺหา ปิปาสา จ    วฑฺฒมานสฺส วฑฺฒติ ฯ
        ปพฺยา สาลิยวกํ         ควาสฺสํ ทาสโปริสํ
        ทตฺวาปิ นาลเมกสฺส       อิติ วิทฺธา สมํ จเร ฯ
                ราชา ปสยฺห ปวึ วิชิตฺวา
                สสาครนฺตํ มหิมาวสนฺโต
                โอรํ สมุทฺทสฺส อติตฺตรูโป
                ปารํ สมุทฺทสฺสปิ ปฏฺเยว
        ยาว อนุสฺสรํ กาเม       มนสา ติตฺติ นาชฺฌคา
                ตโต นิวตฺตา ปฏิกฺกมฺม ทิสฺวา
                เต เว ติตฺตา เย ปญฺาย ติตฺตา ฯ
        ปญฺาย ติตฺตีนํ เสฏฺ      น โส กาเมหิ ตปฺปติ
        ปญฺาย ติตฺตํ ปุริสํ        ตณฺหา น กุรุเต วสํ ฯ
        อปจิเนเถว กามานิ       อปฺปิจฺฉสฺส อโลลุโป
        สมุทฺทมตฺโต ปุริโส        น โส กาเมหิ ตปฺปติ
        รถกาโรว จมฺมสฺส        ปริกนฺตํ อุปาหนํ ฯ
        ยํ ยํ จชติ กามานํ        ตํ ตํ สมฺปชฺชเต สุขํ
        สพฺพญฺจ สุขมิจฺเฉยฺย   สพฺเพ กาเม ปริจฺจเชติ ฯ
     ตตฺถ กามนฺติ วตฺถุกามํปิ กิเลสกามํปิ ฯ กามยมานสฺสาติ
ปฏฺยมานสฺส ฯ ตสฺส เจ ตํ สมิชฺฌตีติ ตสฺส ปุคฺคลสฺส ตํ
กามิตวตฺถุํ สมิชฺฌติ เจว นิปฺปชฺชติ จาติ อตฺโถ ฯ ตโต นํ
อปรํ กาเมติ เอตฺถ นนฺติ นิปาตมตฺตํ ฯ อปรนฺติ อปรภาคทีปนํ ฯ
กาเมติ อุปโยเค พหุวจนํ ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ สเจ กามํ
กามยมานสฺส ตสฺส ตํ กามิตวตฺถุํ สมิชฺฌติ ตสฺมึ สมิทฺเธ ตโตปรํ โส
ปุคฺคโล กามยมาโน ยถานาม ฆมฺเม คิมฺหกาเล วาตาตเปน กิลนฺโต
ตณฺหํ วินฺทติ ปานียปิปาสํ ปฏิลภติ เอวํ ภิยฺโย กามตณฺหาสงฺขาเต
กาเม วินฺทติ ปฏิลภติ รูปตณฺหาทิกา ตณฺหา ตสฺส วฑฺฒติเยวาติ ฯ
ควํวาติ โครูปสฺส วิย ฯ สิงฺคิโนติ มตฺถกํ ผาเลตฺวา อุฏฺิตสิงฺคิสฺส ฯ
มนฺทสฺสาติ มนฺทปญฺสฺส ฯ พาลสฺสาติ พาลธมฺมยุตฺตสฺส อิทํ วุตฺตํ
โหติ ยถา วจฺฉกสฺส วฑฺฒนฺตสฺสํ สรีเรเนว สทฺธึ สิงฺคํ วฑฺฒติ เอวํ
อนฺธพาลสฺสาปิ อปฺปตฺตกามตณฺหา จ ปตฺตกามปิปาสา จ อปราปรํ
วฑฺฒตีติ ฯ สาลิยวกนฺติ สาลิเขตฺตํ ยวเขตฺตํ ฯ เอเตน สาลิยวาทิกํ
สพฺพํ ธญฺ ทสฺเสติ ฯ ทุติยปเทน สพฺพํ ทฺวิปทจตุปทํ ทสฺเสติ ฯ
ปมปเทน วา สพฺพํ อวิญฺาณกํ อิตเรน สวิญฺาณกํ ฯ ทตฺวาปาติ
ทตฺวาปิ อิทํ วุตฺตํ โหติ ติฏฺนฺตุ ตีณิ รชฺชานิ สเจ โส มาณโว อญฺ
วา สกลํปิ ปวึ สวิญฺาณกาวิญฺาณกรตนปุรํ กสฺสจิ ทตฺวา
คจฺเฉยฺย อิทํปิ เอตฺตกํ วตฺถุ เอกสฺเสว อลํ ปริยนฺตํ เอวํ ทุปฺปูรา
เอสา ตณฺหานาม ฯ อิติ วิทฺธา สมํ จเรติ เอวํ ชานนฺโต ปุริโส
ตณฺหาวสิโก อหุตฺวา กายสุจริตาทีนิ ปูเรนฺโต สมํ จเรยฺย ฯ
โอรนฺติ โอริมโกฏฺาสํ ปตฺโต ฯ เตน อติตฺตรูโป ปุน สมุทฺทปารํปิ
ปฏฺเยฺย เอวํ ตณฺหาวสิกสตฺตานาม ทุปฺปูราติ ทสฺเสติ ฯ ยาวาติ
อนิยามิตปริจฺเฉโท ฯ อนุสฺสรนฺติ อนุสฺสรนฺโต ฯ นาชฺฌคาติ น
วินฺทติ อิทํ วุตฺตํ โหติ มหาราช ปุริโส อปริยนฺเตปิ กาเม
มนสา อนุสฺสรนฺโต ติตฺตึ น วินฺทติ ปตฺตุกาโมว โหติ เอวํ
กาเมสุ สตฺตานํ ตณฺหา วฑฺฒเตว ฯ ตโต นิวตฺตาติ ตโต ปน
วตฺถุกามกิเลสกามโต จิตฺเตน นิวตฺติตฺวา กาเยน ปฏิกฺกมฺม าเณเนว
อาทีนวํ ทิสฺวา เย ปญฺาย ติตฺตา ปริปุณฺณา เตว ติตฺตานาม ฯ
ปญฺาย ติตฺตีนํ เสฏฺนฺติ ปญฺาย ติตฺตีนํ อยํ ปริปุณฺณเสฏฺโ
อยเมว วา ปาโ ฯ น โส กาเมหิ ตปฺปตีติ น ปริฑยฺหตีติ
ปาโ ฯ ยสฺมา ปญฺาย ติตฺโต ปุริโส กาเมหิ ปริฑยฺหตีติ
อตฺโถ ฯ น กุรุเต วสนฺติ ตาทิสํ หิ ปุริสํ ตณฺหา วเส วตฺเตตุํ
น สกฺโกติ เสฺวว ปน ตณฺหาย อาทีนวํ ทิสฺวา คงฺคมาโล วิย
อฑฺฒมาสกราชา วิย จ ตณฺหาวเส น วตฺตตีติ อตฺโถ ฯ อปจิเนเถวาติ
วิทฺธํเสยฺยาเถว ฯ สมุทฺทมตฺโตติ มหติยา ปญฺาย สมนฺนาคตตฺตา
สมุทฺทปฺปมาโณ ฯ โส มหนฺเตน อคฺคินาปิ สมุทฺโท วิย กิเลสกาเมหิ
น ตปฺปติ น ฑยฺหติ ฯ รถกาโรติ จมฺมกาโร ฯ ปริกนฺตนฺติ
ปริกนฺตนฺโต ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ ยถา จมฺมกาโร อุปาหนํ
ปริกนฺตนฺโต ยํยํ จมฺมสฺส อคยฺหุปคมนฏฺานํ โหติ ตํตํ
วชฺเชตฺวา อุปาหนํ กตฺวา อุปาหนมูลํ ลภิตฺวา สุขิโต โหติ
เอวเมว ปณฺฑิโต จมฺมการสตฺถสทิสาย ปญฺาย กนฺตนฺโต ยํยํ
โอธึ กามานํ จชติ เตน เตนสฺส กาโมธินา วิรหิตํ ตํตํ กายกมฺมํ
วจีกมฺมํ มโนกมฺมํ จ สุขํ สมฺปชฺชติ วิคตทรถํ สพฺเพน สพฺพํปิ
กายกมฺมาทิสุขํ วิคตปริฬาหเมว อิจฺเฉยฺย กสิณํ ภาเวตฺวา ฌานํ
นิพฺพตฺเตตฺวา สพฺพกาเม ปริจฺจเชติ ฯ
     โพธิสตฺตสฺส ปน อิมํ คาถํ กเถนฺตสฺส รญฺโ เสตจฺฉตฺตํ
อารมฺมณํ กตฺวา โอทาตกสิณชฺฌานํ อุทปาทิ ฯ ราชาปิ อโรโค
อโหสิ ฯ โส ตุฏฺโ สยนา วุฏฺาย เอตฺตกา เวชฺชา ติกิจฺฉิตุํ
นาสกฺขึสุ ปณฺฑิตมาณโว ปน อตฺตโน าณวิสเยน มํ นิโรคํ
อกาสีติ เตน สทฺธึ สลฺลปนฺโต ทสมํ คาถมาห
        อฏฺ เต ภาสิตา คาถา    สพฺพา โหนฺติ สหสฺสิยา
        ปฏิคฺคณฺห มหาพฺรหฺเม      สาเธตํ ตว ภาสิตนฺติ ฯ
     ตตฺถ อฏฺาติ ทุติยคาถํ อาทึ กตฺวา กามาทีนวสํยุตฺตา อฏฺ ฯ
สหสฺสิยาติ สหสฺสารหา ฯ ปฏิคฺคณฺหาติ อฏฺ สหสฺสานิ คณฺห ฯ
สาเธตํ ตว ภาสิตนฺติ สาธุ เอตํ ตว ภาสิตํ วจนํ ฯ
     ตํ สุตฺวา มหาสตฺโต เอกาทสมํ คาถมาห
        น เม อตฺโถ สหสฺเสหิ     สเตหิ นหุเตหิ จ
        ปจฺฉิมํ ภาสโต คาถํ       กาเม เม นิรโต มโนติ ฯ
ตตฺถ ปจฺฉิมนฺติ รถกาโรว จมฺมสฺสาติ คาถํ ฯ กาเม เม นิรโต
มโนติ อิมํ คาถํ ภาสมานสฺเสว วตฺถุกาเมปิ กิเลสกาเมปิ มโน
นาภิรมิ อหํ หิ อิมํ คาถํ ภาสมาโน อตฺตโนว ธมฺมเทสนาย
ฌานํ นิพฺพตฺเตสึ มหาราชาติ ฯ
     ราชา ภิยฺโยโส มตฺตาย ตุสิตฺวา มหาสตฺตํ วณฺเณนฺโต
โอสานคาถมาห
        ภทฺโท วตายํ มาณวโก     สพฺพโลกวิทู มุนิ
        โย ตณฺหํ ทุกฺขชนนึ        ปริชานาติ ปณฺฑิโต ฯ
ตตฺถ ทุกฺขชนนินฺติ สกลวฏฺฏทุกฺขชนนึ ฯ ปริชานาตีติ ปริชานิ
ปริจฺฉินฺทิตฺวา ปริลุญฺจิตฺวา นีหรตีติ โพธิสตฺตํ วณฺเณนฺโต เอวมาห ฯ
     โพธิสตฺโต มหาราช อปฺปมตฺโต หุตฺวา ธมฺมํ จราติ ราชานํ
โอวทิตฺวา อากาเสน หิมวนฺตํ คนฺตฺวา อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา
ยาวตายุกํ ตฺวา พฺรหฺมวิหาเร ภาเวตฺวา พฺรหฺมโลกูปโค อโหสิ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา เอวํ ภิกฺขเว ปุพฺเพปาหํ
เอตํ พฺราหฺมณํ นิสฺโสกมกาสินฺติ วตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ตทา
ราชา เอส พฺราหฺมโณ อโหสิ ปณฺฑิตมาณโว ปน  อหเมวาติ ฯ
                    กามชาตกํ จตุตฺถํ ฯ
                    ---------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๐ หน้า ๑๐๕-๑๑๖.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=40&A=2126&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=40&A=2126&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=1637
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=6485
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=6707
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=6707
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27